A jednak Polacy, czasem jak gęsi

Artykuł pobrano ze strony eioba.pl
A jednak Polacy, czasem jak gęsi
Jakiś czas temu podrzuciłem hasło, że większość Polaków nie zna swego języka. Nadszedł czas, by spróbować
udowodnić tę opinię. Ciekaw jestem, czy bez podania znaczeń wyrazów, wiedzielibyście o co chodzi. Spróbujecie?
A
adherent (z łac.) – zwolennik, stronnik
aglomeracja (z łac.) – zlepianie, łączenie cząstek w całość
alkierz (z niem.) – pokoik boczny, ciemny; bokówka
almaryja (stpol.) – skrzynia, szkatułka
anglezować (z fr.) – podnosić się w siodle w takt biegu konia
animowany (z łac.) – ożywiony, pobudzony
animozja (z łac.) – gwałtowna niechęć, zawiść
apanaże (z fr.) - dochody
ariergarda – straż tylna oddziału
bakarat (z fr) – hazardowa gra w karty
balwierz (z niem.) – golarz
basior (stpol.) – wilk, przewodnik stada
bastard (śr. łac.) – dziecko nieślubne, zwłaszcza w odniesieniu do potomka królewskiego
bełt (stpol.) – grot, strzała
berdysz (stpol.) – siekiera bojowa osadzona na stylisku, rodzaj halabardy
białka (stpol.) – białogłowa, kobieta
bisurman, bisurmanin (stpol.) – muzułmanin
blanki (z niem.) – zębate zwieńczenie murów, inaczej krenelaż
braniec (stpol.) – jeniec, pojmany
brankard (z fr.) – wagon bagażowy
breve (łac.) – krótkie pismo papieża o charakterze mniej uroczystym niż bulla
broniewik (ros.) – samochód pancerny
chąsa (z czes) – zgraja, motłoch, hałastra
chmiel (stpol.) - pijaństwo
chudoba (stpol.) – skromny dobytek, ubogie mienie, gospodarstwo
chyża (stpol.) – chata, dom
ciwun (z litew.) – włodarz, urzędnik ziemski, podstarości
czambuł (z tur.) – oddział, zagon tatarski
czekan (stpol.) – kij z młotkiem na końcu; rodzaj broni
czerniec (stpol.) – zakonnik w kościele greckim
czynownik (ros.) - urzędnik
degrengolada (z fr) – stoczenie się, upadek moralny lub majątkowy
delia (stpol.) – opończa, płaszcz
deńszczyk (ros.) - ordynans
dietariusz (z łac.) – pracownik wynagradzany od dnia pracy
doletni (stpol.) – liczący wiele lat, w dojrzałym wieku
donacje (z łac.) – darowizny, nadania
dośpiały (stpol.) – dojrzały
driakiew (stpol.) – lekarstwo
doufać (stpol.) – ufać
drużba (stpol.) – przyjaźń
drużynnik (stpol.) – towarzysz; żołnierz początkowo z rodowej drużyny, potem z oddziału wojskowego
dumy (stpol.) – myśl, marzenie
dur (stpol.) – odurzenie, omamienie
duszny (stpol.) – duchowy
dziedzina (stpol.) – własność ziemska, dziedzictwo
dziewka (stpol.) – panna
egocentryzm (z łac.) – tendencja do uważania siebie za ośrodek życia
ekscytacja (z łac.) – podniecenie, podrażnienie
ekskuza (z fr.) – tłumaczenie się, uniewinnianie
elukubracja (z łac.) – mierny utwór opracowany z mozołem, ale bez talentu
epistolografia (z łac.) – sztuka pisania listów
erem (z gr.) – samotnia; klasztor zakonników wiodących życie w odosobnieniu
esauł (tur.) – oficer kozacki
eschatologiczny (z gr.) – oparty na wierze w życie pozagrobowe
eszelon – wojskowa jednostka przewozowa (np. pociąg, kolumna samochodów), część kolumny marszowej
falanstery (z fr.) – wg utopijnego systemu Fouriera wielkie budowle, które mieli zamieszkiwać ludzie zrzeszeni na
podstawie wspólnej pracy
farny (stpol) - parafialny
farucymer (niem.) – damy dworskie
fenniści, finieniści – członkowie tajnej ligi walczącej o wyzwolenie Irlandii
forszpan – zwiastun, podwoda
fracht (niem.) – wóz ładowny okryty płótnem do przewożenia towarów
frater (z łac.) – brat zakonny
furaż – pasza dla koni wojskowych
gałubczyk (ros.) – gołąbek
gawra (stpol.) – zimowisko niedźwiedzia
giaur (z tur.) – niewierny; u muzułmanów pogardliwe określenie wszystkich innowierców
giezło (stpol.) – płócienna koszula niewieścia
gomóły (stpol.) – szybki okrągłe oprawiane w ołów i wprawiane w okno
grawamina (z łac.) – nieprzyjemności, kłopoty
grododzierżca (stpol.) – kasztelan lub starosta grodowy
grodza (stpol.) – ogrodzenie
hak (stpol.) – podstęp, niebezpieczeństwo, ryzyko, zguba, fatalne położenie
haussa (z fr.) – zwyżka, podniesienie ceny
heraldyka – znajomość herbów, jakimi legitymowały się znakomite stare rody
hipokryzja (z gr.) – obłuda, udawanie
hreczanka – poduszka wypełniona słomą gryki
imienitszy (stpol.) – bogatszy, mający większą posiadłość ziemską; od imię – majątek, folwark
imponderabilia (n. łac.) – czynniki, których nie można przewidzieć, a które mogą mieć duże znaczenie
infamia (łac.) – utrata czci, zniesławienie, hańba
influencja (z wł.) - grypa
inkaust (z gr.) - atrament
inkwirent (z łac.) – urzędnik prowadzący śledztwo w sprawie karnej
inserat (z łac.) – ogłoszenie
inwitacja (z łac.) – zaproszenie
iście (stpol.) – prawdziwie, zaprawdę
izdbica (stpol.) – komora
jaka, jakla (stpol.) – kaftan, krótki spencer
jarko (stpol.) – jasno
jasyr (tatar.) – niewola tatarska
jątrew (stpol.) – bratowa; krewna
jaźwiec, jeźwiec (stpol.) – borsuk
Kaczmarek regimenty – pogardliwa nazwa nadana przez Niemców oddziałom rekrutującym się z ziem polskich, w
których często występowało nazwisko Kaczmarek
kadecki rząd – rząd burżuazyjnego liberalnego stronnictwa konstytucyjnych demokratów działającego w Rosji w
latach 1905-1917
kaduk (z łac.) – diabeł, zły duch
kalenica (stpol.) – deska na szczycie słomianego dachu podtrzymująca poszycie
kamerand (niem.) – towarzysz, kolega
kantor (z łac.) – śpiewak kościelny, przewodniczący w chórze w kościele ewangelickim lub synagodze
kanzon (stpol.) – pieśń, śpiew
kapica (stpol.) – hełm z osłoną na twarz
kapłon (stpol.) – kogut specjalnie tuczony
karabin igiełkowy – tak nazywano w 2. połowie XIX wieku karabin odtylcowy
karło (stpol.) – krzesło, tron
karmaniola – taniec z okresu rewolucji francuskiej połączony ze śpiewem
kazarma (ros.) – koszary
kitelek (stpol.) – koszula płócienna
kleć (stpol.) – uboga chata, klitka
kłodnik (stpol.) – zakuty w dyby za jakieś przewinienie
knecht (niem.) – pachoł, zwykły żołnierz
knezebekowska granica – granica proponowana w 1813 roku przez K.F. von dem Knesebecka. Przeforsowanie tej
propozycji miało na celu przywrócenie Prusom ziem polskich utraconych w 1807 roku
kolec (stpol.) – pierścień
koliba (stpol.) – schronienie w górach, może to być szałas, szopa czy wgłębienie pod nawisem skalnym
kołpak (stpol.) – czapka spiczasta ze skóry lub futra
komora (stpol.) – myśliwskie: serce
komunik, komonnik (stpol.) – jeździec konny
koncerz (z czes.) – miecz prosty, długi i szeroki, używany przez konnicę
koneksja (z łac.) – powinowactwo, znajomość wpływowa
koneser (z fr.) – znawca
konfrater (śr. łac.) – członek bractwa religijnego lub świeckiego
konsjerżka (z fr.) – dozorczyni
koniowiązy – drążki do przywiązywania (na targu lub przed zajazdem) koni i bydła
konowod (ros.) – luzak
korab (stpol.) – okręt, statek
kornet (z franc.) – usztywniony czepiec kobiecy noszony w średniowieczu
kozera (z tur.) – powód, przyczyna
krom (stpol.) – prócz, oprócz
kropierz (z franc.) – okrycie na konia zbrojnego
kruża (stpol.) – dzban, czarka, kubek
krzywuła (stpol.) – róg lub w kształcie rogu instrument muzyczny
krzynów (stpol.) – misa
kuban (stpol.) – łapówka, napiwek, także rzeczowy podarunek
kukla (stpol.) – bochenek chleba
kuna (stpol.) – rodzaj kary publicznej; słup, do którego przykuwano skazanego
kunigas (lit.) – król, książę
kupia (stpol.) – towar
kurdyban (stpol.) – skóra tłoczona we wzory, ze złoceniami, wyrabiana w Kordobie
kureń – oddział kozaków zaporoskich pod wodzą atamana, stanowiący samodzielną jednostkę administracyjną
landgraf (niem.) – w średniowieczu tytuł naczelnika okręgu
lebo (stpol.) – albo
lekownik (stpol.) – znachor
liszka (stpol.) – lis
locha – samica dzika
luty (stpol.) – zły
łacno (stpol.) – łatwo
łęgi (stpol.) – łąki
łoktusza (stpol.) – obrus
łoński (stpol.) – zeszłoroczny
łub (stpol.) – kora, zwłaszcza lipowa, łyko
łuby (stpol.) – bagaże
łupież (stpol.) – skóry wyprawione, futra
łżywy (stpol.) – kłamliwy, fałszywy
mać (stpol.) – matka
majdan (stpol.) – plac publiczny, miejsce nie zabudowane
maładiec (ros.) - chwat
maneż – ujeżdżalnia koni
markocić się (stpol.) -martwić się, smucić, frapować
mecherzyna (stpol.) – błona z pęcherza, którą naciągano na okna
miatieżnik (ros.) - buntownik
mierzawiec (ros.) – nikczemnik, nędznik
mieryznek (stpol.) – koń roboczy
mierzwa (stpol.) – gnój, nawóz
miłka (stpol.) – ukochana
miłośnica (stpol.) – kochanka, nałożnica
mizerykordia (z śr. łac.) – łaskawy cios, stąd nazwa krótkiego sztyletu służącego do dobijania rannych
młaki (stpol.) – mokradła
młoducha (stpol.) – młoda dziewczyna, panna
mordownik (stpol.) – morderca
narodnicy – rosyjscy działacze ruchu demokratycznego (1870-1890) rekrutujący się spośród chłopów i drobnych
wytwórców. Twórcami tego ruchu byli A.I. Hercen i N.G. Czernyszewski
narządzić (stpol.) – przygotować
narzec (stpol.) – nazwać
nielza (stpol.) – nie można
niemieszkale (stpol.) – rychło, bezzwłocznie
nienaźrzec (stpol.) - nienawidzieć
niewód – długa sieć rybacka, złożona z podłużnych skrzydeł bocznych i z matni
niezguła – niedołęga
ninie (stpol.) – obecnie
nowina (stpol.) – nowa rola uzyskana po wykarczowaniu lasu
obiata (stpol.) – ofiara
ochędożyć się (stpol.) – przystroić, ubrać się
orda (stpol.) – horda, tłum, tłuszcza, zgraja
otrok (stpol.) – wyrostek, młodzieniec
ożydle, ożedle (stpol.) – część odzienia okrywająca piersi mężczyzny
palatyn (z łac.) – najwyższy urzędnik w państwie, pierwszy po królu, podczas wojny naczelny wódz
panosza (stpol.) – zubożały włodyka, ale zachowujący nadal wszelkie przywileje
pastwa (stpol.) – pastwisko
patena (z gr.) – tacka, na której spoczywa hostia podczas mszy
pawęż (stpol.) – tarcza drewniana, obciągnięta twardą skórą, tarcza ochronna
pąć (stpol.) – pielgrzymka, podróż
pątlik (stpol.) – siatka na włosy, często naszywana kolorowymi koralikami
pątnik (stpol.) – pielgrzym, podróżnik
perturbacje (z łac.) – zakłócenia, zaburzenia
pfajfry (z niem.) – grający na piszczałkach
piekarnia (stpol.) – piec do gotowania strawy, kuchnia
płot (stpol.) – trawa
pobok (stpol.) – obok, z boku
pochutnica (stpol.) – kochanka, nierządnica
poczesny (stpol.) – okazały, znakomity, znaczny
podniebienie (stpol.) – baldachim
pohaniec (stpol.) – poganin
połon (stpol.) – jasyr, niewola
ponowa (stpol.) – świeżo spadły śnieg
postoły (stpol.) – łapcie, kurpie łykowe
pośpiać, pośpieć (stpol.) – pospieszyć, zdążyć
potraw (stpol.) – drugie sianokosy
powodować się (stpol.) – kierować sobą
praporszczyk (ros.) – chorąży
prawie (stpol.) – słusznie
propinacja (z łac.) – wyłączne prawo szlachty do produkcji i sprzedaży trunków w obrębie własnych dóbr
przecz (stpol.) – dlaczego
przetowłosa (stpol.) – z rozpuszczonymi włosami
przybaczać sobie (stpol.) – przypominać
przytomny (stpol.) – obecny
puginał, puinał (stpol.) – sztylet
rab, raba (stpol.) – niewolnik, niewolnica
rajsztula (z niem.) – ujeżdżalnia
rainy (stpol.) – swaty, oświadczyny
ranny (stpol.) – wczesny
rańtuszek (stpol.) – chustka na głowę
rataj (stpol.) – rolnik, oracz
refektarz – sala jadalna w klasztorze
reż (stpol.) – żyto
rodowity (stpol.) – pochodzący ze znakomitego rodu
rogoża (stpol.) – mata, plecionka z sitowia
rohatyna (stpol.) – włócznia do ciskania
rubież (stpol.) – granica, tereny przygraniczne
rybałt (stpol.) – kantor, śpiewak
rybitwa (stpol.) – rybak
rysią jechać (stpol.) – kłus, trucht w biegu konia
rządny (stpol.) – porządny, należyty
samowtór (stpol.) – we dwóch
siczownik – kozak zaporoski
sierdzity (stpol.) – gniewny, zły
sioło (stpol.) – wieś
skapieć (stpol.) – sczeznąć, zmarnieć
skatina (ros.) – bydlę
skomoroch (stpol.) – błazen, kuglarz
skot (stpol.) – bydło domowe
skórznie (stpol.) – buty
smerd, smard (stpol.) – prostak, nicpoń, gbur, plugawiec
socha (stpol.) – prymitywny pług drewniany
socjusz (z łac.) – towarzysz, sprzymierzeniec
sotnia – setka, tradycyjna jednostka wojsk kozackich
spyża, spiża (stpol.) – zapasy żywności, prowiant
sromota (stpol.) – wstyd, hańba
sromotać się (stpol.) – wstydzić się
stajanie (stpol.) – miara długości, około 100 kroków
stanek (stpol.) – kwatera, obóz
stargnieć (stpol.) – zesztywnieć, zdrętwieć
stęp (stpol.) – chód konia noga za nogą
stolec (stpol.) – tron
stradnik (stpol.) – biedak, golec
strój (stpol.) – wyciągać z jąder samca bobra
sulica (stpol.) – włócznia do ciskania, rohatyna
swadźba (stpol.) – wesele, gody małżeńskie
swadziebny (stpol.) – weselny
swa, swak (stpol.) – swojak
swodny (ros.) – złożony, ogólny, całkowity
symplak (z łac.) – prostak, człowiek nieokrzesany, naiwny
szczodrobliwy (stpol.) – hojny
szczyt (stpol.) – tarcza
szłom (stpol.) – hełm
szłyk (stpol.) – kołpak, czapka futrzana
szmargnąć (stpol.) – zaszemrać
sztundyści, sztudobaptyści – wielka sekta łącząca rozmaite tradycje protestanckie, założona w połowie XIX wieku
przez pastora Karola BonokAmpfera w guberni charkowskiej. Sekta zyskała dużą popularność, szczególnie w
południowej Rosji, dzięki głoszonej niezależności duchowej od władzy, pacyfizmu i tezom socjalistycznym
związanym z wspólnotą majątkową członków sekty
szyszak (z węg.) – hełm bojowy stożkowy, zakończony ostrym szpicem
ścierciałka (stpol.) – ubogi szlachetka, panosza
śniat (stpol.) – pień, odziomek drzewa
świerzopa (stpol.) – klacz
telega, talaga (stpol.) – wóz na dwóch kołach
terem (stpol.) – pałac, mieszkanie
terlica (stpol.) – siodło
tram (stpol.) – belka
trefniś (stpol.) – komik, żartowniś
trunna (stpol.) – trumna
trzebień (stpol.) – eunuch; czasem pogardliwie o zakonnikach, duchownych
tułupy (stpol.) – krótkie kożuszki obcisłe
tyftyk (stpol.) – delikatna wełna
ubieżyszcze (ros.) – przytułek, kryjówka, schronienie
wadium (śr. łac.) – zastaw, suma składana dla dotrzymania warunków umowy
wagzał (ros.) – dworzec kolejowy
walkowany – lepiony z gliny
warza (stpol.) – jedzenie gotowane; potrawy
wąpie (stpol.) – wnętrzności
wdały (stpol.) – udany, piękny, ładny
wezykatoria – plaster naciągający używany jako środek leczniczy
wiedma (stpol.) – wiedźma
wiera (stpol.) – zaprawdę, prawdziwie, zaiste
wiernik (stpol.) – powiernik, ktoś zaufany
wierubny (stpol.) – prawdziwy
wieźdźba (stpol.) - wróżba
wiorstka – dawna rosyjska jednostka o długości równa 1066,78 m
wirydarz (stpol.) – czworoboczny dziedziniec w klasztorze lub zamku
włodarz (stpol.) – rządca, zarządca
włodyka (stpol.) – wojownik niższego stopnia, posiadający własność ziemską, ale nie mający herbu i zawołania. W
czasie wojny (mieli własną zbroję i konia), służyli w pocztach królewskich lub możnowładców; podlegali sądom
królewskim. Na Mazowszu znaczył tyle co szlachcic.
woda frappowana (z fr.) – woda chłodzona
woj (stpol.) – rycerz
wołaszki (stpol.) – woły
wycinek (stpol.) – prosię dzika
wyżenąć (stpol.) – wyrzucić, wygonić
Ugry (stpol.) – Węgry
zabaczyć (stpol.) - zapomnieć
zależność dominialna – zależność miasta od władzy dziedziców, szlachty
zamtuz – (z niem.) – dom schadzek
zaprzeć się (stpol.) – zamknąć się
zasadka (stpol.) - zasadzka
zaszczepka – haczyk lub skobel służący do zamykania od wewnątrz drzwi lub okien
zdech, do zdechu (stpol) – do upadłego, do ostatniego tchu
zdzierżyć (stpol.) – wytrzymać
zewłok (stpol.) – zwłoki
zimnica (stpol.) – gorączka
zjudzony (stpol.) – zakrwawiony
zmogły (stpol.) – zmordowany, zmęczony
zmonitowany (z łac.) – upomniany, ponaglony
źrzały (stpol.) – dojrzały
żałoby (stpol.) – skargi, zażalenia
żerca (stpol.) – kapłan, ofiarnik pogański
żupan (stpol.) – wojewoda, włodyka
żywina (stpol.) – zwierzęta domowe, inwentarz żywy
Autor: Ryszard Hałas
Artykuł pobrano ze strony eioba.pl