POS gm. Krajenka 2014-2017 - bip.krajenka.p
Transkrypt
POS gm. Krajenka 2014-2017 - bip.krajenka.p
Załącznik nr 1 do uchwały nr III/8/2014 Rady Miejskiej w Krajence z dnia 17 grudnia 2014 roku Gmina i Miasto Krajenka PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYWĄ NA KOLEJNE 4 LATA Krajenka, 2014 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA NA LATA 2014-2017 Z PERSPEKTYWĄ NA KOLEJNE 4 LATA ZAMAWIAJĄCY: Gmina i Miasto Krajenka ul. Wł. Jagiełły 9 77-430 Krajenka [email protected] WYKONAWCA: TERRA PROJEKT Danuta Mazurczak Ul. Katowicka 59a/18, 61-131 Poznań tel. +48 692 290 324 [email protected], www.terraprojekt.pl „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Spis treści: 1. WSTĘP .............................................................................................................................................9 1.1. Podstawa prawna opracowania i forma ................................................................................... 9 1.2. Metodyka sporządzenia Programu i jego struktura.................................................................. 9 1.3. Zawartość opracowania ......................................................................................................... 10 2. PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA PROGRAMU ................................................................................. 11 2.1. Wprowadzenie........................................................................................................................ 11 2.2. Uwarunkowania zewnętrzne .................................................................................................. 11 2.2.1. Polityka Ekologiczna Państwa .......................................................................................... 11 2.2.2. Zaktualizowana Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku .......... 14 2.2.3. Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2015 ......... 16 2.2.4. Plan gospodarki odpadami województwa wielkopolskiego na lata 2012-2017 ................ 17 2.2.5. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Złotowskiego na lata 2013-2016 z perspektywą na lata 2017-2020 ..................................................................................................... 19 2.2.6. Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Złotowskiego na lata 2007-2013 .. .......................................................................................................................................... 20 2.3. Uwarunkowania wewnętrzne ................................................................................................. 21 2.3.1. Strategia Rozwoju Gminy i Miasta Krajenka na lata 2008-2017 ...................................... 21 2.4. Nadrzędny cel Programu i priorytety ochrony środowiska Gminy i Miasta Krajenka ............ 21 3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY I MIASTA KRAJENKA ................................................ 22 3.1. Położenie administracyjne ..................................................................................................... 22 3.2. Podstawowe dane o ludności................................................................................................. 25 3.3. Gospodarka ............................................................................................................................ 27 3.4. Infrastruktura techniczna ........................................................................................................ 28 3.4.1. Sieć wodociągowa ............................................................................................................ 28 3.4.2. Sieć kanalizacyjna............................................................................................................. 29 3.4.3. Oczyszczalnie ścieków ..................................................................................................... 30 3.4.4. Sieć gazowa ...................................................................................................................... 30 3.4.5. Energia elektryczna i energia cieplna ............................................................................... 31 3.4.6. Infrastruktura komunikacyjna ............................................................................................ 32 3.4.7. Szlaki piesze i rowerowe ................................................................................................... 33 3.5. Ukształtowanie powierzchni ziemi.......................................................................................... 33 3.6. Klimat ..................................................................................................................................... 36 4. OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH ..................................................................................... 36 4.1. Ochrona przyrody ................................................................................................................... 36 4.1.1. Obszary Natura 2000 ........................................................................................................ 37 4.1.2. Obszary chronionego krajobrazu ...................................................................................... 39 4.1.3. Użytki ekologiczne ............................................................................................................ 40 4.1.4. Pomniki przyrody............................................................................................................... 41 4.1.5. Inne obszary cenne przyrodniczo ..................................................................................... 44 4.2. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów ................................................................................. 45 4.2.1. Stan zdrowotny i sanitarny lasów...................................................................................... 47 4.3. Tereny zieleni urządzonej ...................................................................................................... 48 4.4. Ochrona powierzchni ziemi .................................................................................................... 50 4.5. Gospodarowanie zasobami geologicznymi ............................................................................ 52 5. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA i BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO ..................... 53 5.1. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego ...................................................................... 53 5.1.1. Jakość powietrza............................................................................................................... 57 5.2. Ochrona wód .......................................................................................................................... 63 5.2.1. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi ............................................................. 63 5.2.2. Zasoby wodne ................................................................................................................... 67 5.2.3. Jakość wód ....................................................................................................................... 70 5 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” 5.2.4. Zapobieganie powodziom i suszom .................................................................................. 75 5.3. Ochrona przed hałasem ......................................................................................................... 77 5.4. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych ............................................................................. 80 5.5. Odnawialne źródła energii...................................................................................................... 81 5.5.1. Pozyskiwanie energii z biomasy i biogazu ........................................................................ 81 5.5.2. Pozyskiwanie energii wiatrowej ........................................................................................ 82 5.5.3. Pozyskiwanie energii słonecznej ...................................................................................... 82 5.5.4. Pozyskiwanie energii geotermalnej................................................................................... 82 5.5.5. Pozyskiwanie energii wodnej ............................................................................................ 83 5.6. Racjonalna gospodarka odpadami ........................................................................................ 84 5.6.1. Odpady komunalne ........................................................................................................... 84 5.6.2. Istniejący system gospodarki odpadami ........................................................................... 86 5.6.3. Odpady zawierające azbest .............................................................................................. 88 5.6.4. Odpady, które podlegają odrębnym przepisom prawnym, w tym odpady niebezpieczne oraz odpady pozostałe ................................................................................................................... 89 5.7. Przeciwdziałanie poważnym awariom ................................................................................... 91 5.8. Edukacja ekologiczna społeczeństwa .................................................................................... 92 6. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY I MIASTA KRAJENKA NA LATA 2014 – 2017 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2018-2021 ............................................................................. 95 6.1. Cele i priorytety ekologiczne .................................................................................................. 95 6.2. Harmonogram realizacji działań na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata ........... 96 7. ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM .............................................................................................. 104 8. MECHANIZMY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU .......................................................... 106 9. MONITORING REALIZACJI PROGRAMU .................................................................................. 109 10. PODSUMOWANIE....................................................................................................................... 111 Wykorzystane materiały ...................................................................................................................... 112 Wyjaśnienie skrótów ............................................................................................................................ 112 Spis tabel Tabela 1 Tabela 2 Tabela 3 Tabela 4 Tabela 5 Tabela 6 Tabela 7 Tabela 8 Tabela 9 Tabela 10 Tabela 11 Tabela 12 Tabela 13 Tabela 14 Tabela 15 Tabela 16 Tabela 17 Tabela 18 Tabela 19 Struktura użytkowania gruntów w Gminie Krajenka ....................................................... 24 Liczba ludności wg faktycznego miejsca zamieszkania w latach 2009-2013 ................ 25 Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON w 2013 roku ................. 27 Stopa bezrobocia w latach 2011-2013 w Powiecie Złotowskim na tle kraju i województwa wielkopolskiego ...................................................................................... 27 Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w latach 2011-2013 ......................................... 28 Sieć wodociągowa na terenie Gminy i Miasta Krajenka w latach 2009-2012 ................ 28 Sieć wodociągowa na terenie Gminy i Miasta Krajenka wg stanu na 31.12.2013 rok ... 28 Wykaz ujęć wody na terenie Gminy Krajenka ................................................................ 29 Sieć kanalizacyjna na terenie Gminy i Miasta Krajenka w latach 2009-2012 ................ 29 Infrastruktura kanalizacyjna w 2013 roku ....................................................................... 30 Sieć gazowa na terenie Gminy i Miasta Krajenka w latach 2009-2012 ......................... 31 Energia elektryczna na terenie Gminy i Miasta Krajenka w latach 2009-2012 .............. 31 Budynki użyteczności publicznej wyposażone w kotłownie ........................................... 32 Wykaz pomników przyrody ............................................................................................. 42 Leśnictwo na terenie gminy w 2013 roku ...................................................................... 45 Odnowienia i zalesienia w latach 2010-2013 prowadzone przez Nadleśnictwo Złotów 46 Tereny zieleni urządzonej w Gminie i Mieście Krajenka w 2012 roku ........................... 49 Odczyn i potrzeby wapnowania gleb na terenie Gminy Krajenka, na podstawie wykonanych badań w latach 2010-2013 ........................................................................ 51 Zasobność gleb w makroelementy, na podstawie wykonanych badań w latach 20102013 ................................................................................................................................ 51 6 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Tabela 20 Tabela 21 Tabela 22 Tabela 23 Tabela 24 Tabela 25 Tabela 26 Tabela 27 Tabela 28 Tabela 29 Tabela 30 Tabela 31 Tabela 32 Tabela 33 Tabela 34 Tabela 35 Tabela 38 Tabela 37 Tabela 38 Tabela 39 Tabela 40 Tabela 41 Tabela 42 Tabela 43 Tabela 44 Tabela 45 Tabela 46 Tabela 47 Tabela 48 Emisja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych* na terenie Powiatu Złotowskiego w latach 2010-2013 .................................................................... 53 Emisja zanieczyszczeń powietrza na terenie Gminy i Miasta Krajenka......................... 54 Wykaz podmiotów według rodzaju i zużycia paliwa ....................................................... 56 Średni dobowy pomiar ruchu w 2010 roku na drogach wojewódzkich przebiegających przez teren gminy ................................................................................ 57 Symbole klas wynikowych dla poszczególnych zanieczyszczeń w strefie wielkopolskiej oceny jakości powietrza w 2013 roku wg kryteriów oceny dla ochrony zdrowia ........................................................................................................................... 59 Symbole klas wynikowych dla poszczególnych zanieczyszczeń w strefie wielkopolskiej oceny jakości powietrza w 2013 roku wg kryteriów oceny dla ochrony roślin ............................................................................................................................... 60 Wymagana redukcja emisji pyłu zawieszonego PM10 z emisji powierzchniowej na obszarze strefy wielkopolskiej ........................................................................................ 63 Redukcja emisji benzo(a)pirenu z emisji powierzchniowej na obszarze strefy wielkopolskiej wynikająca z redukcji pyłu zawieszonego PM10 .................................... 63 Wykaz wodociągów na terenie gminy ............................................................................ 64 Pozwolenia na pobór wody wydane w 2013 roku. ......................................................... 64 Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej w 2013 roku..................................... 64 Zużycie wody przez jednego odbiorcę w latach 2010-2012 .......................................... 65 Średnie roczne wskaźniki w ściekach dopływających do oczyszczalni i odpływających z oczyszczalni ........................................................................................ 66 Sprawność oczyszczalni ścieków................................................................................... 66 Obecny stan oczyszczalni ścieków na dzień 31.12.2013 roku w aglomeracji Krajenka zgodnie z Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych....................... 67 Ocena stanu wód powierzchniowych płynących w 2012 roku ....................................... 71 Ocena stanu wód powierzchniowych stojących w 2012 roku ........................................ 72 Jakość wód podziemnych w 2012 roku .......................................................................... 73 Przeprowadzone badania próbek wody w wodociągach w 2013 roku........................... 74 Powierzchnia gruntów wymagających zmeliorowania na terenie gminy........................ 76 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne, wyrażone wskaźnikami LAeq D i LAeq N, które to wskaźniki mają zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby ............... 77 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne wyrażone wskaźnikami LDWN i LN, które to wskaźniki mają zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony przed hałasem .................................................................... 78 Monitoring hałasu prowadzony w 2010 roku .................................................................. 79 Ilość i rodzaj zebranych odpadów na terenie Gminy i Miasta Krajenka w 2012 i 2013 roku oraz sposób ich zagospodarowania ....................................................................... 85 Ilość i rodzaj odpadów zebranych selektywnie na terenie Gminy i Miasta Krajenka w 2012 i 2013 roku ............................................................................................................. 86 Procent nieruchomości, w których prowadzona jest segregacja odpadów komunalnych .................................................................................................................. 87 Ilość odpadów wytworzonych, zebranych i odzyskanych w poszczególnych grupach w 2012 roku .................................................................................................................... 89 Harmonogram realizacji przedsięwzięć zaplanowanych w ramach Programu ochrony środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka........................................................................ 97 Wskaźniki monitorowania Programu ............................................................................ 110 7 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Spis rysunków Rysunek 1 Położenie Gminy Krajenka na tle powiatu złotowskiego (źródło: www.gminy.pl) ........ 23 Rysunek 2 Położenie gminy na tle jednostek fizyczno-geograficznych (źródło: www.geoportal.gov.pl) ................................................................................................. 34 Rysunek 3 Obszary prawnie chronione na terenie Gminy i Miasta Krajenka (źródło: www.geoportal.gov.pl) ................................................................................................. 44 Spis wykresów Wykres 1 Liczba ludności Gminy Krajenka wg faktycznego miejsca zamieszkania w latach 2009-2013 (źródło: Bank Danych Lokalnych GUS) ....................................................... 25 Wykres 2 Liczba ludności stale i czasowo zameldowanych w poszczególnych miejscowościach (źródło: Urząd Gminy i Miasta Krajenka – 31.12.2013 rok) ........................................... 26 Wykres 3 Zieleń urządzona na terenie Gminy i Miasta Krajenka (wg Banku Danych Lokalnych GUS 2012 rok)................................................................................................................ 49 Wykres 4 Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w Gminie i Mieście Krajenka w latach 2010-2013 (źródło: Bank Danych Lokalnych GUS) .......................... 65 8 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” 1. WSTĘP 1.1. Podstawa prawna opracowania i forma Przedmiotem niniejszego opracowania jest aktualizacja poprzedniego „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2010-2013 z perspektywą na lata 2014-2017” przyjętego wraz z „Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2010-2013 z perspektywą na lata 2014-2017” uchwałą Rady Miejskiej w Krajence Nr XLVI/253/10 z dnia 9 lipca 2010 roku. Podstawą prawną opracowania Programu ochrony środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka jest art.17 ust.1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r. poz. 1232 ze zm.), który zobowiązuje gminy (w tym wypadku Burmistrza Krajenki) do opracowania i uchwalenia Programu ochrony środowiska uwzględniając cele zawarte w strategiach, programach i dokumentach programowych niezbędnych do realizacji ochrony środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. W związku z ustawą z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2014 r. poz. 1101) politykę ekologiczną państwa, zgodnie z którą opracowywane były programy ochrony środowiska, zastąpiono polityką ochrony środowiska, która m.in. winna być prowadzona za pomocą wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska. Zgodnie z art. 14 ust. 1. Polityka ochrony środowiska jest prowadzona na podstawie strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych, o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712, z późn. zm.). Program ochrony środowiska, po zaopiniowaniu przez zarząd powiatu uchwalany jest przez radę gminy (w tym przypadku Radę Miejską). Działania ujęte w Programie mają na celu dążenie do sukcesywnej poprawy stanu środowiska w gminie i mieście Krajenka, ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko naturalne źródeł zanieczyszczeń, ochronę i rozwój walorów środowiska, a także racjonalne gospodarowanie jego zasobami przy uwzględnieniu konieczności ochrony środowiska. 1.2. Metodyka sporządzenia Programu i jego struktura Do opracowania „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2013-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” zwanego w dalszej części dokumentu Programem, przyjęto następującą metodologię: 1. Określono diagnozę stanu środowiska przyrodniczego na terenie Gminy i Miasta Krajenka, zawierającą charakterystykę poszczególnych komponentów środowiska wraz z ich oceną, 2. Określono działania mające na celu poprawę stanu aktualnego w zakresie ochrony środowiska poprzez przedstawienie priorytetów ekologicznych, celów ekologicznych oraz zadań ekologicznych, przy czym: • priorytety ekologiczne – rozumiane jako główne parametry określające politykę ochrony środowiska, • cele ekologiczne – są to cele, po osiągnięciu których ma nastąpić poprawa danego elementu środowiska, stanowiące ostateczny efekt podejmowanych działań, • zadania ekologiczne – są to przedsięwzięcia prowadzące do realizacji wyznaczonych celów ekologicznych. Zadania te mają charakter krótkookresowy i powinny być realizowane aż do osiągnięcia założonego celu. 3. Przedstawiono uwarunkowania realizacji Programu w zakresie rozwiązań prawnoinstytucjonalnych, źródeł finansowania, systemu zarządzania środowiskiem i Programem, 4. Określono zasady monitorowania efektów wdrażania Programu. 9 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Charakterystykę gminy oraz diagnozę stanu środowiska naturalnego na terenie Gminy i Miasta Krajenka sporządzono głównie na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Poznaniu (WIOŚ), Starostwa Powiatowego w Złotowie oraz Urzędu Gminy i Miasta Krajenka. Do opracowania wykorzystano również dane uzyskane z niżej wymienionych jednostek: • Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego, • Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Poznaniu (RDOŚ), • Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Poznaniu (RZGW), • Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Złotowie (PSSE), • Okręgowa Stacja Chemiczno - Rolnicza w Poznaniu (OSCHR), • Wielkopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Poznaniu (WZMiUW), • Nadleśnictwo Złotów i Zdrojowa Góra, • Zarząd Dróg Wojewódzkich w Poznaniu (ZDW), • Powiatowy Zarząd Dróg w Złotowie (PZD), • Związek Międzygminny „Pilski Region Gospodarki Odpadami Komunalnymi” w Pile • Komunalny Zakład Użyteczności Publicznej w Krajence. Dane o stanie środowiska naturalnego podane są według stanu na dzień 31 grudnia 2012 roku, tam gdzie było możliwe podane zostały dane bardziej aktualne. Zgodnie z art. 14 ust. 1. ustawy Prawo ochrony środowiska w Programie uwzględniono zapisy ze strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych przyjętych na szczeblu lokalnym tj. Strategia Rozwoju Gminy i Miasta Krajenka na lata 2008-2017 oraz wyższego szczebla tj. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Złotowskiego na lata 2013-2016 z perspektywą na lata 2017-2020, Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Złotowskiego na lata 2007-2013, Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2015, Zaktualizowana Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku, Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2017. 1.3. Zawartość opracowania Sporządzony Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata składa się z 9 rozdziałów: Rozdział 1 – Wstęp Przedstawia podstawę prawną opracowania, jego strukturę i metodykę prac zastosowaną przy sporządzaniu Programu. Rozdział 2 – Podstawowe założenia Programu Wyszczególniono dokumenty strategiczne szczebla krajowego, wojewódzkiego i powiatowego, które nakreślają wytyczne do sporządzenia Programu. Przedstawiono również uwarunkowania wewnętrzne, czyli dokumenty strategiczne szczebla lokalnego, które kształtują politykę ochrony środowiska Gminy i Miasta Krajenka. Zostały wyznaczone priorytety ochrony środowiska oraz został określony nadrzędny cel Programu. Rozdział 3 – Ogólna charakterystyka Gminy i Miasta Krajenka Opisano położenie geograficzne, ukształtowanie terenu, klimat i charakterystykę demograficzną gminy. Scharakteryzowano infrastrukturę komunalną, w tym zaopatrzenie mieszkańców w wodę, w gaz ziemny, energię elektryczną i cieplną oraz opisano funkcjonującą sieć kanalizacyjną wraz z oczyszczalnią ścieków. Opisano infrastrukturę komunikacyjną tj. sieć drogową i kolejową funkcjonującą na terenie gminy. Przedstawiono potencjał gospodarczy Gminy i Miasta Krajenka. Rozdział 4 – Ochrona zasobów naturalnych Opisano występujące na terenie gminy formy ochrony przyrody, zieleń urządzoną, lesistość oraz racjonalne gospodarowanie zasobami geologicznymi oraz ochronę powierzchni ziemi. Rozdział 5 – Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego 10 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Rozdział ten opisuje jakość poszczególnych komponentów środowiska naturalnego oraz wpływ na zdrowie ludzi. Przedstawiono możliwości wykorzystania energii z odnawialnych źródeł. Scharakteryzowano gospodarkę odpadami na terenie gminy. Opisano prowadzoną na terenie gminy edukację ekologiczną mieszkańców. Rozdział 6 – Strategia ochrony środowiska Gminy i Miasta Krajenka W rozdziale tym wyznaczono siedem priorytetów ekologicznych. Do każdego priorytetu przypisano cele ekologiczne oraz zaplanowane działania ekologiczne, które pozwolą na osiągnięcie założonych celów. Przedstawiono harmonogram działań na lata 2014-2017 z perspektywą do 2021 roku. Rozdział 7 – Zarządzanie środowiskiem Przedstawiono sposób zarządzania środowiskiem, przedstawiając instrumenty prawnoadministracyjne, ekonomiczne i społeczne. Rozdział 8 – Mechanizmy finansowe realizacji Programu Przedstawiono mechanizmy finansowe realizacji Programu, możliwości pozyskania środków finansowych na realizację poszczególnych zadań. Rozdział 9 – Monitoring realizacji Programu Wyznaczono wskaźniki do monitorowania realizacji Programu, a w szczególności zawartych w nich celów i zaplanowanych zadań na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne cztery lata. 2. PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA PROGRAMU 2.1. Wprowadzenie Znaczącą rolę w definiowaniu polityki ochrony środowiska Gminy i Miasta Krajenka pełnią zapisy zawarte w opracowaniach szczebla krajowego, wojewódzkiego i powiatowego. Należy również uwzględnić uwarunkowania wewnętrzne zawarte w dokumentach planistycznych dla gminy. Podstawowym dokumentem w kształtowaniu Programu ochrony środowiska pełni Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016. Dokumentami szczebla wojewódzkiego są: Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2015, Zaktualizowana Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku oraz Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2017. Natomiast dokumentami szczebla powiatowego są: Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Złotowskiego na lata 2013-2016 z perspektywą na lata 2017-2020 i Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Złotowskiego na lata 2007-2013. Zapisy zawarte w wymienionych dokumentach należy postrzegać jako wytyczne dla niniejszego Programu, stanowiące tzn. uwarunkowania zewnętrzne. Polityka ochrony środowiska Gminy i Miasta Krajenka kształtowana jest również przez uwarunkowania wewnętrzne. Do podstawowych dokumentów należy Strategia Rozwoju Gminy i Miasta Krajenka na lata 2008-2017. 2.2. Uwarunkowania zewnętrzne 2.2.1. Polityka Ekologiczna Państwa „Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016” jest dokumentem strategicznym określającym na podstawie aktualnego stanu środowiska priorytety polityki ekologicznej. Zostały podane kierunki działań w latach 2009-2012, których realizacja pozwoli na osiągnięcie niżej wymienionych celów średniookresowych do 2016 roku. Kierunki działań systemowych: • Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach sektorowych Cel średniookresowy do 2016 roku - doprowadzenie do sytuacji, w której projekty dokumentów strategicznych wszystkich sektorów gospodarki będą, zgodnie z obowiązującym w tym zakresie prawem, poddawane procedurze oceny oddziaływania na środowisko i wyniki tej oceny będą uwzględniane w ostatecznych wersjach tych dokumentów, 11 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” • • • • • • Aktywizacja rynku na rzecz ochrony środowiska Cel średniookresowy do 2016 roku - uruchomienie mechanizmów prawnych, ekonomicznych i edukacyjnych, które prowadziłyby do rozwoju proekologicznej produkcji towarów oraz do świadomych postaw konsumenckich zgodnie z zasadą rozwoju zrównoważonego, Zarządzanie środowiskowe Cel średniookresowy do 2016 roku - jak najszersze przystępowanie do systemu EMAS, rozpowszechnianie wiedzy wśród społeczeństwa o tym systemie i tworzenie korzyści ekonomicznych dla firm i instytucji będących w systemie, Udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska Cel średniookresowy do 2016 roku - podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa, zgodnie z zasadą „myśl globalnie, działaj lokalnie” prowadzącą do proekologicznych zachowań konsumenckich, pro środowiskowych nawyków i pobudzania odpowiedzialności za stan środowiska, organizowania akcji lokalnych służących ochronie środowiska, uczestniczenia w procedurach prawnych i kontrolnych dotyczących ochrony środowiska, Rozwój badań i postęp techniczny Cel średniookresowy do 2016 roku - zwiększenie roli polskich placówek badawczych we wdrażaniu ekoinnowacji w przemyśle oraz w produkcji wyrobów przyjaznych dla środowiska oraz doprowadzenie do zadowalającego stanu systemu monitoringu środowiska, Odpowiedzialność za szkody w środowisku Cel średniookresowy do 2016 roku - stworzenie systemu prewencyjnego, mającego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizującego możliwość wystąpienia szkody. W przypadku wystąpienia szkody w środowisku koszty naprawy muszą w pełni ponieść jej sprawcy, Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym Cel średniookresowy do 2016 roku - przywrócenie właściwej roli planowania przestrzennego na obszarze całego kraju, w szczególności dotyczy to miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które powinny być podstawą lokalizacji nowych inwestycji. Ochrona zasobów naturalnych: • Ochrona przyrody Cel średniookresowy do 2016 roku - zachowanie bogatej różnorodności biologicznej polskiej przyrody na różnych poziomach organizacji: na poziomie wewnątrzgatunkowym (genetycznym), gatunkowym oraz ponadgatunkowym (ekosystemowym), wraz z umożliwieniem zrównoważonego rozwoju gospodarczego kraju, który w sposób niekonfliktowy współistnieje z różnorodnością biologiczną, • Ochrona i zrównoważony rozwój lasów Cel średniookresowy do 2016 roku - dalsze prace w kierunku racjonalnego użytkowania zasobów leśnych przez kształtowanie ich właściwej struktury gatunkowej i wiekowej, z zachowaniem bogactwa biologicznego. Oznacza to rozwijanie idei trwale zrównoważonej i wielofunkcyjnej gospodarki leśnej, • Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi Cel średniookresowy do 2016 roku - racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby uchronić gospodarkę narodową od deficytów wody i zabezpieczyć przed skutkami powodzi oraz zwiększenie samofinansowania gospodarki wodnej. Naczelnym zadaniem będzie dążenie do maksymalizacji oszczędności zasobów wodnych na cele przemysłowe i konsumpcyjne, zwiększenie retencji wodnej oraz skuteczna ochrona głównych zbiorników wód podziemnych przed zanieczyszczeniem, • Ochrona powierzchni ziemi Cel średniookresowy do 2016 roku – rozpowszechnianie dobrych praktyk rolnych i leśnych, zgodnych z zasadami rozwoju zrównoważonego, przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych, łąkowych i wodno-błotnych przez czynniki antropogenne, zwiększenie skali rekultywacji gleb zdegradowanych i zdewastowanych, przywracając im funkcję przyrodniczą, 12 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” • rekreacyjną lub rolniczą, Gospodarowanie zasobami geologicznymi Cel średniookresowy do 2016 roku - racjonalizacja zaopatrzenia ludności oraz sektorów gospodarczych w kopaliny i wodę z zasobów podziemnych oraz otoczenia ich ochroną przed ilościową i jakościową degradacją. Konieczne jest: doskonalenie prawodawstwa dotyczącego ochrony zasobów kopalin i wód podziemnych, ograniczenie presji wywieranej na środowisko podczas prowadzenia prac geologicznych i eksploatacji kopalin, eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin, wzmocnienie ochrony niezagospodarowanych złóż kopalin w procesie planowania przestrzennego, wykonanie bilansu pojemności struktur geologicznych, w których możliwa jest sekwestracja dwutlenku węgla na terenie Polski, rozpoznanie geologiczne złóż soli kamiennej, wyczerpanych złóż ropy i innych struktur geologicznych pod kątem magazynowania ropy naftowej i gazu ziemnego oraz składowania odpadów, w tym promieniotwórczych, dokończenie dokumentowania zasobów dyspozycyjnych wód leczniczych i termalnych oraz głównych zbiorników wód podziemnych. Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego: • Zdrowie a środowisko Cel średniookresowy do 2016 roku - dalsza poprawa stanu zdrowotnego mieszkańców w wyniku wspólnych działań sektora ochrony środowiska z sektorem zdrowia oraz skuteczny nadzór nad wszystkimi w kraju instalacjami będącymi potencjalnymi źródłami awarii przemysłowych powodujących zanieczyszczenie środowiska, • Jakość powietrza Cel średniookresowy do 2016 roku - dążenie do spełnienia przez Polskę zobowiązań wynikających z Traktatu Akcesyjnego oraz Dyrektywy LCP i Dyrektywy CAFE. Zadania będą głównie koncentrować się na dalszej redukcji emisji SO2, NOx i pyłu drobnego z procesów wytwarzania energii, modernizacji systemów energetycznych oraz w dalszym ciągu opracowywanie i wdrażanie przez właściwych marszałków województw Programów naprawczych w strefach, w których notuje się przekroczenia standardów dla pyłu drobnego PM10 i PM2,5 zawartych w Dyrektywie CAFE, poprzez eliminację niskich źródeł emisji oraz zmniejszenia emisji pyłu ze środków transportu, • Ochrona wód Cel średniookresowy do 2016 roku - do końca 2015 r. Polska powinna zapewnić 75% redukcji całkowitego ładunku azotu i fosforu w ściekach komunalnych kończąc krajowy program budowy oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnych dla wszystkich aglomeracji powyżej 2 000 RLM. Osiągnięcie tego celu będzie oznaczało przywrócenie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych w całym kraju, a także realizację Bałtyckiego Programu Działań dotyczącego walki z eutrofizacją wód Bałtyku. Naczelnym celem polityki ekologicznej Polski w zakresie ochrony zasobów wodnych jest utrzymanie lub osiągnięcie dobrego stanu wszystkich wód, w tym również zachowanie i przywracanie ciągłości ekologicznej cieków. Cel ten będzie realizowany przez opracowanie dla każdego wydzielonego w Polsce obszaru dorzecza planu gospodarowania wodami oraz programu wodno-środowiskowego kraju, • Gospodarka odpadami Cel średniookresowy do 2016 roku – utrzymanie tendencji oddzielenia ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego kraju, znaczne zwiększenie odzysku energii z odpadów komunalnych w sposób bezpieczny dla środowiska, zamknięcie wszystkich składowisk, które nie spełniają standardów UE i ich rekultywacja, sporządzenie spisu zamkniętych oraz opuszczonych składowisk odpadów wydobywczych, wraz z identyfikacją obiektów wpływających znacząco na środowisko, eliminacja kierowania na składowiska zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz zużytych baterii i akumulatorów, pełne zorganizowanie krajowego systemu zbierania wraków samochodów i demontaż pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz zorganizowanie systemu preselekcji sortowania i odzysku odpadów komunalnych, aby na składowiska nie trafiało ich więcej niż 50% w stosunku do 13 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” • • odpadów wytworzonych w gospodarstwach domowych, Oddziaływanie hałasu i pól elektromagnetycznych Cel średniookresowy do 2016 roku - dokonanie wiarygodnej oceny narażania społeczeństwa na ponadnormatywny hałas i podjęcie kroków do zmniejszenia tego zagrożenia tam, gdzie jest ono największe. Podobny jest też cel działań związanych z zabezpieczeniem społeczeństwa przed nadmiernym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych, Substancje chemiczne w środowisku Cel średniookresowy do 2016 roku - stworzenie efektywnego systemu nadzoru nad substancjami chemicznymi dopuszczonymi na rynek, zgodnego z zasadami Rozporządzenia REACH. 2.2.2. Zaktualizowana Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku Zaktualizowana Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku jest załącznikiem do uchwały nr XXIX/559/12 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 17 grudnia 2012 roku. Strategia dotyczy zakresu kompetencji Samorządu Województwa oraz kompetencji województwa w zakresie wpływania na zachowania innych podmiotów (na przykład przez zarządzanie środkami własnymi i zewnętrznymi, czy przez udział w ustalaniu zasad, bądź sposobu realizacji polityk innych podmiotów, między innymi przez kontrakt terytorialny). Przedmiotem strategii jest województwo wielkopolskie i sfery/dziedziny oraz zachowania innych podmiotów, na które zgodnie z kompetencjami ma wpływ samorząd województwa. Strategia dotyczy tego, za co Samorząd Województwa odpowiada, bądź tego, na co ma lub zamierza mieć wpływ, także pośredni. Celem generalnym strategii rozwoju województwa wielkopolskiego jest efektywne wykorzystanie potencjałów rozwojowych na rzecz wzrostu konkurencyjności województwa, służące poprawie jakości życia mieszkańców w warunkach zrównoważonego rozwoju. Cel generalny zostanie osiągnięty poprzez realizację celów strategicznych, które realizowane będą przez cele operacyjne. Zapisane działania, które pośrednio lub bezpośrednio kształtują politykę ochrony środowiska Gminy i Miasta Krajenka mieszczą się w następujących celach strategicznych: Cel strategiczny 1 – Poprawa dostępności i spójności komunikacyjnej regionu Cel operacyjny 1.1 – Zwiększenie spójności sieci drogowej Infrastruktura drogowa jest podstawowym czynnikiem integrującym przestrzeń regionu, zarówno w ujęciu wewnętrznym, jak i zewnętrznym. Zapewnia sprawne funkcjonowanie wszystkich sektorów oraz jest podstawowym źródłem konkurencyjności. Cel operacyjny 1.4 – Lepsze wykorzystanie dróg wodnych Transport wodny jest nadal niewykorzystaną w Wielkopolsce formą transportu. Jego rozwój przyczynić się może do odciążenia transportu drogowego i kolejowego, a przez to do poprawy stanu środowiska. Przez działania promujące wykorzystanie szlaków wodnych na cele turystyczne i rozbudowę ich infrastruktury można doprowadzić do aktywizacji obszarów do nich przylegających, a przez działania rewitalizacyjne i modernizacyjne oraz włączenie systemu dróg Wielkopolski w system europejski zwiększyć wymianę handlową z innymi regionami. Cel strategiczny 2 - Poprawa stanu środowiska i racjonalne gospodarowanie jego zasobami Cel operacyjny 2.1. - Wsparcie ochrony przyrody Zasoby środowiska przyrodniczego są jednym z najważniejszych potencjałów rozwojowych województwa. Ich ochrona wynika zarówno z prawa polskiego, jak i zobowiązań międzynarodowych, w tym wspólnotowych Cel operacyjny 2.2. - Ochrona krajobrazu Obowiązki dotyczące ochrony krajobrazu wynikają z ratyfikacji Europejskiej Konwencji Krajobrazowej. Realizacja tego celu jest przede wszystkim domeną planu zagospodarowania przestrzennego województwa. Cel operacyjny 2.3. - Ochrona zasobów leśnych i racjonalne ich wykorzystanie Ekosystemy leśne stanowią w Wielkopolsce najcenniejszy i najliczniej reprezentowany składnik wszystkich form ochrony przyrody. Lasy są odnawialnym źródłem surowca drzewnego, warunkującym 14 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” rozwój cywilizacyjny bez szkody dla środowiska. Zrównoważony i wielofunkcyjny rozwój lasów umożliwia współistnienie i pogodzenie wszystkich funkcji lasu. Cel operacyjny 2.4. - Wykorzystanie, racjonalizacja gospodarki zasobami kopalin oraz ograniczanie skutków ich eksploatacji Eksploatacja kopalin powinna odbywać się przy minimalizacji konfliktów z ochroną środowiska, działalnością gospodarczą i rolniczą oraz z funkcjami mieszkalnymi. Celem jest uzyskanie równowagi między tymi funkcjami, z preferencjami dla wymogów środowiskowych. Cel operacyjny 2.5. - Ograniczanie emisji substancji do atmosfery Emisja zanieczyszczeń do atmosfery wpływa negatywnie na zdrowie ludności oraz środowisko przyrodnicze. Ponadto ograniczenie emisji do atmosfery jest podstawową metodą przeciwdziałania ociepleniu klimatu. Cel operacyjny 2.6. - Uporządkowanie gospodarki odpadami Zbiórka odpadów oraz ich zagospodarowanie w województwie nadal nie spełnia szeregu standardów w tym zakresie. W perspektywie 2020 roku należy dążyć, by Wielkopolska stała się liderem w gospodarce recyrkulacyjnej, z wysokim stopniem odzysku materiałów, surowców i energii. Cel operacyjny 2.7. - Poprawa gospodarki wodno – ściekowej W perspektywie do 2020 roku powinno zakończyć się porządkowanie tej sfery. Wielkopolski system gospodarki wodno-ściekowej nadal odbiega od wymogów Cel operacyjny 2.8. - Ochrona zasobów wodnych i wzrost bezpieczeństwa powodziowego Wielkopolska należy do regionów o specyficznych warunkach hydrologicznych. Podstawowymi problemami w tym zakresie są deficyt wody oraz nierównomierne reżimy hydrologiczne rzek charakteryzujące się zarówno powodziami, jak i częstymi niżówkami. Sytuację w tym zakresie potęguje niski poziom retencji sztucznej. Wymaga to radykalnych działań zwiększających zasoby bilansowe regionu oraz likwidujących zagrożenia wynikające ze stanów ekstremalnych. Cel operacyjny 2.9. - Poprawa przyrodniczych warunków dla rolnictwa Utrzymanie i poprawa przyrodniczych walorów przestrzeni rolniczej Wielkopolski jest szczególnie ważna, bowiem region ten jest liderem w produkcji rolnej, przy stosunkowo przeciętnych warunkach uprawy. Cel operacyjny 2.10. - Promocja postaw ekologicznych Edukacja i kształtowanie postaw ekologicznych jest równie efektywnym instrumentem poprawy stanu środowiska, jak inwestycje w infrastrukturę. Cel operacyjny 2.11. - Zintegrowany system zarządzania środowiskiem przyrodniczym Podstawą skutecznego zarządzania środowiskiem przyrodniczym jest dostęp do aktualnych informacji. Organom decyzyjnym potrzebne są rzetelne informacje jakościowe oraz ilościowe o zasobach przyrodniczych, ich stanie oraz rozmieszczeniu. Cel operacyjny 2.12. - Poprawa stanu akustycznego województwa Na kształtowanie się klimatu akustycznego województwa mają wpływ przede wszystkim pojazdy poruszające się po trasach komunikacyjnych (samochody, pociągi), samoloty korzystające z cywilnych portów lotniczych i lądowisk oraz lotnisk wojskowych, zakłady przemysłowe. Najbardziej uciążliwy, obejmujący swym oddziaływaniem największą liczbę ludności, jest hałas komunikacyjny, który pomimo postępu technologicznego wciąż narasta. Przede wszystkim zwiększa się liczba pojazdów samochodowych oraz ciągników, co negatywnie wpływa na jakość środowiska w Wielkopolsce. Cel strategiczny 3 - Lepsze zarządzanie energią Cel operacyjny 3.1. - Optymalizacja gospodarowania energią Optymalna gospodarka energią skutkująca poprawą efektywności energetycznej powinna obejmować działania zarówno na etapie produkcji, dystrybucji, jak i jej odbioru. Cel operacyjny 3.2. - Rozwój produkcji i wykorzystanie alternatywnych źródeł energii Wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych z jednej strony ogranicza emisję gazów do atmosfery, a z drugiej przyczynia się do dywersyfikacji źródeł energii, co zwiększa bezpieczeństwo energetyczne regionu. Rozwój tego sektora ma w Wielkopolsce dobre perspektywy, bowiem panują tutaj dobre warunki przede wszystkim dla rozwoju energetyki wiatrowej, geotermalnej oraz na bazie biomasy. Cel operacyjny 3.3. - Poprawa bezpieczeństwa energetycznego regionu 15 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Infrastruktura energetyczna w regionie jest w niezadowalającym stanie zarówno pod względem jakościowym, jak i ilościowym, co może spowodować zagrożenia dostaw energii i paliw. W tym celu należy podjąć działania mające zagwarantować właściwą infrastrukturę, dostawę energii i wystarczającą moc wytwórczą w elektrowniach. Cel strategiczny 5 – Zwiększenie spójności województwa Cel operacyjny 5.2. – Rozwój obszarów wiejskich Szczególne znaczenie dla realizacji tego celu będzie mieć aktywizacja lokalnych środowisk na rzecz rozwoju jak również budowa infrastruktury związanej z odnawialnymi źródłami energii i budowa infrastruktury wodno-kanalizacyjnej. 2.2.3. Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2015 Nadrzędną zasadę ochrony środowiska województwa wielkopolskiego, podobnie jak polityki ekologicznej państwa, przyjęto sformułowaną w Konstytucji RP zasadę zrównoważonego rozwoju, czyli takiego rozwoju społeczno-gospodarczego, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia jak i przyszłych pokoleń. W programie wojewódzkim założono osiągnięcie 16 celów polityki ekologicznej województwa wielkopolskiego, poprzez realizację zadań szczegółowych w poszczególnych obszarach strategicznych. Celami i kierunkami działań w polityce ekologicznej województwa wielkopolskiego do 2023 r. są: 1. Zachowanie różnorodności biologicznej i jej racjonalne użytkowanie oraz stworzenie spójnego systemu obszarów chronionych, 2. Prowadzenie zrównoważonej gospodarki leśnej i zwiększanie lesistości, 3. Zrównoważone użytkowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzią i suszą, 4. Ochrona i racjonalne wykorzystanie powierzchni ziemi oraz rekultywacja terenów zdegradowanych, 5. Zrównoważone użytkowanie zasobów kopalin oraz ochrona środowiska w trakcie ich eksploatacji, 6. Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do środowiska wodnego, usprawnienie systemu zaopatrzenia w wodę, 7. Spełnienie wymagań prawnych w zakresie jakości powietrza oraz standardów emisyjnych z instalacji, wymaganych przepisami prawa, 8. Zmniejszenie zagrożenia mieszkańców województwa ponadnormatywnym hałasem, zwłaszcza emitowanym przez środki transportu drogowego, 9. Stała kontrola potencjalnych źródeł pól elektromagnetycznych oraz minimalizacja ich oddziaływania na zdrowie człowieka i środowisko, 10. Minimalizacja skutków poważnych awarii przemysłowych dla ludzi i środowiska, 11. Kształtowanie postaw ekologicznych mieszkańców województwa wielkopolskiego, zagwarantowanie szerokiego dostępu do informacji o środowisku oraz zrównoważona polityka konsumpcyjna, 12. Zapewnienie włączenia celów ochrony środowiska do wszystkich sektorowych dokumentów strategicznych i przeprowadzenia oceny wpływu ich realizacji na środowisko przed ich zatwierdzeniem, 13. Kształtowanie harmonijnej struktury funkcjonalno-przestrzennej województwa, sprzyjającej równoważeniu wykorzystania walorów przestrzeni z rozwojem gospodarczym, wzrostem jakości życia i trwałym zachowaniem wartości środowiska, 14. Wdrożenie mechanizmów zapewniających aktywizację rynku na rzecz ochrony środowiska, 15. Zwiększenie roli wielkopolskich placówek badawczych we wdrażaniu innowacji w przemyśle oraz w produkcji wyrobów przyjaznych dla środowiska, 16 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” 16. Wdrożenie systemu prewencyjnego, mającego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizującego możliwość wystąpienia szkody. 2.2.4. Plan gospodarki odpadami województwa wielkopolskiego na lata 2012-2017 Dokument został opracowany w celu uporządkowania zagadnień związanych z systemem gospodarki odpadami w województwie wielkopolskim oraz z zarządzaniem tym systemem. Zgodnie z zapisami ustawy o odpadach, wojewódzki plan gospodarki odpadami obejmuje wszystkie rodzaje odpadów powstających na obszarze województwa oraz przywożonych na jego obszar, a w szczególności odpady komunalne, odpady ulegające biodegradacji, odpady opakowaniowe i odpady niebezpieczne. Dla poszczególnych grup odpadów sformułowano następujące cele: Odpady komunalne: 1. Gospodarowanie odpadami w województwie w oparciu o regionalne i zastępcze instalacje do przetwarzania odpadów. 2. Zamknięcie wszystkich składowisk odpadów niespełniających wymagań przepisów prawnych. 3. Zwiększenie udziału odzysku, w szczególności recyklingu w odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak również odzysku energii z odpadów zgodnego z wymogami ochrony środowiska. 4. Selektywne zbieranie odpadów ulegających biodegradacji i w konsekwencji ograniczenie składowania tych odpadów. 5. Zwiększenie ilości zbieranych selektywnie odpadów niebezpiecznych występujących w strumieniu odpadów komunalnych. 6. Wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów. 7. Zwiększenie świadomości ekologicznej społeczeństwa w zakresie kompleksowych i racjonalnych metod gospodarowania odpadami. Odpady pozostałe (grupy 01-19): 1. Minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne. 2. Sukcesywne zwiększanie udziału odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne poddanych procesom odzysku i procesom unieszkodliwiania poza składowaniem. Odpady niebezpieczne: 1. Minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów niebezpiecznych. 2. Wzrost efektywności systemu zbierania odpadów niebezpiecznych ze źródeł rozproszonych, głównie z sektora małych i średnich przedsiębiorstw. 3. Sukcesywne zwiększanie udziału odpadów niebezpiecznych poddanych procesom odzysku i procesom unieszkodliwiania. 4. Edukacja ekologiczna wytwórców odpadów niebezpiecznych w zakresie zagrożeń wynikających z niekontrolowanego przedostawania się odpadów niebezpiecznych do środowiska. Odpady zawierające PCB: 1. Sukcesywna likwidacja odpadów zawierających PCB o stężeniu poniżej 50 ppm. Oleje odpadowe: 1. Utrzymanie poziomu odzysku na poziomie co najmniej 50%, a recyklingu rozumianego jako regeneracja na poziomie co najmniej 35%. 2. Dążenie do pełnego wykorzystania mocy przerobowych instalacji do regeneracji olejów odpadowych. Odpady medyczne i weterynaryjne: Upowszechnienie systemu zbierania przeterminowanych lekarstw z gospodarstw domowych na obszarze całego województwa. W okresie do 2023r. podniesienie efektywności selektywnego zbierania odpadów medycznych i weterynaryjnych (w tym segregacji odpadów u źródła powstawania), co spowoduje zmniejszenie ilości odpadów innych niż niebezpieczne w strumieniu odpadów niebezpiecznych. 17 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Zużyte baterie i akumulatory: Rozbudowa systemu zbierania zużytych baterii przenośnych i zużytych akumulatorów, który pozwoli na osiągnięcie następujących poziomów zbierania: • do 2012r. – poziom zbierania zużytych baterii przenośnych i zużytych akumulatorów przenośnych w wysokości co najmniej 25%; • do 2016r. i w latach następnych – poziom zbierania zużytych baterii przenośnych i zużytych akumulatorów przenośnych, w wysokości co najmniej 45% masy wprowadzonych baterii i akumulatorów przenośnych. • osiągnięcie poziomów wydajności recyklingu – co najmniej 65% ich masy. Dążenie do pełnego wykorzystania mocy przerobowych zakładów przetwarzania zużytych baterii i zużytych akumulatorów. Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny: Utrzymanie poziomów odzysku i recyklingu zużytego sprzętu w wysokości: 1. Dla zużytego sprzętu powstałego z wielkogabarytowych urządzeń gospodarstwa domowego i automatów do wydawania: • poziomu odzysku w wysokości co najmniej 80% masy zużytego sprzętu, • poziomu recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zużytego sprzętu w wysokości 75% masy zużytego sprzętu; 2. Dla zużytego sprzętu powstałego ze sprzętu teleinformatycznego, telekomunikacyjnego i audiowizualnego: • • poziomu odzysku w wysokości co najmniej 75% masy zużytego sprzętu, poziomu recyklingu części składowych materiałów i substancji pochodzących ze zużytego sprzętu w wysokości co najmniej 65% masy zużytego sprzętu; 3. Dla zużytego sprzętu powstałego z małogabarytowych urządzeń gospodarstwa domowego, sprzętu oświetleniowego, narzędzi elektrycznych i elektronicznych z wyjątkiem wielkogabarytowych, stacjonarnych narzędzi przemysłowych, zabawek, sprzętu rekreacyjnego i sportowego oraz przyrządów do nadzoru i kontroli: • • poziomu odzysku w wysokości co najmniej 70% masy zużytego sprzętu, poziomu recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zużytego sprzętu w wysokości co najmniej 50% masy zużytego sprzętu; 4. Dla zużytych gazowych lamp wyładowczych – poziomu recyklingu części składowych, materiałów i substancji pochodzących ze zużytych lamp w wysokości co najmniej 80% masy zużytych lamp. Osiąganie co roku poziomu selektywnego zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (niebezpiecznych i innych niż niebezpiecznych) pochodzącego z gospodarstw domowych w wysokości co najmniej 4 kg/mieszkańca/rok. Pojazdy wycofane z eksploatacji: 1. Wyznacza się następujące minimalne poziomy odzysku i recyklingu odniesione do masy pojazdów przyjętych do stacji demontażu w skali roku: • 85% i 80% do końca 2014 roku, • 95% i 85% od dnia 1 stycznia 2015r. 2. Wyeliminowanie tzw. „szarej strefy”. Odpady zawierające azbest: Zakłada się osiąganie celów określonych w przyjętym w dniu 15 marca 2010r. przez Radę Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej „Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032” oraz „Programie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla województwa wielkopolskiego”. Przeterminowane środki ochrony roślin: Uszczelnienie systemu zbierania przeterminowanych środków ochrony roślin i opakowań po tych środkach pochodzących z bieżącej produkcji i stosowania w rolnictwie. Zbędne środki bojowe i odpady materiałów wybuchowych: 18 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Zakłada się sukcesywne zagospodarowanie odpadów materiałów wybuchowych, poprzez kontynuację dotychczasowego sposobu zagospodarowania zbędnych środków bojowych. Zużyte opony: W perspektywie do 2023r. podstawowym celem jest utrzymanie dotychczasowego poziomu odzysku na poziomie co najmniej 75%, a recyklingu na poziomie co najmniej 15%. Odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej: Do 2023r. poziom przygotowania do ponownego użycia, recyklingu oraz innych form odzysku materiałów budowlanych i rozbiórkowych powinien wynosić minimum 70% wagowo. Komunalne osady ściekowe: W perspektywie do 2023r. podstawowe cele w gospodarce komunalnymi osadami ściekowymi są następujące: • ograniczenie składowania osadów ściekowych, • zwiększenie ilości komunalnych osadów ściekowych przekształcanych metodami termicznymi (w tym współspalanie, produkcja paliwa alternatywnego), • maksymalizacja stopnia wykorzystania substancji biogennych zawartych w osadach przy jednoczesnym spełnieniu wszystkich wymogów dotyczących bezpieczeństwa sanitarnego, chemicznego oraz środowiskowego. Odpady ulegające biodegradacji inne niż komunalne: W okresie do roku 2023 zakłada się zmniejszenie masy składowanych odpadów do poziomu nie więcej niż 40% masy wytworzonych odpadów. Odpady opakowaniowe: Jako cel na rok 2014 przyjęto osiągnięcie następujących poziomów odzysku i recyklingu: • opakowania razem: 60% odzysku*, 55% recyklingu, • opakowania z tworzyw sztucznych: 22,5% recyklingu, • opakowania z aluminium: 50% recyklingu, • opakowania ze stali, w tym z blachy stalowej: 50% recyklingu, • opakowania z papieru i tektury: 60% recyklingu, • opakowania ze szkła gospodarczego poza ampułkami: 60% recyklingu, • opakowania z drewna: 15% recyklingu. Odpady z wybranych gałęzi gospodarki odpadami, których zagospodarowanie stwarza problemy: • zwiększenie udziału odpadów poddawanych procesom odzysku, • likwidacja „mogilnika” (kapsuły) zawierającego stłuczkę szklaną wraz z rtęcią zlokalizowanego na składowisku odpadów w miejscowości Kłoda, gmina Szydłowo - obiekt należący do Philips Lighting Poland S.A. w Pile, • zwiększenie udziału odpadów unieszkodliwianych poza składowaniem. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Złotowskiego na lata 2013-2016 z perspektywą na lata 2017-2020 Program ochrony środowiska dla Powiatu Złotowskiego na lata 2013-2016 z perspektywą na lata 2017-2020 został przyjęty uchwałą nr XL/288/2014 Rady Powiatu Złotowskiego z dnia 26 marca 2014 roku. Celem aktualizacji Programu jest przedstawienie wytycznych do racjonalnych działań programowych na dalsze lata i poprawa stanu środowiska przyrodniczego powiatu złotowskiego. Zawarte w nim rozwiązania organizacyjne oraz logistyczno – techniczne przyczynią się do właściwego, zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju gospodarowania zasobami przyrodniczymi. W Programie Ochrony Środowiska dla Powiatu Złotowskiego określono następujące cele ekologiczne, które należy uwzględnić w niniejszym opracowaniu: 1. Cel ekologiczny: modernizacja i rozbudowa infrastruktury wodno – ściekowej dla zapewnienia lepszej ochrony środowiska oraz poprawy warunków życia mieszkańców. 2.2.5. 19 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” 2. Cel ekologiczny: zachowanie, właściwe wykorzystanie oraz odnawianie i przywracanie do stanu właściwego składników przyrody. 3. Cel ekologiczny: ograniczenie przekształceń ziemi w wyniku procesów naturalnych oraz antropogenicznych. 4. Cel ekologiczny: zapewnienie wystarczającej ilości wody o odpowiedniej jakości użytkowej oraz ochrona przed powodzią. 5. Cel ekologiczny: utrzymanie standardów jakości powietrza, redukcja emisji pyłów gazów i odorów. 6. Cel ekologiczny: zminimalizowanie uciążliwego hałasu i utrzymanie jak najlepszej jakości stanu akustycznego środowiska. 7. Cel ekologiczny: ochrona mieszkańców przed polami elektromagnetycznym. 8. Cel ekologiczny: racjonalizacja zużycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych. 9. Cel ekologiczny: upowszechnienie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia oraz wdrożenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej. 10. Cel ekologiczny: minimalizacja wpływu na środowisko oraz eliminacja ryzyka dla zdrowia ludzi w miejscach największego oddziaływania na środowisko i zapewnienie bezpieczeństwa chemicznego lub biologicznego. 11. Cel ekologiczny: racjonalny i systemowy rozwój gospodarki odpadami. 2.2.6. Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Złotowskiego na lata 20072013 Strategia Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Złotowskiego na lata 2007-2013 jest załącznikiem do uchwały nr X/43/2007 Rady Powiatu Złotowskiego z dnia 27 czerwca 2007 roku. Jest dokumentem planistycznym określającym misję, kierunki i cele jego rozwoju w różnych płaszczyznach życia społeczności powiatu. Działalność społeczno – gospodarczą podzielono na pięć obszarów: gospodarkę, przestrzeń, społeczność, ekologię i infrastrukturę. Dla każdego obszaru wyznaczono cele niezbędne. W opracowywany dokument wpisują się następujące cele: PRZESTRZEŃ Cele niezbędne: • promowanie atrakcyjnych obszarów pod zabudowę obiektów turystycznych, • podjęcie działań na rzecz poprawy komunikacji zewnętrznej i wewnętrznej. Kierunki działań: • przeznaczenie terenów niezagospodarowanych na cele turystyczne, • uzbrajanie w infrastrukturę techniczną i promocja walorów turystycznych wyznaczonych obszarów i obiektów, • modernizacja i budowa dróg powiatowych, • modernizacja i utrzymanie dotychczasowych szlaków kolejowych. INFRASTRUKTURA Cele niezbędne: • modernizacja istniejących dróg, • budowa nowych dróg, • utrzymanie istniejącej sieci drogowej. Kierunki działań: • wymiana nawierzchni zgodnie z technologią i normami, • poszerzenie dróg i przebudowa łuków poziomych zgodnie z normami, • budowa chodników i ścieżek rowerowych, • budowa obwodnic, • budowa nowych dróg ułatwiających dojazd do stolicy powiatu, 20 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” • przebudowa dróg gruntowych na drogi utwardzone, • bieżące remonty cząstkowe nawierzchni oraz oznakowań pionowych i poziomych, • poprawienie odwodnienia dróg poprzez pogłębianie rowów i regulację poboczy. GOSPODARKA Cele niezbędne: • intensyfikacja rozwoju gospodarczego. Kierunki działań: • stworzenie warunków do lepszego wykorzystania zasobów obszarów leśnych przy jednoczesnym działaniu na rzecz ich przyrostu, • lepsze wykorzystanie zasobów naturalnych powiatu, • wykorzystanie walorów naturalnych i potencjału powiatu dla rozwoju turystyki. EKOLOGIA Cele niezbędne: • wdrożenie systemu segregacji i zagospodarowania odpadów stałych. Bezpieczeństwo na istniejących już miejscach składowania, • tworzenie warunków dla rozwoju alternatywnych nośników energii, • działania na rzecz racjonalnej gospodarki wodno – ściekowej. Kierunki działań: • wdrożenie w powiecie jednolitego systemu segregacji i utylizacji odpadów, • dalsze wykorzystywanie wyselekcjonowanych odpadów, • budowa nowych, nowoczesnych wysypisk i kompostowni. Rekultywacja wysypisk wyeksploatowanych, • zastąpienie tradycyjnych nośników energii alternatywnymi, • promowanie zmian tradycyjnego systemu ogrzewania na rzecz nośników energii o charakterze proekologicznym, • wykorzystanie biomasy, jako źródła energii, • zapewnienie odbioru i utylizacja ścieków na maksymalnym obszarze powiatu, • promocja systemu przydomowych oczyszczalni ścieków w gospodarstwach indywidualnych, • modernizacja istniejących ujęć wody i dalszy rozwój sieci wodociągowej. 2.3. Uwarunkowania wewnętrzne 2.3.1. Strategia Rozwoju Gminy i Miasta Krajenka na lata 2008-2017 Strategia Rozwoju Gminy i Miasta Krajenka na lata 2008-2017 jest załącznikiem do uchwały nr XXVIII/134/08 Rady Miejskiej w Krajence z dnia 30 czerwca 2008 roku. Określono wizję oraz misję rozwoju Gminy Krajenka oraz wyznaczono cele strategiczne. Niżej opisano cele, których realizacja wpłynie na kształtowanie polityki ochrony środowiska Gminy Krajenka: Cel strategiczny – Rozwój infrastruktury technicznej 1.1 - System wodno-kanalizacyjny: 1.1.1 – Uzupełnienie i modernizacja sieci wodociągowej 1.1.2 – Rozbudowa systemu kanalizacji sanitarnej i deszczowej w mieście i gminie 1.2 – Drogownictwo: 1.2.1 – Budowa i remonty dróg, chodników i ścieżek rowerowych, 1.4 – Gospodarka odpadami i ochrona środowiska 1.4.1 – Gospodarka odpadami komunalnymi 1.4.2 – Wspieranie rozwoju edukacji proekologicznej w Gminie. 2.4. Nadrzędny cel Programu i priorytety ochrony środowiska Gminy i Miasta Krajenka Biorąc pod uwagę podstawowe, strategiczne dokumenty Gminy Krajenka, Powiatu Złotowskiego i województwa wielkopolskiego oraz Politykę Ekologiczną Państwa i potrzebę poprawy jakości życia 21 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” mieszkańców, sformułowano nadrzędny cel Programu Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata, którego brzmienie jest następujące: Zachowanie istotnych walorów środowiska naturalnego i poprawę jego stanu przy jednoczesnym zrównoważonym rozwoju gospodarczym gminy Zaproponowane w Programie ochrony środowiska cele i zadania ekologiczne powinny posłużyć do tworzenia warunków dla takich zachowań ogółu społeczeństwa, które polegać będą w pierwszej kolejności na niepogarszaniu stanu środowiska przyrodniczego na tym terenie, a następnie na jego poprawie. Realizacja wytyczonych celów w Programie powinna spowodować zrównoważony rozwój gospodarczy i polepszenie warunków życia mieszkańców przy zachowaniu walorów środowiska naturalnego na terenie gminy. Program ochrony środowiska będzie odgrywał coraz to większą rolę w sferze zarządzania środowiskiem w gminie. Zatem w okresie do 2021 roku znaczenie Programu można opisać następująco: • program mobilizuje administrację publiczną do rozwiązywania w zintegrowany sposób problemów ochrony środowiska pojawiających się w gminie, • program określa występujące problemy w poszczególnych komponentach środowiska naturalnego oraz proponuje sposób ich rozwiązywania, • program jest podstawą do podejmowania decyzji w zakresie działań i przedsięwzięć inwestycyjnych i pozainwestycyjnych w dziedzinie ochrony środowiska w skali gminy, • program mobilizuje podmioty gospodarcze, organizacje pozarządowe oraz inne instytucje i organizacje do wspólnego precyzowania problemów, sposobu ich rozwiązywania oraz wyboru priorytetów w działaniach na rzecz ochrony środowiska. W Programie dokonano wyboru najistotniejszych zagadnień, których realizacja przyczyni się w najbliższej przyszłości do poprawy stanu środowiska na terenie Gminy i Miasta Krajenka – tzw. priorytetów ekologicznych. Ich wyboru dokonano w oparciu o diagnozę aktualnego stanu poszczególnych komponentów środowiska, uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych. Do najważniejszych priorytetów ochrony środowiska Gminy i Miasta Krajenka należy: • Poprawa jakości powietrza atmosferycznego, • Poprawa i utrzymanie jakości wód podziemnych i powierzchniowych, • Racjonalna gospodarka odpadami, • Ochrona cennych elementów przyrodniczych, • Ograniczenie uciążliwości hałasu oraz ochrona mieszkańców przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych, • Racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych, • Edukacja ekologiczna społeczeństwa oraz poprawa bezpieczeństwa ekologicznego. Należy zaznaczyć, że wiele przedsięwzięć proponowanych w ramach jednego priorytetu wpisuje się także w pozostałe priorytety. Wynika to z faktu, że poszczególne elementy środowiska i uciążliwości środowiskowe są ze sobą powiązane. Poprawa jakości lub ochrona jednego z nich zwykle skutkuje poprawą lub ochroną pozostałych. 3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY I MIASTA KRAJENKA 3.1. Położenie administracyjne Gmina i Miasto Krajenka położona jest w północnej części województwa wielkopolskiego, w powiecie złotowskim. Graniczy z sześcioma innymi gminami: 22 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” • • • • • od północnego-zachodu z Gminą Tarnówka, od północnego-wschodu z Gminą Złotów, od południowego-wschodu z Miastem i Gminą Wysoka (w powiecie pilskim), od południa z Gminą Kaczory i Miastem Piła (w powiecie pilskim), od zachodu z Gminą Szydłowo (w powiecie pilskim). Gmina zajmuje powierzchnię 19 120 ha, co stanowi 11,5% powierzchni powiatu złotowskiego, jest czwartą gminą pod względem wielkości w powiecie. Na obszar miasta przypada 376 ha, a na obszar wiejski – 18 744 ha. Rysunek 1 Położenie Gminy Krajenka na tle powiatu złotowskiego (źródło: www.gminy.pl) Pod względem administracyjnym gminę tworzą następujące miejscowości: Augustowo, Barankowo, Czajcze, Dolnik, Leśnik, Głubczyn, Łońsko, Krajenka, Krajenka-Wybudowanie, Maryniec, Paruszka, Podróżna, Pogórze, Skórka, Śmiardowo Krajeńskie, Tarnówczyn, Wąsoszki, Żeleźnica. Największą wsią sołecką jest Skórka, natomiast najmniejszą – Maryniec. Na terenie gminy najwięcej gruntów zajmują grunty leśne (48,4%). Użytki rolne zajmują ponad 46% powierzchni gminy, z czego najwięcej jest gruntów ornych. Grunty zabudowane i zurbanizowane stanowią 3,1% powierzchni gminy, natomiast grunty pod wodami zajmują powierzchnię 1,1%. W przypadku miasta Krajenka najwięcej jest użytków rolnych oraz gruntów zabudowanych i zurbanizowanych. Na terenach wiejskich przeważają grunty leśne nad użytkami rolnymi. Szczegółowa charakterystyka użytkowania gruntów w Gminie Krajenka została przedstawiona w tabeli poniżej. 23 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Tabela 1 Struktura użytkowania gruntów w Gminie Krajenka Użytki rolne Jednostka administracyjna Powierzchn ia ogółem Grunty orne Łąki trwałe Sady Grunty leśne Pastwiska Pozostałe trwałe użytki rolne Grupy zadrzewień i zakrzewień Lasy Grunty zabudowane i zurbanizowane Grunty pod Inne grunty wodami ha Gmina Krajenka 19120 7571 88 571 389 199 9186 62 599 213 242 Obszar miasta 376 153 6 14 17 14 21 3 130 5 13 Obszar wiejski 18744 7418 82 557 372 185 9165 59 469 208 229 Źródło: Urząd Gminy i Miasta Krajenka 24 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Pod względem zurbanizowania przewyższa obszar miasta Krajenka, na co zdecydowany wpływ ma struktura funkcjonalno-przestrzenna miasta. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Krajenka rozgranicza następującą strukturę funkcjonalną obszaru gminy: • obszar północny z ośrodkiem administracyjno-usługowym miasta Krajenki, • obszar środkowy - zespół wsi podstawowych Głubczyn i Podróżna, o funkcji rolniczej, • obszar południowy - obszar funkcjonalny wsi Skórka będący jednocześnie strefą podmiejską miasta Piły. 3.2. Podstawowe dane o ludności Według danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) liczba ludności wg faktycznego miejsca zamieszkania w ostatnich latach zwiększyła się. W 2009 roku gmina zamieszkiwana była przez 7 308 osób, natomiast w roku 2013 liczba ta wynosiła 7 564 osób, czyli nastąpił wzrost o 3,6%. Kobiety stanowiły nieco ponad połowę (50,83%) ludności gminy. Współczynnik feminizacji (określający liczbę kobiet na 100 mężczyzn) ukształtował się na poziomie 103, co oznacza, że w gminie występuje więcej kobiet niż mężczyzn. Tabela 2 Liczba ludności wg faktycznego miejsca zamieszkania w latach 2009-2013 Jednostka administracyjna Liczba ludności w latach 2009 rok Gmina Krajenka w tym: - obszar miasta - obszar wiejski 2010 rok 2011 rok 2012 rok 2013 rok 7 308 7 484 7 524 7 531 7 564 3 681 3 627 3 789 3 695 3 804 3 720 3 798 3 733 3 811 3 753 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS. Wykres 1 Liczba ludności Gminy Krajenka wg faktycznego miejsca zamieszkania w latach 2009-2013 (źródło: Bank Danych Lokalnych GUS) 25 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Wykres 2 Liczba ludności stale i czasowo zameldowanych w poszczególnych miejscowościach (źródło: Urząd Gminy i Miasta Krajenka – 31.12.2013 rok) Według danych z Urzędu Gminy i Miasta Krajenka w 2013 roku najwięcej ludności stale i czasowo zameldowanych mieszkało w Krajence – 3 871 (50,2% ogółu ludności gminy) i w Skórce – 707 osób, najmniej mieszkało w miejscowościach: Krajenka Wybudowanie, Maryniec i Leśnik. Sieć osiedleńcza Gminy i Miasta Krajenka wskazuje na zdecydowaną koncentrację ludności w ośrodku miejskim Krajenki. Związane jest to zarówno z położeniem miasta na trasie komunikacyjnej pomiędzy Piłą a Złotowem, a także z funkcją miasta jako siedziby gminy i koncentracją większych podmiotów usługowych. Miejscowość Skórka charakteryzuje się największą tendencją rozwojową pod względem demograficznym spośród wszystkich miejscowości gminy. 2 Gminę cechuje wysoka gęstość zaludnienia – 39 os/km , co daje drugie miejsce w powiecie złotowskim, zaraz za miejscowością Złotów. W 2013 roku przyrost naturalny w gminie wyniósł 7 (w 2012 roku – 0). Saldo migracji na pobyt stały w przeliczeniu na 1000 ludności osiągnęło wartość 0,5 (w 2012 roku 0,1), co dało drugie miejsce w powiecie. W 2013 roku udział osób w wieku przedprodukcyjnym w populacji ogółem wyniósł 21,4%, osoby w wieku produkcyjnym stanowiły 64,5%, a w wieku poprodukcyjnym 14,1%. 26 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” 3.3. Gospodarka Krajenka rozwija się dość dynamicznie w ciągu ostatnich lat. Głównym czynnikiem rozwojowym Gminy i Miasta jest korzystne położenie i duże walory przyrodnicze. Na koniec 2013 roku funkcjonowało 483 podmiotów gospodarczych, jest to o 7 podmiotów więcej niż rok wcześniej. W sektorze prywatnym działało 95% podmiotów. Tabela 3 Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON w 2013 roku Jednostka Sektor administracyjn Ogółem publiczny a Gm. Krajenka w tym: - obszar miasta - obszar wiejski Spółki handlowe Razem Z udziałem kapitału zagranicznego Spółdzielnie Fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą 483 24 12 5 4 23 378 280 203 19 5 8 4 2 3 1 3 11 12 205 173 Źródło: Główny Urząd Statystyczny. W porównaniu do 2012 roku w sektorze publicznym nastąpił spadek liczby zarejestrowanych podmiotów o cztery. Natomiast w sektorze prywatnym zaobserwowano wzrost liczby osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą (13 podmiotów więcej) oraz większą ilość spółek handlowych (3 podmioty więcej). Podmioty gospodarcze w 58% skupione są na terenach miejskich. W 2012 roku w Gminie Krajenka zatrudnionych było 832 osoby, nastąpił spadek zatrudnienia o 5,4% w stosunku do roku wcześniejszego. Najwięcej osób pracowało w mieście Krajenka (76,5%). Udział kobiet w ogóle pracujących w gminie wyniósł 42,3%, tj. o 16 kobiet mniej niż rok wcześniej. Na koniec 2013 roku bezrobocie w powiecie złotowskim wynosiło 17,2% i było niższe niż rok wcześniej. Mimo to w powiecie bezrobocie jest w dalszym ciągu wyższe niż średnie bezrobocie w Polsce oraz w województwie wielkopolskim. Było 1 848 bezrobotnych, z czego 47,3% stanowiły kobiety. W porównaniu do roku wcześniejszego stopa bezrobocia w powiecie wzrosła o 1,1%, podobną tendencję odnotowano w skali wojewódzkiej jak i krajowej. Tabela 4 Stopa bezrobocia w latach 2011-2013 w Powiecie Złotowskim na tle kraju i województwa wielkopolskiego Stopa bezrobocia [%] Jednostka terytorialna 2011 rok 2012 rok 2013 rok Polska 12,5 13,4 13,4 Województwo wielkopolskie 9,2 9,9 9,6 Powiat Złotowski 18,7 18,9 17,2 Źródło: Główny Urząd Statystyczny i Powiatowy Urząd Pracy w Złotowie. W Gminie Krajenka na koniec 2013 roku było 458 bezrobotnych, z czego 52,2% stanowiły kobiety. W porównaniu do roku wcześniejszego liczba bezrobotnych zwiększyła się o 13 osób. Wśród bezrobotnych najwięcej jest osób długotrwale pozostających bez pracy oraz bez wykształcenia średniego. 27 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Tabela 5 Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w latach 2011-2013 Liczba zarejestrowanych bezrobotnych Jednostka administracyjna 2011 rok Miasto i Gmina Krajenka 2012 rok 453 2013 rok 445 458 Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Złotowie. 3.4. Infrastruktura techniczna 3.4.1. Sieć wodociągowa Sieć wodociągowa to układ połączonych ze sobą przewodów przeznaczonych do przesyłu wody między ujęciem, a odbiorcą. W skład sieci wodociągowej wchodzą: przewody magistralne, przewody rozdzielcze i połączenia domowe zwane przyłączami. Woda zanim zostanie przesłana do wodociągu poddawana jest procesom uzdatniania. Według danych GUS długość czynnej sieci wodociągowej na terenie gminy w 2012 roku wynosiła 55,7 km i była dłuższa o 800 m w porównaniu do roku 2009. Powoli wzrasta liczba ludności korzystającej z sieci wodociągowej. Na terenie gminy z sieci wodociągowej w 2012 roku korzystało 80,9 % ludności. W mieście procent ten był wyższy i wynosił 98,2%. W tabeli poniżej przedstawiono szczegółowe dane dotyczące sieci wodociągowej na terenie gminy. Tabela 6 Sieć wodociągowa na terenie Gminy i Miasta Krajenka w latach 2009-2012 Wyszczególnienie Jednostka Rok 2009 2010 2011 2012 km 54,9 54,9 55,4 55,7 Ludność korzystająca z sieci wodociągowej osoba 5924 6073 6259 6089 Ludność korzystająca z sieci wodociągowej % 81,1 81,1 83,2 80,9 Ludność korzystająca z sieci wodociągowej w miastach osoba 3602 3707 3723 3731 Ludność korzystająca z sieci wodociągowej w miastach % 97,9 97,8 97,9 98,2 Długość czynnej sieci rozdzielczej Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS. Poniżej zestawiono informacje na temat infrastruktury wodociągowej funkcjonującej na terenie gminy według stanu na koniec 2013 roku. Tabela 7 Sieć wodociągowa na terenie Gminy i Miasta Krajenka wg stanu na 31.12.2013 rok Długość sieci Liczba mieszkańców Stopień Ilość Jednostka wodociągowej podłączonych do zwodociągowania przyłączy administracyjna bez przyłączy sieci gminy [szt.] [km] [osoby] [%] Obszar miasta 23,70 650 3782 98 Obszar wiejski 39,45 452 2610 68 RAZEM 63,15 1102 6392 83 Źródło: Urząd Gminy i Miasta Krajenka. 28 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Tabela 8 Wykaz ujęć wody na terenie Gminy Krajenka Krajenka Dolnik Skórka Podróżna Augustowo Rodzaj ujęcia Podziemne Miejsce ujęcia wody Liczba studni [szt.] Wydajność Formalnie ujęcia wody ustanowiona Qmax strefa ochrony 3 [m /h] bezpośredniej [m] 2 3 1 2 30 15 24,9 18 8 10 8 10 2 50 10 Maryniec 1 21 Źródło: Urząd Gminy i Miasta Krajenka. Miejscowości obsługiwane przez SUW Pobór wody na koniec 2012 r. 3 [m ] Pobór wody na koniec 2013 r. 3 [m ] 162 304 18 967 45 813 13 247 164 500 17 081 47 120 13 773 40 611 57 844 9 601 5 988 Krajenka Paruszka, Dolnik Skórka Podróżna Augustowo, Żeleźnica, Głubczyn, Śmiardowo Krajeńskie Maryniec 8 Na terenie gminy funkcjonuje sześć ujęć wody. Są to ujęcia wody podziemnej. Każde ujęcie posiada 3 stację uzdatniana wody. Na koniec 2013 roku pobór wody ze wszystkich ujęć wynosił 306 306 m i był o 5,2 % większy niż w 2012 roku. 3.4.2. Sieć kanalizacyjna Sieć kanalizacyjna to układ połączonych ze sobą przewodów, które służą do odprowadzenia ścieków sanitarnych i wód deszczowych z budynków oraz ulic do oczyszczalni ścieków lub naturalnego odbiornika (wody deszczowe). Przewody te, w zależności od wielkości i funkcji zwane są kolektorami, kanałami głównymi, kanałami bocznymi i przyłączami domowymi. Integralną częścią sieci kanalizacyjnej są studzienki. W zależności od pełnionej funkcji i miejsca usytuowania są to studzienki: rewizyjne, połączeniowe lub spadowe. Według danych GUS w 2012 roku użytkowana sieć miała długość 14,7 km i była dłuższa o 500 m w porównaniu do 2009 roku. Co roku przybywa również ilość przyłączy prowadzących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania. Systematycznie wzrasta liczba ludności korzystająca z sieci kanalizacyjnej. Na terenie gminy w 2012 roku z sieci kanalizacyjnej korzystało 46,8 % mieszkańców. W mieście procent ten był wyższy i wynosił 91 %. W latach 2010-2013 została wybudowana sieć o długości ponad 40 km. Sieć była oddawana do użytkowania w latach 2012-2013. W tabeli poniżej przedstawiono szczegółowe dane dotyczące sieci kanalizacyjnej na terenie gminy. Tabela 9 Sieć kanalizacyjna na terenie Gminy i Miasta Krajenka w latach 2009-2012 Wyszczególnienie Jednostka Rok 2009 2010 2011 2012 Długość czynnej sieci kanalizacyjnej km 14,2 14,2 14,2 14,7 Połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania szt. 521 521 531 606 Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej osoba 3350 3447 3488 3527 Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej % 45,8 46,1 46,4 46,8 Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej w miastach osoba 3299 3395 3413 3456 Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej w miastach % 89,6 89,6 89,7 91,0 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS. 29 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Poniżej zestawiono informacje na temat infrastruktury kanalizacyjnej funkcjonującej na terenie gminy według stanu na koniec 2013 roku. Tabela 10 Infrastruktura kanalizacyjna w 2013 roku Długość sieci bez przyłączy [km] 56,33 Ilość przyłączy kanalizacyjnych [szt.] 1068 1 Liczba mieszkańców podłączonych do kanalizacji ogółem [osoby] 4950 1 w tym wybudowanych do granic posesji – jeszcze nie podłączonych Źródło: Urząd Gminy i Miasta Krajenka. W 2013 roku sieć kanalizacyjna bez przyłączy miała długość 56,33 km. Liczba przyłączy do sieci wynosiła 1 068 sztuk, a z sieci na koniec 2013 r. korzystało 4 950 osób. Kanalizacja deszczowa ma długość 8,2 km. Stan techniczny urządzeń kanalizacyjnych określa się jako dobry. Sieci kanalizacyjnej nie ma w następujących miejscowościach: Barankowo, Czajcze, Leśnik, Łońsko, Tarnówczyn, Wąsoszki i Maryniec. Na terenach nieskanalizowanych, tam gdzie budowa kanalizacji jest niemożliwa ze względów ekonomicznych lub technicznych nieruchomości wyposażone są w zbiorniki bezodpływowe lub przydomowe oczyszczalnie ścieków. 3.4.3. Oczyszczalnia ścieków Ścieki systemem kanalizacji sanitarnej dopływają do oczyszczalni ścieków zlokalizowanej Krajence 3 przy ulicy Szkolnej. Jest to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna o przepustowości 1200 m /dobę i faktycznej wydajności (wg stanu na 2013 r.) 3162 RLM. Oczyszczalnia obsługuje następujące miejscowości: Krajenka, Augustowo, Głubczyn, Głubczyn – Rogownica, Skórka, Żeleźnica, Paruszka, Śmiardowo Krajeńskie i Podróżna. W 2013 roku z oczyszczalni korzystało łącznie 4950 mieszkańców, w tym 3633 osób z miasta Krajenka. Ścieki oczyszczone są odprowadzane rowem do rzeki Głomia. 3 3 W 2013 roku do oczyszczalni odprowadzono 227 dam ścieków (w tym 10 dam zostało dowiezionych do oczyszczalni) i tyle samo zostało oczyszczonych. Zostały wytworzone 130 Mg suchej masy osadów ściekowych. Z roku na rok zwiększa się ilość ścieków odprowadzonych do oczyszczalni. Ma to związek z ciągłą rozbudową systemu kanalizacyjnego na terenie gminy. W 2013 roku do oczyszczalni odprowadzono o 29,5 % więcej ścieków niż w 2009 roku. Podobnie jest w przypadku wytworzonych osadów ściekowych. 3.4.4. Sieć gazowa Według danych GUS ogólna długość czynnej sieci gazowej na terenie gminy systematycznie wzrasta, w 2012 roku wynosiła 49 150 m i w stosunku do 2009 roku była dłuższa o 106 m. Do poszczególnych budynków w 2012 roku wykonanych było 404 sztuki przyłączy gazu, w porównaniu z 2009 roku było ich więcej o 15 sztuk. Powoli wzrasta liczba odbiorców gazu zarówno w mieście Krajenka jak i na terenach wiejskich. W 2012 roku z sieci gazowej na terenach wiejskich korzystało tylko 6,8 % ludności, w mieście wskaźnik ten wynosił 62,6 %. 30 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Tabela 11 Sieć gazowa na terenie Gminy i Miasta Krajenka w latach 2009-2012 Wyszczególnienie Jednostka Rok 2009 2010 2011 2012 Długość czynnej sieci ogółem m 49044 49072 49150 49150 Długość czynnej sieci przesyłowej m 15085 15085 15085 15085 Długość czynnej sieci rozdzielczej m 33959 33987 34065 34065 szt. 389 395 398 404 Odbiorcy gazu Gosp. domowe 696 714 722 727 Odbiorcy gazu w miastach Gosp. domowe 687 704 705 709 Odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gazem Gosp. domowe 194 178 195 172 Ludność korzystająca z sieci gazowej osoba 2449 2567 2574 2632 Ludność korzystająca z sieci gazowej % 33,5 34,3 34,2 34,9 Czynne przyłącza do budynków mieszkalnych i niemieszkalnych Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS. 3 W 2012 roku mieszkańcy zużyli 729 tys. m gazu, jest to o 21,3% więcej niż rok wcześniej ale porównując do roku 2009 nastąpiło zmniejszenie zużycia gazu o 24,1%. Na ogrzewanie mieszkań 3 zużyto 489,8 tys. m gazu, jest to aż o 28,5 % więcej niż w 2011 roku. Jeden mieszkaniec gminy 3 zużywa 97 m gazu. Na terenie gminy Krajenka dystrybucją gazu ziemnego zajmuje się Polska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. Oddział w Poznaniu. W sieć gazową wyposażone są następujące miejscowości: Krajenka, Augustowo, Głubczyn, Podróżna i Śmiardowo Krajeńskie. W pozostałych miejscowościach nie ma sieci gazowej, jedynie w miejscowości Skórka Polska Spółka Gazownictwa planuje wybudowanie sieci dystrybucyjnej w latach 2015-2017. 3.4.5. Energia elektryczna i energia cieplna Na terenie Gminy i Miasta Krajenka w 2012 roku było 1205 odbiorców energii elektrycznej, ilość ta z roku na rok wzrasta. W przypadku zużycia energii elektrycznej ilość ta w 2012 roku wynosiła 2355 MWh i było niższe niż rok wcześniej. Jeden mieszkaniec Krajenki zużył 620 kWh energii elektrycznej. Tabela 12 Energia elektryczna na terenie Gminy i Miasta Krajenka w latach 2009-2012 Wyszczególnienie Jednostka Rok 2009 2010 2011 2012 Odbiorcy energii elektrycznej na niskim napięciu szt. 1176 1180 1176 1205 Zużycie energii elektrycznej na niskim napięciu MWh 2388 2462 2378 2355 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS. Przez centralną część gminy z północy na południe (przez miejscowość Dolnik i Paruszka) przebiega linia najwyższych napięć 220 kV. Spółka Polskie Sieci Elektroenergetyczne planuje wybudowanie linii 400 kV w latach 2012-2025. 31 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” W przypadku energii cieplnej na terenie gminy Krajenka nie ma centralnego systemu ciepłowniczego. Większość gospodarstw domowych ogrzewana jest poprzez kotłownie lokalne lub indywidualne paleniska głównie opalane węglem, olejem opałowym lub koksem. Poniżej przedstawiono wykaz budynków użyteczności publicznej, które wyposażone są w kotłownie. Tabela 13 Budynki użyteczności publicznej wyposażone w kotłownie Moc Ilość Nazwa właściciela/ adres zainstalowana Lp zainstalowanych kotłowni (wykorzystanie) kotłów [kW] 1 Biblioteka w Augustowie 21 1 2 UGiM Krajenka 55 1 3 Stadion w Krajence – budynek 23 1 socjalno-sanitarny 4 Stadion w Krajence – budynek 23 1 gospodarczy 5 Strażnica OSP Podróżna 21 1 6 KZUP w Krajence 5 1 7 Krajeński Ośrodek Kultury Rynek 170 1 1 77-430 Krajenka 8 Pałac Sułkowskich Krajenka 240-300 1 ul. Szkolna17 9 Publiczna Szkoła Podstawowa w 240-300 2 Krajence ul. Bydgoska 3 10 Publiczna Szkoła Podstawowa w 240-300 1 Głubczynie 11 Szkoła Filialna Śmiardowo 23-54 1 Krajeńskie 12 13 14 15 16 17 18 Szkoła Filialna Podróżna Szkoła Podstawowa w Skórce Szkoła filialna Dolnik Publiczne Przedszkole w Skórce Publiczne Przedszkole w Głubczynie Sala Gimnastyczna Krajenka ul. Wł. Jagiełły 15a Budynek OSP Krajenka Rodzaj paliwa gaz gaz gaz gaz gaz węgiel gaz gaz gaz gaz gaz 23-54 100 55 30 1 1 1 1 gaz węgiel węgiel węgiel 24 1 gaz 80 1 gaz 21-36 2 gaz Źródło: Urząd Gminy i Miasta w Krajence. 3.4.6. Infrastruktura komunikacyjna Infrastruktura drogowa gminy jest dobrze rozwinięta i opiera się na drogach wojewódzkich i powiatowych. 1 Przez gminę przebiegają dwie drogi wojewódzkie o łącznej długości 30,33 km : • droga wojewódzka nr 188 Człuchów - Debrzno - Złotów - Piła – o długości 20,71 km, • droga wojewódzka nr 190 Krajenka - Szamocin - Margonin - Wągrowiec - Gniezno – o długości 9,62 km. W przypadku dróg powiatowych ich łączna długość wynosi 43,2 km z czego na drogi zamiejskie 2 przypada 39,7 km, a na drogi miejskie – 3,5 km . 1 2 Wojewódzki Zarząd Dróg Wojewódzkich w Poznaniu Powiatowy Zarząd Dróg w Złotowie 32 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Przez obszar gminy przebiega również linia kolejowa nr 203 Tczew – Kostrzyn, z przystankami na terenie gminy w Krajence, Skórce i Dolniku. 3.4.7. Szlaki piesze i rowerowe Gęsta sieć dróg o nawierzchni asfaltowej i o małym natężeniu ruchu oraz tereny urozmaicone wzgórzami, lasami i jeziorami stwarzają tu bardzo wygodne warunki dla uprawiania turystyki pieszej i rowerowej. Szlaki piesze Przez gminę przechodzi jeden ze szlaków turystycznych powiatu złotowskiego, jest to szlak czerwony: Krajenka – Wąsosz – Święta – Złotów – Zalesie – Radawnica – Brzuchowa Góra – Krzywa Wieś – Grodno-Lędyczek – o długości 46 km. Do ciekawych szlaków nieoznakowanych należą: • Głubczyn – jez. Wapińskie – jez. Płotki – o długości 15 km, • Tarnówka – Osówka – Piecewo – o długości 10 km, • Wersk – dolina Łobzonki – Rudna – o długości 12 km, • Górka Klasztorna – Kunowo – Sławianowo – o długości 9 km. Szlaki rowerowe Na terenie gminy można wyznaczyć sobie kilka ciekawych tras rowerowych, niektóre z nich zaczyna się poza Gminą Krajenka: • Piła - jez. Płotki - Zelgniewo - jez. Wapińskie - Maryniec - Głubczyn – Krajenka – Sokolna – Tarnówka – Osówka – Piecewo – Węgierce – Zalesie – Złotów – długość 58 km, • Jastrowie – Podgaje – Radawnica – Kiełpin – Łąkie – Debrzno – Lipka – długość 45 km, • Lipka – Mały Buczek – Wielki Buczek – Wersk – Zakrzewo – Kujan – Śmiardowo Złotowskie – Nowa Święta – Święta – Złotów – długość 45 km, • Złotów – Święta – Kleszczyna – Buntowo – Sławianowo – jez. Sławianowskie – Górka Klasztorna – Łobżenica – Rudna – Kujan – Złotów – długość 55 km. Szlaki wodne Największą atrakcją turystyczną gminy są trasy wodne, które przebiegają rzekami o górskim charakterze, wśród lasów, poprzez liczna jeziora rynnowe: • Głomia – ciekawy lecz uciążliwy szlak o długości 36 km. Na jego pokonanie potrzeba dwóch dni. Rzeka nadaje się do spływów kajakowych przy wyższych stanach wód. Początek trasy znajduje się na jeziorze Zaleskim w Złotowie, a koniec przy ujściu Gwdy w Dobrzycy, • Kocunia – szlak łatwy, malowniczy. Trasa przebiega przez jezioro Borówno, poprzez jezioro Sławianowskie do rzeki Głomi w okolicach Krajenki. 3.5. Ukształtowanie powierzchni ziemi Według podziału fizyczno-geograficznego Polski Gmina Krajenka położona jest w obrębie następujących makroregionów: • Pojezierze Pomorskie - obejmuje terytoria pomiędzy morenami fazy pomorskiej na północy, Pradoliną Toruńsko-Eberswaldzką na południu, doliną Odry na zachodzie i doliną Wisły na wschodzie, na szlaku odpływu lodowcowo-rzecznego, który spowodował powstanie rozległych piaszczystych równin w dorzeczach dopływu Noteci – Drawy oraz dopływów Wisły – Brdy i Wdy. Pomiędzy dolinami tych rzek występują liczne jeziora wytopiskowe. Klimatycznie jest to region bardziej suchy (średnia roczna 500-550 mm) i cieplejszy niż Pojezierza Wschodnio- i Zachodniopomorskie. W składzie lasów przeważają tu bory sosnowe na sandrach. Mieszane lasy liściaste na wysoczyznach morenowych przeważnie ustąpiły miejsca polom uprawnym. Makroregion zajmuje powierzchnię 17 789 km² (oznacza to, że powierzchnia Pojezierza 33 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Południowopomorskiego jest równa łącznej sumie powierzchni Pojezierza Zachodniopomorskiego i Wschodniopomorskiego) i dzieli się go na 12 mezoregionów dwa z nich leżą na terenie gminy: Pojezierze Krajeńskie i Dolina Gwdy: o Pojezierze Krajeńskie - przez teren pojezierza przebiega kilka równoleżnikowych ciągów moreny czołowej urozmaiconych falistą i pagórkowatą moreną denną. Porastają je bory zwane kujańskimi, wśród których położone jest jez. Borowno. Jezior w tym mezoregionie jest mniej niż na innych pojezierzach położonych na północ od Noteci. Są to głownie jeziora rynnowe ukierunkowane południkowo i równoleżnikowo. Przeważa tu krajobraz rolniczy, a lasów poza borami kujańskimi jest niewiele. o Dolina Gwdy - oddziela Pojezierze Krajeńskie od Pojezierza Wałeckiego i Szczecineckiego. Stanowiła ona główny szlak odpływu wód z topniejącego lądolodu. W części północnej jest ona stosunkowo wąska o wysokich zboczach, w części południowej rozszerza się tworząc rodzaj kotliny. Znaczną część mezoregionu porastają bory. Rysunek 2 Położenie www.geoportal.gov.pl) gminy na tle jednostek fizyczno-geograficznych (źródło: Cały obszar Gminy Krajenka mieści się w przedziale wysokościowym 55,0 – 125 m n.p.m. Najniżej położony punkt w gminie znajduje się w jej części południowo-zachodniej, przy brzegu rzeki Gwdy. Tereny najwyżej położone znajdują się w północno-wschodniej części gminy, na północ od miejscowości Barankowo. W granicach gminy wyróżnić można przynajmniej trzy główne strefy wysokościowe nawiązujące do rozmieszczenia głównych jednostek geomorfologicznych: strefę dolin 34 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” rzecznych (55,0 - 65 m n.p.m.), strefę powierzchni sandrowych (80,0 – 100,0 m n.p.m.) oraz strefę wysoczyzny morenowej (100,0 – 125 m n.p.m.). Gmina Krajenka charakteryzuje się mało urozmaiconą rzeźbą terenu. Kształtowana była ona w przeszłości w wyniku rożnych procesów morfogenetycznych. Główne elementy rzeźby gminy powstały w okresie ostatniego zlodowacenia północnopolskiego (bałtyckiego). Z okresu fazy poznańsko-dobrzyńskiej (subfazy krajeńskiej) pochodzi obszar wysoczyzny i wyższy poziom sandrowy Głomi, a z okresu fazy pomorskiej niższy poziom sandrowy Gwdy. Większość elementów rzeźby jest pochodzenia wodnolodowcowego i lodowcowego oraz rzecznego. W okresie peryglacjalnym i holocenie poszczególne elementy rzeźby modelowane były przez procesy eoliczne, denudacyjne, erozyjne i akumulacyjne. Najbardziej rozległą powierzchniowo formą rzeźby jest kompleks równin sandrowych. Są one genetycznie związane z odpływem wód fluwioglacjalnych z kolejnych postojów recesyjnych lądolodu. W obrębie tego kompleksu wyróżnić można dwa główne poziomy sandrowe połączone ze sobą sandrem dolinnym Głomi. Pierwszy, wyższy poziom sandrowy obejmuje centralną część gminy oraz tworzy izolowaną powierzchnię na wschód od miasta Krajenki. Powierzchnia ta w części zachodniej gminy ograniczona jest od góry rzędną ok. 100 m n.p.m., a w części wschodniej – 110 m n.p.m. Zachodnia część tej powierzchni (większa) rozciąga się na północny-zachód od Jeziora Wapieńskiego i osiąga zasięg od 4,5 km w części południowej do ponad 9 km w północnej części gminy. Powierzchnia ta obniża się w kierunku południowym i południowo-zachodnim. Charakteryzuje się stosunkowo niewielkimi spadkami terenu, rzadko przekraczającymi 5 %. W południowej jej części występują mało widoczne w terenie powierzchnie piasków przewianych, a w centralnej części głębokie do 10 m obniżenie doliny Głomi. Północna część tej powierzchni rozcięta jest stosunkowo płytkimi, do kilku metrów, dolinami rzeki Pankawy i cieku okresowego przepływającego przez wieś Paruszka. Na północny-zachód od tej wsi znajduje się jedna z nielicznych w tej części forma wypukła – kulminacja wzniesienia kemowego o wysokości względnej ok. 10 m. Wschodnia część wyższego poziomu terasowego, na wschód od miasta Krajenki, tworzy w granicach gminy niewielką powierzchnię o szerokości od 1 km w rejonie osady Leśnickiego Młyna do ponad 3 km w rejonie wsi Łońsko. Powierzchnia ta od góry ograniczona jest rzedną 110 m n.p.m. Opada ona bardzo łagodnie w kierunku południowo-zachodnim i południowym. Analizowana powierzchnia sandrowa w części południowej i od strony wschodniej przylega do doliny Głomi, głębokiej w tym miejscu na 5 m. Elementem łączącym wszystkie fragmenty wyższego poziomu sandrowego jest wąski pas sandru dolinnego usytuowanego wzdłuż obecnego biegu rzeki Głomi, od doliny rzeki Kocuni do wsi Dolnik. Powierzchnia ta tworzy wąski pas o zmiennej szerokości od 1,0 km w rejonie wsi Dolnik i doliny Kocuni do 2 km w rejonie miasta Krajenki. Powierzchnia ta łagodnie opada w kierunku południowozachodnim, zgodnie z biegiem rzeki Głomi, od 101 m n.p.m. w części wschodniej do 96 m n.p.m. w rejonie wsi Dolnik. Powierzchnia ta rozcięta jest licznymi płytkimi dolinami, okresowo 3 wykorzystywanymi przez cieki o układzie równoległym do rzeki Głomi. Gmina Krajenka według J. Znosko położona jest w centralnej części jednostki geologicznostrukturalnej Wału Kujawsko-Pomorskiego. Antyklinorium to posiada nierówną powierzchnię, co dało podstawę do wydzielenia w granicach Gminy Krajenka (począwszy od południowego zachodu) jednostek niższego rzędu: • antykliny Piły, • synkliny Skorki, • antykliny Złotowa. Powyższe antykliny zbudowane są z drobnoziarnistych słabo spojonych szarych piaskowców jury dolnej. Ich strop znajduje się na rzędnych od 100 m p.p.m. w rejonie południowo-wschodniej granicy gminy, do 50 m p.p.m. w rejonie miasta Krajenki. Wymieniona wyżej synklina zbudowana jest natomiast z mułowców jury środkowej. Rozmieszczenie osadów trzeciorzędowych nawiązuje do morfologii starszego podłoża. Górny (stropowy) poziom osadów trzeciorzędowych zalega na rzędnych 10 – 60 m n.p.m., a w kopalnych 3 Opracowanie ektofizjograficzne, 2007 rok. 35 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” depresjach do 30 m p.p.m. Najwyżej osady trzeciorzędowe występują w rejonie południowowschodniej granicy gminy oraz w rejonie miasta Krajenki. Powierzchnia trzeciorzędowa najbardziej obniżona jest w rejonie Skorki i Maryńca. Osady trzeciorzędowe w granicach Gminy Krajenka osiągają miąższość od 40 do 100 m i reprezentowane są przez dwa główne kompleksy litologiczne: • kompleks eoceńsko-oligoceński o miąższości od 40 do 80 m, wypełnia synklinę Skorki, składa się on z osadów piaszczysto-mułkowych (mułowców i gruboziarnistych piasków ze żwirem i glaukonitem) oraz piasku mułkowatego z łyszczykami i detrytusem roślinnym, • kompleks mioceński o zróżnicowanej miąższości (od kilku do 70 m) zbudowany jest w granicach gminy z drobnoziarnistych piasków i pyłów w części spągowej oraz z serii mułkowoilastej z wkładkami węgla brunatnego w części stropowej, • iły plioceńskie (tzw. poznańskie) o miąższości do 40 m mogą występować w północnej części gminy. Utwory czwartorzędowe w granicach gminy Krajenka tworzą poziom o zmiennej miąższości, w dużej mierze uzależnionej od morfologii podłoża podczwartorzędowego, wynikającego z budowy wgłębnej, erozji lodowcowej, glacitektoniki oraz erozji wgłębnej. Miąższość osadów czwartorzędowych, tworzących w granicach gminy ciągłą warstwę, zmienia się w kierunku południkowym. Najmniejsza jest w części północnej gminy – ok. 30 m, a największa w jej części południowej – ok. 120 m (w rejonie wsi Maryniec wynosi nawet 132 m). Duża miąższość osadów czwartorzędowych obserwowana jest również w sąsiedztwie obecnej doliny Gwdy (do 90 m). Poziom czwartorzędowy tworzą trzy lub cztery poziomy glacjalne. Najstarszy poziom (zlodowacenia południowopolskiego) występuje w rejonie Skórki i Maryńca. Składa się on z interglacjalnych piasków i żwirów oraz glin zwałowych zlodowacenia Sanu 4 II o miąższości 30-40 m. 3.6. Klimat W podziale rolniczo-klimatycznym R. Gumińskiego, Gmina Krajenka znalazła się w granicach VI dzielnicy - bydgoskiej (nazywanej także nadnotecką). Od strony północnej w bliskim sąsiedztwie gminy przebiega zasięg IV dzielnicy – pomorskiej. Obszar Gminy Krajenka wg podziału Niziny Wielkopolskiej na regiony klimatyczne W. Wosia, jest częścią regionu Środkowowielkopolskiego. Gmina Krajenka leży w tej części kraju, gdzie warunki klimatyczne kształtowane są głównie przez masy powietrza polarno-morskiego, polarno-kontynentalnego oraz kontynentalnego. Najczęściej napływające na ten obszar powietrze polarnomorskie charakteryzuje się stosunkowo dużą zawartością pary wodnej, czego efektem są zmniejszone amplitudy temperatury powietrza oraz zwiększone zachmurzenie. Powietrze polarno-kontynentalne napływa ze wschodu i cechuje się małą wilgotnością. Udział mas powietrza, zarówno arktycznego, jak i zwrotnikowego jest bardzo mały. Główną rolę w kształtowaniu warunków mikroklimatycznych na obszarze gminy odgrywają czynniki naturalne, do których należą: deniwelacje terenu, zmienne ekspozycje stoków i warunki wilgotnościowe podłoża, a także obecność rozległych powierzchniowo zbiorników wodnych, różnorodność roślinności i odmienne sposoby zagospodarowania. W zachodniej części gminy obserwuje się pewne oddziaływanie na klimat doliny Gwdy. Obecność samej rzeki i znajdujących się w sąsiedztwie zbiorników zaporowych, a także usytuowanie wzdłuż rzeki podmokłych łąk, wpływa na podwyższoną wilgotność powietrza w tej części gminy. Konsekwencją tej sytuacji są między innymi mniejsze amplitudy temperatur powietrza, zarówno tych dobowych, miesięcznych, jak i rocznych. 4. OCHRONA ZASOBÓW NATURALNYCH 4.1. Ochrona przyrody Podstawowymi aktami prawa z zakresu ochrony dziedzictwa przyrodniczego oraz ochrony i kształtowania środowiska na terytorium Polski są ustawy: z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 r., poz. 627) oraz z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. 4 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy i Miasta Krajenka. 36 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” U. 2013 r., poz. 1232 z późn. zm.). W pierwszym z wymienionych aktów ochrona przyrody polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody, • dziko występujących roślin, zwierząt i grzybów, • roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną gatunkową, • zwierząt prowadzących wędrowny tryb życia, • siedlisk przyrodniczych, • siedlisk zagrożonych wyginięciem, rzadkich i chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, • tworów przyrody żywej i nieożywionej oraz kopalnych szczątków roślin i zwierząt, • krajobrazu, • zieleni w miastach i wsiach, • zadrzewień. Z kolei ochrona środowiska w myśl Prawa ochrony środowiska oznacza: podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiające zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej; ochrona ta polega w szczególności na: • racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, • przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom, • przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego. Na terenie Gminy i Miasta Krajenka występują następujące formy ochrony przyrody: obszary Natura 2000 (2) obszary chronionego krajobrazu (1), użytki ekologiczne (35) i pomniki przyrody (19). Według danych GUS na terenie województwa wielkopolskiego obszary prawnie chronione zajmują 31,8% powierzchni województwa, w Powiecie Złotowskim - 32,4% powierzchni powiatu. Natomiast w Gminie Krajenka obszary prawnie chronione zajmują 3 317,26 ha, stanowi to 17,3% powierzchni gminy. Opisu poszczególnych form ochrony przyrody występujących na terenie Gminy i Miasta Krajenka dokonano w oparciu o wykazy i charakterystyki udostępnione m.in. przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Poznaniu i Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Pile. 4.1.1. Obszary Natura 2000 Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 jest systemem ochrony zagrożonych składników różnorodności biologicznej kontynentu europejskiego, wdrażanym od 1992 r. w sposób spójny pod względem metodycznym i organizacyjnym na terytorium wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej. Celem utworzenia sieci Natura 2000 jest zachowanie zarówno zagrożonych wyginięciem siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt w skali Europy, ale też typowych, wciąż jeszcze powszechnie występujących siedlisk przyrodniczych, charakterystycznych dla 9 regionów biogeograficznych. W Polsce występują 2 regiony: kontynentalny (96 % powierzchni kraju) i alpejski (4 % powierzchni kraju). Dla każdego kraju określa się listę referencyjną siedlisk przyrodniczych i gatunków, dla których należy utworzyć obszary Natura 2000 w podziale na regiony biogeograficzne. Podstawą prawną tworzenia sieci Natura 2000 jest dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków i dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, które zostały transponowane do polskiego prawa, głównie do ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Sieć Natura 2000 tworzą dwa typy obszarów: • obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO), • specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) / obszary mające znaczenie dla Wspólnoty (OZW). 37 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Dyrektywa Siedliskowa nie określa sposobów ochrony poszczególnych siedlisk i gatunków, ale nakazuje zachowanie tzw. właściwego stanu ich ochrony. W odniesieniu do siedliska przyrodniczego oznacza to, że: • naturalny jego zasięg nie zmniejsza się, • zachowuje ono specyficzną strukturę i swoje funkcje ekologiczne, • stan zachowania typowych dla niego gatunków jest właściwy. W odniesieniu do gatunków właściwy stan ochrony oznacza natomiast, że: • zachowana zostaje liczebność populacji, gwarantująca jej utrzymanie się w biocenozie przez dłuższy czas, • naturalny zasięg gatunku nie zmniejsza się, • pozostaje zachowana wystarczająco duża powierzchnia siedliska gatunku. Najważniejszymi instrumentami realizacji celów sieci Natura 2000 są oceny oddziaływania na środowisko oraz plany ochrony siedlisk przyrodniczych i gatunków, dla których utworzono obszar Natura 2000. Działania ochronne winny uwzględniać wymogi gospodarcze, społeczne i kulturowe oraz cechy regionalne i lokalne danego obszaru Natura 2000. 5 Na terenie Gminy i Miasta Krajenka wyznaczono dwa obszary : • PLB300012 Puszcza nad Gwdą – został zakwalifikowany jako OSO w październiku 2007 roku. Obszar o łącznej powierzchni 77 678,9 ha, administracyjnie położony jest na terenie województwa wielkopolskiego w powiatach pilskim i złotowskim oraz województwa zachodniopomorskiego w powiecie wałeckim. Jest to rozległy kompleks leśny obejmujący w większości bory sosnowe, a na dnie i zboczach dolin - lasy liściaste i mieszane. Silnie urozmaicona, postglacjalna rzeźba terenu przyczynia się do zróżnicowania siedlisk. Bogactwo jezior, głównie eutroficznych, ale również mezotroficznych i dystroficznych z cennymi gatunkami i zbiorowiskami roślinnymi, o powierzchni od kilku do kilkuset ha. W obniżeniach terenu i wzdłuż rzek torfowiska zasadowe, nakredowe, przejściowe i zdegradowane torfowiska wysokie oraz inne tereny podmokłe. Jest to również obszar źródliskowy kilku rzek. W obrębie ostoi znajdują się także połacie łąk kośnych; pola orne mają niewielki udział powierzchniowy. Na terenie ostoi zachowały się umocnienia Wału Pomorskiego z lat 1934-1945 (Nadarzyce, Szwecja, Jastrowie) - potencjalne zimowiska nietoperzy. Występuje co najmniej 28 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, z tego 21 to gatunki lęgowe bądź prawdopodobnie lęgowe, co najmniej 10 to gatunki z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). Bardzo ważna ostoja lęgowa lelka, lerki i włochatki. W okresie lęgowym obszar zasiedla co najmniej 1% populacji krajowej następujących gatunków ptaków: gągoł, włochatka, kania czarna (PCK), kania ruda (PCK), lelek, lerka, puchacz (PCK) i rybołów (PCK). Rozległy zwarty kompleks leśny z dobrze zachowanymi naturalnymi zbiorowiskami wodnobłotnymi; stanowiska rzadkich i zagrożonych gatunków zwierząt i roślin naczyniowych. Bogata flora mszaków i roślin naczyniowych. Jedno z 5 wolno żyjących stad żubra w Polsce (ok. 25 os.). Czyste nizinne rzeki - dopływy Gwdy (Płytnica, Rurzyca i Piława) o charakterze "pstrągowym". Częste jest występowanie dobrze wykształconych rozległych kompleksów źródliskowych ze specyficzną szatą roślinną. Cenne lasy liściaste (głównie buczyny), z licznymi oczkami wytopiskowymi w okolicach Wałcza (Bukowina). • PLH300045 Ostoja Pilska – został zatwierdzony jako OZW w marcu 2011 roku. Obszar o łącznej powierzchni 3068,62 ha, administracyjnie położony jest na terenie gmin: Trzcianka, Krajenka, Piła, Kaczory, Szydłowo, Ujście i Wysoka. Ostoja Pilska chroni zespół najcenniejszych obszarów przyrodniczych położonych w północnej Wielkopolsce, niedaleko Piły, szczególnie bogatych w siedliska Natura 2000. Fizjograficznie obszar ten usytuowany jest w większości w obrębie południowej części mezoregionu Dolina Gwdy, fragmentami wkracza na Równinę Wałecką (na północnym wschodzie), Pojezierze Krajeńskie (na północnym-zachodzie), a w południowej części - w Dolinę środkowej Noteci. Geomorfologia tego obszaru związana jest z głównie z postojem lądolodu w czasie ostatniego zlodowacenia. 5 http://natura2000.gdos.gov.pl/ 38 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Ostoja Pilska w całości położona jest na obszarze pomiędzy morenami czołowymi na linii Czarnkowa i Chodzieży na południu, a morenami usytuowanymi pomiędzy Wyrzyskiem, Wysoką, Strącznem i Zawadą. Większość położonych w Ostoi jezior jest pochodzenia rynnowego i wytopiskowego, a proces wytapiania się brył martwego lodu, konserwujących obydwa typy form, najwcześniej rozpoczął się nie wcześniej niż ok. 14,5 tys. lat temu. Równiny akumulacji biogenicznej towarzyszące jeziorom, bądź też w całości obejmujące dawne misy jeziorne, obecnie są najczęściej zajęte przez ekstensywnie użytkowane łąki, torfowiska mszarne lub niskie. Wytworzone pokłady torfów sięgają często do 3-4 m p.p.t., a podścielające je gytie osiągają miąższość nawet kilkunastu metrów. Cechą ostoi Pilskiej jest duża zmienność typologiczna siedlisk hydrogenicznych, zwłaszcza jezior ramieniowych i dystroficznych) i torfowisk (przejściowych i wysokich), siedlisk lasów łęgowych usytuowanych w dolinach strumieni oraz siedlisk towarzyszących dużej rzece nizinnej - Gwdzie. Całości dopełniają ubogie bory skupione głównie na obszarze śródlądowego pola wydmowego położonego na południowy-zachód od Piły oraz nieco żyźniejsze typy lasów, w tym kwaśne dąbrowy i buczyny, także bory i lasy bagienne. Ostoja Pilska pod względem liczby typów siedlisk Natura 2000, stanowi jeden z bogatszych obszarów Wielkopolski i szerzej Zachodniej Polski. Licznie reprezentowane są rzadkie i zagrożone w skali regionu i kraju gatunki roślin, zwierząt i innych królestw świata żywego, w tym wiele podlegających ochronie prawnej oraz rzadkie i zagrożone wymarciem w regionie i kraju zbiorowiska roślinne. Na terenie gminy znajduje się jeden obszar szczególnie istotny pod względem typów siedlisk: Obszar pomiędzy Jeziorem Wapińskim i jeziorem Kleszczynek a Jeziorem Czarnym k. Jeziorek. Fragment obejmujący ramienicowe Jezioro Wapińskie (= Wapieńskie, Okunite k. Krajenki, Wakunter), eutroficzne jezioro Kleszczynek i dystroficzne Jezioro Skórka (=Czarne, Małe Jeziorko z przyległymi lasami (w tym zwłaszcza kwaśne buczyny) oraz torfowiskami przejściowymi, usytuowanymi na zachód od wsi Skórka; torfowiska przejściowe i wysokie na południe od drogi łączącej Piłę z Zelgniewem oraz eutroficzno-humusowe Jezioro Czarne koło Jeziorek z przyległymi torfowiskami i łąkami. Jezioro Wapińskie reprezentuje typ mezotroficznego jeziora ramienicowego zdominowanego zwłaszcza w częściach południowozachodniej i środkowo-zachodniej przez rozległe łąki ramieniowe. Jezioro Wapińskie jest także historycznym stanowiskiem gatunku Natura 2000 - jezierzy giętkiej, stwierdzonego tu pod koniec XIX w. przez Casparego (voucher w TRN w Toruniu). Pomimo poszukiwań nie udało się dotąd odnaleźć powtórnie jezierzy giętkiej w Jeziorze Wapińskim. W analizowanej części Ostoi Pilskiej, poniżej drogi Piła-Zelgniewo, usytuowane są dwa największe w północnej części regionu torfowiska mszarne zajęte głównie przez torfowiska wysokie i fragmentarycznie przez bory bagienne, z wieloma gatunkami torfowców, w tym zagrożonymi: Sphagnum fuscum i S. papilosum. Nad jeziorem Czarnym koło Jeziorek, poza torfowiskami przejściowymi, występują fragmenty obniżeń na podłożu torfowym z roślinnością ze związku Rynchosporion. 4.1.2. Obszary chronionego krajobrazu Obszary chronionego krajobrazu są to tereny wyróżniające się krajobrazowo o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe w szczególności ze względu na możliwości zaspokajania potrzeb związanych z masową turystyką lub ze względu na istniejące albo odtwarzane korytarze ekologiczne. Na terenie Gminy Krajenka jest jeden obszar chronionego krajobrazu: • Pojezierze Wałeckie i Dolina Gwdy – został utworzony 1 lipca 1989 roku na podstawie rozporządzenia nr 212/06 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 29 listopada 2006 r. w sprawie obszaru chronionego krajobrazu "Pojezierze Wałeckie i Dolina Gwdy" (Dz. Urz. Województwa Wielkopolskiego Nr 201 poz. 4770) - wyrokiem WSA w Poznaniu IV SA/Po 709/10 stwierdzono nieważność aktu oraz rozporządzenia nr 5/98 Wojewody Pilskiego z 15 maja 1998 r. w sprawie ustanowienia obszarów chronionego krajobrazu w województwie pilskim 39 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” (Dz. Urz. Woj. Pil. Nr 13, poz. 83) i uchwały nr IX/56/89 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Pile z dnia 31 maja 1989 r. w sprawie ustanowienia obszarów chronionego krajobrazu w województwie pilskim (Dz. Urz. Nr 11, poz. 95). Całkowita powierzchnia tego obszaru to 93 910 ha. Na teren gminy przypada 3 275 ha. Obszar obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem, a także pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych. Obszar chronionego krajobrazu przypada na następujące gminy: Okonek, Jastrowie, Lipka, Złotów, Tarnówka, Krajenka, Kaczory, Szydłowo i m. Piła. 4.1.3. Użytki ekologiczne Użytki ekologiczne tworzy się w celu zachowania fragmentów przyrody o charakterze naturalnym lub dla ochrony określonych ekosystemów. Zazwyczaj są to obszary, które ze względu na małą powierzchnię lub mniejszą rangę przyrodniczą nie mogą być rezerwatem przyrody. Są to pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej. Zalicza się do nich: naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze, a także stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania. Powierzchnie te najczęściej byty zaliczane do nieużytków leśnych lub rolniczych. Na terenie Gminy i Miasta Krajenka znajduje się 35 użytków ekologicznych o łącznej powierzchni 42,26 ha. Użytki ekologiczne zostały ustanowione uchwałą nr XXXVIII/272/2014 Rady Miejskiej w Krajence z dnia 8 maja 2014 roku. Użytki są w zarządzie Nadleśnictwa Zdrojowa Góra, położone w Skórce: • „Bagna Pszczółkowskiego” o powierzchni 1,3400 ha na działce ewidencyjnej nr 8023/1 oddział leśny 74f, • „Uroczyska Głomi” o powierzchni 3,1390 ha na działce ewidencyjnej nr 8133 oddział leśny 314d, • „Uroczyska Głomi” o powierzchni 1,5567 ha na działce ewidencyjnej nr 8133 oddział leśny 314 • „Uroczyska Głomi” o powierzchni 0,6243 ha na działce ewidencyjnej nr 8133 oddział leśny 314p, • „Uroczyska Głomi” o powierzchni 1,3200 ha na działce ewidencyjnej nr 8133 oddział leśny 314r, • „Uroczyska Głomi” o powierzchni 4,5500 ha na działce ewidencyjnej nr 8142/2 oddział leśny 360h, • „Uroczyska Głomi” o powierzchni 0,4400 ha na działce ewidencyjnej nr 8145/2 oddział leśny 363d, • „Uroczyska Głomi” o powierzchni 1,1700 ha na działce ewidencyjnej nr 8143 oddział leśny 361j, • „Uroczyska Głomi” o powierzchni 0,8400 ha na działce ewidencyjnej nr 278 oddział leśny 363b, • „Uroczyska Głomi” o powierzchni 0,3800 ha na działce ewidencyjnej nr 8145/1 oddział leśny 363j, • „Uroczyska Głomi” o powierzchni 0,6200 ha na działce ewidencyjnej nr 293 oddział leśny 363l, • „Uroczyska Głomi” o powierzchni 0,6300 ha na działce ewidencyjnej nr 294 oddział leśny 363o, • „Uroczyska Głomi” o powierzchni 0,8539 ha na działce ewidencyjnej nr 8155/1 oddział leśny 365a, • „Uroczyska Głomi” o powierzchni 2,1200 ha na działce ewidencyjnej nr 8155/1 oddział leśny 365a, • „Uroczyska Głomi” o powierzchni 0,4600 ha na działce ewidencyjnej nr 8155/1 oddział leśny 40 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 365c, „Uroczyska Głomi” o powierzchni 1,3361 ha na działce ewidencyjnej nr 8155/1 oddział leśny 365f, „Uroczyska Głomi” o powierzchni 0,2300 ha na działce ewidencyjnej nr 316/2 oddział leśny 366j, „Uroczyska Głomi” o powierzchni 0,7300 ha na działce ewidencyjnej nr 316/1 oddział leśny 366k, „Uroczyska Głomii” o powierzchni 0,6900 ha na działce ewidencyjnej nr 316/1 oddział leśny 366m, „Uroczyska Głomi” o powierzchni 2,5300 ha na działce ewidencyjnej nr 8158/1 oddział leśny 367a, „Uroczyska Głomi” o powierzchni 0,2900 ha na działce ewidencyjnej nr 8158/1 oddział leśny 367b, „Uroczyska Głomi” o powierzchni 0,8800 ha na działce ewidencyjnej nr 8122/1 oddział leśny 271a, „Uroczyska Głomi” o powierzchni 0,4519 ha na działce ewidencyjnej nr 8122/1 oddział leśny 272a, „Uroczyska Głomi” o powierzchni 0,4221 ha na działce ewidencyjnej nr 8122/1 oddział leśny 272c, „Uroczyska Głomi” o powierzchni 0,3760 ha na działce ewidencyjnej nr 8122/1 oddział leśny 272h, „Uroczyska Głomi” o powierzchni 0,4595 ha na działce ewidencyjnej nr 8181 oddział leśny 421a, „Uroczyska Głomi” o powierzchni 0,1605 ha na działce ewidencyjnej nr 8181 oddział leśny 421c, „Uroczyska Głomi” o powierzchni 0,6000 ha na działce ewidencyjnej nr 298 oddział leśny 422f, „Bagna Zacisze” o powierzchni 7,2280 ha na działce ewidencyjnej nr 8238/2 oddział leśny 495d, „Bagna Zacisze” o powierzchni 0,3820 ha na działce ewidencyjnej nr 8238/2 oddział leśny 495i, „Bagna Zacisze” o powierzchni 0,6999 ha na działce ewidencyjnej nr 8255/1 oddział leśny 512b, „Bagna Zacisze” o powierzchni 2,1892 ha na działce ewidencyjnej nr 8255/1 oddział leśny 512c, „Bagna Zacisze” o powierzchni 0,9952 ha na działce ewidencyjnej nr 8255/1 oddział leśny 512f, „Bagna Zacisze” o powierzchni 0,9633 ha na działce ewidencyjnej nr 8255/1 oddział leśny 512g, „Bagna Zacisze” o powierzchni 0,6024 ha na działce ewidencyjnej nr 8255/1 oddział leśny 512h. 4.1.4. Pomniki przyrody Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. Na terenie gminy znajduje się 19 pomników przyrody, w tym 2 w granicach miasta Krajenka. Ustanowione zostały one w okresie 1982 – 1989 r. jeszcze decyzjami wojewody pilskiego. 41 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Tabela 14 Wykaz pomników przyrody Lp. Pozycja z rejestru 1 326 lipa drobnolistna 2 354 lipa drobnolistna 3 483 klon srebrzysty (2 drzewa) 4 484 cis pospolity park w Maryńcu 5 485 dąb szypułkowy 6 486 dąb szypułkowy 7 487 dąb szypułkowy 8 492 jesion wyniosły Nadleśnictwo Zlotów, leśnictwo Leśnik, oddz. 54j Nadleśnictwo Zlotów, leśnictwo Leśnik, oddz. 44d Nadleśnictwo Zlotów, leśnictwo Leśnik, oddz. 43a Krajenka, ul. Bydgoska 9 494 modrzew europejski (2 drzewa) dąb szypułkowy (2 drzewa) Nadleśnictwo Zlotów, leśnictwo Leśnik, oddz. 45y 10 495 dąb szypułkowy 11 556 dąb szypułkowy Nadleśnictwo Zlotów, leśnictwo Leśnik, oddz. 53a Krajenka, ul. Winiary 12 557 wiąz 13 604 wiąz 14 717 dąb szypułkowy 15 718 dąb szypułkowy (4 drzewa) Obiekt Położenie Nadleśnictwo Zdrojowa Gora, leśnictwo Sosnowo, oddz. 153h Nadleśnictwo Zlotów, leśnictwo Leśnik, oddz. 45z park w Maryńcu Nadleśnictwo Zdrojowa Góra, leśnictwo Płociczno, oddz. 153h Nadleśnictwo Zlotów, leśnictwo Leśnik, oddz. 57b Nadleśnictwo Zlotów, leśnictwo Leśnik, oddz. 57d Nadleśnictwo Zlotów, leśnictwo Leśnik, oddz. 43g 42 Charakterystyka obwód: 370 cm, wys.: 31 in Rok uznania za pomnik przyrody 1982 obwód: 460 cm, wys.: 29 m 1982 obwód: 320 cm, wys.: 22 m, obwód: 340 cm, wys.: 22 m obwód: 63 cm, wys.: 12 cm obwód: 610 cm, wys.: 31 m, 1986 1986 1986 obwód: 402 cm, wys.: 34 m, 1986 obwód: 376 cm, wys.: 29 m 1986 obwód: 340 cm, wys.: 20 m obwód: 255 cm, wys.: 32 m, obwód: 335 cm, wys.: 35 m, obwód: 347 cm, wys.: 21 m, obwód: 356 cm, wys.: 22 m, obwód: 385 cm, wys.: 31 m, 1988 obwód: 375 cm, wys.: 24 m, obwód: 647 cm, wys.: 35 m, 1992 obwód: 385 cm, wys.: 25 m, 1994 obwód: 434 cm, wys.: 33 m 1998 obwód: 300 cm, wys.: 33 m, obwód: 310 cm, wys.: 27 m, obwód: 330 cm, 1998 1988 1988 1992 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Lp. Pozycja z rejestru Obiekt Położenie Nadleśnictwo Zlotów, leśnictwo Leśnik, oddz. 57i Nadleśnictwo Zlotów, leśnictwo Leśnik, oddz. 56b 16 719 dąb szypułkowy 17 720 dąb szypułkowy (2 drzewa) 18 721 wiąz (4 drzewa) Nadleśnictwo Zlotów, leśnictwo Leśnik, oddz. 47g 19 722 dąb szypułkowy (11 drzew) Nadleśnictwo Zlotów, leśnictwo Leśnik, oddz. 57g Źródło: Urząd Gminy i Miasta w Krajence. 43 Charakterystyka wys.: 30 m, obwód: 416, cm, wys.: 32 m obwód: 391 cm, wys.: 32 m obwód: 364 cm, wys.: 29 m, obwód: 394 cm, wys.: 29 m obwód: 237 cm, wys.: 27 m, obwód: 260 cm, wys.: 26 m, obwód: 261 cm, wys.: 24 m, obwód: 265, cm, wys.: 27 m obwód: 250-440 cm, wys.: 26-29 m Rok uznania za pomnik przyrody 1998 1998 1998 1998 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Rysunek 3 Obszary prawnie chronione na terenie Gminy i Miasta Krajenka (źródło: www.geoportal.gov.pl) 4.1.5. Inne obszary cenne przyrodniczo Na terenie Gminy i Miasta Krajenka oprócz ww. form ochrony przyrody znajdują się częściowo obszary ważne dla ptaków okresie gniazdowania i migracji. Obszary te zostały zestawione w opracowaniu pn „Obszary ważne dla ptaków w okresie gniazdowania oraz migracji na terenie województwa wielkopolskiego” (Kuźniak S., Dolata P., Poznań 2008). Obszary te zostały wyznaczone na podstawie dostępnych danych literaturowych, niepublikowanych materiałów oraz wiedzy autorów opracowania. Ostoje ptaków zostały wyznaczone niezależnie od istniejących już obszarowych form ochrony przyrody. Na terenie Gminy i Miasta Krajenka występują częściowo dwa obszary ważne dla ptaków: • Puszcza nad Gwdą – jest to jeden z ważniejszych w Polsce obszarów ostoi lelka (80-110 par) i lerki (350-450 par). Teren ten ma także duże znaczenie dla ptaków drapieżnych: bielika (co najmniej 5 par), rybołowa (1 para), kani rudej i czarnej (odpowiednio 8 i 4 pary), orlika krzykliwego (prawdopodobnie 1-2 pary) oraz puchacza (5 par) i włochatki (kilka par). Obszar ten jest także ważnym lęgowiskiem dla takich gatunków jak gągoł i żuraw (po kilkadziesiąt par) oraz nurogęś (kilkanaście par). • Jezioro Sławianowskie oraz Bagno Kocuńskie – jest to miejsce koncentracji ptaków wodnych podczas wędrówek, głównie różnych gatunków kaczek i łyski. Gromadzi się tu również do 100 osobników łabędzie krzykliwych. Jest to także noclegowisko gęsi ( do 1000 os.) oraz żerowisko żurawi gromadzące do 400 os. 44 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” 4.2. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów Według ewidencji gruntów Urzędu Gminy i Miasta w Krajence grunty leśne zajmują powierzchnię 9 248 ha, z czego lasy stanowią 9 186 ha. Natomiast według Banku Danych Lokalnych GUS w 2013 roku było 9 190,43 ha gruntów leśnych, z czego 8 975,55 ha stanowiły lasy. W tabeli poniżej przedstawiono szczegółowe dane na temat gruntów leśnych wszystkich form własności. Tabela 15 Leśnictwo na terenie gminy w 2013 roku Jednostka administracyjna Grunty leśne Grunty leśne Grunty leśne ogółem publiczne prywatne Lasy ogółem Lasy publiczne Skarbu Państwa Lasy niestanowiące własności Lesistość Skarbu Państwa ha % Obszar miasta 20,50 18,50 2,00 20,50 18,50 2,00 5,5 Obszar wiejski 9169,93 8912,93 257,00 8955,05 8693,78 257,00 47,8 Gmina Krajenka 9190,43 8931,43 259,00 8975,55 8693,78 259,00 46,9 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS. Z danych GUS wynika, że lesistość gminy wynosiła 46,9%, nieznacznie przewyższając wskaźnik dla powiatu złotowskiego (46,4%). Blisko 96,9% lasów jest własnością Skarbu Państwa, tylko niewielka część to lasy prywatne. W porównaniu do roku 2009 przybyło 42,43 ha gruntów leśnych, a samych lasów – 88,15 ha. Lasy na terenie Gminy i Miasta Krajenka zarządzane są przez dwa nadleśnictwa: Nadleśnictwo Złotów i Nadleśnictwo Zdrojowa Góra. Nadleśnictwo Złotów O powierzchni ogólnej 18 463,55 ha, z tego prawie 17,5 tys. ha to lasy. Resztę stanowią grunty orne oraz nieużytki. Grunty zarządzane przez Nadleśnictwo Złotów położone są w północnej części województwa wielkopolskiego na terenie powiatu pilskiego (gmina Łobżenica) i złotowskiego (miasta Złotów i Krajenka, gminy Złotów, Krajenka, Zakrzewo, Tarnówka i Lipka). W zasięgu terytorialnym nadleśnictwa znajdują się miasto Złotów i Krajenka, część miasta Łobżenica oraz kilkadziesiąt wsi. Wśród siedlisk dominują siedliska lasowe 53,5%, należące do żyznych i bardzo żyznych wytworzone na glebach gliniastych lub z domieszką gliny, potencjalnie na tych siedliskach powinny rosnąć gatunki liściaste. Następnie 42,7% zajmują siedliska borowe, czyli zdominowane przez sosnę porastające gleby ubogie wytworzone głównie z piasków. Najmniej bo 3,8% zajmują siedliska hydrogeniczne czyli siedliska pod stałym lub okresowym wpływem wód gruntowych, opadowych lub okresowo zalewanych przez wody płynące. Dominującym gatunkiem lasotwórczym jest sosna pospolita, która zajmuje 73%, następnie brzoza brodawkowata 8%, dęby szypułkowy i bezszypułkowy 7% oraz olcha czarna 4,5%. Obecnie w Nadleśnictwie Złotów zmniejsza się zasięg drzewostanów litych sosnowych, na rzecz drzewostanów mieszanych. Związane jest to z prowadzeniem gospodarki leśnej opartej na podstawach ekologicznych. Średni wiek drzewostanów - 62 lata. Na terenie Gminy Krajenka, będących w zasięgu Nadleśnictwa Złotów, powierzchnia lasów należących do Skarbu Państwa wynosi 2 793,38 ha. Lasy ochronne na terenie gminy stanowią 719,37 ha, w tym: • wodochronne – o powierzchni 192,13 ha, 45 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” • cenne fragmenty rodzimej przyrody – o powierzchni 397,00 ha, • ostoje zwierząt – o powierzchni 130,24 ha. Lasy ochronne zostały powołane decyzją Ministra Środowiska DLP-lpn-612-18/48965/12/JŁ z dnia 5 grudnia 2012 roku. W latach 2010-2013 nadleśnictwo przeprowadziło zalesienia na obszarze 0,14 ha oraz odnowienia na powierzchni 39,21 ha. Szczegółowe dane przedstawiono w tabeli poniżej. Tabela 16 Odnowienia i zalesienia w latach 2010-2013 prowadzone przez Nadleśnictwo Złotów Odnowienia Zalesienia Rok [ha] [ha] 2010 12,98 2011 10,34 2012 5,97 0,14 2013 9,92 RAZEM 39,21 0,14 Źródło: Nadleśnictwo Złotów, pismo nr NN-732-17/2014 z dn. 16.06.2014r. 6 Nadleśnictwo Zdrojowa Góra Pod zarządem nadleśnictwa znajduje się ponad 18 tys. ha lasów. Swoim zasięgiem obejmuje teren miasta Piła i sześciu gmin: Krajenka, Szydłowo, Tarnówka, Trzcianka, Ujście i Wałcz. Organizacyjnie podzielone jest na 10 leśnictw i gospodarstwo szkółkarskie. Drzewostany nadleśnictwa rosną na siedliskach borowych. Udział ich wynosi 90%, przy czym około 50% siedlisk to siedliska boru świeżego. Żyźniejsze siedliska lasowe i olsy mają około 10% udziału. Głównym gatunkiem lasotwórczym w nadleśnictwie jest sosna zwyczajna, która jako gatunek panujący w drzewostanach występuje na powierzchni 95%. Pozostałe gatunki mające znaczenie gospodarcze w nadleśnictwie to: dąb, brzoza, olcha. Średni wiek drzewostanów to 61 lat. Powierzchnia lasów na terenie Gminy Krajenka, w zasięgu administracyjnym Nadleśnictwa Zdrojowa Góra wynosi 6 149,04 ha, w tym lasy stanowiące własność Skarbu Państwa wynoszą 6 097,68 ha, natomiast lasy niestanowiące własności Skarbu Państwa wynoszą 51,36 ha. Lasy ochronne na terenie Gminy Krajenka stanowią 5 935,35 ha, w tym: • lasy glebochronne stanowiące cenne fragmenty rodzimej przyrody oraz w granicach administracyjnych miast i w odległości 10 km od granic administracyjnych miast liczących ponad 50 tys. mieszkańców - 42,83 ha, • lasy wodochronne stanowiące cenne fragmenty rodzimej przyrody oraz w granicach administracyjnych miast i w odległości 10 km od granic administracyjnych miast liczących ponad 50 tys. mieszkańców – 324,02 ha, • lasy stanowiące cenne fragmenty rodzimej przyrody oraz w granicach administracyjnych miast i w odległości 10 km od granic administracyjnych miast liczących ponad 50 tys. mieszkańców – 5 502,28 ha, • lasy w granicach administracyjnych miast i w odległości 10 km od granic administracyjnych miast liczących ponad 50 tys. mieszkańców – 66,22 ha. W latach 2010-2013 nadleśnictwo przeprowadziło odnowienia na obszarze 591,88 ha, natomiast zalesień nie realizowano. Przeprowadzone odnowienia w następujących latach: • 2010 rok – 107,37 ha, • 2011 rok – 137,04 ha, • 2012 rok – 196,57 ha, 6 dane z Nadleśnictwa Zdrojowa Góra, pismo nr ZG-73-2/14 z dnia 12.07.2014 rok. 46 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” • 2013 rok – 150,90 ha. 4.2.1. Stan zdrowotny i sanitarny lasów Na stan zdrowotny i sanitarny lasów wpływają różne czynniki, określane jako stresowe, które powodują niekorzystne zmiany w zasobach leśnych. Występujące zagrożenia można podzielić na trzy grupy: • zagrożenia abiotyczne – czynniki atmosferyczne (anomalie pogodowe), właściwości gleby (żyzność, wilgotność), warunki fizjograficzne, • zagrożenia biotyczne – szkodniki owadzie, choroby grzybicze, nadmierne występowanie roślinożernych ssaków, • zagrożenia antropogeniczne – zanieczyszczenie powietrze, wód, gleby, przekształcanie powierzchni ziemi, pożary, kłusownictwo i niewłaściwa gospodarka leśna. 7 Nadleśnictwo Złotów : W ostatnich latach największe szkody powstają po huraganowych wiatrach, które niszczą duże powierzchnie leśne. Jak dotychczas największą klęską w powojennej historii leśnictwa był huragan wiejący z prędkością 170 km/h, który 4 lipca 2002 roku nawiedził Puszczę Piską powodując szkody na powierzchni około 12 tys. hektarów. W Nadleśnictwie Złotów szkody od wiatru występują miejscowo i nie powodują dużych strat gospodarczych. Częściej na terenie Nadleśnictwa występują niekorzystne warunki wodne spowodowane okresami suszy. Ten czynnik osłabia znacznie kondycję zdrowotną drzew, głównie dębów i świerka. Problem z grzybami patogenicznymi występuje głównie w lasach na gruntach porolnych, których udział w Nadleśnictwie Złotów wynosi ponad 20%.Występowanie szkód od patogenicznych grzybów zaobserwowano na powierzchni 3 000 ha, z czego drzewostany uszkodzone w stopniu powyżej 25% zajmują 400 ha. Kolejnym czynnikiem biotycznym mającym duże znaczenie w ochronie lasu są owady. Na terenie Nadleśnictwa Złotów największe znaczenie mają: brudnica mniszka, strzygonia choinówka i szeliniak sosnowiec żerujące na sośnie oraz pędraki (larwy) chrabąszcza majowego uszkadzające korzenie młodych drzewek na szkółce leśnej i uprawach. Od 2011 roku obserwuje się stały wzrost populacji piędzika przedzimka i zimowka ogołotniaka, które uszkadzają przede wszystkim drzewostany dębowe. W 2012 i 2013 roku żer stwierdzono na powierzchni ponad 1100 hektarów. W 2012 roku gatunki te były zwalczane na powierzchni około 1000 ha. Spośród szkodników wtórnych na terenie Nadleśnictwa Złotów największe znaczenie mają: kornik drukarz żerujący na świerku, cetyniec większy, smoliki (w tym głównie smolik drągowinowiec i sosnowiec) i przypłaszczek granatek żerujące na sośnie oraz ogłodki i opiętki żerujące na dębach. Nadleśnictwo Złotów zaliczone zostało do II kategorii zagrożenia pożarowego. Potencjalne zagrożenie pożarami ma charakter sezonowy. Na wczesną wiosnę przypada pierwszy okres zwiększonego zagrożenia związany między innymi z wypalaniem suchych traw na terenach przylegających do lasów. Drugi okres przypada na lato i związany jest ze znacznym spadkiem wilgotności ścioły leśnej spowodowanej wysokimi temperaturami oraz wzmożoną penetracją terenów leśnych przez turystów. W latach 2003-2012 na terenie Nadleśnictwa Złotów miało miejsce 28 pożarów o łącznej powierzchni 4,2 ha. 8 Nadleśnictwo Zdrojowa Góra Lasy Nadleśnictwa Zdrojowa Góra położone są w strefie największego zagrożenia, gdzie gradacje szkodników pierwotnych są zjawiskiem częstym. Zdarzają się również rozległe masowe pojawy szkodników wtórnych oraz choroby grzybowe. Głównymi czynnikami zagrożeń są: • monolityczne drzewostany, złożone głównie z gatunków iglastych, które stanowią ponad 95% powierzchni, • drzewostany założone na gruntach porolnych – 6321 ha, tj. 36% powierzchni leśnej, 7 8 http://www.zlotow.pila.lasy.gov.pl/ http://www.zdrojowagora.pila.lasy.gov.pl/ 47 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” • • stan zwierzyny płowej: sarna, jeleń, w mniejszym stopniu daniel, czynniki przyrody nieożywionej, takie jak: susze klimatyczne, spóźnione przymrozki oraz wichury, powodujące powstawanie wywrotów i złomów. Stan zdrowotny lasów Nadleśnictwa Zdrojowa Góra mimo licznych zagrożeń można uznać jako dobry. Lasy Nadleśnictwa Zdrojowa Góra zaliczane są do I kategorii zagrożenia pożarowego. Do najważniejszych czynników zwiększających zagrożenie pożarowe należy zaliczyć: • bezpośrednie sąsiedztwo 75-tysięcznego ośrodka miejskiego (Piła) • Drogi krajowe K-10 Toruń – Szczecin oraz K-11 Poznań Kołobrzeg o silnym natężeniu ruchu tranzytowego oraz drogi wojewódzkie (179, 180, 188), • pięć szlaków kolejowych: Piła - Kołobrzeg, Piła - Krzyż, Piła - Chojnice, Piła - Wałcz, Piła Mirosławiec Ujski, • duża ilość linii wysokiego napięcia, • wzmożona penetracja lasów przez zbieraczy grzybów jagód, wędkarzy i turystów. 4.3. Tereny zieleni urządzonej Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 r., poz. 627) definiuje tereny zieleni jako tereny wraz z infrastrukturą techniczną i budynkami funkcjonalnie z nimi związanymi, pokryte roślinnością, znajdujące się w granicach wsi o zwartej zabudowie lub miast, pełniące funkcje estetyczne, rekreacyjne, zdrowotne lub osłonowe, a w szczególności parki, zieleńce, promenady, bulwary, ogrody botaniczne, zoologiczne, jordanowskie i zabytkowe oraz cmentarze, a także zieleń towarzyszącą ulicom, placom, zabytkowym fortyfikacjom, budynkom, składowiskom, lotniskom oraz obiektom kolejowym i przemysłowym. Definicja ta nie ma jednak charakteru operacyjnego i w związku z tym jest mało przydatna z punktu widzenia zarządzania tymi terenami. Zieleń pełni istotne funkcje na obszarach zurbanizowanych, takie jak: • przyczynia się do wymiany gazowej - w krajach o umiarkowanym klimacie i krótkim okresie wegetacji, każdy hektar zwartej roślinności pochłania w procesie fotosyntezy nie mniej niż 5 ton dwutlenku węgla; znaczny udział w regulowaniu zawartości tlenu i dwutlenku węgla w 2 atmosferze odgrywają duże przestrzenie trawników; 1 m trawnika w okresie wegetacji pobiera od 48 do 768 g dwutlenku węgla, a wydziela od 35 do 560 g tlenu, przy czym aktywność ekologiczna trawników zależy od stopnia czystości środowiska i związanej z nią biologicznej aktywności roślin; hektar zieleni miejskiej wchłania w ciągu jednej godziny ok. 8 kg dwutlenku węgla, tj. tyle, ile wydziela go w tym czasie ok. 200 osób; jedno drzewo 2 w ciągu 10 lat produkuje tyle tlenu, ile zużywa człowiek w ciągu 20 lat życia; 1 m powierzchni liści wytwarza w sezonie wegetacyjnym (180 dni) tlen w ilości 2,6 kg, dla przeciętnego człowieka o wadze 60 kg zapotrzebowanie na tlen wynosi 182 kg/rok, więc ilość tę może 2 zapewnić fotosynteza zachodząca na 70 m powierzchni liści, • wpływa na warunki termiczne - modyfikuje stosunki termiczne, co wiąże się głownie z odmiennym charakterem pochłaniania i akumulacji ciepła w porze dziennej oraz oddawaniem ciepła atmosferze w ciągu nocy przez powierzchnie zabudowane i tereny zielone. W parkach nagrzewanie dzienne jest szybsze i nocne wychładzanie silniejsze – w porównaniu z terenem zabudowanym. Powoduje to wyraźne zwiększenie dobowych wahań temperatury powietrza wśród zieleni; istotnie wpływa na zmniejszenie natężenia miejskiej wyspy ciepła. Prawidłowo zaplanowane i zagospodarowane tereny zieleni rozczłonkowują obszar wyspy ciepła, zmniejszając tym samym jej natężenie i zasięg występowania, • wpływa na wilgotność względną - tereny zurbanizowane są na ogół ubogie w wodę, która po opadach w znacznej mierze spływa do kanalizacji. Parki, szczególnie w okresie wegetacyjnym, magazynują dużą ilość wody. W ciągu doby, zarówno w zimie, jak i w lecie, wilgotność względna w parkach jest wyższa niż poza nimi – w porze chłodnej średnio o 3-8%, a w porze ciepłej o 5-20%. Pas roślinności zbudowanej z drzew i krzewów, o szerokości 10 m, 48 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” • • • • zwiększa wilgotność względną powietrza do 80% i wyżej, znacznie zmniejsza porywistość wiatru, np. we wnętrzu lasu prędkość jest zredukowana do ok. 10-30% prędkości, spełnia funkcję izolacyjną, co poza ograniczeniem zanieczyszczeń, obniża również poziom hałasu, posiada zdolność do zatrzymywania części zanieczyszczeń pyłowych i gazowych znajdujących się w powietrzu (średniej wielkości drzewo liściaste jest zdolne w ciągu jednego okresu wegetacyjnego wchłonąć metale ciężkie pochodzące ze spalania ok. 130 kg paliwa samochodowego), tłumi hałas, najbardziej skutecznie tłumiącym typem zieleni są drzewostany, a wielkość tłumienia wzrasta wraz ze wzrostem łącznej powierzchni, gęstością zieleni i wielkością obszaru zajmowanego przez cały kompleks zieleni. Według danych GUS w 2012 roku na terenie Gminy Krajenka był 1 park spacerowo-wypoczynkowy, 6 zieleńców, z czego 5 z nich było zlokalizowanych na terenie miasta Krajenka oraz 5 cmentarzy, w tym 4 z nich było na terenach wiejskich. W tabeli poniżej przedstawiono powierzchnie terenów zieleni urządzonej w gminie. Tabela 17 Tereny zieleni urządzonej w Gminie i Mieście Krajenka w 2012 roku Jednostka administracyjna Parki, zieleńce i tereny zieleni osiedlowej Cmentarze Lasy gminne ha Obszar miasta 6,5 0,9 18,5 Obszar wiejski 0,4 1,5 4,5 Gmina Krajenka 6,9 2,4 23,0 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS. Wykres 3 Zieleń urządzona na terenie Gminy i Miasta Krajenka (wg Banku Danych Lokalnych GUS 2012 rok) Na terenie gminy są dwa parki stanowiące część większych założeń dworsko-pałacowych. Park w Krajence, pochodzący z przełomu XVIII i XIX w., zajmuje powierzchnię 1,48 ha. Park wraz z pałacem jest częścią zespołu tworzącego charakterystyczną kompozycję przestrzenną o łącznej powierzchni 4,96 ha. Drugie założenie parkowe zachowało się we wsi Maryniec. Do dnia dzisiejszego zachował się tylko niewielki fragment rozległego kiedyś parku o charakterze krajobrazowym, założonego w połowie XIX w. Większość zachowanego parku tworzy ponad stuletni drzewostan. 49 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” 4.4. Ochrona powierzchni ziemi Gleba stanowi podstawowy nieodnawialny element lądowego środowiska przyrodniczego (agrosystemu), który charakteryzuje się określonymi właściwościami chemicznymi, fizycznymi i biologicznymi ukształtowanymi pod wpływem naturalnego procesu glebotwórczego oraz rolniczej i pozarolniczej działalności człowieka. Właściwości te znajdują się w stanie określonej równowagi, która może ulegać zmianom pod wpływem tej działalności. Biorąc pod uwagę cechy morfologiczne, stopień i rodzaje przekształceń antropogenicznych wyróżnia się: 1) Gleby naturalne, które zachowały cechy morfologiczne: • gleby brunatne właściwe, gleby brunatne wyługowane i gleby płowe z klasy gleb brunatnoziemnych, • gleby bielicowe z klasy gleb bielicoziemnych, • gleby opadowo-glejowe i gleby gruntowe glejowe z klasy gleb zabagnionych, • gleby organiczne mineralno-murszowe, torfowo-murszowe, czarne ziemie właściwe i czarne ziemie zdegradowane z klasy gleb pobagiennych, • mady właściwe, mady brunatnoziemne i mady próchniczne z klasy gleb napływowych. 2) Gleby antropogeniczne - urbanoziemy, które różnicują się w zależności od charakteru i stopnia przekształceń na: • gleby przekształcone mechanicznie, • gleby nasypowe, • gleby przekształcone chemicznie. Z uwagi na fakt, iż poszczególne typy genetyczne gleb kształtują się pod wpływem szeregu zróżnicowanych czynników tj.: podłoże geologiczne (rodzaj zwietrzeliny, na której rozwija się gleba), ukształtowanie terenu, stosunki wodne, roślinność czy też klimat – gleby Gminy Krajenka wykazują pewne niewielkie zróżnicowanie. Na terenie tym najbardziej zarysowuje się związek gleb z litologią terenu. Na piaszczysto-gliniastym podłożu rozwinęły się głównie gleby pseudobielicowe i brunatne wyługowane. Gleby pseudobielicowe stanowią podtyp gleb bielicowych, od których różnią się mniejszym stopniem przemycia warstw wierzchnich. Są to gleby w stadium przejściowym pomiędzy glebami bielicowymi właściwymi a glebami brunatnymi wyługowanymi. Generalnie są to gleby zubożałe w związki wapnia, magnezu, żelaza, glinu i fosforu. Związki te przemieszczone są w głąb profilu i tworzą tzw. poziom wymycia. Gleby brunatne wyługowane stanowią podtyp gleb brunatnych lecz w odróżnieniu od gleb brunatnych właściwych wykazują w górnych poziomach odczyn kwaśny i nieznaczne przemieszczanie w głąb profilu związków żelaza i glinu. Nie powoduje ono jednak morfologicznego zróżnicowanie profilu glebowego jak w przypadku gleb pseudobielicowych. Ponadto na terenach podmokłych a więc głownie w sąsiedztwie cieków powierzchniowych bądź jezior, wykształciły się gleby murszaste, mułowo-torfowe, torfowe bądź mady. Najczęściej odpowiadają one 2 bądź 3 kompleksowi trwałych użytków. Najmniej żyzne gleby występujące w części południowej, 9 południowo-zachodniej i wschodniej terenu gminy, gdzie porastają je lasy. W obrębie wysoczyzny na osadach lodowcowych występują gleby brunatnoziemne – gleby brunatne. Powstają one na piaskach gliniastych i glinach o rożnym stopniu spiaszczenia. Gleby brunatnoziemne w granicach gminy tworzą dwie rozległe powierzchnie: • grunty położone między Głubczynem, Podróżną i Krajenką, • grunty położone między Pogórzem i Barankowem. 9 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2010-2013 z perspektywą na lata 2014-2017 50 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Według opracowania ektofizjograficznego, na terenie gminy dominują grunty orne o V klasie bonitacyjnej (31,5%) czyli gleby orne słabe, mało żyzne i nieurodzajne oraz zawodne oraz o klasie IVa (25,2%), czyli gleby orne średniej jakości o zdecydowanie gorszych właściwościach niż gleby wyższych klas, są ciężkie i cechuje je duża żyzność potencjalna, lecz są mało przewiewne, zimne i mało czynne biologicznie. Najmniej jest gruntów ornych o klasie bonitacyjnej IIIa (2,2%) – gleby orne dobre, które mają już wyraźne gorsze właściwości fizyczne i chemiczne, występują w mniej korzystnych warunkach fizjograficznych niż gleby klasy I i II, pogarszają się przede wszystkim stosunki wodne. Na terenie gminy nie ma gruntów ornych o najlepszych klasach czyli I i II. Monitoring jakości gleby i ziemi stanowi podsystem Państwowego Monitoringu Środowiska. W 2012 roku w ramach krajowej sieci, na którą składało się 216 punktów pomiarowo-kontrolnych zlokalizowanych na glebach użytkowanych rolniczo na terenie kraju, w Wielkopolsce pobrano do badań próbki gleb w 17 punktach pomiarowych. Na terenie Powiatu Złotowskiego nie wyznaczono punktów pomiarowych. Badania odczynu gleby, zasobności w makroelementy oraz potrzeb wapnowania na terenie Gminy Krajenka zostały przeprowadzone przez Okręgową Stację Chemiczno-Rolniczą w Szczecinie w latach 2010-2013. Z przeprowadzonych badań wynika, że w latach 2010-2012 na terenie Gminy Krajenka dominowały gleby kwaśne, natomiast w 2013 roku – gleby lekko kwaśne. Natomiast najmniej jest gleb zasadowych. W przypadku wapnowania, przeważały gleby, których wapnowanie jest konieczne (w latach 2010-2012 i wskazane (w 2013 roku). Tabela 18 Odczyn i potrzeby wapnowania gleb na terenie Gminy Krajenka, na podstawie wykonanych badań w latach 2010-2013 Ilość Odczyn (pH) Potrzeby wapnowania próbek sztuk bkw kw lkw ob zas K P W O 96 18 38 30 9 1 28 16 25 15 2010 302,97 100% 19% 40% 31% 9% 1% 28% 17% 26% 16% 211 48 80 66 16 1 54 41 39 35 2011 520,12 100% 23% 38% 31% 8% 0% 26% 19% 18% 17% 491 99 201 160 30 1 129 83 107 78 2012 1194,38 100% 20% 41% 33% 6% 0% 26% 17% 22% 16% 191 11 66 95 15 4 19 31 55 43 2013 492,90 100% 6% 34% 50% 8% 2% 10% 15% 29% 23% Odczyn: bkw – bardzo kwaśny, kw – kwaśny, lkw – lekko kwaśny, ob – obojętny, zas – zasadowy. Potrzeby wapnowania: K – konieczne, P – potrzebne, W – wskazane, O – ograniczyć, Z – zbędne. Źródło: Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Szczecinie, pismo L.Dz.DA.554/14 z dn. 28.05.2014 Rok Powierzchnia przebadana ha Z 12 13% 42 20% 94 19% 43 23% Zasobność gleb Gminy Krajenka w fosfor, w latach 2010 i 2011, była niska, natomiast w 2012 i 2013 roku była średnia. W przypadku potasu, w całym okresie badań, jego zawartość była niska. Natomiast zawartość magnezu w glebach w latach 2010 i 2011 była średnia, a w latach 2012 i 2013 – niska. Tabela 19 Zasobność gleb w makroelementy, na podstawie wykonanych badań w latach 20102013 2010 2011 Zawartość fosforu – ilość próbek BN N Ś W BW 6 33 33 18 6 6% 35% 34% 19% 6% 19 76 75 30 11 9% 36% 36% 14% 5% Zawartość potasu – ilość próbek BN N Ś W BW 24 39 26 2 5 25% 41% 27% 2% 5% 44 81 67 13 6 21% 38% 32% 6% 3% 51 Zawartość magnezu – ilość próbek BN N Ś W BW 14 18 31 16 17 14% 19% 32% 17% 18% 46 31 69 41 24 22% 15% 33% 19% 11% „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Zawartość fosforu – ilość Zawartość potasu – ilość Zawartość magnezu – ilość próbek próbek próbek BN N Ś W BW BN N Ś W BW BN N Ś W BW 35 107 160 113 76 120 185 126 27 33 117 138 120 62 51 2012 7% 22% 33% 23% 15% 24% 38% 26% 5% 7% 25% 28% 24% 13% 10% 14 33 87 45 12 55 85 39 8 4 49 84 37 8 13 2013 7% 17% 46% 24% 6% 29% 45% 20% 4% 2% 26% 44% 19% 4% 7% Zawartość: BN – bardzo niska, N – niska, Ś – średnia, W – wysoka, BW – bardzo wysoka. Źródło: Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Szczecinie, pismo L.Dz.DA.554/14 z dn. 28.05.2014 Nadmierne zakwaszenie gleb powoduje niekorzystne skutki dla rolnictwa oraz ochrony środowiska przyczyniając się m.in. do obniżenia plonów, pogorszenia ich jakości i większego ich zanieczyszczenia. W glebach kwaśnych występuje większe wypłukiwanie pierwiastków i związków chemicznych, które trafiają do wód gruntowych, a dalej wgłębnych, a także powierzchniowych powodując ich zanieczyszczenie. Aktywacja metali ciężkich wzrasta więc wraz ze wzrostem zakwaszenia. Wapno ma wszechstronny i korzystny wpływ na właściwości fizykochemiczne, chemiczne i biologiczne gleb. Wpływa na poprawę ich żyzności, umożliwia uzyskiwanie wysokich plonów oraz efektywne wykorzystanie składników mineralnych azotu, fosforu i potasu z nawozów. Zawartość fosforu przyswajalnego w glebie decyduje o wielkości i jakości plonów, a także o wykorzystaniu pozostałych składników. W warunkach gleb zakwaszonych przechodzi on w formy niedostępne dla roślin i znacznie zmniejsza się jego przyswajalność. Magnez odgrywa bardzo istotną rolę we wzroście roślin, powszechne jest jego znaczenie dla zdrowia ludzi i zwierząt. 4.5. Gospodarowanie zasobami geologicznymi Na terenie Gminy Krajenka znajduje się tylko jedno udokumentowane złoże piasków „Żeleźnica”. Według „Bilansu zasobów złóż kopalin w Polsce wg stanu na 31 XII 2013 rok” jest to złoże, z którego wydobycie zostało zaniechane. Zasoby geologiczne bilansowe złoża wynoszą 224 tys. Mg. Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego ani Starostwo Powiatowe w Złotowie nie wydało żadnych koncesji na wydobywanie kopalin. Na terenie Gminy Krajenka występują potencjalne złoża torfów i gytii. Najbardziej zasobne w torfy i gytie obszary występują w dolinie Głomi, w rejonie Głubczyna oraz w sąsiedztwie Jeziora Wapieńskiego. Większość tych torfowisk leży w obszarze chronionego krajobrazu „Pojezierza Wałeckiego i Doliny Gwdy” i obszarze Natura 2000 „Puszczy nad Gwdą”. Eksploatacja tych złóż biorąc pod uwagę ich położenie, staje się niemożliwa. Według mapy geogospodarczej Polski w skali 1:50 000 (arkusz Krajenka), w granicach gminy istnieją dwa perspektywiczne złoża kruszywa naturalnego: • na południe od Głomi, w rejonie osady Stara Kuźnia, • na południe od wsi Maryniec. Eksploatacja jest mało prawdopodobna, a wręcz niemożliwa ze względu na małe zasoby i sąsiedztwo terenów cennych przyrodniczo (jeziora: Wapieńskie, Głubczyn Mały i Wielki) oraz korzystne warunki 10 glebowe. 10 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy i Miasta Krajenka 52 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” 5. POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA i BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO 5.1. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego Zanieczyszczenia powietrza to wszelkie substancje (gazy, ciecze, ciała stałe), które znajdują się w powietrzu atmosferycznym, ale nie są jego naturalnymi składnikami. Do zanieczyszczeń powietrza zalicza się również substancje będące jego naturalnymi składnikami, ale występujące w znacznie zwiększonych ilościach. Źródła zanieczyszczeń powietrza możemy podzielić ze względu na pochodzenie na dwie grupy: pochodzenia naturalnego oraz antropogenicznego. Jakość powietrza na terenie województwa wielkopolskiego uzależniona jest od wielkości i przestrzennego rozkładu emisji ze wszystkich źródeł, z uwzględnieniem przepływów transgranicznych. Przestrzenny rozkład emisji na terenie województwa wielkopolskiego jest zróżnicowany. Największe skupiska emitorów punktowych, a także znaczna emisja liniowa, związane są z obszarami zurbanizowanymi dużych miast. Największe skupiska emitorów punktowych zlokalizowane są we wschodniej części województwa. O wielkości emisji CO2, SO2, NOx i pyłu ze źródeł punktowych decyduje przemysł energetyczny. Największe ilości pyłów emitowanych do powietrza pochodziły z powiatu tureckiego (39,1%), miasta Konin (12,7%) i miasta Poznań (9,4%). Pod względem wielkości emisji gazów (bez CO2) − pierwsze miejsce zajmował także powiat turecki (32,8 %), a kolejne miasto Konin i powiat ostrowski. Emisja punktowa Emisja punktowa to emisja z procesów przemysłowych i energetyki, charakteryzuje się zorganizowanym sposobem emisji spalin – określonymi parametrami emitorów. Do głównych gałęzi przemysłu w województwie wielkopolskim zalicza się przemysł energetyczny, chemiczny i drzewny, a także produkcję spożywczą, w tym głownie przemysł browarniczy i rybołówstwo. Gmina Krajenka odznacza się niewielkim poziomem rozwoju przemysłu oraz walorami przyrodniczymi związanymi m.in. z dużą lesistością terenu (46,9%) oraz dużą powierzchnią użytków rolnych (ponad 46% powierzchni gminy). Wg danych GUS w 2013 roku emisja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych funkcjonujących na terenie Powiatu Złotowskiego wynosiła 26 171 Mg/rok. W tabeli poniżej przedstawiono szczegółowy rozkład zanieczyszczeń powietrza. Tabela 20 Emisja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych* na terenie Powiatu Złotowskiego w latach 2010-2013 Emisja zanieczyszczeń pyłowych [Mg/rok] 2010 2011 2012 2013 ogółem 11 8 9 9 ze spalania paliw 11 8 9 9 Emisja zanieczyszczeń gazowych [Mg/rok] 2010 2011 2012 2013 ogółem 31172 26662 26662 26162 dwutlenek węgla 31032 26579 26512 26016 dwutlenek siarki 38 29 82 72 tlenki azotu 36 29 38 36 tlenek węgla 41 4 9 17 Zanieczyszczenia zatrzymane lub zneutralizowane w urządzeniach do redukcji [Mg/rok] 2010 2011 53 2012 2013 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” pyłowe 9 7 8 8 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS. * dane o emisji z zakładów szczególnie uciążliwych dla czystości powietrza dotyczą zanieczyszczeń wprowadzonych w sposób zorganizowany (tzn. z wszelkiego rodzaju urządzeń technologicznych i ogrzewczych za pośrednictwem emitorów-kominów, wyrzutni wentylacyjnych) oraz w sposób niezorganizowany (z hałd, składowisk, w toku przeładunku substancji sypkich lub lotnych, z hal produkcyjnych itp.). Analizując wielkość emisji w latach 2010-2013 można zauważyć, że emisja zanieczyszczeń pyłowych od dwóch lat utrzymuje się na tym samym poziomie, spadek nastąpił w roku 2011. W przypadku zanieczyszczeń gazowych następuje systematyczne zmniejszanie się emisji. W 2013 roku emisja zmniejszyła się o 16,1% w porównaniu do roku 2010. W tabeli poniżej przedstawione zostały jednostki funkcjonujące na terenie Gminy i Miasta Krajenka, które w 2013 roku emitowały zanieczyszczenia do powietrza. Dane zostały udostępnione przez Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego i pochodzą z Wojewódzkiego Banku Zanieczyszczeń Środowiska. Tabela 21 Emisja zanieczyszczeń powietrza na terenie Gminy i Miasta Krajenka Substancja Emisja Lp. Podmiot zanieczyszczająca [Mg/rok] 1. Zakład mechaniki pojazdowej "Sosnowski" węglow.aroma 0,058884 Marek Sosnowski ksylen 0,014582 Ul. Władysława Jagiełły 29, 77-430 Krajenka toluen 0 0,005152 aceton alk.butylowy 0,008223 octan butylu 0,0039 octan etylu 0,001309 o-etylotoluen 0,007636 0 WWA pozostałe RAZEM 0,099686 2. Zakład Masarniczy Barbara Purtak dwutlenek siarki 0,092085 Ul. Ks. Bolesława Domańskiego 27, 77-430 dwutlenek azotu 0,27585 Krajenka tlenek węgla 2,84415 w.alif.do C12 0,86688 węglow.aroma 0,014448 benzo(a)piren 0,00014 krezol 0 alk.butylowy 0,57792 dwutlenek węgla 48,1325 pył 0,22693 sadza 0,0031 RAZEM 53,034003 3. Firma Produkcyjno-Handlowo-Usługowa dwutlenek siarki 0,092085 "Terdrew" Teresa Witkowska-Horn dwutl. azotu 0,27585 Ul. Domańskiego 25, 77-430 Krajenka tlenek węgla 2,84415 w.alif.do C12 0,86688 węglow.aroma 0,073332 benzo(a)piren 0,00014 benzyna 0 krezol 0 0,014582 ksylen 0 toluen 54 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Lp. Substancja zanieczyszczająca aceton alk.butylowy alk.etylowy alk.izobutyl. alk.izopropyl alk.propylowy heksan octan butylu octan etylu oct.izopropyl octan metylu o-etylotoluen dwutl.węgla WWApozostałe Pył sadza RAZEM Podmiot Emisja [Mg/rok] 0,006098 0,586143 0 0 0 0 0 0,0039 0,001309 0 0 0,007636 48,1325 0 0,22693 0,0031 53,134162 Źródło: Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego. Zgodnie z wydanymi decyzjami oraz z przepisami prawa polskiego i wspólnotowego, zakłady zlokalizowane na terenie kraju muszą respektować i dotrzymywać wielkości emisji ustalone w wydanych pozwoleniach. Sukcesywną redukcję pyłu zawieszonego PM10 w dalszej perspektywie (do roku 2020) pomoże zapewnić realizacja planów inwestycyjnych przedsiębiorstw. Działania naprawcze w zakładach powinny obejmować modernizacje układów oczyszczania spalin w celu podwyższenia skuteczności redukcji emisji pyłu zawieszonego PM10. Dodatkowo do zmniejszenia ładunku zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza powinna przyczyniać się racjonalizacja zużycia energii i surowców. Emisja powierzchniowa Głównym źródłem emisji powierzchniowej (tzw. niskiej emisji) są lokalne kotłownie i indywidualne paleniska domowe. Ze względu na to, że większość „niskich” źródeł ciepła zasilanych jest wciąż węglem słabej jakości, emisja ta ma decydujący wpływ na zanieczyszczenie powietrza w województwie w tym również na terenie Gminy Krajenka, a ich udział wśród pozostałych źródeł emisji jest wiodący. Odzwierciedleniem niskiej emisji jest wzrost stężeń zanieczyszczeń gazowych i pyłu zawieszonego w sezonie grzewczym. Ograniczenie niskiej emisji polega na stopniowej likwidacji kotłowni wyposażonych w stare, wyeksploatowane kotły opalane węglem. Do najważniejszych przyczyn wysokiej emisji pyłów i benzo(a)pirenu do powietrza zaliczyć należy również spalanie odpadów w paleniskach domowych. Proceder ten jest trudny do kontrolowania i sankcjonowania. Wielkość tej emisji jest trudna do oszacowania. Wynosi od kilku do kilkunastu procent ogółu emisji na terenach o rozwiniętej sieci ciepłowniczej oraz kilkudziesięciu procent na obszarach wiejskich. Jej działanie odzwierciedla się wzrostem stężeń dwutlenku siarki i pyłu zawieszonego w sezonie grzewczym. Zmiana nośnika ciepła, dzięki wykorzystywaniu paliw powodujących dużo mniejszą emisję pyłu, prowadzi do redukcji stężeń pyłu na obszarze, gdzie zlokalizowane są źródła „niskiej emisji”. Wymiana kotłów węglowych na nowoczesne, niskoemisyjne kotły węglowe opalane węglem: groszek, orzech, brykiety umożliwia redukcję stężenia pyłu PM10 poprzez redukcję emisji pyłu dzięki poprawie sprawności i parametrów procesu spalania. W budynkach użyteczności publicznej, znajdujących się na terenie Gminy Krajenka funkcjonuje 18 kotłowni. Tylko w czterech z nich do opalania wykorzystywany jest węgiel, w pozostałych kotłowniach 55 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” wykorzystywany jest gaz. Szczegółowy wykaz kotłowni został przestawiony w rozdziale 3.4.5 Energia elektryczna i energia cieplna. W poniższej tabeli zestawiono jednostki funkcjonujące na terenie Gminy Krajenka w 2013 roku według zużycia paliwa. Dane zostały udostępnione przez Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego i pochodzą z Wojewódzkiego Banku Zanieczyszczeń Środowiska. Tabela 22 Wykaz podmiotów według rodzaju i zużycia paliwa Lp 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Nazwa i adres jednostki Urząd Gminy i Miasta Krajenka, Ul. Wł. Jagiełły 9, 77-430 Krajenka Krajeński Ośrodek Kultury, Ul. Rynek 1, 77-430 Krajenka Komunalny Zakład Użyteczności Publicznej, ul. Wł. Jagiełły 26A, 77-430 Krajenka Zakład Mechaniki Pojazdowej "Sosnowski" Marek Sosnowski, Ul. Wł. Jagiełły 29, 77-430 Krajenka Tele-Bus Sławomir Urbanek, Ul. Ks. Bolesława Domańskiego 29, 77-430 Krajenka Zakład Masarniczy Barbara Purtak, Ul. Ks. Bolesława Domańskiego 27, 77-430 Krajenka Firma Produkcyjno-HandlowoUsługowa "Terdrew" Teresa Witkowska-Horn, Ul. Domańskiego 25, 77-430 Krajenka Zakład Produkcyjno-Usługowy Mieczysław Leciejewski, Ul. Złotowska 62, 77-430 Krajenka Ed-Pol Edmund Kujawa, Ul. Ks. B. Domańskiego 27, 77430 Krajenka Typ paliwa Zużycie paliwa Jednostka miary gazowe 0,017867 10 m 6 3 gazowe 0,002259 10 m 6 3 gazowe 0,00378 10 m 6 3 stałe - węgiel 8,4 Mg stałe – drewno 9 Mg stałe – drewno 2 Mg stałe – drewno 5,2 Mg płynne - oleje 26,5074 Mg stałe - węgiel 10 Mg gazowe 0,000141 10 m stałe - koks 8,27 Mg stałe - węgiel 0 Mg stałe - drewno 9,2 Mg stałe - drewno 2,8 Mg stałe - węgiel 2 Mg 6 3 Źródło: Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego. Emisja liniowa Emisja liniowa to emisja pochodząca z ruchu komunikacyjnego. Zalicza się tu zarówno transport drogowy i kolejowy, jak i wodny (śródlądowy i morski). Największe zagrożenie dla środowiska naturalnego oraz zdrowia ludzi stwarza transport drogowy. Obszarami najbardziej narażonymi na emisję liniową są tereny miejskie, gdzie często główne drogowe ciągi komunikacyjne prowadzą przez ich centra, powodując znaczne pogorszenie jakości powietrza atmosferycznego. Istotny wpływ na wzrost emisji z transportu drogowego ma wzrost liczby pojazdów zarejestrowanych w ostatnich latach. 56 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” W wyniku spalania paliw w silnikach samochodowych do atmosfery przedostają się zanieczyszczenia gazowe: tlenki azotu, tlenek węgla, dwutlenek węgla i węglowodory aromatyczne (szczególnie benzen) oraz pyły zawierające m.in. związki: ołowiu, kadmu, niklu i miedzi. 11 Przez teren gminy przebiegają dwie drogi wojewódzkie (nr 188 i 190) o łącznej długości 30,33 km 12 oraz drogi powiatowe o łącznej długości 43,2 km . Na drogach wojewódzkich w 2010 roku przeprowadzono średni dobowy pomiar ruchu. Wyniki przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 23 Średni dobowy pomiar ruchu w 2010 przebiegających przez teren gminy Nr Długość Nazwa odcinka drogi [km] 188 28,5 Złotów - Piła 20,4 Krajenka - Pobórka 190 roku na drogach wojewódzkich Ogółem pojazdy silnikowe 5188 1463 Źródło: Wielkopolski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Poznaniu. Według danych GUS na koniec 2012 roku w Powiecie Złotowskim było zarejestrowanych 43 682 pojazdów samochodowych tj. o 7,2% więcej niż rok wcześniej. Ilość ta z roku na rok wzrasta. Należy przypuszczać, że podobna tendencja utrzymuje się również w Gminie Krajenka. Ważnym czynnikiem wpływającym na ograniczenie emisji liniowej jest poprawa stanu technicznego pojazdów oraz poprawa stanu technicznego dróg, która ma wpływ na zmniejszenie wielkości emisji wtórnej pyłu PM10 z unosu i emisji ze ścierania. Dodatkowo ograniczenie oddziaływania emisji komunikacyjnej można osiągnąć poprzez częściowe wyprowadzenie ruchu samochodowego poza tereny zabudowane, aby nie kumulować emisji liniowej i powierzchniowej. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu co roku dokonuje oceny stanu zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego na terenie województwa wielkopolskiego. W roku 2012 jakość powietrza na terenie powiatu złotowskiego monitorowano w zakresie: • dwutlenku siarki i tlenków azotu – metodą pasywną – w jednym punkcie w miejscowości Paruszka (gmina Krajenka). Metoda pasywna jest metodą wskaźnikową, polegającą na miesięcznej ekspozycji specjalnie przygotowanych próbników, zawieszonych na wysokości około 2 metrów i oznaczaniu zanieczyszczeń raz na miesiąc, • benzenu – metodą pasywną – w Złotowie przy ul. Norwida. W wyniku badań przeprowadzonych w roku 2012 stwierdzono, że średnia dla roku wartość benzenu 3 wyniosła 2,7 µg/m , w roku 2013 badania są kontynuowane, natomiast średnia dla roku wartość 3 3 dwutlenku siarki wyniosła 3,0 µg/m , a dwutlenku azotu - 13,5 µg/m . Od roku 2013 badania prowadzone są w miejscowości Dolnik (gmina Krajenka). 5.1.1. Jakość powietrza Roczna ocena jakości powietrza atmosferycznego za rok 2013 wykonana została w oparciu o ustawę z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz.1232 z późn. zm.) oraz rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r., poz. 1031) i rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz. U. z 2012 r., poz. 914). Według nowego podziału strefami są: 11 12 Wojewódzki Zarząd Dróg Wojewódzkich w Poznaniu Powiatowy Zarząd Dróg w Złotowie 57 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” • aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tys., • miasto o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys., • pozostały obszar województwa. Zgodnie z tą zasadą województwo wielkopolskie zostało podzielone na 3 strefy: • aglomeracja poznańska, • miasto Kalisz, • strefa wielkopolska. Gmina i Miasto Krajenka podlegają pod strefę wielkopolską. Podstawą klasyfikacji stref w rocznej ocenie jakości powietrza są wartości poziomów: dopuszczalnego, dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji (PM2.5), docelowego i celu długoterminowego: • poziom dopuszczalny - jest to poziom substancji, który ma być osiągnięty w określonym terminie i który po tym terminie nie powinien być przekraczany; poziom dopuszczalny jest standardem jakości powietrza, • poziom docelowy - jest to poziom substancji, który ma być osiągnięty w określonym czasie za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych; poziom ten określa się w celu zapobiegania lub ograniczania szkodliwego wpływu danej substancji na zdrowie ludzi lub środowisko jako całość, • poziom celu długoterminowego - jest to poziom substancji, poniżej którego, zgodnie ze stanem współczesnej wiedzy, bezpośredni szkodliwy wpływ na zdrowie ludzi lub środowisko jako całość jest mało prawdopodobny; poziom ten ma być osiągnięty w długim okresie czasu, z wyjątkiem sytuacji, gdy nie może być osiągnięty za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych, • margines tolerancji – oznacza procentowo określoną część poziomu dopuszczalnego, o którą poziom ten może zostać przekroczony, zgodnie z warunkami ustanowionymi w Dyrektywie 2008/50/WE. Oceny dokonuje się z uwzględnieniem dwóch grup kryteriów: • ustanowionych ze względu na ochronę zdrowia ludzi, • ustanowionych ze względu na ochronę roślin. Oceny dokonywane pod kątem spełnienia kryteriów odniesionych do ochrony zdrowia obejmują: • dwutlenek siarki SO2, • dwutlenek azotu NO2, • tlenek węgla CO, • benzen C6H6, • ozon O3, • pył PM10, • ołów Pb w PM10, • arsen As w PM10, • kadm Cd w PM10, • nikiel Ni w PM10, • benzo(a)piren BaP w pyle PM10, • pył PM2,5. Natomiast oceny dokonywane pod kątem spełnienia kryteriów odniesionych do ochrony roślin obejmują: • dwutlenek siarki SO2, • tlenki azotu NOx, 58 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” • ozon O3. Końcowym wynikiem klasyfikacji jest określenie jednej klasy dla strefy ze względu na ochronę zdrowia i jednej klasy ze względu na ochronę roślin: • klasa A – poziom stężeń zanieczyszczeń jest nieprzekraczający poziom dopuszczalny. Wymagane działania to utrzymanie stężeń zanieczyszczenia poniżej poziomu dopuszczalnego oraz próba utrzymania najlepszej jakości powietrza zgodnej ze zrównoważonym rozwojem, • klasa B – poziom stężeń zanieczyszczeń jest powyżej poziomu dopuszczalnego lecz nie przekraczający poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji. Wymagane działania to określenie obszarów przekroczeń poziomu dopuszczalnego, określenie przyczyn przekroczenia poziomu dopuszczalnego substancji w powietrzu i podjęcie działań w celu zmniejszenia emisji substancji, • klasa C – poziom stężeń zanieczyszczeń jest powyżej poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji. W tym przypadku wymagane działania to: określenie obszarów przekroczeń poziomu dopuszczalnego oraz poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji, opracowanie programu ochrony powietrza POP w celu osiągnięcia poziomu dopuszczalnego w wyznaczonym terminie. W przypadku poziomów celów długoterminowych dla ozonu przyjęto następujące oznaczenie klas: • klasa D1 – jeżeli stężenia ozonu nie przekraczają poziomu celu długoterminowego, • klasa D2 – jeżeli stężenia ozonu przekraczają poziom celu długoterminowego. Wyniki klasyfikacji jakości powietrza w strefie wielkopolskiej z uwzględnieniem kryteriów ochrony zdrowia przedstawiono w tabeli poniżej. Tabela 24 Symbole klas wynikowych dla poszczególnych zanieczyszczeń w strefie wielkopolskiej oceny jakości powietrza w 2013 roku wg kryteriów oceny dla ochrony zdrowia Strefa Strefa wielkopolska SO2 A Ocena według kryteriów dla ochrony zdrowia NO2 CO C6H6 PM10 Pb A A A C A As A Ni Cd B(a)P PM2,5 O3 Strefa A A C A A wielkopolska Źródło: „Roczna ocena jakości powietrza w województwie wielkopolskim za rok 2013” WIOŚ Poznań. W województwie wielkopolskim na większości stanowisk prowadzących pomiary pyłu PM10 stwierdzono przekroczenia dopuszczalnej częstości przekroczeń dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym dla 24 -godzin. Na jednym stanowisku – w Nowym Tomyślu przy ul. Sienkiewicza – 3 odnotowano przekroczenie stężenia średniego dla roku. Uzyskane stężenie wynosiło 41,1 µg/m przy 3 poziomie dopuszczalnym 40 µg/m . Wszystkim strefom, ze względu na stwierdzone przekroczenia dopuszczalnego poziomu substancji przypisano klasę C. Na wszystkich stanowiskach pomiarowych odnotowano podwyższone stężenia benzo(a)pirenu przekraczające poziom docelowy. Na podstawie wykonanych pomiarów wszystkie strefy w województwie zaliczono do klasy C. W przypadku poziomu docelowego dla ozonu wszystkie strefy zaklasyfikowano do klasy A. Odnosząc otrzymane wyniki do celu długoterminowego dla ozonu wszystkie strefy zaliczono do klasy D2. Klasyfikację pod kątem ochrony roślin przeprowadzono dla substancji zawartych w powietrzu, dla których określono dopuszczalne stężenia tj. dla dwutlenku siarki i tlenków azotu. Ponadto dokonano oceny zawartości ozonu w powietrzu – w odniesieniu do poziomu docelowego i poziomu celu długoterminowego. 59 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Tabela 25 Symbole klas wynikowych dla poszczególnych zanieczyszczeń w strefie wielkopolskiej oceny jakości powietrza w 2013 roku wg kryteriów oceny dla ochrony roślin Ocena według kryteriów dla ochrony roślin Strefa Strefa wielkopolska SO2 NOx O3 A A A Źródło: „Roczna ocena jakości powietrza w województwie wielkopolskim za rok 2013” WIOŚ Poznań. W wyniku oceny za rok 2013 pod kątem stężeń dwutlenku siarki i tlenków azotu z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych dla ochrony roślin strefę wielkopolską zaliczono do klasy A. Oznacza to, że w województwie nie odnotowano przekroczenia dopuszczalnego poziomu tych substancji. Dla ozonu strefę zaliczono do klasy A. W strefie wielkopolskiej przekroczony jest poziom celu długoterminowego, dlatego strefę zaliczono do klasy D2. Termin osiągnięcia poziomu celu długoterminowego wyznaczono na rok 2020. Ze względu na przekraczanie poziomów dopuszczalnych stężenia pyłu PM10 wszystkie strefy, w tym również strefę wielkopolską, zaliczono do klasy C. W obrębie poszczególnych stref należy zidentyfikować obszary przekraczania wartości dopuszczalnych. W okresie, do którego odnosi się przeprowadzana ocena, na stanowiskach pomiarowych pyłu PM10 w sezonie letnim nie odnotowano przekroczeń dopuszczalnego poziomu substancji. Z przebiegu rocznej serii pomiarów odczytać można wyraźną sezonową zmienność stężeń pyłu (wyższe w okresie zimnym, niższe w sezonie letnim). Można więc przypuszczać, że powodem przekroczeń w sezonie grzewczym jest niska emisja z sektora komunalno-bytowego wpływająca na wyraźne pogorszenie warunków aerosanitarnych w miastach. Duży wpływ na sytuację aerosanitarną miasta ma również jego położenie geograficzne, rodzaj i charakter zabudowy miejskiej, jej lokalizacja oraz możliwość przewietrzania obszaru miasta. W roku 2013 stwierdzono również przekroczenia poziomu docelowego dla benzo(a)pirenu, zaliczając strefę wielkopolską do klasy C. Interpretując wyniki klasyfikacji, w szczególności wskazujące na potrzebę opracowania programów ochrony powietrza, należy pamiętać, że wynik taki nie powinien być utożsamiany ze stanem jakości powietrza na obszarze całej strefy. Klasa C może oznaczać np. lokalny problem związany z daną 13 substancją. Zaliczenie strefy do klasy C dla danego zanieczyszczenia oznacza konieczność wyznaczenia obszarów przekroczeń i zakwalifikowania strefy do opracowania programów ochrony powietrza. Obowiązek określania programów ochrony powietrza wynika z art. 91 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 z późn. zm.). Programy określa się dla stref, w których poziom choćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji lub poziom docelowy. Programy mają na celu osiągnięcie dopuszczalnych poziomów i poziomów docelowych substancji w powietrzu. W wyniku rocznej oceny jakości powietrza, Sejmik Województwa Wielkopolskiego uchwałą nr XXIX/565/12 z dnia 17 grudnia 2012 r. przyjął Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej ze względu na ozon. Natomiast uchwałą nr XXXIX/769/13 z dnia 25 listopada 2013 roku Sejmik Województwa Wielkopolskiego przyjął Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej. Program określa zakres obowiązków oraz odpowiedzialności dla poszczególnych organów administracji i instytucji w zakresie działań mających na celu ograniczenie zanieczyszczeń pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)pirenu. Program ochrony powietrza jest elementem polityki ekologicznej regionu, stąd zaproponowane w nim działania muszą być zintegrowane z istniejącymi planami, programami, strategiami, innymi słowy 13 „Roczna ocena jakości powietrza w województwie wielkopolskim za rok 2013” WIOŚ Poznań. 60 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” wpisywać się w realizację celów makroskalowych oraz celów regionalnych i lokalnych. Konieczne jest przy tym uwzględnienie uwarunkowań gospodarczych, ekonomicznych i społecznych. Jak wskazano w Programie ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej ze względu na ozon, przekroczenia poziomu docelowego stężeń ozonu notuje się najczęściej w okresie od kwietnia do sierpnia, kiedy występują najkorzystniejsze warunki do przebiegu procesów fotochemicznych prowadzących do powstawania ozonu. Jego formowaniu sprzyja wysoka temperatura, duże nasłonecznienie i duża wilgotność powietrza. Największe znaczenie dla powstawania ozonu mają emisje jego prekursorów czyli SOx, NOx, CO i NMLZO. Głównie są to tlenki azotu i niemetanowe lotne związki organiczne, kiedy występują razem w odpowiednich proporcjach. Mniejsze znaczenie mają tlenki siarki i tlenek węgla. Głównymi źródłami antropogenicznymi emisji prekursorów ozonu są w zakresie tlenków azotu procesy spalania w produkcji i transformacji energii, a także transport drogowy. Natomiast w przypadku niemetanowych lotnych związków organicznych (NMLZO) – przede wszystkim zastosowanie rozpuszczalników i innych produktów, zarówno w przemyśle jak i w gospodarstwach domowych. Powierzchniowe źródła emisji prekursorów ozonu stanowi głównie gospodarka komunalna w zakresie emisji tlenków siarki, tlenków azotu, NMLZO oraz tlenku węgla. Emisja ta wynika głównie ze spalania węgla w nisko sprawnych urządzeniach. W zakresie działań systemowych, które mogą być realizowane na poziomie gminy, a mających na celu poprawę stanu powietrza mieszczą się: • edukacja społeczeństwa (kampania edukacyjno – informacyjna nt. stanu zanieczyszczenia powietrza ozonem, przyczyn jego powstawania, szkodliwości ozonu dla ludzi i roślin, możliwych działań własnych społeczeństwa dla poprawy stanu jakości powietrza); • • promocja działań na rzecz podniesienia efektywności energetycznej i oszczędzania energii; • praktyczne wprowadzenie zasad zielonych zamówień publicznych, uwzględniających wpływ na środowisko, a nie tylko cenę produktu przy wyborze produktów i usług dla celów publicznych; uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego możliwych korytarzy przepływu powietrza; Z uwagi na to, iż najniższe koszty redukcji emisji występują w transporcie, stąd proponuje się podjęcie działań szczególnie w tym sektorze. W zakresie ograniczenia emisji komunikacyjnej znajduje się: • • • • zastępowanie indywidualnych środków transportu transportem publicznym; • zakup w ramach zamówień publicznych spełniających normy podane wyżej; • • • • wprowadzanie stref ograniczonego ruchu (w miastach); rozbudowa systemów transportu publicznego; rozbudowa systemów transportu alternatywnego, w tym budowa ścieżek rowerowych; promowanie ekologicznych środków transportu, w tym zastępowanie floty autobusów gminnych autobusami o mniej uciążliwym dla środowiska napędzie (w tym gazowym i elektrycznym) i spełniających normy emisji spalin EURO 4, 5 i 6; jedynie ekologicznych środków transportu, wprowadzanie pasów zieleni wzdłuż ciągów komunikacyjnych; budowa obwodnic i wyprowadzenie ruchu tranzytowego z obszarów największego zaludnienia; usprawnienie ruchu drogowego (organizacja ruchu, likwidacja zatorów poprzez „zielone fale”, inteligentne systemy zarządzania ruchem). Redukcje emisji z gospodarki komunalnej mają mniejszy wpływ na powstawanie ozonu, gdyż największe wielkości emisji notuje się w okresie grzewczym, a najwyższe stężenia ozonu w sezonie letnim. Należy je jednak uwzględnić jako działania dodatkowe, które są zaplanowane do realizacji ze 61 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” względu na redukcję emisji pyłu PM10 i B(a)P. W zakresie ograniczenia emisji rozproszonej – komunalnej możliwymi działaniami są m.in.: • eliminacja lokalnych, nisko sprawnych kotłowni, szczególnie spalających węgiel niskiej jakości oraz indywidualnych pieców oraz niskosprawnych kotłów węglowych i zastępowanie ich dostawą ciepła sieciowego, gdzie jest to uzasadnione ekonomicznie, ogrzewaniem gazowym i elektrycznym; • wspieranie i promocja wykorzystania działań termomodernizacyjnych (izolacja budynków, wymiana okien, usprawnienia systemów ogrzewania – automatyka, regulacja) w budynkach publicznych, komunalnych i prywatnych; • wspieranie i promocja wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w kierunku wspierania wykorzystania biomasy do kotłów indywidualnych, jak i współspalania. Dla budownictwa indywidualnego stosowanie paneli słonecznych i pomp cieplnych; • budowa, rozbudowa i modernizacja sieci ciepłowniczych, tam gdzie jest to uzasadnione ekonomicznie; Zgodnie ze wskazaniami programu ochrony strefy wielkopolskiej, działaniami ukierunkowanymi na zmniejszenie emisji w zakresie benzo(a)pirenu i pyłu PM10 jest zawieranie w sporządzanych lub aktualizowanych miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego i decyzji o warunkach zabudowy - wymogów dotyczących zaopatrywania mieszkań w ciepło na nowych osiedlach z nośników niepowodujących nadmiernej „niskiej emisji” (tj. podłączanie do sieci cieplnych tam gdzie jest to możliwe, stosowanie kotłów gazowych lub olejowych, ogrzewania elektrycznego, oraz wykorzystanie energii odnawialnej niepowodującej zwiększonej emisji zanieczyszczeń); zapewnienia „przewietrzania” terenów zabudowanych ze szczególnym uwzględnieniem obszarów przekroczeń. W strefie, w której stwierdzono przekroczenie poziomu docelowego dla benzo(a)piranu oraz dopuszczalnego pyłu PM10, konieczne jest prowadzenie systemowych działań prowadzących do redukcji emisji zanieczyszczeń z indywidualnych systemów grzewczych, tzw. „niskiej emisji”. Do wskazanych w programie ochrony powietrza działań należą m.in.: • • wprowadzanie edukacji ekologicznej, ze szczególnym uwzględnieniem ochrony powietrza, dobrowolne prowadzenie działań ograniczających emisję zanieczyszczeń do powietrza z indywidualnych systemów grzewczych, w obszarach nienarażonych na wysokie stężenia pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo(a)pirenu (poza obszarami przekroczeń), • obniżenie emisji w obiektach użyteczności publicznej poprzez modernizację lub likwidację urządzeń na paliwa stałe – tam gdzie istnieją możliwości techniczne, • • • poprawa stanu technicznego dróg istniejących w strefie wielkopolskiej, • • czyszczenie ulic metodą mokrą po sezonie zimowym, utwardzenie dróg lub poboczy w celu redukcji wtórnego unosu pyłu z drogi; modernizacja dróg i działania ograniczających emisję wtórną pyłu poprzez regularne utrzymanie czystości nawierzchni (czyszczenie metodą mokrą), rozbudowa i użytkowników, modernizacja sieci ciepłowniczych zapewniająca podłączenie nowych • rozwój komunikacji publicznej oraz wdrożenie energooszczędnych i niskoemisyjnych rozwiązań w transporcie publicznym, • monitoring pojazdów opuszczających place budów pod kątem ograniczenia zanieczyszczenia dróg, prowadzącego do niezorganizowanej emisji pyłu, • działania prewencyjne na poziomie wydawania decyzji środowiskowych. Uwzględnianie konieczności ograniczania emisji zanieczyszczeń do powietrza (szczególnie pyłu zawieszonego i benzo(a)pirenu) na etapie wydawania decyzji środowiskowych), • uwzględnianie w zamówieniach publicznych problemów ochrony powietrza, poprzez: odpowiednie przygotowywanie specyfikacji zamówień publicznych, które uwzględniać będą 62 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” potrzeby ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem (np. zakup środków transportu spełniających odpowiednie normy emisji spalin; prowadzenie prac budowlanych w sposób ograniczający niezorganizowaną emisję pyłu do powietrza), • • • • rozwój systemów ścieżek rowerowych lub komunikacji rowerowej w gminach, kontrola gospodarstw domowych w zakresie przestrzegania zakazu spalania odpadów, kontrola spalania pozostałości roślinnych z ogrodów na powierzchni ziemi, kontrola przestrzegania zakazu wypalania łąk, pastwisk, przydrożnych, szlaków kolejowych oraz trzcinowisk i szuwarów. nieużytków, rowów, pasów Przyjęte w Programie Ochrony Powietrza dla strefy wielkopolskiej wielkości redukcji emisji pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo(a)pirenu z emisji powierzchniowej, przedstawiono w poniższych tabelach. Tabela 26 Wymagana redukcja emisji pyłu zawieszonego PM10 z emisji powierzchniowej na obszarze strefy wielkopolskiej Obszar Emisja PM10 rok Emisja PM10 rok Wymagana redukcja bilansowy w bazowy 2011 prognozy 2022 (2011-2022) strefie [Mg/rok] [Mg/rok] [Mg/rok] Gmina miejsko71,9 36,74 35,16 wiejska Krajenka Źródło: POP dla strefy wielkopolskiej (2013). Tabela 27 Redukcja emisji benzo(a)pirenu z emisji powierzchniowej na obszarze strefy wielkopolskiej wynikająca z redukcji pyłu zawieszonego PM10 Obszar Emisja B(a)P rok Emisja B(a)P rok Wymagana redukcja bilansowy w bazowy 2011 prognozy 2022 (2011-2022) strefie [kg/rok] [kg/rok] [kg/rok] Gmina miejsko40,90 22,04 18,86 wiejska Krajenka Źródło: POP dla strefy wielkopolskiej (2013). 5.2. Ochrona wód 5.2.1. Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi Ramowa Dyrektywa Wodna 2000/60/WE (RDW) z dnia 23 października 2000 r. jest dokumentem ustanawiającym ramy działania Unii Europejskiej w dziedzinie polityki wodnej. Transpozycja przepisów dyrektywy na grunt prawa polskiego została dokonana ustawą z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r. poz. 145 z późn. zm.), ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 z późn. zm.) oraz ustawą z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2006 r. Nr 123, poz. 858). Racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi ma służyć przede wszystkim: • zaspokojeniu zapotrzebowania na wodę ludności, rolnictwa i przemysłu, • ochronie wód i ekosystemów znajdujących się w dobrym stanie ekologicznym, • poprawie jakości wód i stanu ekosystemów zdegradowanych działalnością człowieka, • zmniejszeniu zanieczyszczenia wód podziemnych, • zmniejszeniu skutków powodzi i suszy. Pobór i zużycie wody Na terenie Gminy i Miasta Krajenka działa siedem wodociągów zaopatrujących ludność w wodę. Szczegółowe informacje dotyczące wielkości produkcji wody na dobę oraz liczbę zaopatrywanych w wodę mieszkańców przedstawiono w poniższej tabeli. 63 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Tabela 28 Wykaz wodociągów na terenie gminy Lp. Wodociąg Produkcja wody 3 [m /dobę] Liczba zaopatrywanej ludności 1 Wodociąg Publiczny w Krajence 335,8 3765 2 Wodociąg Publiczny w Augustowie 99,7 1256 3 Wodociąg Publiczny w Podróżnej 32,7 451 4 Wodociąg Publiczny w Skórce 105,0 616 5 Wodociąg Publiczny w Dolniku 52,0 578 6 Wodociąg Publiczny w Maryńcu 5,5 29 7 Wodociąg Zakładowy w Rogownicy 13,70 60 Źródło: Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Złotowie, pismo nr ON.HK-0732-6/14 z dn. 4.06.2014r Pobór wody odbywa się poprzez ujęcia z wód podziemnych w oparciu o wydane decyzje wodnoprawne. W poniższej tabeli został przedstawiony wykaz podmiotów, które uzyskały pozwolenia wodnoprawne na pobór wody. Dane według stanu na 2013 rok zostały udostępnione przez Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego i pochodzą z Wojewódzkiego Banku Zanieczyszczeń Środowiska. Tabela 29 Pozwolenia na pobór wody wydane w 2013 roku. Lp. 1. 2. 3. Nazwa podmiotu Wielkość poboru 3 [m /rok] 0 Adres Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska" Komunalny Zakład Użyteczności Publicznej Zakład Masarniczy Barbara Purtak Ks. Bolesława Domańskiego 27/-, 77-430 Krajenka Ul. Wł. Jagiełły 26a, 77-430 Krajenka Ul. Ks. Bolesława Domańskiego 27, 77-430 Krajenka 164450 8300 Źródło: Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego. 3 Według danych GUS w 2013 roku w Powiecie Złotowskim zużyto 3 091,2 dam wody, to jest o około 3 2,5% więcej niż w roku 2012. Z ilości tej 2 501,2 dam (80,9%) skierowano do miejskich i gminnych 3 3 sieci wodociągowych, 353 dam (11,4%) zostało zużyte na potrzeby przemysłu, a 237 dam (7,6%) – do nawodnień w rolnictwie i leśnictwie. Natomiast zużycie wody w Gminie i Mieście Krajenka na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w 2013 roku przedstawiono w tabeli poniżej. Tabela 30 Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej w 2013 roku Zużycie wody na cele Jednostka administracyjna Ogółem Przemysł Rolnictwo i leśnictwo dam Gmina Krajenka 233,3 23,0 64 Eksploatacja sieci wodociągowej 3 0,0 210,3 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Zużycie wody na cele Jednostka administracyjna Ogółem Rolnictwo i leśnictwo Przemysł dam Obszar miasta Obszar wiejski 3 Eksploatacja sieci wodociągowej 3 127,0 8,0 0,0 119,0 106,3 15,0 0,0 91,3 3 1 dam = 1000 m Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS. 3 W 2013 roku zużycie wody w Gminie i Mieście Krajenka wyniosło 233,3 dam . Na cele bytowo gospodarcze wykorzystano 90,1% pobranej wody, natomiast na potrzeby przemysłu – 9,9%. W mieście Krajenka zużycie ogólne jest większe niż na terenach wiejskich. Wykres 4 Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w Gminie i Mieście Krajenka w latach 2010-2013 (źródło: Bank Danych Lokalnych GUS) Ogólne zużycie wody w 2013 roku było minimalnie mniejsze niż rok wcześniej. Również mniej wody zużyto na cele gospodarczo bytowe. Natomiast zużycie wody w przemyśle systematycznie wzrasta. 3 W Gminie Krajenka gospodarstwa domowe pobrały wodę w ilości 205,3 dam . W 2012 roku w czasie 3 doby dostarczano do wodociągów 0,6 dam wody. W tabeli poniżej przedstawiono zużycie wody przez jednego odbiorcę. Tabela 31 Zużycie wody przez jednego odbiorcę w latach 2010-2012 Jednostka administracyjna 3 Zużycie wody na jednego odbiorcę [m ] 2010 rok 2011 rok 2012 rok Gmina Krajenka 34,6 38,3 33,7 Obszar miasta 39,9 37,9 32,7 Obszar wiejski 26,2 38,8 35,3 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS. 65 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Zużycie wody na jednego mieszkańca w 2012 roku spadło w porównaniu do roku wcześniejszego. W mieście Krajenka odbiorcy zużywają mniej wody niż odbiorcy z terenów wiejskich. Gospodarka ściekowa Ścieki systemem kanalizacji sanitarnej dopływają do oczyszczalni ścieków zlokalizowanej w Krajence 3 przy ulicy Szkolnej. Jest to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna o przepustowości 1200 m /dobę. W 2013 roku z oczyszczalni korzystało łącznie 4950 mieszkańców, w tym 3633 osób z miasta Krajenka. Ścieki oczyszczone są odprowadzane rowem do rzeki Głomia. 3 3 W 2013 roku do oczyszczalni odprowadzono 227 dam ścieków (w tym 10 dam zostało dowiezionych do oczyszczalni) i tyle samo zostało oczyszczonych. Zostało wytworzonych 130 Mg osadów ściekowych. W 2013 r. zakończono rozbudowę i budowę sieci kanalizacji sanitarnej na terenie miasta i gminy, do której można przyłączyć ok 80 % nieruchomości. Jakość ścieków surowych doprowadzanych do oczyszczalni w 2013 roku została przedstawiona w tabeli poniżej. Tabela 32 Średnie roczne wskaźniki w odpływających z oczyszczalni ściekach dopływających do oczyszczalni i Średnie roczne wartości wskaźników za rok 2013 Wskaźnik BZT5 ChZT zawiesina ogólna azot ogólny fosfor ogólny w ściekach dopływających do oczyszczalni w ściekach odpływających z oczyszczalni 305 752 218 - 9 59 12 - Źródło: Sprawozdanie z wykonania KPOŚK za 2013 rok. Sprawność oczyszczalni ścieków została oszacowana na podstawie różnicy pomiędzy ilością zanieczyszczeń w ściekach surowych doprowadzanych do oczyszczalni a stężeniem zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach do odbiornika. Oczyszczalnia w Krajence charakteryzuje się dużą sprawnością, gdyż wszystkie wskaźniki osiągnęły ponad 90% redukcję. Tabela 33 Sprawność oczyszczalni ścieków Wskaźnik BZT5 ChZT zawiesina ogólna azot ogólny fosfor ogólny % redukcji 97,05 92,16 94,50 - Źródło: Opracowanie własne. Podstawowym instrumentem wdrożenia postanowień dyrektywy Rady Unii Europejskiej z dnia 21 maja 1991 roku (91/271/EWG) dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych jest Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Celem Programu, przez realizację ujętych w nim inwestycji, jest ograniczenie zrzutów niedostatecznie oczyszczanych ścieków, a co za tym idzie ochrona środowiska wodnego przed ich niekorzystnymi skutkami. KPOŚK jest dokumentem strategicznym, w którym oszacowano potrzeby i określono działania na rzecz wyposażenia aglomeracji miejskich i wiejskich, o RLM większej od 2 000, w systemy kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków komunalnych. Program 66 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” koordynuje działania gmin i przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych w realizacji infrastruktury sanitacji na ich terenach. Aktualizacja krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych – AKPOŚK 2010 jest trzecią aktualizacją Programu i w swoim zakresem obejmuje wyłącznie dane dotyczące terminów realizacji inwestycji. Pozostałe wartości są zgodne z dokumentem AKPOŚK2009. W KPOŚK określono priorytety inwestycyjne wprowadzając podział aglomeracji na: • Aglomeracje priorytetowe dla wypełnienia wymogów Traktatu Akcesyjnego (Załącznik 1), • Aglomeracje niestanowiące priorytetu dla wypełnienia wymogów Traktatu Akcesyjnego (Załącznik 2), • Aglomeracje pozostałe (Załącznik 3) – nowo wyznaczone, które nie spełniły wymogów formalnych, by znaleźć się w załączniku 1 i 2. W Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych uwzględnionych jest obecnie 6 aglomeracji priorytetowych w powiecie złotowskim, w tym aglomeracja Krajenka (Załącznik 1) oraz jedna aglomeracja Kleszczyna z powiatu złotowskiego niestanowiąca priorytetu dla wypełnienia wymogów Traktatu Akcesyjnego (Załącznik 2). Podstawowe dane dotyczące oczyszczalni ścieków na koniec 2013 roku w aglomeracji Krajenka przedstawia poniższa tabela. Tabela 34 Obecny stan oczyszczalni ścieków na dzień 31.12.2013 roku w aglomeracji Krajenka zgodnie z Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych Oczyszczalnia ścieków Krajenka Parametry Stan na 31.12.2013 r. 3 Przepustowość docelowa istniejącej oczyszczalni [m /d] 1200 Średnia wydajność istniejącej oczyszczalni [RLM] 3162 Rodzaj istniejącej oczyszczalni B Rodzaj planowanej oczyszczalni RM* B - oczyszczalnia biologiczna spełniająca standardy odprowadzanych ścieków dla aglomeracji < 15 000 RLM; RM – istniejąca oczyszczalnia, która wymaga rozbudowy ze względu na przepustowość oraz modernizacji części obiektów. * - modernizację oczyszczalni zakończono w 2014 roku. Źródło: Sprawozdanie z Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych za 2013 rok. 5.2.2. Zasoby wodne Wody powierzchniowe Grunty pod wodami zajmują 213 ha, tj. 1,1% powierzchni gminy. System hydrograficzny gminy jest bardzo rozbudowany i składa się z systemu rzecznego i systemu wód stojących. Cały obszar gminy jest częścią dorzecza Noteci. Odwadniany jest on przez rzekę Gwdę (prawy dopływ Noteci), oraz jej lewe dopływy. Przeważająca część gminy znajduje się w granicach mniejszej zlewni Głomi. Na obszarze Gminy Krajenka podstawowym ciekiem jest rzeka Głomia, o długości całkowitej 51,8 km, a 36,07 km na terenie Gminy Krajenka. Na obszarze tym występują również rzeka Kocunia, będąca lewobrzeżnym dopływem Głomi oraz rzeka Strużnica. Łączna długość cieków podstawowych wynosi 53,19 km, co stanowi 14,38 % cieków występujących w powiecie złotowskim Jedynie północne i południowo-zachodnie krańce gminy znalazły się w zasięgu innych zlewni. Tereny położone w północnej części gminy odwadniane są przez rzekę Pankawę, zachodnie krańce gminy są częścią zlewni bezpośredniej rzeki Gwdy, a tereny między doliną Gwdy i Jeziorem Wapieńskim odwadniane są przez okresowy ciek bez nazwy. 67 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Głównym elementem sieci hydrograficznej na terenie Gminy Krajenka jest rzeka Głomia. Płynąc w kierunku południowo-zachodnim przez obszar gminy dzieli go na dwie prawie równe części. Głomia, jak na rzekę nizinną charakteryzuje się bardzo dużym spadkiem. Północną granicę gminy przekracza na poziomie ok. 103 m n.p.m., a rzędna jej ujścia do Gwdy przy zachodniej granicy to 61,0 m n.p.m. Rzeka na obszarze gminy przyjmuje głównie dopływy lewostronne. Najważniejsze z nich to Kocunia i Strużnica. Rzeka Kocunia (nazywana w górnym biegu Skicką Strugą), jest to rzeka przepływająca przez jeziora: Ostrowite, Moczadło i Sławianowskie Wielkie. Do Kocuni wpływa częściowo skanalizowany ciek nazywany Kanałem Wielkim. Rzeka Śmiardówka wpadająca do Głomi posiada połączenia z gęstą siecią rowów melioracyjnych. Lewostronne dopływy Głomi w granicach gminy: to rzeka Strużnica przepływająca przez jeziora Głubczyn Wielki i Głubczyn Mały. Strużnica łączy się z innym ciekiem Kanałem Augustowskim. Ciek ten odwadnia podmokłe tereny wschodniej części gminy w rejonie osady Leśnik i przepływa przez jezioro Głubczyn. Ze względu na przebieg w obrębie 14 terenów użytkowanych rolniczo, został on częściowo skanalizowany, wyprostowany i pogłębiony. W granicach Gminy Krajenka występuje sześć jezior. Wszystkie z nich mają charakter naturalny, leżą w południowej części gminy. Większość z tych jezior to zbiorniki niezbyt duże, płytkie, o powolnej wymianie wody. Jezioro Wapieńskie - położone jest w zlewni rzeki Gwdy, na pograniczu gmin: Kaczory i Krajenka. Stanowi część regionu fizycznogeograficznego Pojezierza Południowopomorskiego – Pojezierza Krajeńskiego, leży na wysokości 89,7 m. n.p.m. Jest największym jeziorem w gminie o powierzchni zwierciadła wody wynoszącym 85,4 ha, głębokości maksymalnej – 8,3 m, a głębokość średnia – 4,9 m. Jest to jezioro polodowcowe, rynnowe o typowym dla tych jezior podłużnym kształcie i stromych brzegach. Bezpośrednie otoczenie akwenu stanowią lasy, otaczają około 83% brzegu jeziora. Jedynie na północno-zachodnim krańcu do jeziora przylega niewielki obszar rolny. Jezioro Głubczyn Mały - położone w południowej części Gminy Krajenka, jest mniejszym z dwóch połączonych akwenów o nazwie Głubczyn. Obydwa jeziora mają charakter przepływowy, przez które swoje wody toczy rzeka Strużnica. Jezioro Głubczyn Mały przejmuje wody z większego akwenu o nazwie Głubczyn Wielki. Bezpośrednia zlewnia jeziora leży częściowo w obszarze leśnym. Jezioro leży pomiędzy wsiami Głubczyn i Maryniec. Jego powierzchnia zwierciadła wody wynosi 22,72 ha, głębokość maksymalna – 5,9 m, a głębokość średnia – 3,8 m. Jezioro Głubczyn Wielki - jest większym spośród dwóch jezior o tej nazwie. Akwen zasilany jest od południa przez wody rzeki Strużnicy oraz od wschodu przez niewielki ciek wodny, natomiast swoje wody oddaje od strony zachodniego brzegu do jeziora Głubczyn Mały. Bezpośrednia zlewnia jeziora jest mniej korzystna ze względu na praktycznie całkowite otoczenie użytkami rolnymi. Powierzchnia zwierciadła wody wynosi 35 ha, głębokość maksymalna – 6,1 m, a głębokość średnia – 4,1 m. Jezioro Głubczyn – jest to płytki i silnie zanieczyszczony zbiornik wodny. Otoczony jest zabudowaniami wsi Głubczyn. Przez jezioro przepływa Kanał Augustowski, odwadniający tereny rolne i torfowiska ze wschodniej części gminy. Jezioro Podróżna - o powierzchni do 5 ha, posiada połączenie przez mały okresowy ciek. Jezioro Czarne - znane także pod nazwą Skórka ma charakter śródleśny i jest częścią obszaru bezodpływowego chłonnego. Do jeziora wpada niewielki okresowy ciek, natomiast żaden ciek z niego nie wypływa. Wody podziemne Zgodnie z podziałem hydrogeologicznym kraju (wg Paczyńskiego), obszar gminy Krajenka znajduje się w granicach regionu pomorskiego, makroregionu północno-zachodniego. W granicach gminy zasoby wód podziemnych występują w trzech głównych poziomach wodonośnych: • w utworach jury dolnej (liasu), • trzeciorzędu, 14 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta Krajenka, Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2010-2013. 68 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” • czwartorzędu. 3 2 Najbardziej zasobny jest poziom czwartorzędowy (50-100 m /24*km ), mniej zasobne są poziomy 3 2 3 2 trzeciorzędowy (5-20 m /24*km ) i jurajski (poniżej 20nm /24*km ). Drugi poziom wodonośny piętra czwartorzędowego tworzą osady wodonośne międzyglinowe (piaski drobno i średnioziarniste). Wody tego poziomu w obrębie głębokich dolin rzecznych (Głomi i Gwdy) łączą się z wodami gruntowymi. Poziom ten występuje w przedziale od 15 do 58 m p.p.t. i posiada napięte zwierciadło wody. Miąższość tego poziomu wynosi od 10 do 40 m. Charakteryzuje się ona 2 także dobrą przewodnością (nawet powyżej 500m /24h). Poziom ten tworzy GZWP nr 125. W obrębie tego poziomu występują okna hydrologiczne zlokalizowane w miejscu przebiegu na powierzchni dolin rzecznych, głównie Gwdy i Głomi. W ich granicach może dochodzić do skażenia tych wód. Czas potencjalnego przenikania zanieczyszczeń z powierzchni do tego poziomu wynosi od 0,5 do 5 lat. Jest on w różnym stopniu związany jest hydraulicznie z innymi poziomami. Większość ujęć wód podziemnych zlokalizowanych w granicach gminy wykorzystuje wody tego piętra. Głębokość studni 3 waha się od 30 do 80 m p.p.t. a ich wydajność wynosi 70-120 m /h. Na szczególną uwagę zasługuje obecny w granicach gminy fragment doliny kopalnej o bardzo korzystnych warunkach hydrologicznych. Dolina ta, ukierunkowana równoleżnikowo, biegnie od Dobrzycy przez Skórkę i Maryniec, poza wschodnie granice gminy. W obrębie tego obniżenia poziom wodonośny występuje najczęściej na głębokości ok. 50 m p.p.t. Wody piętra trzeciorzędowego występują w obrębie dwóch poziomów wodonośnych. Poziom I - leżący wyżej, występuje w piaszczystych osadach miocenu (piaskach drobno i średnioziarnistych, lokalnie z domieszką żwiru lub piasków mułkowatych), na obszarze prawie całej gminy z wyjątkiem wymienionej wyżej doliny kopalnej. Zwierciadło wody tego poziomu jest napięte, a w rejonie doliny Gwdy wykazuje charakter artezyjski. Poziom ten lokalnie tworzony jest przez 2-3 mniejsze warstwy wodonośne. Zawodnione warstwy mioceńskie charakteryzują się współczynnikiem filtracji w granicach 3,8-11,8 2 m/24h, przewodnością wodną w przedziale 58-194 m /24h. Poziomy te zasilane są dodatkowo przez 2 przesączanie się wody z poziomów czwartorzędowych (ok. 0,14 l/s km ), z którymi zachodzi silna więź hydrauliczna przez liczne okna hydrologiczne. Poziom II- leżący niżej, oligoceński poziom wodonośny tworzą różnoziarniste szare piaski o miąższości do 24 m. Głębokość występowania tego poziomu wynosi od 139 do 181 m p.p.t. Występuje on między innymi w rejonie miasta Krajenka oraz przy zachodniej granicy gminy. Jest to poziom o napiętym zwierciadle wody; warstwę napinającą stanowią 2 mułki i iły miocenu. Zasilanie tego poziomu przez wyższy poziom mioceński wynosi ok. 0,21 l/s km . 3 Wydajność studni ujmujących wody pięter trzeciorzędowych wynoszą od 30 do 70 m /h. Wody piętra jury dolnej (liasu) - najgłębszy poziom wodonośny, tworzą go drobnoziarniste, mało zwięzłe piaskowce. Poziom ten występuje w zachodniej części gminy na głębokości ok. 140 m p.p.t. i obniża się w kierunku wschodnim do 160 m p.p.t. w rejonie miasta Krajenka. Poziom ten 2 charakteryzuje się współczynnikiem filtracji w granicach 2,2-4,8 m/24h, przewodnością 90-105 m /24h. Poziomy wodonośne oligoceńskie i jury dolnej tworzą w rejonie Krajenki połączone hydraulicznie zbiorniki artezyjskie o zasięgu lokalnym. W Krajence zwierciadło wody tych poziomów stabilizuje się na poziomie 2,7 m n.p.t. Główne zbiorniki wód podziemnych są to zbiorniki wód podziemnych przeznaczone przede wszystkim do zabezpieczenia rezerw wody o wysokiej jakości do wykorzystania w przyszłości. Na terenie Gminy Krajenka położone są dwa Główne Zbiorniki Wód Podziemnych: • GZWP nr 125 - obejmuje swoim zasięgiem południowo-zachodnią część gminy. W obrębie utworów czwartorzędowych poziom wodonośny tworzą osady piaszczysto-żwirowe o miąższości od 15 m do 58 m, charakteryzujące się średnim współczynnikiem filtracji – 0,9 m/h 2 i przewodnością od 24 do 3500 m /24h. Średnia głębokość ujęć wykorzystujących wody tego 3 zbiornika to 65 m p.p.t. Szacunkowe zasoby tego zbiornika wynoszą ok. 169 tys. m /d. • GZWP nr 127 - w jego zasięgu mieści się cały obszar Gminy Krajenka. Zasoby tego zbiornika tworzą dwa poziomy występujące w osadach mioceńskich i oligoceńskich. Wody oligoceńskie występujące w granicach gminy pozostają w hydraulicznej więzi z wodami utworów jury 69 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” dolnej. Średnia głębokość ujęć wykorzystujących wody tego zbiornika to 100 m p.p.t. 3 Szacunkowe zasoby tego zbiornika wynoszą ok. 186 tys. m /d. Poziom trzeciorzędowy 15 ujmowany jest między innymi w Krajence. Z uwagi na duże znaczenie wód podziemnych przedmiotowych zbiorników, stanowiących główne źródło zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia ludności oraz w celu zapewnienia odpowiedniej jej jakości, niezbędne jest ciągłe podejmowanie działań zapewniających ich ochronę. W pierwszej kolejności powinny one obejmować właściwe planowanie przestrzenne uwzględniające lokalizację GZWP oraz ustanowionych dla nich obszarów ochronnych, tak aby zapobiec lokalizacji obiektów mogących negatywnie wpływać na jakość wód. 5.2.3. Jakość wód Ramowa Dyrektywa Wodna 2000/60/WE (RDW) określa zasady gospodarowania wodą w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Na jej podstawie wszystkie kraje członkowskie zobowiązane są do osiągnięcia do końca roku 2015 dobrego stanu ekologicznego i chemicznego wód powierzchniowych. W Ramowej Dyrektywie Wodnej wyznaczono następujące cele środowiskowe dla wód powierzchniowych: • zapobieganie pogorszaniu się stanu wszystkich części wód powierzchniowych, • ochrona i poprawa wszystkich sztucznych i silnie zmienionych części wód w celu osiągnięcia dobrego potencjału ekologicznego i dobrego stanu chemicznego wód powierzchniowych najpóźniej w ciągu 15 lat od dnia wejścia w życie niniejszej dyrektywy, • wdrażanie koniecznych środków w celu stopniowego redukowania zanieczyszczenia substancjami priorytetowymi i zaprzestanie lub stopniowe eliminowanie emisji, zrzutów i strat niebezpiecznych substancji priorytetowych. Transpozycji przepisów RDW do prawodawstwa polskiego dokonano przede wszystkim poprzez ustawę Prawo Wodne z dnia 18 lipca 2001 r. (Dz. U. z 2012 r., poz. 145 z późn. zm.) oraz rozporządzenia wykonawcze. Ustawa ta stanowi podstawę prawną i merytoryczną do realizacji Państwowego Monitoringu Środowiska w zakresie badania wód powierzchniowych. Do głównych czynników, które negatywnie wpływają na środowisko wodne, zaliczamy: • źródła punktowe – ścieki odprowadzane w zorganizowany sposób systemami kanalizacyjnymi, pochodzące głównie z zakładów przemysłowych i z aglomeracji miejskich, • zanieczyszczenia obszarowe – zanieczyszczenia spłukiwane opadami atmosferycznymi z terenów zurbanizowanych, nieposiadających systemów kanalizacyjnych oraz z obszarów rolnych i leśnych, • zanieczyszczenia liniowe – zanieczyszczenia pochodzenia komunikacyjnego, wytwarzane przez środki transportu i spłukiwane z powierzchni dróg lub torfowisk oraz pochodzące z rurociągów, gazociągów, kanałów ściekowych, osadowych. Badania jakości wód powierzchniowych prowadzone były w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Zakres i częstotliwość badań ustalono na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011 roku w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz.U. Nr 258, poz. 1550). Rozporządzenie określa również rodzaje monitoringu oraz kryteria wyznaczania punktów pomiarowo-kontrolnych w jednolitych częściach wód. Ocena została wykonana w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz 15 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta Krajenka 70 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz.U. Nr 257 poz. 1545) oraz Wytyczne GIOŚ. Na ocenę stanu wód składa się ocena stanu ekologicznego (dla naturalnych JCW) lub potencjału ekologicznego (dla silnie zmienionych lub sztucznych JCW) oraz ocena stanu chemicznego. Rzeki W 2013 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu nie prowadził badań jakości wód w rzekach na terenie Gminy i Miasta Krajenka. Ostatnie badania na terenie Powiatu Złotowskiego prowadzone były w 2012 roku, a najbliżej położony gminy Krajenka punkt pomiarowo-kontrolny znajdował się w Złotowie w JWC Głomia do dopływu z jez. Zaleskiego – 34,0 km biegu rzeki. JWC reprezentuje typ abiotyczny 18 tj. potok nizinny żwirowy. Badania były wykonywane w ramach monitoringu diagnostycznego (MD) i monitoringu obszarów chronionych (MOC): • wrażliwych na komunalnych, • przeznaczonych do ochrony siedlisk lub gatunków, dla których utrzymanie lub poprawa stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie. eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł Tabela 35 Ocena stanu wód powierzchniowych płynących w 2012 roku Nazwa ocenianej JCW Głomia do dopływu z jez. Zaleskiego Nazwa punktu pomiarowo-kontrolnego Głomia – Złotów Typ abiotyczny 18 Silnie zmieniona lub sztuczna JCW NIE Program monitoringu MD, MOC Klasa elementów biologicznych III Klasa elementów hydromorfologicznych I Klasa elementów fizykochemicznych PSD Klasa elementów fizykochemicznych – specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne Stan/potencjał ekologiczny UMIARKOWANY Czy JWC występuje na obszarze chronionym? Ocena spełnienia chronionych Stan/potencjał chronionych wymagań ekologiczny II dla w TAK obszarów obszarach Stan chemiczny N UMIARKOWANY Poniżej stanu dobrego Stan wód ZŁY Źródło: Informacja o stanie środowiska i działalności kontrolnej Wielkopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w powiecie złotowskim w 2012 roku – WIOŚ Poznań. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono umiarkowany stan ekologiczny i stan chemiczny poniżej dobrego, a tym samym wynikowy zły stan wód. O ocenie stanu ekologicznego zdecydowały badane elementy biologiczne (fitobentos i makrobezkręgowce bentosowe) oraz element fizykochemiczny (azot Kjeldahla). Na ocenę stanu chemicznego wpływ miało przekroczenie wartości granicznej dla sumy benzo(g,h,i)perylenu oraz indeno(1,2,3-cd)pirenu. Stwierdzono również niespełnienie wymagań postawionych dla obszarów chronionych Jeziora W 2013 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu nie prowadził badań jakości wód jezior na terenie Gminy i Miasta Krajenka. Ostatnie badania prowadzone były w 2012 roku na 71 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Jeziorze Wapieńskim, które częściowo należy do Gminy Krajenka. Punkt pomiarowo-kontrolny znajdował się w Gminie Kaczory. Jezioro Wapieńskie jest silnie wydłużone z północnego-wschodu na południowy zachód, o głębokości maksymalnej 8,3 m i średniej 4,9 m; charakteryzuje się niepełną stratyfikacją wód. Linia brzegowa jest dobrze rozwinięta. Z jeziora wypływa ciek o nazwie Dopływ z jez. Wapieńskiego. W otoczeniu zbiornika dominują lasy, które stanowią ponad 61% zlewni bezpośredniej. Korzystne warunki zlewniowe oraz niewielka wymiana wody w roku, mimo dużego wpływu zlewni na jakość wód zmniejszają podatność na degradację i sprzyjają wysokiej jakości wód. Zbiornik położony jest w granicach obszarów Natura 2000: Puszcza nad Gwdą (PLB300012) oraz Ostoja Pilska (PLH300045), a także w obszarze chronionego krajobrazu Pojezierze Wałeckie i Dolina Gwdy. Tabela 36 Ocena stanu wód powierzchniowych stojących w 2012 roku Parametr Jednostka Wartość Nazwa jeziora Chlorofil a Jezioro Wapieńskie 9,7 0,91 205 2,9 1,56 0,038 Bardzo dobry Nie badano Brak oceny µg/l Fitoplankton PMPL Przewodność µs/cm Widzialność Azot całkowity Fosfor całkowity Stan/potencjał ekologiczny Stan chemiczny Stan JCW m mgN/l mgP/l Źródło: Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w 2012 roku – WIOŚ Poznań. Jezioro Wapieńskie charakteryzowało się bardzo dobrym stanem ekologicznym. Badane elementy biologiczne i hydromorfologiczne zostały zakwalifikowane do I klasy, a elementy fizykochemiczne oceniono jako dobre. Analizy chemicznej wód nie wykonano, a w związku z tym nie przeprowadzono oceny stanu wód. Wody podziemne Obecnie przedmiotem badań monitoringowych jakości wód podziemnych są jednolite części wód podziemnych (JCWPd). Pojęcie to zostało wprowadzone przez Ramową Dyrektywę Wodną. Oznacza ono określoną objętość wód podziemnych w obrębie warstwy wodonośnej lub zespołu warstw wodonośnych. Ramowa Dyrektywa Wodna przewiduje dla wód podziemnych następujące główne cele środowiskowe: • zapobieganie dopływowi lub ograniczenia dopływu zanieczyszczeń do wód podziemnych, • zapobieganie pogarszaniu się stanu wszystkich części wód podziemnych, • zapewnienie równowagi pomiędzy poborem a zasilaniem wód podziemnych, • wdrożenie działań niezbędnych dla odwrócenia znaczącego i utrzymującego się rosnącego trendu stężenia każdego zanieczyszczenia powstałego wskutek działalności człowieka. Dobry stan wód podziemnych oznacza stan osiągnięty przez część wód podziemnych, jeżeli zarówno jej stan ilościowy jak i chemiczny jest określony, jako co najmniej „dobry”. Na terenie województwa wielkopolskiego wyznaczono 18 jednolitych części wód podziemnych, w tym na obszarze powiatu złotowskiego 2 JCWPd nr 28 i 36, obie niezagrożone nieosiągnięciem dobrego stanu. 72 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” W 2013 roku Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie nie prowadził badań jakości wód podziemnych na terenie Gminy i Miasta Krajenka. Najbliższy punkt pomiarowo-kontrolny znajdował się na terenie Powiatu Złotowskiego, w Gminie Lipka, w miejscowości Lipka. Ocena jakości wód podziemnych została wykonana w oparciu o Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 roku w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. Nr 143, poz. 896). Ocenę klas jakości wód podziemnych przeprowadzono dokonując porównania otrzymanych wyników z wartościami dopuszczalnymi określonymi w rozporządzeniu. Zgodnie z wyżej wymienionym rozporządzeniem klasyfikacja elementów fizykochemicznych stanu wód podziemnych obejmuje pięć następujących klas jakości wód podziemnych: • klasa I – wody bardzo dobrej jakości. Wartości elementów fizykochemicznych są kształtowane wyłącznie w efekcie naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych i nie wskazują na wpływ działalności człowieka, • klasa II – wody dobrej jakości. Wartości niektórych elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych i nie wskazują na wpływ działalności człowieka albo jest to wpływ bardzo słaby, • klasa III – wody zadowalającej jakości. Wartości elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych lub słabego wpływu działalności człowieka, • klasa IV – wody niezadowalającej jakości. Wartości elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych oraz wyraźnego wpływu działalności człowieka, • klasa V – wody złej jakości. Wartości elementów fizykochemicznych potwierdzają znaczący wpływ działalności człowieka. W 2013 roku wody podziemne pobrane w miejscowości Lipka miały III klasę jakości, czyli były zadowalającej jakości. Tabela 37 Jakość wód podziemnych w 2013 roku Numer otworu Lokalizacja otworu JCWPd Stratygrafia Charakter punktu (zwierciadło) Klasa jakości wody 378 Lipka 36 Pg+Ng napięte III Pg – paleogen, Ng – neogen, Źródło: Ocena jakości wód podziemnych w punktach pomiarowych w ramach monitoringu operacyjnego stanu chemicznego wód podziemnych w 2013 roku (g badań PIG) - WIOŚ Poznań. W latach 2012-2013 WIOŚ w Poznaniu nie prowadził monitoringu wód podziemnych na obszarze Gminy i Miasta Krajenka szczególnie narażonych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (OSN). 16 Wody przeznaczone do spożycia W 2013 roku Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Złotowie przeprowadzała badania wód przeznaczonych do spożycia na terenie Gminy Krajenka. Najczęściej stwierdzane przekroczenia najwyższych dopuszczalnych wartości parametrów dotyczyły: obecności bakterii grupy coli, 0 podwyższonej wartości ogólnej liczby mikroorganizmów inkubowanych w 22 C/72h, żelaza, manganu oraz w 1 przypadku enterokoków. W poniższej tabeli zestawiono liczbę kwestionowanych próbek w stosunku do ilości pobranych, a także wielkość stwierdzonych przekroczeń. 16 Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Złotowie, pismo nr ON.HK-0732-6/14 z dn. 4.06.2014 r. 73 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Tabela 38 Przeprowadzone badania próbek wody w wodociągach w 2013 roku Liczba Liczba Wielkość pobranych Lp. Wodociąg kwestionowanych stwierdzonych próbek próbek przekroczeń wody ogólna liczba mikroorganizmów w 0 22 C/72h w ilościach: Wodociąg 256 jtk/1ml próbki 1 Publiczny w 11 10 wody; >300jtk/1ml – Krajence w 7 próbkach; bakterie grupy coli 1jtk/100 ml w 2 próbkach. bakterie grupy coli 4jtk; Wodociąg bakterie grupy coli 2jtk, 2 Publiczny w 5 2 ogólna liczba Augustowie mikroorganizmów w 0 22 C/72h >300jtk bakterie grupy coli 1jtk, mangan 146; mangan 94; enterokoki kałowe 1jtk, Wodociąg ogólna liczba 3 Publiczny w 7 4 mikroorganizmów w Podróżnej 0 22 C/72h >300jtk, mangan 94; bakterie grupy coli 45 jtk mangan 113, bakterie Wodociąg grupy coli 1jtk; 4 Publiczny w 7 2 mangan 242 Skórce 5 6 7 8 Wodociąg Publiczny w Dolniku Wodociąg Publiczny w Maryńcu Wodociąg Zakładowy w Rogownicy Wodociąg Zakładowy w Śmiardowie Krajeńskim 3 1 bakterie gr. coli 1 jtk 1 0 3 1 bakterie gr. coli 1 jtk 3 2 bakterie gr. coli 1 jtk; bakterie gr. coli 2jtk, żelazo 229 - Norma mangan 50 µg/l próbki wody żelazo 200 µg/l próbki wody enterokoki /paciorkowce kałowe/ 0jtk/100 ml bakterie grupy coli 0 jtk / 100ml próbki wody ogólna liczba mikroorganizmów 0 w 22 C/72h – „bez nieprawidłowych zmian” Źródło: Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Złotowie, pismo nr ON.HK-0732-6/14 z dn. 4.06.2014 r. 17 Jakość wód w kąpieliskach Do Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Złotowie nie wpłynęło żadne zgłoszenie o organizacji kąpielisk ani miejsc wykorzystywanych do kąpieli zarówno w roku 2013 ani w 2014 roku. 17 Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Złotowie, pismo nr ON.HK-0732-6/14 z dn. 4.06.2014 r. 74 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” 5.2.4. Zapobieganie powodziom i suszom Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej przygotował „Wstępną ocenę ryzyka powodziowego (WORP)”, która jest pierwszym z czterech dokumentów planistycznych wymaganych Dyrektywą 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim (Dyrektywa Powodziowa). Celem wstępnej oceny ryzyka powodziowego jest wyznaczenie obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, czyli obszarów, na których istnieje znaczące ryzyko powodziowe lub na których wystąpienie dużego ryzyka jest prawdopodobne. Wstępną ocenę wykonuje się w oparciu o dostępne lub łatwe do uzyskania informacje. W ramach WORP zostały zidentyfikowane znaczące powodzie historyczne, jak również powodzie, które mogą wystąpić w przyszłości (tzw. powodzie prawdopodobne), które stanowiły podstawę do wyznaczenia obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. Według map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego na terenie Gminy i Miasta 18 Krajenka nie występuje zagrożenie powodziowe. Na obszarach zagrożonych deficytem wód podziemnych należy rozwijać system małej retencji. Kształtowanie retencji - powiększanie zasobów dyspozycyjnych wód powierzchniowych ma na celu poprawę warunków wodnych danego obszaru. Kształtowanie retencji (magazynowanie wód), w zlewniach rzek, w ich dolinach, odbywa się z wykorzystaniem (głównie) zbiorników wodnych. Istota małej retencji, jej specyfika wyróżniająca od retencji dużych zbiorników, jest duża ilość obiektów i ich 3 rozmieszczenie. Duża ilość małych zbiorników (V h 5 mln m ), położonych najczęściej w rejonie wododziałów, to skuteczny czynnik zachowania równowagi środowiska. Spełniać mogą one różnorodne funkcje, przede wszystkim przyrodnicze, rekreacyjne, w mniejszym stopniu gospodarcze. Zbiorniki małej i średniej wielkości, zamykające małe zlewnie 3–4 rzędnych dopływów, mają mniejsze znaczenie fizjotaktyczne, natomiast ich rola w zakresie ochrony przed powodzią dolin może być znacząca. Zbiorniki te, swoimi zasobami, służyć mogą przede wszystkim nawodnieniom rolniczym – dla zaspokojenia potrzeb użytków zielonych. Melioracje wodne polegają na regulacji stosunków wodnych w celu polepszenia zdolności produkcyjnej gleby, ułatwienia jej uprawy oraz na ochronie użytków rolnych przed powodziami. Urządzenia melioracji wodnych dzielą się na podstawowe i szczegółowe, w zależności od ich funkcji i parametrów. Do urządzeń melioracji wodnych podstawowych zalicza się: • budowle piętrzące, budowle upustowe oraz obiekty służące do ujmowania wód, • stopnie wodne, zbiorniki wodne, • kanały, wraz z budowlami związanymi z nimi funkcjonalnie, • rurociągi o średnicy co najmniej 0,6 m, • budowle regulacyjne oraz przeciwpowodziowe, • stacje pomp, z wyjątkiem stacji wykorzystywanych do nawodnień ciśnieniowych. Natomiast do urządzeń melioracji wodnych szczegółowych zalicza się: • rowy, wraz z budowlami związanymi z nimi funkcjonalnie, drenowania oraz deszczownie z pompami przenośnymi, • rurociągi o średnicy poniżej 0,6 m, • stacje pomp do nawodnień ciśnieniowych, • ziemne stawy rybne oraz groble na obszarach nawadnianych, • systemy nawodnień grawitacyjnych. 18 Wielkopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Poznaniu, Rejonowy Oddział w Pile, pismo nr RO EUM 4200/1/85/2014 z dn. 16.06.2014r. 75 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Wielkopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych na terenie gminy administruje następującymi ciekami: • rzeka Głomia - 0+000-32+580 L=32,580 km • rzeka Kocunia - km 0+000-2+870 L=2,870 km • K. Augustowski - km 0+000-12+740 L=12,740 km • K. Sokoleński - km 9+600-14+400 L=4,800 km • K. Strużnica - km 0+000-4+690 L=4,690 km Na terenie Gminy Krajenka znajduje się 108 900 mb rowów, 4 600 mb rurociągów z wyjątkiem deszczownianych stanowiących urządzenia melioracji szczegółowych. Obszar zmeliorowany urządzeniami melioracji wodnych szczegółowych wynosi: • grunty orne - 1 788 ha, • trwałe użytki zielone - 185 ha, w tym zmeliorowane siecią drenarską - 1 643 ha Natomiast powierzchnia gruntów rolnych, na których urządzenia melioracyjne wymagają odbudowy lub modernizacji wynosi: • grunty orne - 460 ha, • użytki zielone - 135 ha Powierzchnia gruntów rolnych wymagających zmeliorowania wynosi 3607 ha, w tym 3243 ha to grunty orne, a 364 ha to użytki zielone Tabela 39 Powierzchnia gruntów wymagających zmeliorowania na terenie gminy Grunty orne Użytki zielone Miejscowość ha Barankowo 510 34 Wąsoszki 140 0 Czajcze Leśnik 15 27 Łońsko 400 0 Śmiardowo Krajeńskie - Śmiardowo, Głubczyn 2178 152 Dolina rzeki Głomi - Krajenka, Wąsoszki 0 72 Podróżna 0 79 RAZEM 3243 364 Źródło: Wielkopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych, Oddział Rejonowy w Pile, pismo nr RO EUM 4200/1/85/2014 z dn. 16.06.2014. Stan techniczny budowli znajdujących się na ciekach będących w administracji WZMiUW jest następujący: • Jaz Nr 2 - rzeka Głomia km 2+590 Strużyska - w odbudowie, • Jaz Nr 3 - rzeka Głomia km 11+132 Skórka - stan bardzo dobry, • Jaz Nr 4 - rzeka Głomia km 21+921 Krajenka - stan bardzo dobry, • Zastawka nr 1 - Kanał Augustowski km 6+230 Śmiardowo Krajeńskie - stan zadawalający, • Zastawka nr 2 - Kanał Augustowski km 7+660 Śmiardowo Krajeńskie - stan zadawalający • Zastawka nr 1 - Kanał Sokoleński km 10+690 Paruszka - stan bardzo dobry. Funkcje retencyjne oraz ochronę przed powodzią spełniają również małe zbiorniki wodne. Na terenie gminy istnieją dwa zbiorniki retencyjne: • zbiornik retencyjny wykonany w 2011 roku o powierzchni 1,85 ha – dz. ew. nr 4/9, ob. Krajenka, • zbiornik retencyjny wykonany w 2013 roku o powierzchni 0,96 ha – dz. ew. nr 325/3, ob. Łońsko. 76 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Planowana jest budowa kolejnego zbiornika retencyjnego o powierzchni 0,74 ha. Susza to długotrwały okres bez opadów atmosferycznych lub nieznacznym opadem w stosunku do średnich wieloletnich wartości i wysoką temperaturą. Prowadzi do znacznego wyczerpania zasobów wodnych. Podobnie jak powódź zaliczana jest do zjawisk katastrofalnych. Susza powoduje przesuszenie gleby, zmniejszenie lub całkowite zniszczenie upraw, zmniejszenie zasobów wody pitnej, a także zwiększone prawdopodobieństwo katastrofalnych pożarów. Do oceny zagrożenia suszą w Polsce został utworzony Systemu Monitoringu Suszy Rolniczej (SMSR), który na zlecenie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi prowadzi Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy (IUNG-PIB) w Puławach. System ten ma za zadanie wskazać obszary, na których potencjalnie wystąpiły straty spowodowane suszą dla poszczególnych upraw. Określa się klimatyczny bilans wodny, czyli różnicę pomiędzy opadem atmosferycznym mierzonym standardowo na stacjach meteorologicznych a ewapotranspiracją potencjalną. Na terenie miasta i gminy Krajenka w 2013 roku przeprowadzono pomiary w 13 okresach raportowania. W żadnym okresie w ciągu roku nie stwierdzono zagrożenia wystąpienia suszy. W sytuacji zagrożenia suszą, przeciwdziałać można przez monitorowanie bilansów wodnych gleb umożliwiające rozpoznanie skali i przestrzennego występowania suszy glebowej. Należy ukierunkować działania na tworzenie oczek wodnych, lokalnych mokradeł oraz wykorzystywać wody opadowe poprzez gromadzenie ich i wykorzystanie do podlewania zieleni urządzonej. 5.3. Ochrona przed hałasem Do oceny klimatu akustycznego w środowisku używane jest pojęcie poziomu równoważnego. Poziom równoważny określamy dla 16 godzin pory dnia (LAeq D) i dla 8 godzin pory nocy (LAeq N). Parametrem stosowanym w polityce długofalowej, w programach ochrony środowiska przed hałasem jest wskaźnik LDWN – długookresowy średni poziom dźwięku A, wyrażany w decybelach (dB), wyznaczony w ciągu wszystkich dób w roku, z uwzględnieniem pory dnia (od godz. 6.00 do 18.00), pory wieczoru (od godz. 18.00 do 22.00) oraz pory nocy (od godz. 22.00 do 6.00). Do odzwierciedlenia rzeczywistego oddziaływania hałasu dla pory wieczoru do otrzymanych wyników dodaje się 5 dB, a dla pory nocy – 10 dB. Wartości tych wskaźników są porównywane z wartościami dopuszczalnymi zawartymi w tabeli 1 i tabeli 3 załącznika do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r., poz. 112). Tabela 40 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne, wyrażone wskaźnikami LAeq D i LAeq N, które to wskaźniki mają zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby L.p 1. Rodzaj terenu a. Strefa ochronna „A” uzdrowiska b. Tereny szpitali poza miastem Dopuszczalny poziom hałasu w dB Pozostałe obiekty i działalność będąca 1) Drogi lub linie kolejowe źródłem hałasu LAeq D LAeq N LAeq N przedział czasu LAeq D odniesienia przedział przedział czasu Przedział czasu czasu odniesienia równy równy 8 najmniej odniesienia odniesienia 1 najmniej korzystnym równy 16 równy 8 korzystnej godzinie godzinom dnia godzinom godzinom nocy kolejno po sobie następującym 50 45 77 45 40 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” L.p Rodzaj terenu Dopuszczalny poziom hałasu w dB Pozostałe obiekty i działalność będąca 1) Drogi lub linie kolejowe źródłem hałasu LAeq D LAeq N LAeq N przedział czasu LAeq D odniesienia przedział przedział czasu Przedział czasu czasu odniesienia równy równy 8 najmniej odniesienia odniesienia 1 najmniej korzystnym równy 16 równy 8 korzystnej godzinie godzinom dnia godzinom godzinom nocy kolejno po sobie następującym a. Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b. Tereny zabudowy związanej ze stałym lub czasowym 61 56 50 40 2) pobytem dzieci i młodzieży c. Tereny domów opieki społecznej d. Tereny szpitali w miastach 3. a. Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b. Tereny zabudowy zagrodowej 65 56 55 45 c. Tereny rekreacyjno2) wypoczynkowe d. Tereny mieszkaniowousługowe 4. Tereny w strefie śródmiejskiej 68 60 55 45 miast powyżej 100 tys. 3) mieszkańców Objaśnienia: 1) Wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym i kolei linowych. 2) W przypadku niewykorzystywania tych terenów, zgodnie z ich funkcją, w porze nocy, nie obowiązuje na nich dopuszczalny poziom hałasu w porze nocy. 3) Strefa śródmiejska miast powyżej 100 tys. mieszkańców to teren zwartej zabudowy mieszkaniowej z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. W przypadku miast, w których występują dzielnice o liczbie mieszkańców pow. 100 tys., można wyznaczyć w tych dzielnicach strefę śródmiejską, jeżeli charakteryzuje się ona zwartą zabudową mieszkaniową z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. Źródło: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r., poz. 112). 2. Tabela 41 Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne wyrażone wskaźnikami LDWN i LN, które to wskaźniki mają zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony przed hałasem L.p 1. 2. Rodzaj terenu a. Strefa ochronna „A” uzdrowiska b. Tereny szpitali poza miastem a. Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej Dopuszczalny długookresowy średni poziom dźwięku A w dB Pozostałe obiekty i działalność będąca 1) Drogi lub linie kolejowe źródłem hałasu LDWN LN LDWN LN Przedział czasu przedział czasu Przedział czasu przedział czasu odniesienia odniesienia odniesienia równy odniesienia równy równy równy wszystkim dobom wszystkim porom wszystkim wszystkim w roku nocy dobom w roku porom nocy 50 45 45 40 64 59 50 40 78 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” L.p Rodzaj terenu Dopuszczalny długookresowy średni poziom dźwięku A w dB Pozostałe obiekty i działalność będąca 1) Drogi lub linie kolejowe źródłem hałasu LDWN LN LDWN LN Przedział czasu przedział czasu Przedział czasu przedział czasu odniesienia odniesienia odniesienia równy odniesienia równy równy równy wszystkim dobom wszystkim porom wszystkim wszystkim w roku nocy dobom w roku porom nocy b. Tereny zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży c. Tereny domów opieki społecznej d. Tereny szpitali w miastach 3. a. Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b. Tereny zabudowy zagrodowej 68 59 55 45 c. Tereny rekreacyjnowypoczynkowe d. Tereny mieszkaniowousługowe 4. Tereny w strefie śródmiejskiej 70 65 55 45 miast powyżej 100 tys. 2) mieszkańców 1) Wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym i kolei linowych. 2) Strefa śródmiejska miast powyżej 100 tys. mieszkańców to teren zwartej zabudowy mieszkaniowej z koncentracja obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. W przypadku miast, w których występują dzielnice o liczbie mieszkańców pow. 100 tys., można wyznaczyć w tych dzielnicach strefę śródmiejska, jeżeli charakteryzuje się ona zwarta zabudowa mieszkaniowa z koncentracja obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. Źródło: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r., poz. 112). W ciągu ostatnich kilku lat WIOŚ w Poznaniu nie prowadził pomiarów hałasu na terenie Gminy Krajenka. Ostatnie tego typu badania były przeprowadzone w 2010 roku, a najbliższy punkt pomiarowy znajdował się w Złotowie przy ul. Mickiewicza 24 – w ciągu drogi wojewódzkiej nr 188. Pomiary poziomu hałasu na terenie powiatu wykonane zostały w ramach realizacji ustawowego obowiązku okresowych pomiarów hałasu przez Wielkopolski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Poznaniu. Tabela 42 Monitoring hałasu prowadzony w 2010 roku Kilometr drogi Miejscowość Dopuszczalny poziom hałasu dla dnia/nocy Ldop (dB) 45+200 Złotów, ul. Mickiewicza 24 - Odległość punktu pomiarowego od drogi (m) 5 Równoważny poziom hałasu LAeq (dB) Pora Pora dzienna nocna 65,8 59,3 Źródło: „Stan środowiska w województwie wielopolskim w 2010 roku” WIOŚ Poznań. Natężenie ruchu na drodze wojewódzkiej nr 188 kształtowało się na poziomie 521 pojazdów w porze dziennej, z czego 4% stanowiły pojazdy ciężarowe. Natomiast w porze nocnej natężenie ruchu wynosiło 101 pojazdów, w tym 2,7% to pojazdy ciężarowe. Stwierdzono przekraczanie obowiązujących standardów poprawności klimatu akustycznego w badanym punkcie pomiarowym. Głównym czynnikiem uciążliwości na terenach zabudowy mieszkaniowej jest ruch pojazdów ciężkich (którego natężenie nie maleje znacznie w porze nocnej) i jedynym sposobem jego ograniczenia jest 79 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” eliminowanie go z obszarów gęstej zabudowy mieszkaniowej i innych terenów chronionych. Do czasu wybudowania obwodnic hałas można ograniczyć budując, tam gdzie jest to możliwe, ekrany akustyczne lub zwiększając izolacyjność okien i zewnętrznych ścian budynków mieszkalnych. 5.4. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych Pola elektromagnetyczne są to pola elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o częstotliwościach od 0 Hz do 300 GHz. Dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku oraz metody sprawdzania i wyznaczania dotrzymania dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych są określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883 z 2003 r.), natomiast Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku określa sposób wyboru punktów pomiarowych, ich ilość na terenie województwa oraz sposób prezentacji wyników. Zgodnie z ww. rozporządzeniem wartości skutecznych natężeń pól elektrycznych promieniowania elektromagnetycznego dla zakresu częstotliwości od 3 MHz do 300 GHz (dla miejsc dostępnych dla ludności) nie powinny przekraczać 7 [V/m]. Do podstawowych sztucznych źródeł emisji pól elektromagnetycznych do środowiska zaliczamy: • nadajniki GSM/UMTS, • nadajniki RTV, • linie i stacje elektroenergetyczne, • urządzenia radiolokacyjne i radionawigacyjne. Oprócz sztucznych źródeł promieniowania występują jeszcze źródła naturalne: promieniowanie słoneczne i promieniowanie ziemskie. Nie stanowią one jednak dla nas zagrożenia, gdyż organizm ludzki przystosował się do nich na drodze ewolucji. Od stycznia 2011 r. weszło w życie Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 lipca 2010 roku w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia (Dz. U. Nr 130, poz. 880). Na podstawie nowych przepisów będzie możliwa ewidencja instalacji wytwarzających pola elektromagnetyczne. Instalacje te wymagają zgłoszenia do właściwego organu (wójta, burmistrza, prezydenta, starosty, marszałka) w zależności m.in. od rodzaju instalacji i jej parametrów. Wśród instalacji emitujących pola elektromagnetyczne na terenie gminy znajdują się: • linie elektroenergetyczne o napięciu 110 kV i SN 15 kV z GPZ Zlotów, • fragment linii elektroenergetycznej o napięciu 220 kV relacji Piła Krzewina-Żydowo, • stacje bazowe telefonii komórkowej: o PTC ERA Nr 44036, ul. Ks. Domańskiego 25, dz. 78, Krajenka, o Polkomtel S.A. Nr 33898, ul. Ks. Domańskiego 25, dz. 78, Krajenka, o PTK Centertel Nr 4793/3532, ul. Ks. Domańskiego 25, dz. 77/1, Krajenka, o TC ERA Nr 44036, ul. Ks. Domańskiego 25, dz. 78, Krajenka, o PTK Centertel Skórka F1-4229-PWPI1, maszt na działce 175, Skórka. • amatorska stacja nadawczo – odbiorcza ul. Winiary 2, Krajenka. W 2012 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu wykonał badania poziomu pól elektromagnetycznych (PEM). Na terenie Gminy Krajenka badania nie były prowadzone, najbliższy i jedyny punkt w powiecie złotowskim znajdował się w Okonku przy ulicy Niepodległości 53. Zmierzony poziom składowej elektrycznej pola wyniósł 0,12 V/m, zatem nie występowało przekroczenie poziomu dopuszczalnego wynoszącego 7 V/m dla zakresu częstotliwości od 3 MHz do 3 GHz. W roku 2012, podobnie jak w latach ubiegłych, w trakcie badań na obszarze całej Wielkopolski w żadnym z punktów pomiarowych nie stwierdzono przekroczeń poziomów PEM. Mimo postępującego 80 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” wzrostu liczby źródeł pól elektromagnetycznych nie obserwuje się znaczącego wzrostu natężenia poziomów pól w środowisku. 5.5. Odnawialne źródła energii Rosnące wraz z rozwojem cywilizacyjnym zapotrzebowanie na energię, przy wyczerpywaniu się jej tradycyjnych zapasów – głównie paliw kopalnych (węgla, ropy naftowej, gazu ziemnego) oraz towarzyszący ich zużyciu wzrost zanieczyszczenia środowiska naturalnego, powodują zwiększenie zainteresowania wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. Energia ze źródeł odnawialnych oznacza energię pochodzącą z naturalnych powtarzających się procesów przyrodniczych, uzyskiwaną z odnawialnych niekopalnych źródeł energii, takich jak: energia wody, wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalna oraz energia wytwarzana z biomasy stałej, biogazu i biopaliw ciekłych. W Polsce udział produkcji energii odnawialnej w produkcji energii ogółem w 2011 roku wynosił 11,2% i był wyższy o 1,0% niż rok wcześniej. Według danych GUS w 2011 roku w Polsce pozyskano 325 234 TJ energii ze źródeł odnawialnych, z czego najwięcej pochodziło z biomasy (85,57%) i biopaliw ciekłych (5,54%). Najważniejszym i najbardziej aktualnym dokumentem dla energetyki w Unii Europejskiej jest Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych, która nakłada na Polskę obowiązek uzyskania 15% udziału energii z OZE w bilansie zużycia energii finalnej w 2020 roku. 5.5.1. Pozyskiwanie energii z biomasy i biogazu Biomasa zdefiniowana została jako „stałe lub ciekłe substancje pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, które ulegają biodegradacji, pochodzące z produktów, odpadów i pozostałości z produkcji rolnej oraz leśnej, a także przemysłu przetwarzającego ich produkty, a także części pozostałych odpadów, które ulegają biodegradacji. Do celów energetycznych najczęściej stosowane są następujące postacie biomasy: • drewno odpadowe w leśnictwie i przemyśle drzewnym, • rośliny energetyczne z upraw celowych (plantacje energetyczne), • zieleń miejska, • słoma zbożowa, słoma z roślin oleistych lub roślin strączkowych oraz siano, • biopaliwa płynne (np. oleje roślinne, rzepakowy biodiesel, bioetanol z gorzelni i agrorafinerii). Biogaz powstaje w wyniku beztlenowej fermentacji odpadów organicznych na składowisku odpadów, odpadów zwierzęcych w gospodarstwach rolnych, odpadów z przemysłu rolno-spożywczego i osadów ściekowych w oczyszczalni ścieków. Wielkopolska posiada dobre warunki do wykorzystania biomasy na cele energetyczne. Spośród wielu czynników sprzyjających takiemu wykorzystaniu należy wymienić m.in.: rozwinięte rolnictwo i wysokie plony biomasy, wysoką wiedzę rolników, rozwinięty przemysł rolno-spożywczy wytwarzający biomasę odpadową. Typowe uprawy pozwalają w Polsce na uzyskanie najczęściej między 10 a 15 ton s.m. biomasy z hektara, co stanowi równowartość ok. 5-7 t węgla kamiennego. W przypadku Wielkopolski wartości te będą zawierać się w górnych granicach przedziału, co oznacza, że wielkość produkcji biomasy roślinnej z ponad 1,8 mln ha użytków rolnych waha się między 18 a 27 mln ton, co odpowiada energetycznej wartości 9-13 mln ton węgla. Tylko część tej biomasy może zostać wykorzystana na cele energetyczne. W uprawach polowych dominującą pozycję zajmują zboża, kukurydza na ziarno i kiszonkę oraz buraki cukrowe. Nadają się one również do wykorzystania energetycznego (spalanie bezpośrednie, produkcja bioetanolu i biogazu, biopaliwa ciekłe). 81 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Mając na uwadze uwarunkowania przyrodnicze i administracyjne gminy Krajenka tj. lesistość na poziomie 46,9% oraz udział użytków rolnych rzędu 46,1% w powierzchni gminy, należy stwierdzić, że choć istnieją pewne ograniczenia, możliwości prowadzenia upraw nadających się pod produkcję biomasy są realne. 5.5.2. Pozyskiwanie energii wiatrowej Średnia roczna prędkość wiatru w Wielkopolsce wynosi od niecałych 3 do ok. 3,5 m/s. Wiatrów w zakresie 4-9 m/s jest od około 40% na północy do ponad 63% na południowym-wschodzie regionu. Przykładowe obliczenia dla Wielkopolski wykonane na podstawie danych z AKWW wskazują, że najkorzystniejsze lokalizacje występują na południowym wschodzie województwa, a najmniej korzystne na północy. Do uzyskania realnych wielkości energii użytecznej dla pojedynczych elektrowni wymagane jest występowanie wiatrów o stałym natężeniu i prędkościach powyżej 4 m/s. Ponadto przyjmuje się, że wielkość progowa opłacalności wykorzystania energii wiatru na wysokości 30 m nad powierzchnią 2 2 gruntu powinna wynosić 1000 kWh/m /rok (średnia suma energii wiatru na powierzchnię 1 m w Polsce wynosi 1000-1500 kWh/rok). Na terenie gminy Krajenka planowane są dwie lokalizacje, gdzie będzie pozyskiwana energia wiatru: 1) obręb Śmiardowo Krajeńskie, działki: 618/1, 138, 622, 619, 477/1, 628, 28/3, 16, 20, 22/2, 629, 271, 489, 110/3, 120/1, 503, 505, 507/3, 269, 270. obręb Augustowo, działka: 163, obręb Głubczyn, działki: 111/1, 140, 112, 114/4, 145/1, 249, 132, 142. Inwestycja składająca się z 22 turbin wiatrowych typu GE 2,5 XL, o łącznej mocy 55MW, 2) obręb Paruszka, działka 346/1. Siłownia wiatrowa o mocy do 2MW. Inwestorzy złożyli wnioski o wydanie decyzji środowiskowych, a postępowanie administracyjne zostało zawieszone do czasu przedłożenia raportu oddziaływania na środowisko. 5.5.3. Pozyskiwanie energii słonecznej W Polsce istnieją dość dobre warunki do wykorzystania energii promieniowania słonecznego przy dostosowaniu typu systemów i właściwości urządzeń wykorzystujących tę energię do charakteru, struktury i rozkładu w czasie promieniowania słonecznego. 2 W Wielkopolsce przy optymalnie ustawionej płaszczyźnie pochłaniającej energię słoneczną, z 1m powierzchni absorbującej promieniowanie można uzyskać potencjalnie około 1.150 kWh energii cieplnej w ciągu roku. Kolektory słoneczne są najpowszechniejszym sposobem na wykorzystanie energii słonecznej. Są urządzeniami służącymi do zamiany energii słonecznej na energię cieplną, lecz z uwagi na ww. warunki klimatyczne umożliwiają pokrycie maksymalnie 70÷80% wymaganej energii. Optymalnym rozwiązaniem jest połączenie kolektora poprzez zasobnik ciepłej wody użytkowej z kotłem gazowym lub pompą ciepła. Energia słoneczna może być również przekształcona w energię elektryczną w procesie fotowoltaicznym. Ogniwa fotowoltaiczne wykorzystywane są przede wszystkim w systemach wolnostojących, montowanych na obszarach oddalonych od sieci elektrycznej. 5.5.4. Pozyskiwanie energii geotermalnej Energia ziemi może zostać wykorzystana poprzez instalacje: 82 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” • • • geotermii głębokiej (odwierty o głębokości powyżej 1000 m sięgające do głębiej położonych wód geotermalnych o wyższych temperaturach, t > 40°C), geotermii płytkiej (odwierty pionowe o głębokości poniżej 1000 m sięgające do wód geotermalnych o niższych temperaturach, t < 40°C), pomp ciepła (instalacje na niewielkich głębokościach pionowe i poziome wykorzystujące ciepło gruntu). Ocena wielkości zasobów dyspozycyjnych i eksploatacyjnych oraz możliwości budowy instalacji geotermalnych powinna uwzględniać fakt, że ich lokalizacja w naturalny sposób ograniczona jest do obszarów, na których występują wody geotermalne o optymalnych właściwościach. Na terenie Wielkopolski brak jest ograniczeń w wykorzystywaniu geotermii niskotemperaturowej, za wyjątkiem terenów objętych ochroną prawną. Administracja geologiczna jest zobligowana do gromadzenia danych o wykonanych otworach wiertniczych w celu wykorzystania ciepła Ziemi. 3 Zasoby energii geotermalnej w północnej części Wielkopolski kształtują się na poziomie ok. 5.880 m wody, czyli ok. 48 mln tpu (ton paliwa umownego). Analiza map rozkładu temperatur na głębokościach 1000, 2000, 3000 i 4000 m p.p.t., oraz mapa jednostkowych dostępnych zasobów energii geotermalnej na Niżu Polskim potwierdza, że cała Wielkopolska jest regionem o znaczących i możliwych do wykorzystania zasobach eksploatacyjnych wód i energii geotermalnej. Obecnie na terenie gminy Krajenka energia geotermalna nie jest wykorzystywana. 5.5.5. Pozyskiwanie energii wodnej Działające w Wielkopolsce małe elektrownie wodne (MEW) produkują średniorocznie ok. 30,6 GWh, co stanowi ok. 0,2% produkcji energii elektrycznej województwa. Z wykonanych szacunkowych obliczeń wynika, że roczny potencjał wielkopolskich rzek administrowanych przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej (RZGW) w Poznaniu, wynosi 56,5 GWh (potencjał netto 46,1 GWh). Potencjał techniczny dla planowanych lokalizacji MEW, określonych przez WZMiUW przekracza 10 GWh. Sumaryczny potencjał wszystkich cieków województwa wielkopolskiego szacowany jest na około 67 GWh. 19 Na terenie Gminy Krajenka funkcjonują trzy małe elektrownie wodne na rzece Głomia: • m. Strużyska, ob. Skórka, rzeka Głomia km 2+590, właściciel: Witold Kowalewski, moc roczna produkcja - 95 000 kWh, produkcja na godz. - 11 kWh, • m. Skórka, ob. Skórka, rzeka Głomia km 11+132, właściciel: Sławomir Łagun, moc - roczna produkcja - 77 760 kWh, produkcja na godz. - 9 kWh, • m. Krajenka, ob. Krajenka, rzeka Głomia km 27+921, właściciel: Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Złotowie, moc - roczna produkcja - 160 000 kWh, produkcja na godz. - 19 kWh. Podjęcie decyzji o rozwoju energetyki wodnej na danym obszarze powinno być poprzedzone analizą lokalnych warunków przyrodniczych. Składa się na nią m.in. ocena zasobów wodnych, ocena warunków geomorfologicznych pod kątem piętrzenia wody oraz wstępna ocena warunków geologicznych. Analizę należy wykonać również w przypadku odtwarzania obiektów energetyki wodnej. Znajomość środowiska przyrodniczego pozwala na podjęcie właściwych decyzji technicznych i jest pomocna w sporządzeniu rachunku ekonomicznego przedsięwzięcia. Obok wpływu zbiornika retencyjnego powstałego w wyniku piętrzenia wody na poprawę stosunków wodnych i na lokalne środowisko naturalne, uwzględnić należy również niewymierne korzyści 19 Wielkopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Poznaniu, Rejonowy Oddział w Pile. 83 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” społeczne takie, jak wzrost atrakcyjności turystycznej okolicy, możliwość budowy obiektów rekreacyjnych, bazy noclegowej itp. 5.6. Racjonalna gospodarka odpadami System gospodarowania odpadami w województwie wielkopolskim został opisany w „Planie gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego na lata 2012-2017”. Plan został opracowany na podstawie nowelizacji ustawy z dnia 1 lipca 2011 roku o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011r. Nr 152, poz. 897), w której art. 15 mówi, że sejmik województwa jest obowiązany uchwalić, w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, zaktualizowany wojewódzki plan gospodarki odpadami. Plan jest realizacją przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 2012 roku o odpadach (Dz. U. z 2013 r., poz. 21), która wprowadziła obowiązek opracowania planów gospodarki odpadami i ich aktualizacji nie rzadziej niż raz na 6 lat, przy czym z realizacji planów gospodarki odpadami należy sporządzać sprawozdania, obejmujące okres 3 lat. Plan został przyjęty uchwałą nr XXV/440/12 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 27 sierpnia 2012 roku. Wraz z uchwaleniem Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami Sejmik Województwa Wielkopolskiego podjął uchwałę w sprawie jego wykonania – uchwała nr XXV/441/12 z dnia 27 sierpnia 2012 roku w sprawie wykonania Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2017. Uchwała ta następnie została zmieniona uchwałami: nr XLIII/836/14 z dnia 31 marca 2014 roku i nr XLIV/857/14 z dnia 28 kwietnia 2014 roku. Uchwała w sprawie wykonania Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami jest aktem prawa miejscowego. Określa regiony gospodarki odpadami komunalnymi i regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych w poszczególnych regionach gospodarki odpadami oraz instalacje przewidziane do zastępczej obsługi tych regionów. Miasto i Gmina Krajenka wpisują się w region I gospodarki odpadami komunalnymi. 5.6.1. Odpady komunalne Zgodnie z art. 3 ustawy o odpadach (Dz. U. 2013 r., poz. 21 z późn. zm.), odpady komunalne to odpady powstające w gospodarstwach domowych, z wyłączeniem pojazdów wycofanych z eksploatacji, a także odpady niezawierające odpadów niebezpiecznych pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych. Ustawa o odpadach ogranicza zatem odpady komunalne, mogące powstać na terenie Gminy i Miasta Krajenka, do odpadów wytworzonych w: • gospodarstwach domowych, • obiektach infrastruktury (tj. handel, usługi, zakłady rzemieślnicze, zakłady produkcyjne w części socjalnej, targowiska, szkolnictwo i inne). Zgodnie z Krajowym planem gospodarki odpadami 2014 w strumieniu odpadów komunalnych wyróżnia się odpady kuchenne ulegające biodegradacji, odpady zielone (odpady z pielęgnacji i utrzymania zieleni miejskiej i ogródków przydomowych tj., trawa, gałęzie, liście itp.), papier i tekturę, tworzywa sztuczne, szkło, metale, odzież, tekstylia, odpady niebezpieczne oraz odpady wytwarzane nieregularnie tj.: odpady wielkogabarytowe. Ponadto w strumieniu odpadów komunalnych znajduje się również: zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny oraz odpady remontowo – budowlane. Kompleksowa gospodarka odpadami na terenie Gminy i Miasta Krajenka prowadzona jest przez Związek Międzygminny „Pilski Region Gospodarki Odpadami Komunalnymi”. W skład związku wchodzą jeszcze następujące gminy: miasto Piła, miasto i gmina Jastrowie, miasto i gmina Okonek, miasto i gmina Wysoka, gmina Białośliwie, miasto i gmina Wyrzysk, gmina Drawsko, miasto i gmina Krzyż Wielkopolski, miasto i gmina Wieluń, gmina Czarnków, miasto i gmina Ujście, gmina Kaczory oraz gmina Miasteczko Krajeńskie. 84 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Według danych z Urzędu Gminy i Miasta Krajenka oraz Związku Międzygminnego „Pilski Region Gospodarki Odpadami Komunalnymi” na terenie gminy Krajenka w 2012 roku zebrano 1 120,913 Mg odpadów, a w 2013 roku – 1 291,04 Mg, tj. o 13,2% więcej niż rok wcześniej. Skład zebranych odpadów został przedstawiony w tabeli poniżej. Tabela 43 Ilość i rodzaj zebranych odpadów na terenie Gminy i Miasta Krajenka w 2012 i 2013 roku oraz sposób ich zagospodarowania Rodzaje zebranych odpadów rodzaj Ilość zebranych odpadów kod masa [Mg] 2012 rok 2013 rok Sposób zagospodarowa nia Zużyte opony 16 01 03 - 4,2 D5 Zużyte urządzenia zawierające niebezpieczne elementy inne ni z wymienione w 16 02 09 do 16 02 12 16 02 13* 0,285 - - Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne inne niż wymienione w 20 02 09 do 16 02 13 16 02 14 0,197 - - Zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego, gruzu z rozbiórki i remontów 17 01 01 65,0 16,7 R12 Zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia inne niż wymienione w 17 01 06 17 01 07 - 1,7 R12 Leki inne niż wymienione w 18 01 08 18 01 09 0,049 Odzież 20 01 10 - 0,5 R12 Urządzenia zawierające freony 20 01 23* - 0,4 R12 Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne inne niż wymienione w 200121 i 200123 zawierające niebezpieczne składniki 20 01 35* 0,532 2,2 R12 użyte urządzenia elektryczne i elektroniczne inne niż wymienione w 20 01 21,20 01 23 i 20 01 35 20 01 36 3,550 0,58 R12 20 02 01 6,7 7 inne biologiczne procesy przekształcania Niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne 20 03 01 1044,6 1232,76 D5 i R12 Odpady wielkogabarytowe 20 03 07 - 25 D5 1120,913 1291,04 Odpady ulegające biodegradacji OGÓŁEM D5 - Składowanie na składowiskach w sposób celowo zaprojektowany (np. umieszczanie w uszczelnionych oddzielnych komorach, przykrytych i izolowanych od siebie wzajemnie i od środowiska itd.), R12 - Wymiana odpadów w celu poddania ich któremukolwiek z procesów wymienionych w pozycji R1–R11 Źródło: Urząd Gminy i Miasta Krajenka, Związek Międzygminny „Pilski Region Gospodarki Odpadami Komunalnymi”. W wyniku prowadzonej selektywnej zbiórki na terenie Gminy i Miasta Krajenka w 2012 roku zebrano 112,6 Mg odpadów, w tym 43% opakowań ze szkła, 42,4% opakowań z tworzyw sztucznych oraz 14,6% opakowań z papieru i tektury. Natomiast w 2013 roku zebrano selektywnie 106,53 Mg 85 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” odpadów, tj. o 5,4% mniej niż rok wcześniej. Wśród tych odpadów 47,3% stanowiły opakowania ze szkła, 44% opakowania z tworzyw sztucznych oraz 8,7% opakowania z papieru i tektury. Tabela 44 Ilość i rodzaj odpadów zebranych selektywnie na terenie Gminy i Miasta Krajenka w 2012 i 2013 roku Rodzaje odpadów zebranych selektywnie rodzaj Ilość zebranych odpadów kod masa [Mg] 2012 rok 2013 rok Opakowania z papieru i tektury 15 01 01 16,4 9,23 Opakowania z tworzyw sztucznych 15 01 02 47,8 46,9 Opakowania ze szkła 15 01 07 48,4 50,4 112,6 106,53 OGÓŁEM Źródło: Urząd Gminy i Miasta Krajenka, Komunalnymi”. Związek Międzygminny „Pilski Region Gospodarki Odpadami Opakowania z papieru i tektury zostały poddane recyklingowi materiałowemu, natomiast opakowania z tworzyw sztucznych i szkła zostały poddane procesom R12 tj. wymianie odpadów w celu poddania ich któremukolwiek z procesów wymienionych w pozycji R1–R11. Selektywna zbiórka odpadów pozwala na: • przetworzenie i wykorzystanie surowca wtórnego na nowe materiały, • oszczędzanie miejsca na składowanie, • ograniczanie ilości szkodliwych, trudno ulegających rozkładowi odpadów, • ograniczenie zużycia surowca naturalnego, • oszczędzanie zużycia energii, • ograniczenie zanieczyszczeń atmosfery, • ograniczenie ilości odpadów i ścieków. 5.6.2. Istniejący system gospodarki odpadami Dnia 1 lipca 2011 r. sejm przyjął ustawę o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 25 lipca 2011 r. nr 152, poz. 897). W świetle zmian w ustawie, mieszkańcy nie są już zobowiązani do samodzielnego zawierania umów z firmami odbierającymi odpady. Tym samym gminy przejęły obowiązki nad zorganizowaniem systemu gospodarki odpadami. Gminy mogą również egzekwować od firm odpowiednią jakość usług. Ustawa weszła w życie z początkiem 2012 r., jednakże z określonymi okresami przejściowymi dla poszczególnych rozwiązań. Zbiórka odpadów komunalnych prowadzona jest na terenie gminy Krajenka przez specjalistyczne firmy posiadające wpis do rejestru działalności regulowanej: • Altvater Piła Sp. z o.o. • Tip-Top Przenośne Systemy Sanitarne - Wynajem, Serwis, Usługi Asenizacyjne Marek Tabała • Sanpil-Eko S.C Katarzyna Płotka, Gabriela Runowska, Artur Jendrysiak • Wrocławskie Przedsiębiorstwo Oczyszczania ALBA S.A. • Zakład Handlowo-Usługowy SANUS Paweł Kmieciak • Miejski Zakład Komunalny Sp. z o.o. • Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych i Budowlanych "Kombud" Sp. z o.o. • Przedsiębiorstwo Komunalne SANIKONT-Bis Waldemar Zawistowski • Przedsiębiorstwo Komunalne SANIKONT-Radosław Kostuch • Remondis Sanitech Poznań Sp. z o.o. • Zakład Administracji Budynków Sp z o.o. 86 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” • • • • • • • • • • • • • • • • • • PHU Sprinter Jarosław Betka PHU FOX WERBENA Piotr Grzelak Zakład Energetyki Cieplnej i Usług Komunalnych Spółka z o.o. P.T.H. PESTAR Eugeniusz Piechowski Remondis Sanitech Poznań Sp. z o.o. - Oddział w Wągrowcu Spółdzielnia Socjalna "Zielona Piła" Firma "Komunalnik" Maria Grykier F.H.U. "Natura" Marek Michałowski Przedsiębiorstwo Wielobranżowe Eugeniusz Grabowski Zakład Oczyszczania Miasta "ŁAD" Aleksandra Drozdowska Zakład Usługowy KOMUNALNIK Jan Radtke NTK TRADE Sp. z o.o. Karol Nowakowski Zakład Zieleni Miejskiej Sp. z o.o. Firma Handlowo-Usługowa Idalia Jaworska "AQUA-EXPRES" inż. Ryszard Milczarek Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe "ART-INK" Sebastian Kowalski Firma Handlowa Andrzej Paczkowski. Na podstawie uchwały nr 18/2013 Zgromadzenia Związku Międzygminnego „Pilski Region Gospodarki Odpadami Komunalnymi” z dnia 12 lutego 2013 r. w sprawie ustalenia sposobu obliczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz wysokości jej stawki przyjęto wysokość stawki za odpady zbierane selektywnie oraz za odpady zmieszane. Stawka w przypadku selektywnej zbiórki: 10zł za osobę/miesiąc. Stawka w przypadku braku selektywnej zbiórki odpadów: 15 zł za osobę/miesiąc. Uchwałą nr 16/2013 Zgromadzenia Związku Międzygminnego „Pilski Region Gospodarki Odpadami Komunalnymi” z dnia 12 lutego 2013 r. w sprawie regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie Związku Międzygminnego „Pilski Region Gospodarki Odpadami Komunalnymi” w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi określony został szczegółowy sposób i zakres świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy i zagospodarowania tych odpadów, w zamian za uiszczoną przez właściciela nieruchomości opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Oprócz odpadów komunalnych zmieszanych, u źródła selektywnie zbierane są następujące odpady: papier, metal, tworzywa sztuczne, szkło, opakowania wielomateriałowe, odpady komunalne ulegające biodegradacji (w tym odpady opakowaniowe ulegające biodegradacji), odpady zielone, przeterminowane leki i chemikalia, zużyte baterie i akumulatory, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, meble i inne odpady wielkogabarytowe, odpady budowlane i rozbiórkowe, zużyte opony oraz odzież i inne tekstylia. Na terenie Związku funkcjonują Centralne, Lokalne i Mobilne Punkty Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych, do których mieszkańcy mogą dostarczać różne frakcje odpadów. Na terenie całej gminy złożonych zostało 1703 deklaracje o wysokości opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Spośród mieszkańców gminy, którzy złożyli deklarację 49,91% zadeklarowało prowadzenie selektywnej zbiórki odpadów. Tabela 45 Procent nieruchomości, w których prowadzona jest segregacja odpadów komunalnych Udział procentowy nieruchomości z których zadeklarowano Lp. Miejscowość segregowany sposobu zbiórki odpadów komunalnych 1 Krajenka 36% 87 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Lp. 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Miejscowość Augustowo Barankowo Czajcze Dolnik Głubczyn Leśnik Łońsko Maryniec Paruszka Podróżna Pogórze Skórka Śmiardowo Kraj. Tarnówczyn Wąsoszki Żeleźnica Gmina Krajenka Udział procentowy nieruchomości z których zadeklarowano segregowany sposobu zbiórki odpadów komunalnych 53% 53% 44% 56% 51% 56% 38% 50% 47% 54% 46% 39% 34% 17% 58% 29% 41% Źródło: Związek Międzygminny „Pilski Region Gospodarki Odpadami Komunalnymi”. W Krajence funkcjonowało składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, na którym były składowane odpady komunalne. Składowisko to zostało zamknięte w 2008 roku, decyzją Starosty Złotowskiego znak: OS 7635/92/07/08 z dnia 25.03.2008 r. w sprawie wyrażenia zgodny na zamknięcie składowiska odpadów w m. Krajenka. Składowisko zostało zrekultywowane w 2011 roku. Obecnie prowadzony jest monitoring składowiska w fazie poeksploatacyjnej. Według Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Wielkopolskiego na terenie Gminy i Miasta Krajenka nie ma żadnych instalacji regionalnych przetwarzania odpadów komunalnych. W powiecie złotowskim na terenie miasta Złotów planowana jest instalacja mechaniczo-biologicznego przetwarzania odpadów pretendująca do funkcji instalacji regionalnej. Istnieje także międzygminne składowisko odpadów komunalnych w Międzybłociu (gm. Złotów), które ma status instalacji zastępczej. 5.6.3. Odpady zawierające azbest Szczególną uwagę na terenie Gminy i Miasta Krajenka należy przywiązać do problemu odpadów zawierających azbest, należących do odpadów budowlanych (grupa 17). W związku z obowiązkiem usunięcia wyrobów zawierających azbest do 2032 r. gmina Krajenka opracowała Program usuwania wyrobów zawierających azbest dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2008-2032, który został przyjęty uchwałą nr XIV/118/08 Rady Miejskiej w Krajence z dnia 29 lutego 2008 roku. 2 Na terenie gminy zinwentaryzowano w sumie 179 016 m wyrobów zawierających azbest, z czego 59,3% znajduje się na obiektach należących do osób prawnych/przedsiębiorców. W latach 2010-2013 2 z terenu gminy usunięto 7 752 m wyrobów zawierających azbest. Gmina Krajenka udziela pomocy finansowej Powiatowi Złotowskiemu na realizację zadania pn. „Likwidacja wyrobów zawierających azbest na terenie Powiatu Złotowskiego”. Wnioski o dofinansowanie mogą składać podmioty niezaliczone do sektora finansów publicznych w szczególności osoby fizyczne, wspólnoty mieszkaniowe, osoby prawne, przedsiębiorcy oraz jednostki sektora finansów publicznych będące gminnymi lub powiatowymi osobami prawnymi. 88 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Dotacja na dofinansowanie do kosztów demontażu, transportu i unieszkodliwienia lub odbioru, transportu i unieszkodliwienia wyrobów zawierających azbest przyznawana jest w wysokości 100% całkowitych kosztów tych działań. 5.6.4. Odpady, które podlegają odrębnym przepisom prawnym, w tym odpady niebezpieczne oraz odpady pozostałe Odpady niebezpieczne to odpady: • należące do kategorii lub rodzajów odpadów określonych na liście A załącznika nr 2 do ustawy o odpadach, takie jak np. odpady medyczne i weterynaryjne, oleje mineralne) oraz posiadające co najmniej jedną z właściwości wymienionych w załączniku nr 4 do tej ustawy (np. wybuchowe, toksyczne, rakotwórcze) lub • należące do kategorii lub rodzajów odpadów określonych na liście B załącznika nr 2 do ustawy o odpadach (np. baterie i akumulatory, szlamy) i zawierające którykolwiek ze składników wymienionych w załączniku nr 3 do tej ustawy (np. kadm, rtęć, substancje zakaźne) oraz posiadające co najmniej jedną z właściwości wymienionych w załączniku nr 4 do tej ustawy. Odpady niebezpieczne pochodzą głównie z przemysłu, ale także z rolnictwa, transportu, służby zdrowia i laboratoriów badawczych. Powstają również w gospodarstwach domowych i są zawarte w odpadach komunalnych. Odpady z wybranych gałęzi gospodarki, których zagospodarowanie stwarza problemy to pozostałe odpady (inne niż: odpady komunalne, odpady podlegające odrębnym przepisom prawnym, odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej oraz komunalne osady ściekowe). Odpady te powstają głównie w tzw. sektorze gospodarczym, za który uważa się poszczególne branże przemysłu, rolnictwa, rzemiosła i niektóre usługi (np. produkcja mebli, ubrań skórzanych, produkcja farb i lakierów, wydobycie kopalin, produkcja chemii organicznej). W tabeli poniżej przedstawiono zbiorcze zestawienie odpadów, które podlegają odrębnym przepisom, w tym odpady niebezpieczne oraz odpady pozostałe. Dane pochodzą z Wojewódzkiego Systemu Odpadowego, udostępnionego przez Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego i dotyczą roku 2012. Dane za rok 2013 są obecnie weryfikowane. Tabela 46 Ilość odpadów wytworzonych, zebranych i odzyskanych w poszczególnych grupach w 2012 roku Masa odpadów Gru pa 02 03 Rodzaj wytworzonych odpadów Kod Odpadowa masa roślinna Odpady tworzyw sztucznych (z wyłączeniem opakowań) Surowce i produkty nienadające się do spożycia i przetwórstwa Zebranych 02 01 03 529,5700 [Mg] 19,6800 549,2500 02 01 04 0,4000 - - 02 02 03 16,0000 - - 545,9700 12,2770 19,6800 - 549,2500 12,27700 2121,5330 - 1385,1550 2133,8100 - 1397,4320 0,0048 - - RAZEM 03 01 01 Odpady kory i korka Trociny, wióry, ścinki, drewno, płyta wiórowa i fornir inne niż wymienione w 03 01 04 03 01 05 RAZEM 08 Odpadowy toner drukarski wymieniony w 08 03 17 inny niż 08 03 18 89 Poddana procesom odzysku Wytworzonych „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Masa odpadów Gru pa Rodzaj wytworzonych odpadów Kod Wytworzonych Zebranych Poddana procesom odzysku [Mg] RAZEM 10 Żużle, popioły paleniskowe i pyły z kotłów (z wyłączeniem pyłów z kotłów wymienionych w 10 01 04) Popioły lotne z torfu i drewna niepoddanego obróbce chemicznej 0,0048 - - 10 01 01 1,0870 - 2,8470 10 01 03 0,7600 - 0,1500 1,8470 - 2,9970 0,3750 - - 0,3750 45,0900 3,7500 0,1200 0,0500 0,3200 - 0,2950 0,05 - 15 01 10* 0,1400 - - 15 02 02* 0,2240 - - 15 02 03 0,2400 - - 49,9340 0,1400 - 0,3450 - 16 02 13* 0,0450 - - 16 02 14 0,0200 - - 16 02 16 0,0180 - - 16 03 80 7,5000 - - 16 06 01* RAZEM 0,2920 8,0150 0,6526 0,6526 - 105,0000 - 105,0000 4,1200 4,8050 13,2730 1,0570 0,0640 896,5770 915,7760 - 0,2600 105,2600 - RAZEM 13 Inne oleje smarowe 15 Opakowania z papieru i tektury Opakowania z tworzyw sztucznych Opakowania z drewna Opakowania wielomateriałowe Opakowania z teksyliów Opakowania zawierające pozostałości substancji niebezpiecznych lub nimi zanieczyszczone (np. środkami ochrony roślin i i II klasy toksyczności – bardzo toksyczne i toksyczne) Sorbenty, materiały filtracyjne (w tym filtry olejowe nieujęte w innych grupach) tkaniny do wycierania (np. szmaty, ścierki) i ubrania ochronne zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi (np. PCB) Sorbenty, materiały filtracyjne, tkaniny do wycierania (np. szmaty, ścierki) i ubrania ochronne inne niż wymienione w 15 02 02* 16 17 18 silnikowe, przekładniowe i 13 02 08* RAZEM 15 01 01 15 01 02 15 01 03 15 01 05 15 01 09 RAZEM 16 01 03 Zużyte opony Zużyte urządzenia zawierające niebezpieczne elementy (1) inne niż wymienione w 16 02 09 do 16 02 12 Zużyte urządzenia inne niż wymienione w 16 02 09 do 16 02 13 Elementy usunięte z zużytych urządzeń inne niż wymienione w 16 02 15 Produkty spożywcze przeterminowane lub nieprzydatne do spożycia Baterie i akumulatory ołowiowe Odpady betonu oraz gruz betonowy z rozbiórek i remontów Miedź, brąz, mosiądz Aluminium Ołów Cynk Żelazo i stal Mieszaniny metali Materiały konstrukcyjne zawierające azbest Inne odpady, które zawierają 17 01 01 17 04 01 17 04 02 17 04 03 17 04 04 17 04 05 17 04 07 17 06 05* RAZEM 18 01 03* żywe 90 27,5580 136,6780 0,0831 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Masa odpadów Gru pa Rodzaj wytworzonych odpadów Kod Wytworzonych Zebranych Poddana procesom odzysku [Mg] drobnoustroje chorobotwórcze lub ich toksyny oraz inne formy zdolne do przeniesienia materiału genetycznego, o których wiadomo lub co do których istnieją wiarygodne podstawy do sądzenia, że wywołują choroby u ludzi i zwierząt (np. zainfekowane pieluchomajtki, podpaski, podkłady), z wyłączeniem 18 01 80 i 18 01 82 19 Skratki Zawartość piaskowników Ustabilizowane komunalne osady ściekowe 20 Papier i tektura RAZEM 19 08 01 19 08 02 19 08 05 RAZEM 20 01 01 RAZEM 0,0831 4,1600 2,8800 509,1800 516,2200 0,0900 0,0900 - 0,0900 0,0900 OGÓŁEM 3393,0269 936,1086 2055,3740 Źródło: Wojewódzki System Odpadowy. Na terenie Gminy i Miasta Krajenka w 2012 roku wytworzono 3 393,0269 Mg odpadów, zebrano 936,1086 Mg odpadów, odzyskowi poddano 2 055,3740 Mg odpadów. Najwięcej odpadów wytworzono z grupy 03 – odpady z przetwórstwa drewna oraz z produkcji płyt i mebli masy celulozowej, papieru i tektury, w ilości 2 133,8100 Mg. Również w tej grupie poddano odzyskowi największą ilość odpadów tj. 1 397,4320 Mg. Dużo odpadów wytworzono także z grupy 02 – odpady z rolnictwa, sadownictwa, upraw hydroponicznych, rybołówstwa, leśnictwa, łowiectwa, oraz przetwórstwa żywności (545,9700 Mg) oraz grupy 19 – odpady z instalacji i urządzeń służących zagospodarowaniu odpadów z oczyszczalni ścieków oraz uzdatniania wody pitnej i wody do celów przemysłowych (516,22 Mg). Natomiast najmniej odpadów wytworzono z grupy 08 – odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania powłok ochronnych (farb, lakierów, emalii ceramicznych) kitu, klejów, szczeliw i farb drukarskich (0,0048 Mg) oraz z grupy 18 – odpady medyczne i weterynaryjne (0,0831 Mg). 5.7. Przeciwdziałanie poważnym awariom Dużym zagrożeniem dla zdrowia mieszkańców Gminy i Miasta Krajenka stanowią poważne awarie oraz transport materiałów niebezpiecznych. Obowiązek przeciwdziałania poważnym awariom został nałożony ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 z późn. zm.) w tytule IV ustawy – Poważne awarie. Według ustawy poważna awaria to zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja, powstała podczas procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których wstępuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadząca do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi oraz środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem. Przeciwdziałanie poważnym awariom przemysłowym, a także, w przypadku zaistnienia takich awarii, usuwanie ich skutków, jest bardzo ważne zarówno dla zdrowia i życia okolicznych mieszkańców, jak i środowiska naturalnego. W Polsce istnieje system nadzoru nad instalacjami mogącymi stworzyć zagrożenie poważnych awarii dla środowiska, sprawowany przez służby Inspekcji Ochrony 91 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” 20 Środowiska. Jest on dostosowany do przepisów unijnych w tym zakresie. Obowiązek ochrony przed awariami spoczywa na prowadzącym zakład, który stwarza zagrożenie wystąpienia awarii, dokonującym przewozu substancji niebezpiecznych oraz organach administracji. Niezbędnym narzędziem w ustalaniu źródeł poważnych awarii jest rejestr zakładów, których działalność może być przyczyną wystąpienia poważnej awarii, w tym zakładów o dużym (ZDR) i zwiększonym (ZZR) ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, prowadzony zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 10 października 2013 r. w sprawie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (Dz. U. z 2013 r., poz. 1479). Przedsiębiorca, który zamierza prowadzić lub prowadzi zakład o zwiększonym ryzyku lub o dużym ryzyku, jest obowiązany do zapewnienia, aby zakład ten był zaprojektowany, wykonany, prowadzony i likwidowany w sposób zapobiegający awariom przemysłowym i ograniczający ich skutki dla ludzi oraz środowiska. Prowadzący taki zakład zgłasza go właściwemu organowi Państwowej Straży Pożarnej oraz sporządza program zapobiegania poważnym awariom przemysłowym, w którym przedstawia system bezpieczeństwa gwarantujący ochronę ludzi i środowiska, stanowiący element ogólnego systemu zarządzania zakładem. Na terenie Gminy i Miasta Krajenka nie ma zakładów o dużym i zwiększonym ryzyku poważnej awarii 21 przemysłowej. Przyczynami wystąpienia potencjalnych awarii mogą być: • niedopatrzenia lub niewłaściwa obsługa urządzeń technologicznych, • niewłaściwa eksploatacja i konserwacja urządzeń, • naturalne zużycie materiału, • ukryte wady techniczne. W razie wystąpienia awarii przemysłowej Wojewoda, poprzez komendanta wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej i wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, podejmuje działania niezbędne do usunięcia awarii i jej skutków. Obowiązany jest również poinformować marszałka województwa o podjętych działaniach. 22 W lata 2010 - 2013 roku na terenie Gminy i Miasta Krajenka nie wystąpiły poważne awarie. W związku z tym, że na terenie Miasta i Gminy Krajenka nie ma zakładów przemysłowych o dużym i zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii niebezpieczeństwo powstania awarii przemysłowej jest niewielkie. Natomiast niebezpieczeństwo może wiązać się z transportem i stosowaniem materiałów niebezpiecznych stwarzają niebezpieczeństwo ich niekontrolowanego uwolnienia do otoczenia, a także wystąpienia zapłonu i wybuchu. Skutkami tych zdarzeń mogą być: skażenie środowiska, zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi, zniszczenie konstrukcji budowlanych, rozprzestrzenianie się ognia na sąsiednie obszary oraz wytworzenie dużej ilości gazów pożarowych. 5.8. Edukacja ekologiczna społeczeństwa W Polityce ekologicznej państwa na lata 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2016 celem średniookresowym jest stałe podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa zgodnie z zasadą „myśl globalnie, działaj lokalnie”, która prowadzi do: 20 Dyrektywa Rady 96/82/WE z dnia 9 grudnia 1996 r. w sprawie kontroli niebezpieczeństwa poważnych awarii związanych z substancjami niebezpiecznymi oraz dyrektywa 2003/105/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 2003 r. zmieniającej dyrektywę Rady 96/82/WE w sprawie kontroli niebezpieczeństwa poważnych awarii związanych z substancjami niebezpiecznymi. 21 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu. 22 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu. 92 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” • • • • proekologicznych zachowań konsumenckich, prośrodowiskowych nawyków i pobudzenia odpowiedzialności za stan środowiska, organizowania akcji lokalnych służących ochronie środowiska, uczestniczenia w procedurach prawnych i kontrolnych dotyczących ochrony środowiska. Edukacja ekologiczna ma na celu podnoszenia świadomości i wiedzy społeczeństwa na temat ochrony środowiska naturalnego. Kształtowanie właściwych postaw przynosi korzyści zarówno dla zdrowia ludzi jak i dla środowiska naturalnego. Edukację ekologiczną należy rozpowszechniać już wśród najmłodszych aby móc ją kontynuować jak najdłużej. W Programie Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2015 w perspektywie do 2023 roku problematyka edukacji społeczeństwa w dziedzinie ekologii, ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju zajmuje znaczące miejsce. Celem Programu w zakresie edukacji ekologicznej jest kształtowanie postaw ekologicznych mieszkańców województwa wielkopolskiego, zagwarantowanie szerokiego dostępu do informacji o środowisku oraz zrównoważona polityka konsumpcyjna. Jako priorytety wskazano prowadzenie edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju, dotyczącej wszystkich elementów środowiska. Aktywny udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska nierozerwalnie wiąże się z poziomem wiedzy ekologicznej mieszkańców. Odpowiednio wysoki jest kluczem do akceptacji i realizacji wytycznych polityki ekologicznej państwa. Cele w ten sposób określone wpisują się w podstawowe cele sformułowane w Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej: „Edukacja ekologiczna kształtuje całościowy obraz relacji pomiędzy człowiekiem, społeczeństwem i przyrodą. Ukazuje zależność człowieka od środowiska oraz uczy odpowiedzialności za zmiany dokonywane w środowisku naturalnym. Istotne jest, aby poziom świadomości ekologicznej został osiągnięty zarówno wśród młodego pokolenia, jak i u ludzi dorosłych poprzez: edukację ekologiczną w formalnym systemie kształcenia oraz edukację pozaszkolną”. Przedsięwzięcia edukacyjne społeczności lokalnej znalazły odzwierciedlenie w szeregu dokumentów lokalnych począwszy od Strategii. Zamiary w tej materii dotyczą: wspierania programów edukacji ekologicznej prowadzonej przez organizacje pozarządowe, gminy, szkoły. Nie ulega wątpliwości, że edukacja ekologiczna jest bardzo ważna w podnoszeniu poziomu świadomości mieszkańców w tym zakresie. Edukacja ekologiczna w Gminie i Mieście Krajenka prowadzona jest głównie przez: • Urząd Gminy i Miasta Krajenka, • Związek Międzygminny „Pilski Region Gospodarki Odpadami Komunalnymi”, • Nadleśnictwa, ale też przez: • jednostki oświatowe: szkoły, przedszkola, • pozarządowe organizacje i fundacje ekologiczne, • firmy i instytucje. Głównym organizatorem edukacji ekologicznej społeczeństwa na terenie Gminy i Miasta Krajenka jest Związek Międzygminny „Pilski Region Gospodarki Odpadami Komunalnymi”, który w 2013 roku informował o nowych zasadach gospodarki odpadami komunalnymi w szerokiej akcji informacyjnej adresowanej do mieszkańców, prowadzone m. in. poprzez: • publikację artykułów na zlecenie Związku w lokalnej prasie, • publikację materiałów telewizyjnych, • ulotkę informacyjną z nowymi zasadami gospodarki odpadami, dystrybuowana poprzez: o wysyłkę wraz z deklaracjami do właścicieli nieruchomości, o biuro PRGOK, o urzędy gmin, o spotkania z mieszkańcami. • punkty informacyjno-konsultacyjne Związku w każdej gminie, 93 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” • biuro obsługi klienta PRGOK Związek przygotował i przeprowadził też dużą kampanię edukacyjną adresowaną do dzieci przedszkolnych i uczniów szkół pod hasłem „Segregacja nie jest trudna – wystarczy tylko chcieć”. W ramach kampanii Związek przygotował i przeprowadził prelekcje nt. selektywnej zbiórki odpadów we wszystkich szkołach podstawowych i placówkach przedszkolnych na terenie 15 gmin członkowskich. Łącznie Związek zorganizował 139 – prelekcji: • 76 w placówkach przedszkolach, • 63 w szkołach podstawowych. Wzięło w nich udział ponad 18 tysięcy dzieci: • 11 tysięcy uczniów szkół podstawowych, • blisko 7 tysięcy przedszkolaków. Rozdano dzieciom ponad 20 tysięcy zakładek do książek z zasadami selektywnej zbiórki odpadów, oraz blisko 12 tysięcy tematycznych kolorowanek. Związek udostępnił wszystkim placówkom przedszkolnym grę edukacyjną pt. „Segreguj odpady”, dostosowaną do Regulaminu utrzymania czystości i porządku w gminach. Gra cieszy się bardzo dużym zainteresowaniem nauczycieli i jest wykorzystywana podczas zajęć. Z gry korzysta wiele placówek przedszkolnych oraz młodsze klasy szkół podstawowych. Gra znajduje się na stronie www.prgok.pl w zakładce „edukacja”. Związek stworzył także grę na smartfony i tablety pt. „Posegreguj śmieci” i otrzymał zgodę Ministerstwa Środowiska na wykorzystywanie tej gry w ramach własnych zajęć edukacyjnych. Związek przygotował też Poradnik - jak segregować odpady? Poradnik (z możliwością naklejenia na szafkę lub lodówkę) można pobrać w Biurze Związku. W wersji elektronicznej poradnik zamieszczony jest na stronie Związku w dziale „Edukacja”. Dodatkowo został opublikowany w lokalnej prasie pod hasłem „Wytnij i powieś na lodówce”. Związek zorganizował także dwa konkursy dla dzieci: • „Odpadowa karuzela” – konkurs plastyczny dla uczniów klas I-III, z nagrodami dla wszystkich placówek uczestniczących w konkursie (pakiety encyklopedii multimedialnych dla dzieci); • „Opowiadanie z odpadem w tle” – konkurs dla gimnazjalistów (bardzo cenne nagrody: laptop, aparat fotograficzny, tablet). W edukacji ekologicznej mieszkańców gminy Krajenka uczestniczą także nadleśnictwa. Na terenie Nadleśnictwa Zdrojowa Góra działa Regionalny Ośrodek Edukacji Przyrodniczo-Leśnej „Zdrojowa Góra”, którego oferta edukacyjna skierowana jest przede wszystkim do dzieci i młodzieży w celu uzupełnienia wiadomości i umiejętności nabywanych w trakcie nauki. Z ROEPL korzystają także osoby dorosłe. Ośrodek ma za zadanie upowszechnianie w społeczeństwie wiedzy o środowisku leśnym oraz o wielofunkcyjnej i zrównoważonej gospodarce leśnej. Zajęcia dla dzieci i młodzieży prowadzone są również w lesie, podczas wycieczek, szczególnie w rezerwacie przyrody „Kuźnik" oraz w czasie spotkań pracowników Nadleśnictwa w przedszkolach i 23 szkołach. W Nadleśnictwie Złotów w 2002 roku utworzono Ośrodek Edukacji Przyrodniczo - Leśnej i Ekologicznej „Zwierzyniec". Na zajęciach przekazywana jest i rozwijana wiedza o otaczającym nas środowisku, metodach jego ochrony oraz indywidualnej odpowiedzialności za jego stan. 23 http://www.zdrojowagora.pila.lasy.gov.pl/ 94 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Przy siedzibie Nadleśnictwa znajduje się arboretum leśne, w którym uprawia się rośliny drzewiaste i krzewiaste w celu ukazania ich różnorodności. Jest ono podzielone na kwatery stanowiące oddzielne typy siedliskowe z odpowiadającymi im zbiorowiskami roślinnymi, co jest pomocne w realizacji tematów z zakresu botaniki i dendrologii. Ciekawą kolekcję stanowi m.in. wiele gatunków różaneczników (rododendronów) czy mnogość krzewów i drzew takich gatunków jak żywotniki, cyprysiki, klony, lipy i sosny. Wśród nich honorowe miejsce zajmuje posadzony w 2006 roku Dąb Papieski, który wyrósł z żołędzi poświęconych przez Jana Pawła II. Na atrakcyjność lekcji prowadzonych na terenie parku „Zwierzyniec", ogromny wpływ mają ścieżki dydaktyczne: • Ścieżka Leśnictwo - przedstawia zagadnienia związane z gospodarką leśną i pracą leśnika. Na swoich 11 przystankach, informuje o zasadach zachowania się w lesie, budowie i zagrożeniach lasów, o poszczególnych działach prowadzonej przez leśników gospodarki leśnej, do której należy hodowla, ochrona i użytkowanie lasu. • Ścieżka Botaniczna - jest ścieżką pieszo-rowerową, która poprzez ponad 20 przystanków, prezentuje podstawowe gatunki rodzimych drzew. • Ścieżka Łowiecka - przedstawia podstawowe gatunki zwierząt leśnych, a także umożliwia lepsze zrozumienie zagadnień związanych z prowadzoną przez człowieka gospodarką łowiecką. • Ścieżka Poznawcza - prezentuje ciekawostki ze świata przyrody, przedstawia charakterystykę przyrodniczą parku i opisuje elementy kultury regionalnej. • Ścieżka Żabia - przedstawia zagadnienia związane z ochroną i różnorodnością bagien i mokradeł. W parku przy ścieżkach znajduje się leśna klasa, która ułatwia prowadzenie zajęć w terenie. Dodatkowym atutem parku „Zwierzyniec" jest „ośmiornica"- skrzyżowanie ośmiu dróg zgodnie ze stronami świata oraz oryginalne rzeźby wykonane w zakorzenionych ściętych pniach. Przy siedzibie Nadleśnictwa znajduje się także wiata, gdzie istnieje możliwość przygotowania ogniska, parking leśny oraz liczne ławki i miejsca wypoczynku. Największą atrakcję dla dzieci i młodzieży stanowi zagroda dla zwierząt, której celem jest prezentacja typowej dla naszych lasów zwierzyny dzikiej. W zagrodzie znajdują się dziki, daniele i króliki. Dodatkowo, w czterech wolierach, znajdujących się w bezpośrednim sąsiedztwie siedziby Nadleśnictwa, żyją przedstawiciele zwierzyny drobnej - zające, bażanty w tym gatunek bażanta ozdobnego oraz kuropatwy. Możliwość bezpośredniej obserwacji zwierząt jest ciekawym doświadczeniem i daje bogate przeżycia nie tylko dla uczestników zajęć w Ośrodku Edukacji, ale i 24 także dla miejscowej społeczności. 6. STRATEGIA OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY I MIASTA KRAJENKA NA LATA 2014 – 2017 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2018-2021 6.1. Cele i priorytety ekologiczne Biorąc pod uwagę podstawowe, strategiczne dokumenty Gminy i Miasta Krajenka, powiatu złotowskiego, województwa wielkopolskiego i Politykę Ekologiczną Państwa oraz mając na uwadze, że głównym założeniem programu ochrony środowiska jest poprawa jakości życia mieszkańców gminy, za cel nadrzędy dokumentu przyjęto: Zachowanie istotnych walorów środowiska naturalnego i poprawę jego stanu przy jednoczesnym zrównoważonym rozwoju gospodarczym gminy. 24 http://www.zlotow.pila.lasy.gov.pl/ 95 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Po analizie stanu aktualnego wyznaczono siedem priorytetów ochrony środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka: • priorytet ekologiczny I – Ochrona przyrody i dziedzictwa przyrodniczego, • priorytet ekologiczny II – Poprawa jakości powietrza, • • priorytet ekologiczny III – Ochrona zasobów wód podziemnych i powierzchniowych, priorytet ekologiczny IV – Racjonalny system gospodarowania odpadami, priorytet ekologiczny V – Zmniejszenie uciążliwości hałasu i ochrona mieszkańców przed • polami elektromagnetycznymi, priorytet ekologiczny VI – Zrównoważona gospodarka zasobami naturalnymi, • priorytet ekologiczny VII – Edukacja ekologiczna społeczeństwa i poprawa bezpieczeństwa • ekologicznego. W ramach wyżej wymienionych priorytetów wyznaczono cele ekologiczne, których osiągnięcie będzie możliwe dzięki realizacji konkretnych działań ujętych w harmonogramie. 6.2. Harmonogram realizacji działań na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata Priorytety ekologiczne i cele w zakresie ochrony środowiska wyznaczone w Programie ochrony środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka muszą pozostawać w ścisłej korelacji z zadaniami wyznaczonymi w programach ochrony środowiska na szczeblu wyższym, w tym przypadku jest to Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Złotowskiego oraz Program Ochrony Środowiska dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2015. Należy również przyjąć założenia z Polityki Ekologicznej Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016. Określone cele wyżej wymienionych dokumentów zostały opisane w rozdziale 2.2 niniejszego opracowania. Możliwość osiągnięcia zaplanowanych celów będzie możliwa dzięki realizacji zaproponowanych zadań ekologicznych, które zostały podzielone na zadania własne i koordynowane. Realizacja tych zadań przyczyni się w przyszłości do poprawy stanu środowiska na terenie Gminy i Miasta Krajenka. W harmonogramie realizacji przedsięwzięć umieszczono następujące zadania planowane do realizacji w latach 2014-2017 oraz działań perspektywicznych do roku 2021. 96 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Tabela 47 Harmonogram realizacji przedsięwzięć zaplanowanych w ramach Programu ochrony środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka Lp. Opis przedsięwzięcia Jednostki realizujące Termin realizacji Szacunkowe koszty w latach 2014-2021 [tys PLN] Źródło finansowania PRIORYTET EKOLOGICZNY I – OCHRONA PRZYRODY I DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I.1 I.1.1 Cel ekologiczny – Rozwój obszarów prawnie chronionych poprzez ochronę różnorodności biologicznej i krajobrazowej Uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania Urząd Gminy i Miasta przestrzennego obszarów chronionych oraz zasad ochrony przyrody i Krajenka krajobrazu 2014-2021 Wydatki bieżące Budżet Gminy Ochrona i pielęgnacja pomników przyrody Urząd Gminy i Miasta Krajenka Nadleśnictwa 2014-2021 Wydatki bieżące Budżet Gminy ścieżek Urząd Gminy i Miasta Krajenka Nadleśnictwa 2014-2021 b.d Budżet Gminy, Środki własne, Środki zewnętrzne 2014-2021 W zależności od bieżących Środki własne możliwości Środki zewnętrzne I.1.2 I.1.3 Tworzenie, utrzymanie dydaktycznych i konserwacja I.1.4 Zachowanie istniejących użytków ekologicznych o powierzchni 42,26 Nadleśnictwo Zdrojowa ha poprzez zachowanie bagien, łąk i pastwisk mających duże Góra znaczenie dla lokalnej bioróżnorodności I.2 przyrodniczych Cel ekologiczny – Prowadzenie trwale zrównoważonej gospodarki leśnej W zależności od bieżących Środki własne możliwości Środki zewnętrzne Systematyczne wzbogacanie i kształtowanie strefy ekotonowej w Nadleśnictwo Zdrojowa cenne gatunki drzew i krzewów zarówno w środowisku polnym jak i Góra na styku granicy polno-leśnej 2014-2021 I.2.1 Prowadzenie odnowień i zalesianie nowych terenów z Nadleśnictwa, uwzględnieniem warunków przyrodniczo-krajobrazowych i potrzeb Właściciele gruntów leśnych różnorodności biologicznej 2014-2021 b.d Środki własne I.2.2 Poprawa struktury wiekowej zróżnicowania gatunkowego lasów zwiększanie Nadleśnictwa, Prywatni właściciele gruntów leśnych 2014-2021 b.d Środki własne I.2.3 Identyfikacja zagrożeń lasów i zapobieganie ich skutkom (monitoring Nadleśnictwa, Prywatni właściciele środowiska leśnego) gruntów leśnych 2014-2021 b.d Środki własne I.2.4 drzewostanu i I.3 I.3.1 Cel ekologiczny – Rozwój obszarów zieleni urządzonej Tworzenie nowych istniejących terenów zieleni urządzonej i utrzymanie Urząd Gminy i Miasta Krajenka 97 2014-2021 b.d Budżet Gminy „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Lp. I.3.2 Opis przedsięwzięcia Jednostki realizujące Termin realizacji Urząd Gminy i Miasta Krajenka Nasadzenia drzew i krzewów Szacunkowe koszty w latach 2014-2021 [tys PLN] 2014-2021 Źródło finansowania b.d Budżet Gminy PRIORYTET EKOLOGICZNY II – POPRAWA JAKOŚCI POWIETRZA II.1 Cel ekologiczny – Poprawa jakości powietrza poprzez ograniczenie emisji zanieczyszczeń ze źródeł powierzchniowych, liniowych i punktowych II.1.1 Systematyczny monitoring jakości powietrza WIOŚ Poznań 2014-2021 Wydatki bieżące Środki własne II.1.2 Kontrola podmiotów gospodarczych w zakresie emisji gazów i pyłów do powietrza WIOŚ Poznań 2014-2021 Wydatki bieżące Środki własne Ograniczenie emisji do powietrza pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)piren, poprzez stosowanie najlepszych dostępnych technologii oraz zmianę systemu ogrzewania Właściciele nieruchomości, Podmioty gospodarcze 2013-2020 II.1.3 b.d Środki własne Środki zewnętrzne Rozwój sieci gazowniczej Polska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. Oddział w Poznaniu 2014-2021 b.d Środki własne II.1.4 II.2 Cel ekologiczny – Zwiększenie wykorzystywania odnawialnych źródeł energii Promowanie nośników czystej energii ekologicznej pochodzących ze Urząd Gminy i Miasta źródeł odnawialnych (energia słoneczna, wiatrowa, wodna, Krajenka geotermalna, z biomasy i biogazu) – kampanie informacyjne 2014-2021 II.2.1 b.d Budżet Gmin, Środki zewnętrzne II.2.2 Budowa nowych i rozbudowa już istniejących urządzeń i instalacji Właściciele urządzeń wykorzystujących odnawialne źródła energii 2014-2021 b.d Środki własne, Środki zewnętrzne PRIORYTET EKOLOGICZNY III – OCHRONA ZASOBÓW WÓD PODZIEMNYCH I POWIERZCHNIOWYCH III.1 Cel ekologiczny – Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych III.1.1 Prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych i przydomowych Urząd Gminy i Miasta Krajenka oczyszczalni ścieków 2014-2021 Wydatki bieżące Budżet Gminy III.1.2 Kontrola zawartych umów na odbiór zanieczyszczeń ze zbiorników Urząd Gminy i Miasta Krajenka bezodpływowych 2014-2021 Wydatki bieżące Budżet Gminy 2014-2021 III.1.3 Likwidacja zbiorników bezodpływowych poprzez podłączanie się do Urząd Gminy i Miasta Krajenka sieci kanalizacyjnej Właściciele nieruchomości b.d Budżet Gminy Środki własne 98 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Lp. Opis przedsięwzięcia Jednostki realizujące Termin realizacji Systematyczny monitoring wód podziemnych i powierzchniowych III.1.4 III.1.5 III.2 III.2.1 III.2.2 III.2.3 III.2.4 III.2.5 III.2.6 III.2.7 Kontrola podmiotów gospodarczych posiadających pozwolenia WIOŚ Poznań wodnoprawne pod kątem przestrzegania norm i wytycznych zapisanych w tych decyzjach 2014-2021 b.d Środki własne 2014-2021 b.d Środki własne Budowa instalacji do oczyszczania wód deszczowych w Krajence Urząd Gminy i Miasta Krajenka 2015-2017 700,0 Budżet Gminy Rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej Urząd Gminy i Miasta Krajenka 2015-2017 b.d Budżet Gminy Budowa sieci wodociągowej w m. Krajenka Urząd Gminy i Miasta Krajenka 2014-2017 w zależności od bieżących Budżet Gminy potrzeb i możliwości Budowa sieci wodociągowej w m. Wąsoszki Urząd Gminy i Miasta Krajenka 2015-2016 152,0 Budżet Gminy Dofinansowanie kosztów inwestycji w ramach budowy Urząd Gminy i Miasta Krajenka przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie Gminy Krajenka 2014-2021 35,0 / rok Budżet Gminy Dotacje Przebudowa i rozbudowa oczyszczalni ścieków w Krajence Urząd Gminy i Miasta Krajenka 2014 310,0 Budżet Gminy Dokumentacja zmiany granic i obszaru aglomeracji niezbędnych do realizacji Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych Urząd Gminy i Miasta Krajenka 2014 15,0 Budżet Gminy Cel ekologiczny – Ochrona mieszkańców przed podtopieniami i suszą Przebudowa przepustu w Głubczynie Urząd Gminy i Miasta Krajenka 2014 46,5 Budżet Gminy Odbudowa jazu Strużyska Wielkopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Poznaniu 2014 5 142,0 Środki własne Środki unijne Utrzymanie rzek i kanałów oraz eksploatacja urządzeń piętrzących Wielkopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Poznaniu 2014-2021 III.3.2 III.3.3 Źródło finansowania Cel ekologiczny – Budowa i modernizacja systemu zaopatrywania ludności w wodę oraz uporządkowanie gospodarki ściekowej III.3 III.3.1 WIOŚ Poznań Państwowy Instytut Geologiczny Szacunkowe koszty w latach 2014-2021 [tys PLN] 99 225,9 Środki własne „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Lp. Opis przedsięwzięcia Jednostki realizujące Termin realizacji III.3.4 Bieżące utrzymanie infrastruktury związanej z małą retencją: Nadleśnictwa zastawki, brody, progi, groble, zbiorniki wodne III.3.5 Systematyczna ocena ryzyka wystąpienia suszy na terenie gminy IUNG Puławy 2014-2021 Szacunkowe koszty w latach 2014-2021 [tys PLN] Źródło finansowania W zależności od bieżących Środki własne możliwości Środki zewnętrzne b.d Środki własne Zadanie ciągłe PRIORYTET EKOLOGICZNY IV – RACJONALNY SYSTEM GOSPODAROWANIA ODPADAMI IV.1 Cel ekologiczny - Prowadzenie kontroli w zakresie prawidłowej gospodarki odpadami IV.1.1 Kontrola podmiotów w zakresie odbierania, unieszkodliwiania odpadów IV.1.2 Urząd Gminy i Miasta Krajenka Wykonywanie rocznych sprawozdań z realizacji zadań z zakresu Związek Międzygminny gospodarki odpadami komunalnymi „Pilski Region Gospodarki Odpadami Komunalnymi” IV.2 prowadzących zbierania, transportu, działalność Urząd Gminy i Miasta odzysku i Krajenka 2014-2021 Wydatki bieżące Budżet Gminy 2014-2021 Wydatki bieżące Budżet Gminy Cel ekologiczny – Rozwój systemu gospodarki odpadami i uzyskanie zakładanych w KPGO poziomów odzysku dla poszczególnych rodzajów odpadów 2014-2021 Wydatki bieżące Budżet Gminy IV.2.1 Urząd Gminy i Miasta Krajenka Objęcie wszystkich mieszkańców systemem selektywnego zbierania Związek Międzygminny odpadów „Pilski Region Gospodarki Odpadami Komunalnymi” Urząd Gminy i Miasta Krajenka Związek Międzygminny „Pilski Region Gospodarki Odpadami Komunalnymi” 2014-2021 Wydatki bieżące Budżet Gminy IV.2.2 Ograniczanie masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazanych do składowania oraz uzyskanie odpowiedniego poziomu recyklingu wybranych frakcji odpadów i przygotowania do ponownego użycia Wydatki bieżące Budżet Gminy IV.2.3 Urząd Gminy i Miasta Krajenka Związek Międzygminny „Pilski Region Gospodarki Odpadami Komunalnymi” 2014-2021 Organizowanie zbiórek zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych, wielkogabarytowych i budowlanych 100 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Lp. Opis przedsięwzięcia wysokości Jednostki realizujące Termin realizacji opłaty Szacunkowe koszty w latach 2014-2021 [tys PLN] Źródło finansowania Urząd Gminy i Miasta Krajenka za Związek Międzygminny „Pilski Region Gospodarki Odpadami Komunalnymi” 2014-2021 Wydatki bieżące Budżet Gminy Urząd Gminy i Miasta Krajenka Związek Międzygminny „Pilski Region Gospodarki Odpadami Komunalnymi” 2014-2021 Wydatki bieżące Budżet Gminy 2014-2021 Wydatki bieżące Budżet Gminy IV.2.4 Kontrole składanych deklaracji o gospodarowanie odpadami komunalnymi IV.2.5 Prowadzenie działań informacyjnych i edukacyjnych w zakresie prawidłowego gospodarowania odpadami komunalnymi, w szczególności w zakresie selektywnego zbierania odpadów komunalnych IV.2.6 Gromadzenie informacji o ilości, rodzaju i miejscach występowania Urząd Gminy i Miasta wyrobów zawierających azbest w bazie danych azbestowych Krajenka www.bazaazbestowa.gov.pl PRIORYTET EKOLOGICZNY V – ZMNIEJSZENIE UCIĄŻLIWOŚCI HAŁASU I OCHRONA MIESZKAŃCÓW PRZED POLAMI ELEKTROMAGNETYCZNYMI V.1 V.1.1 V.1.2 V.1.3 V.1.4 V.1.5 V.1.6 Cel ekologiczny – Osiągnięcie dopuszczalnych poziomów hałasu poprzez budowę i modernizację ciągów komunikacyjnych Modernizacje dróg gminnych Urząd Gminy i Miasta Krajenka 2014-2017 W zależności od bieżących Budżet Gminy potrzeb Systematyczna poprawa i modernizacja dróg gruntowych na terenie Urząd Gminy i Miasta Krajenka Gminy i Miasta 2014-2017 W zależności od bieżących Budżet Gminy potrzeb Budowa i przebudowa chodników na terenie Gminy i Miasta Urząd Gminy i Miasta Krajenka 2014-2017 W zależności od bieżących Budżet Gminy potrzeb Wytyczenie tras rowerowych na terenie Gminy Urząd Gminy i Miasta Krajenka 2014-2017 b.d Budżet Gminy Remont drogi powiatowej nr 1056P Powiatowy Zarząd Dróg w Złotowie 2014-2017 wg kosztorysu wykonawcy Budżet Powiatu Budżet Gminy Rozbudowa drogi wojewódzkiej nr 188 Człuchów – Piła na odcinku przejścia przez m. Krajenka w granicach administracyjnych miejscowości (km 54+435 – 54+730) Wielkopolski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Poznaniu 2014-2017 4 215,1 Środki własne Województwa Wielkopolskiego 101 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Lp. V.2 Opis przedsięwzięcia Jednostki realizujące Termin realizacji Szacunkowe koszty w latach 2014-2021 [tys PLN] Źródło finansowania Cel ekologiczny – Utrzymanie poziomów promieniowania elektromagnetycznego poniżej wartości dopuszczalnych 2014-2021 b.d Środki własne Prowadzenie wykazu instalacji emitujących pola elektromagnetyczne Urząd Gminy i Miasta Krajenka 2014-2021 b.d Budżet Gminy Wprowadzanie zapisów do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w zakresie możliwości lokalizacji urządzeń emitujących promieniowanie elektromagnetyczne 2014-2021 b.d Budżet Gminy V.2.1 Systematyczny monitoring pól elektromagnetycznych V.2.2 V.2.3 WIOŚ Poznań Urząd Gminy i Miasta Krajenka PRIORYTET EKOLOGICZNY VI – ZRÓWNOWAŻONA GOSPODARKA ZASOBAMI NATURALNYMI VI.1 Cel ekologiczny – Ochrona powierzchni ziemi przed negatywnym oddziaływaniem rolnictwa i innych rodzajów działalności gospodarczej Rozpowszechnianie dobrych praktyk rolnych zgodnych z zasadami rozwoju zrównoważonego Podmioty działające w rolnictwie, Rolnicy indywidualni 2014-2021 b.d Środki własne VI.1.2 Minimalizacja negatywnego wpływu działalności gospodarczej na stan środowiska glebowego, poprzez modernizację technologii Przedsiębiorcy 2014-2021 b.d Środki własne, Środki zewnętrzne VI.1.3 Rekultywacja gleb zdegradowanych przywracanie im walorów użytkowych 2014-2021 b.d Środki własne, Środki zewnętrzne VI.1.1 lub zdewastowanych i Właściciele terenów PRIORYTET EKOLOGICZNY VII – EDUKACJA EKOLOGICZNA SPOŁECZEŃSTWA I POPRAWA BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO VII.1 Cel ekologiczny – Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców poprzez promowanie postaw i działań proekoloegicznych VII.1.1 Prowadzenie stałych akcji informacyjno-edukacyjnych, w tym: drukowanie ulotek informacyjnych, zamieszczanie informacji na stronach internetowych gmin/miast, wspierania działalności lokalnych stowarzyszeń i organizacji proekologicznych, prowadzenie bezpłatnych szkoleń/warsztatów w zakresie edukacji ekologicznej społeczeństwa lokalnego, organizacja festynów. Urząd Gminy i Miasta Krajenka Stowarzyszenia Organizacje pozarządowe Nadleśnictwa Prasa lokalna 2014-2021 VII.1.2 Wspieranie placówek oświatowych w zakresie organizacji edukacji Urząd Gminy i Miasta Krajenka, ekologicznej np. konkursy dla dzieci i młodzieży Organizacje pozarządowe Podmioty gospodarcze b.d Budżet Gminy Środki własne Środki zewnętrzne VII.1.3 Prowadzenie działań informacyjnych i edukacyjnych w zakresie Urząd Gminy i Miasta 2014-2021 b.d Budżet Gminy 102 2014-2021 b.d Budżet Gminy Środki własne Środki zewnętrzne „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Lp. Opis przedsięwzięcia prawidłowego szczególności komunalnych Jednostki realizujące Termin realizacji Szacunkowe koszty w latach 2014-2021 [tys PLN] Źródło finansowania Środki własne Środki zewnętrzne gospodarowania odpadami komunalnymi, w Krajenka w zakresie selektywnego zbierania odpadów Związek Międzygminny „Pilski Region Gospodarki Odpadami Komunalnymi” Akcje informacyjne na temat możliwości uzyskania dofinansowania Urząd Gminy i Miasta na usuwanie wyrobów zawierających azbest oraz szkodliwości Krajenka azbestu na zdrowie ludzi 2014-2021 VII.1.4 b.d Budżet Gminy Środki zewnętrzne Kampanie informacyjne o możliwości ochrony powietrza, Urząd Gminy i Miasta oszczędności energii i promujące nośniki czystej energii pochodzącej Krajenka z odnawialnych źródeł 2014-2021 VII.1.5 b.d Budżet Gminy Środki zewnętrzne 2014-2021 VII.1.6 Prowadzenie kampanii edukacyjnych uświadamiających Urząd Gminy i Miasta społeczeństwo o zagrożeniach dla zdrowia związanych z emisją Krajenka benzo(a)pirenu podczas spalania paliw stałych (w tym odpadów) w paleniskach domowych o niskiej sprawności b.d Budżet Gminy Środki zewnętrzne 2014-2021 VII.1.7 Edukacja na temat rzeczywistej skali zagrożenia emisją pól Urząd Gminy i Miasta Krajenka elektromagnetycznych Organizacje pozarządowe b.d Budżet Gminy Środki zewnętrzne Środki własne VII.1.8 Edukacja społeczeństwa w zakresie właściwych zachowań w sytuacji Służby ratownictwa wystąpienia zagrożenia, awarii przemysłowych technicznego 2014-2021 b.d Środki własne Środki zewnętrzne VII.2 Cel ekologiczny – Zapobieganie powstawania poważnych awarii oraz minimalizacja ich skutków Budowa strażnicy OSP w Podróżnej Urząd Gminy i Miasta Krajenka 2014 VII.2.2 Systematyczne doposażenie jednostek OSP w niezbędny sprzęt ratowniczy Urząd Gminy i Miasta Krajenka 2014-2017 VII.2.3 Monitoring i kontrola podmiotów gospodarczych korzystających ze WIOŚ Poznań środowiska VII.2.1 2014-2021 150,0 Budżet Gminy Według zgłoszonych potrzeb Budżet Gminy Środki zewnętrzne b.d Środki własne Źródło: Budżet Gminy i Miasta Krajenka na rok 2014; Wieloletnia Prognoza Finansowa Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2025; Strategia Rozwoju Gminy i Miasta Krajenka na lata 2008-2017; Powiatowy Zarząd Dróg w Złotowie; Wielkopolskie Zarząd Dróg Wojewódzkich w Poznaniu; Wielkopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Poznaniu – oddział rejonowy w Pile; Nadleśnictwo Zdrojowa Góra. 103 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” 7. ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM Dzięki odpowiednim instrumentom zarządzania środowiskiem cele zawarte w Programie Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata mogą być skutecznie realizowane. Wśród instrumentów zarządzania środowiskiem, które mogą zostać wykorzystane przy realizacji Programu ochrony środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka, należy wyróżnić: instrumenty prawnoadministracyjne, ekonomiczne oraz społeczne. Instrumenty te wynikają z następujących aktów prawnych: • Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232 z późn zm.) • Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r., poz. 145 z późn. zm.), • Ustawa o odpadach (Dz. U. z 2013 r., poz. 21), • Ustawa o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 r., poz. 627), • Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012 r., poz. 647 z późn. zm.), • Ustawa o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 686), • Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2014 r., poz. 613) • Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1205), • Ustawa o lasach (Dz. U. z 2011 r., Nr 12, poz. 59 z późn. zm.), • Prawo budowlane (Dz. U. z 2013 r., poz. 1409). Instrumenty prawno-administracyjne Instrumenty prawno-administracyjne to przede wszystkim: akty prawa miejscowego, zakazy, ograniczenia i nakazy, normy (standardy), pozwolenia prawno-administracyjne oraz proekologiczne procedury administracyjne. Akty prawa miejscowego Wśród najważniejszych aktów prawa miejscowego, istotnych z punktu widzenia ochrony środowiska, znajdują się plany zagospodarowania przestrzennego, w których ustala się m.in. szczególne warunki zagospodarowania terenów, uwzględniające potrzeby ochrony środowiska przyrodniczego, kulturowego i zdrowia ludzi, prawidłowego gospodarowania zasobami przyrody oraz ochrony gruntów rolnych i leśnych. Inne istotne akty prawa miejscowego dotyczą ochrony powietrza (POP), cennych obiektów przyrodniczych, zasad utrzymania czystości i porządku, zasad zbiorowego zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków. Zakazy, ograniczenia i nakazy Zakazy, ograniczenia i nakazy mogą wynikać z ww. aktów prawa miejscowego. Zakazy dotyczą również m.in. emisji szkodliwych substancji, stosowania związków, materiałów czy technologii niebezpiecznych dla środowiska i zdrowia ludzi. Ograniczenia mogą dotyczyć korzystania ze środowiska, nakazy – np. opracowania oceny oddziaływania na środowisko (OOŚ). Standardy Wśród standardów wyróżniamy m.in.: standardy emisyjne, standardy jakości środowiska oraz inne np. normy produktowe, normy techniczno-technologiczne, normy właściwego postępowania. Standardy emisyjne stanowią dopuszczalne wielkości emisji, które mogą być określone indywidualnie dla danej instalacji lub ogólnie dla poszczególnych typów instalacji, w rozporządzeniach. Standardy jakości środowiska są wymaganiami, które muszą być spełnione w określonym czasie przez środowisko jako całość lub jego poszczególne elementy przyrodnicze. Określają one maksymalne, dopuszczalne stężenia substancji w odniesieniu do odpowiednich komponentów środowiska tj. powietrza, wody, gleby, ziemi oraz dopuszczalne poziomy hałasu lub promieniowania, które mogą 104 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” być zróżnicowane w zależności od rodzajów obszarów. Normy produktowe stanowią np. dopuszczalne stężenie ołowiu w benzynie. Normy technicznotechnologiczne określają rodzaj i ilość zanieczyszczeń, które mogą powstawać w danym procesie produkcyjnym lub podczas użytkowania danego urządzenia, natomiast normy właściwego postępowania dotyczą np. przewozu substancji niebezpiecznych. Pozwolenia Pozwolenie emisyjne wydawane są w zakresie np. emisji pyłów i gazów do powietrza, wprowadzania ścieków do wód lub powierzchni ziemi, wytwarzania odpadów, a także zintegrowanego oddziaływania na środowisko. Pozwoleniami eksploatacyjnymi są np. koncesje na poszukiwanie lub rozpoznanie złóż, koncesje na wydobywanie kopalin ze złóż, pozwolenia wodnoprawne w zakresie wykonania urządzeń wodnych, poboru wód podziemnych, rolniczego wykorzystania ścieków, decyzje o wyłączeniu gruntów rolnych i leśnych z produkcji. Innym rodzajem pozwoleń są pozwolenia na budowę, rozbiórkę obiektu budowlanego, decyzje o pozwoleniu na zmianę sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Proekologiczne procedury administracyjne Proekologiczne procedury administracyjne stanowią m.in. procedury postępowania w sprawie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, procedury postępowania w sprawie oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko oraz na obszar Natura 2000, procedury postępowania w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko, procedury dostępu społeczeństwa do informacji o środowisku, procedury zapewnienia udziału społeczeństwa w ochronie środowiska. Instrumenty ekonomiczne Do instrumentów finansowych należą: instrumenty o charakterze opłat i podatków, instrumenty oparte na transakcjach rynkowych, zachęty finansowe, administracyjne kary pieniężne i inne instrumenty dobrowolnego stosowania. Instrumenty o charakterze opłat i podatków Instrumentami o charakterze opłat i podatków są np. opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska, które ponoszą podmioty korzystające ze środowiska. Zachęty finansowe Zachęty finansowe, czyli pomoc finansowa udzielana przez Państwo skierowane są do podmiotów gospodarczych. Zadaniem zachęt finansowych jest wspieranie inwestycji proekologicznych. Pochodzą one z budżetu państwa lub samorządów lokalnych, funduszy ekologicznych, pomocy zagranicznej. Mogą mieć formę dotacji, kredytów i pożyczek udzielanych na preferencyjnych warunkach. Administracyjne kary pieniężne Administracyjne kary pieniężne, czyli przymusowe bezzwrotne świadczenie ponoszone za przekroczenie lub naruszenie warunków korzystania ze środowiska ustalonych przepisami prawnymi. Instrumenty społeczne Celem instrumentów oddziaływania społecznego jest ukierunkowanie proekologicznego zachowania społeczeństwa, w tym przestrzegania zakazów i nakazów. Oparte są one na założeniu, że zachowanie podmiotów i grup następuje w wyniku pozyskiwania informacji. Instrumenty społecznego oddziaływania to narzędzia związane z kształtowaniem świadomości i wiedzy ekologicznej ludzi. Wyróżniamy instrumenty społecznego oddziaływania o charakterze formalnym i nieformalnym. Do formalnych należy m.in.: • edukacja ekologiczna, • dostęp do informacji o środowisku 105 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Wśród nieformalnych wyróżniamy m.in.: • nieformalną edukację ekologiczna (m.in. edukację na podstawie informacji środków masowego przekazu, edukacja kształtowana podczas dyskusji w różnych gronach), • działania informacyjne (m.in. ulotki, broszury, seminaria szkoleniowe, masowe akcje i kampanie np.: sprzątanie świata), • instrumenty nacisku społecznego (m.in. petycje, zbieranie podpisów, manifestacje, demonstracje). Do instrumentów oddziaływania społecznego zaliczyć można instrumenty, takie jak: Edukacja ekologiczna Pod pojęciem edukacji ekologicznej należy rozumieć działania mające na celu usprawnienie działań samorządów poprzez profesjonalne dokształcanie i systemy szkoleń, wdrożenie interdyscyplinarnego modelu pracy, współpracę i partnerstwo między instytucjami, a także budowanie powiązań między władzami samorządowymi a społeczeństwem. Działania edukacyjne oraz szkolenia powinny być organizowane dla: • pracowników administracji rządowej i samorządowej, • samorządów mieszkańców, • nauczycieli szkół wszystkich szczebli, • członków organizacji pozarządowych, • dziennikarzy, • dzieci i młodzieży, • dyrekcji i kadry zakładów produkcyjnych. Dostęp społeczeństwa do informacji Dostęp społeczeństwa do informacji poprzez udział społeczeństwa w zarządzaniu należy zapewnić przy użyciu narzędzi takich jak: konsultacje społeczne, debaty publiczne, czy uzgodnienia. Instrumenty dobrowolnego stosowania Instrumenty dobrowolnego stosowania to m.in. umowy, porozumienia oraz dobrowolne procedury i systemy zarządzania. Wynikają one z rożnych dokumentów o nieobligatoryjnym charakterze i norm międzynarodowych. Przykładem mogą być procedury technologiczne, oraz systemy zarządzania środowiskowego (SZŚ), w tym system ISO 14001 (norma EN ISO 14001:2004) i EMAS. Zalecenia ekologiczne Zalecenia ekologiczne wskazują określone działania lub rozwiązania technologiczne, techniczne i organizacyjne, które jednostka może wdrożyć w celu uzyskania wyższej ekologiczno-ekonomicznej efektywności funkcjonowania. Przykładem może być zbiór zaleceń w zakresie oszczędzania energii w jednostkach administracji publicznej. Z uwagi na fakt, że Burmistrz Gminy i Miasta Krajenka dysponuje ograniczonymi instrumentami, spośród wyżej wymienionych, natomiast pozostałe instrumenty znajdują się w posiadaniu innych organów, takich jak: Starostwa Powiatu Złotowskiego, Marszałek Województwa, Wojewoda, Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska czy Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej, konieczna jest ścisła współpraca pomiędzy tymi instytucjami dla sprawnego i efektywnego zarządzania jakością środowiska na terenie gminy. 8. MECHANIZMY FINANSOWE REALIZACJI PROGRAMU Sukcesywna realizacja poszczególnych zadań zaplanowanych w Programie ochrony środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka uzależniona jest głównie od dostępności środków finansowych, które mogą 106 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” pochodzić z różnych źródeł. Do podstawowych źródeł finansowania zaplanowanych zadań zalicza się budżet Gminy oraz środki własne przedsiębiorców. Jednak często dostępne środki są niewystarczające i muszą być wspierane kredytami, pożyczkami lub dotacjami, które mogą pochodzić ze źródeł krajowych lub zagranicznych. Źródła krajowe: • Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie (NFOŚiGW) - Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej jest wspólnie z wojewódzkimi funduszami filarem polskiego systemu finansowania ochrony środowiska. Najważniejszym zadaniem Narodowego Funduszu w ostatnich latach jest efektywne i sprawne wykorzystanie środków z Unii Europejskiej przeznaczonych na rozbudowę i modernizację infrastruktury ochrony środowiska w naszym kraju. Wdrażanie projektów ekologicznych, które uzyskały lub uzyskają wsparcie finansowe z Komisji Europejskiej oraz dofinansowanie tych przedsięwzięć ze środków Narodowego Funduszu będzie służyło osiągnięciu przez Polskę efektów ekologicznych wynikających z zobowiązań międzynarodowych. Źródłem wpływów NFOŚiGW są opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska i kary za naruszanie prawa ekologicznego. Dzięki temu, że główną formą dofinansowania działań są pożyczki, Narodowy Fundusz stanowi „odnawialne źródło finansowania” ochrony środowiska. Pożyczki i dotacje, a także inne formy dofinansowania, stosowane przez Narodowy Fundusz, przeznaczone są na dofinansowanie w pierwszym rzędzie dużych inwestycji o znaczeniu ogólnopolskim i ponadregionalnym w zakresie likwidacji zanieczyszczeń wody, powietrza i ziemi. Finansowane są również zadania z dziedziny geologii i górnictwa, monitoringu środowiska, przeciwdziałania zagrożeniom środowiska, ochrony przyrody i leśnictwa, popularyzowania wiedzy ekologicznej, profilaktyki zdrowotnej dzieci a także prac naukowo-badawczych i ekspertyz. W ostatnim czasie szczególnym priorytetem objęte są inwestycje wykorzystujące odnawialne źródła energii. Ze środków NFOŚiGW o dofinansowanie mogą ubiegać się podmioty - jednostki samorządu terytorialnego, przedsiębiorstwa, instytucje i urzędy, szkoły wyższe i uczelnie, jednostki organizacyjne ochrony zdrowia, organizacje pozarządowe tj.: fundacje, stowarzyszenia, administracja państwowa oraz osoby fizyczne. Dofinansowanie przedsięwzięć odbywa się przez udzielanie: oprocentowanych pożyczek, dotacji, w tym: dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych, dokonywanie częściowych spłat kapitału kredytów bankowych, dopłaty do oprocentowania lub ceny wykupu obligacji, dopłaty do demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji. W 2014 roku środki finansowe NFOŚiGW rozdysponowane są w ramach następujących programów priorytetowych: 1. Ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi, 2. Racjonalne gospodarowanie odpadami i ochrona powierzchni ziemi, 3. Ochrona atmosfery, 4. Ochrona różnorodności biologicznej i funkcji ekosystemów, 5. Międzydziedzinowe. • Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu (WFOŚiGW) – przedmiotem działania WFOŚiGW jest wspieranie oraz dofinansowywanie działalności służącej ochronie środowiska i gospodarki wodnej, zgodnie z kierunkami polityki ekologicznej państwa i celami środowiskowymi wynikającymi ze strategii zrównoważonego rozwoju województwa wielkopolskiego. Równocześnie ze względu na wieloletnie doświadczenie w finansowaniu ochrony środowiska Funduszowi zostały przydzielone zadania związane z obsługą na terenie województwa wielkopolskiego środków unijnych przeznaczonych na ten obszar. Realizacja zadań statutowych WFOŚiGW odbywa się zgodnie z uchwalanym na każdy rok planem pracy, poprzez udzielanie pożyczek i dotacji na zadania realizowane w poszczególnych komponentach środowiska. W 2014 roku obowiązuje 107 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” • • następująca lista przedsięwzięć priorytetowych: 1. Ochrona wód i gospodarka wodna, 2. Ochrona powietrza, 3. Ochrona powierzchni ziemi i zagospodarowanie odpadów zgodnie z Planem Gospodarki Odpadami dla Województwa Wielkopolskiego, 4. Ochrona przyrody, 5. Edukacja ekologiczna, 6. Inne zadania Bank Ochrony Środowiska (BOŚ) – oferuje preferencyjne kredyty na przedsięwzięcia związane z ochroną środowiska i zarazem wspiera rozwój biznesu. Oferta kredytowa skierowana jest do klientów indywidualnych, wspólnot mieszkaniowych, przedsiębiorców i samorządów terytorialnych. Kredyty udzielane są również we współpracy z wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Kredyty mogą być udzielane m.in. na: zakup i montaż kolektorów słonecznych do podgrzewania wody, na przedsięwzięcia związane z wykorzystywaniem odnawialnych źródeł energii, na zakup lub montaż urządzeń i wyrobów służących ochronie środowiska, inwestycje w zakresie zbiorowego zaopatrzenia wsi w wodę, inwestycje prowadzące do ograniczenia zużycia energii elektrycznej. Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) – dla samorządów bank udziela kredytów inwestycyjnych dla jednostek samorządu terytorialnego, na realizację projektu dofinansowanego ze środków z budżetu Unii Europejskiej, kredytów ze środków Europejskiego Banku Inwestycyjnego na finansowanie rozwoju regionalnego i kredytów ze środków Europejskiego Banku Inwestycyjnego z grantami Komisji Europejskiej. W swojej ofercie bank ma również Fundusz Termomodernizacji i Remontów, gdzie środki przeznaczone są dla Inwestorów realizujących przedsięwzięcia termomodernizacyjne, remontowe oraz remonty budynków mieszkalnych jednorodzinnych z udziałem kredytów zaciąganych w bankach komercyjnych. Fundusz Rozwoju Inwestycji Komunalnych - środki przeznaczone są na preferencyjne kredyty udzielane przez BGK w celu umożliwienia gminom i ich związkom oraz powiatom i związkom powiatów sfinansowania kosztów przygotowania dokumentacji projektowej inwestycji komunalnych. Źródła zagraniczne: Obecnie trwa procedura przydzielania środków na nową perspektywę finansową na lata 2014-2020. W ramach funduszy polityki spójności będzie realizowanych 6 krajowych programów, w tym jeden ponadregionalny dla województw Polski Wschodniej. Propozycja podziału Funduszy Europejskich 2014-2020 na programy krajowe przedstawia się następująco: • Infrastruktura i Środowisko - 27 513,9 mln €, • Inteligentny Rozwój - 8 614,1 mln €, • Wiedza, Edukacja, Rozwój - 4 419,3 mln €, • Polska Cyfrowa - 2 255,6 mln €, • Polska Wschodnia - 2 117,2 mln €, • Pomoc Techniczna - 700,1 mln €. • Norweski Mechanizm Finansowy i Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego - działa w dziedzinie ochrona środowiska, w tym środowiska ludzkiego, poprzez dofinansowanie m.in. redukcji zanieczyszczeń i promowania odnawialnych źródeł energii, promowania zrównoważonego rozwoju poprzez lepsze wykorzystanie i zarządzanie zasobami, ochrony kulturowego dziedzictwa europejskiego, rozwoju zasobów ludzkich. Wysokość udzielanego dofinansowania to 60% całkowitych kosztów kwalifikowalnych zadania. Wyjątki stanowi przypadek gdy 15% lub więcej całkowitych kosztów kwalifikowalnych projektu będzie współfinansowane z budżetu państwa lub budżetu jednostek samorządu terytorialnego. Wtedy finansowe wsparcie dla reszty kosztów kwalifikowanych projektu może sięgać nawet do 85% kosztów kwalifikowalnych zadania. 108 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” • Program LIFE+ jest kontynuacją Instrumentu Finansowego LIFE, utworzonego przez Komisję Europejską w 1992 roku. W trakcie trzech kolejnych edycji dofinansowano realizację łącznie ponad 2500 projektów we wszystkich krajach członkowskich. W latach 2004-2006 z tej formy dofinansowania skorzystała również Polska. Instrument finansowy LIFE+ jest bardzo wymagającym programem, obejmującym różnorodne zagadnienia poczynając od ochrony przyrody i różnorodności biologicznej, przez zmiany klimatu, ochronę powietrza, ochronę gleb i wód, przeciwdziałanie hałasowi, ochronę zdrowia aż po działania mające na celu wzrost świadomości społecznej w dziedzinie środowiska. Program LIFE+ podzielony jest na trzy komponenty tematyczne: o Komponent I LIFE+ PRZYRODA I RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA o Komponent II LIFE+ POLITYKA I ZARZĄDZANIE W ZAKRESIE ŚRODOWISKA o Komponent III LIFE+ INFORMACJA I KOMUNIKACJA W dniu 27 marca 2014 r. Rada Nadzorcza NFOŚiGW zatwierdziła dokument definiujący zasady finansowego wsparcia Beneficjentów LIFE w nowej perspektywie finansowej 20142017. NFOŚiGW przeznacza 146 mln zł na współfinansowanie projektów LIFE wybranych w ramach naborów KE 2014-2017, oraz 85 mln zł na preferencyjne pożyczki dla obecnych i przyszłych Beneficjentów LIFE. Najważniejsze postanowienia programu priorytetowego Współfinansowanie programu LIFE w obszarze nowej perspektywy finansowej są następujące: o utrzymanie dotacyjnego wsparcia dla Beneficjentów LIFE nawet do poziomu 35% kosztów kwalifikowanych, czyli uzupełnienie wkładu finansowego KE do 95% kosztów kwalifikowanych projektu, o udostępnienie wsparcia pożyczkowego na zapewnienie wymaganego wkładu własnego wnioskodawcy i zachowanie płynności finansowej. 9. MONITORING REALIZACJI PROGRAMU Nadrzędną zasadą niniejszego opracowania jest realizacja wyznaczonych zadań przez określone jednostki, którym poszczególne zadania przypisano. W procesie wdrażania Programu biorą udział następujące grupy podmiotów: • podmioty uczestniczące w organizacji i zarządzaniu Programem, • podmioty realizujące zadania Programu, w tym podmioty gospodarcze korzystające ze środowiska, • podmioty kontrolujące przebieg realizacji i efekty Programu, • mieszkańcy Gminy i Miasta Krajenka, odbierający wyniki działań Programu. W cyklach czteroletnich będzie oceniany stopień realizacji przyjętych celów ekologicznych i działań. Ocena ta będzie bazą do ewentualnej korekty celów i strategii ich realizacji. Niezbędna jest współpraca pomiędzy wszystkimi jednostkami uczestniczącymi w realizacji Programu. Burmistrz współpracuje z organami administracji samorządowej szczebla powiatowego, a także z instytucjami administracji specjalnej (tj. WIOŚ, PPIS) w dyspozycji których znajdują się odpowiednie instrumenty np. prawne, finansowe czy kontroli. Proces wdrażania Programu wymaga stałego monitoringu. Najważniejszym jego elementem jest ocena realizacji zadań z punktu widzenia osiągnięcia założonych celów. Okresowej ocenie i analizie należy poddawać: • stopień realizacji przedsięwzięć i zadań, • poziom wykonania przyjętych celów, • rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami a ich realizacją, • przyczyny ww. rozbieżności. 109 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Na potrzeby przeprowadzania oceny realizacji poszczególnych celów, a także zdań przedstawionych w harmonogramie zaproponowano wykorzystanie wskaźników przedstawionych w tabeli poniżej. Analiza przedstawionych wskaźników będzie podstawą do korekty i weryfikacji przedsięwzięć planowanych w Programie. Tabela 48 Wskaźniki monitorowania Programu Cel ekologiczny Nazwa wskaźnika Rozwój obszarów prawnie chronionych poprzez ochronę różnorodności biologicznej i krajobrazowej Powierzchnia obszarów prawnie chronionych w tym: • obszary NATURA 2000 • obszary chronionego krajobrazu • użytki ekologiczne Liczba pomników przyrody Przyrost powierzchni prawnie chronionej Lesistość gminy Powierzchnia obszarów leśnych Powierzchnia zalesień i odnowień Struktura lasów (iglaste, liściaste) Powierzchnia terenów zieleni urządzonej Udział terenów zieleni urządzonej w stosunku do powierzchni całej gminy Liczba nowo powstałej zieleni urządzonej Stężenie średnioroczne dla strefy wielkopolskiej: • pyłu PM10 • pyłu PM2,5 • benzo(a)pirenu • arsenu • O3 • SO2 • NO2 Ocena jakości powietrza Prowadzenie trwale gospodarki leśnej zrównoważonej Rozwój obszarów zieleni urządzonej Poprawa jakości powietrza poprzez ograniczenie emisji zanieczyszczeń ze źródeł powierzchniowych, liniowych i punktowych Zwiększenie wykorzystywania odnawialnych źródeł energii Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych Budowa i modernizacja systemu zaopatrywania ludności w wodę oraz uporządkowanie gospodarki ściekowej Jednostka Ilość nowych odnawialnych źródeł energii Roczne nakłady finansowe poniesione realizację celu Stan jakości wód powierzchniowych sztuk % % ha ha % ha % ha µg/m 3 klasyfikacja stref sztuk na Jakość wód podziemnych Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków z ogólnej liczby ludności Jakość ścieków surowych doprowadzanych do oczyszczalni Stężenie zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach do odbiornika Wodociągi: długość czynnej sieci, ludność korzystająca z sieci wodociągowej Kanalizacja: długość czynnej sieci, ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej Ilość zewidencjonowanych zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków Ilość zlikwidowanych zbiorników bezodpływowych Nakłady finansowe poniesione na realizację celu w jednostce czasu 110 ha zł/rok Klasa jakości Klasa czystości % mg/dm 3 mg/dm 3 km % km % sztuk sztuk zł/rok „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” Cel ekologiczny Ochrona mieszkańców podtopieniami i suszą Nazwa wskaźnika Jednostka przed Prowadzenie kontroli w zakresie prawidłowej gospodarki odpadami Rozwój systemu gospodarki odpadami i uzyskanie zakładanych w KPGO poziomów odzysku dla poszczególnych rodzajów odpadów Osiągnięcie dopuszczalnych poziomów hałasu poprzez budowę i modernizację ciągów komunikacyjnych Utrzymanie poziomów promieniowania elektromagnetycznego poniżej wartości dopuszczalnych Ochrona powierzchni ziemi przed negatywnym oddziaływaniem rolnictwa i innych rodzajów działalności gospodarczej Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców poprzez promowanie postaw i działań proekoloegicznych Zapobieganie powstawania poważnych awarii oraz minimalizacja ich skutków Ilość wybudowanych zbiorników małej retencji sztuk Długość zmodernizowanych i odbudowanych obiektów melioracji wodnych podstawowych i szczegółowych. Nakłady finansowe poniesione na realizację celu w jednostce czasu Ilość wydanych zezwoleń na zbieranie i przetwarzanie odpadów Masa zebranych odpadów komunalnych Masa zebranych odpadów komunalnych w przeliczeniu na 1 mieszkańca gminy Masa odpadów komunalnych zebrana selektywnie Liczba zlikwidowanych „dzikich” wysypisk odpadów Ilość usuniętych wyrobów azbestowych Długość nowo wybudowanych dróg Długość wyremontowanych dróg Ilość instalacji elektromagnetyczne Powierzchnia gruntów zagospodarowanych Powierzchni gruntów zdewastowanych emitujących km zł/rok sztuk Mg/rok kg/os Mg/rok sztuk Mg/rok km km pola sztuk zrekultywowanych i zdegradowanych i Liczba przeprowadzonych edukacyjno-informacyjnych kampanii ha ha sztuk Liczba jednostek, które przystąpiły do akcji ekologicznych sztuk Nakłady finansowe poniesione na realizację celu w jednostce czasu zł/rok Liczba zakładów o dużym ryzyku (ZDR) i zwiększonym ryzyku (ZZR) wystąpienia awarii przemysłowej sztuk Liczba awarii spowodowanych przez przemysł Liczba awarii spowodowanych przez transport sztuk sztuk 10. PODSUMOWANIE Podstawą prawną niniejszego opracowanie jest art.17 ust.1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r. poz. 1232 ze zm.), który zobowiązuje gminy do opracowania i uchwalania Programu ochrony środowiska uwzględniając cele zawarte w strategiach, programach i dokumentach programowych niezbędnych do realizacji ochrony środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. „Program ochrony środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” jest aktualizacją poprzedniego „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2010-2013 z perspektywą na lata 2014-2017” przyjętego wraz z „Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2010-2013 z perspektywą na lata 2014-2017” uchwałą Rady Miejskiej w Krajence Nr XLVI/253/10 z dnia 9 lipca 2010 roku 111 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” W pierwszej części opracowania przedstawiono podstawę prawną i strukturę opracowania oraz wskazano metodykę sporządzania niniejszego opracowania. Omówione zostały uwarunkowania środowiskowe wynikające z dokumentów strategicznych szczebla krajowego, wojewódzkiego jak i lokalnego. Wyznaczony został nadrzędny cel Programu oraz zostały określone priorytety ochrony środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka: • Ochrona przyrody i dziedzictwa przyrodniczego, • Poprawa jakości powietrza, • Ochrona zasobów wód podziemnych i powierzchniowych, • Racjonalny system gospodarowania odpadami, • Zmniejszenie uciążliwości hałasu i ochrona mieszkańców przed polami elektromagnetycznymi, • Zrównoważona gospodarka zasobami naturalnymi, • Edukacja ekologiczna mieszkańców gminy i poprawa bezpieczeństwa ekologicznego. Na podstawie aktualnego stanu poszczególnych komponentów środowiska wyznaczono cele ekologiczne. Realizacja zaplanowanych zadań przedstawionych w harmonogramie pozwoli na osiągniecie zakładanych celów. Omówiono mechanizmy prawno-ekonomiczne, służące skutecznemu zarządzaniu środowiskowemu. Wyznaczono wskaźniki monitoringu realizacji Programu, dzięki którym w kolejnych latach możliwe będzie określenie kierunku zmian zachodzących w środowisku. Niniejszy dokument uwzględnia najważniejsze uwarunkowania środowiskowe wynikające z opracowań strategicznych, określa konieczne inwestycje oraz szacunkowe koszty niezbędne do ich wykonania, wskazuje realizatorów poszczególnych działań, a tym samym stanowi politykę ekologiczną Gminy i Miasta Krajenka. Wykorzystane materiały • • • • • • • • • Aktualizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych – AKPOŚK 2010 „Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31.12.2012 rok” Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 2012 Informacja o stanie środowiska i działalności kontrolnej Wielkopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Powiecie Złotowskim w roku 2012” Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu, Strategia wzrostu efektywności energetycznej i rozwoju odnawialnych źródeł energii w Wielkopolsce na lata 2012-2020 Plan gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego na lata 2012-2017 Polityka ekologiczna państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Złotowskiego na lata 2004-2011 - aktualizacja Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2012-2015 „Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2012” Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu, Wyjaśnienie skrótów BDL GUS EMAS GDOŚ GDDKiA GIOŚ GUS GZWP – – – – Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego (ang. Eco Management and Audit Scheme) System Ekozarządzania i Audytu Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Główny Inspektorat Ochrony Środowiska Główny Urząd Statystyczny w Warszawie Główny Zbiornik Wód Podziemnych 112 „Program Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka na lata 2014-2017 z perspektywą na kolejne 4 lata” ISPA - IUNG KPOŚK NFOŚiGW OOŚ OSChR OSO PEP – – – – – – PM2,5 PM10 POIiŚ POIG PPIS PROW RDOŚ RLM RZGW SOO UE WFOŚiGW WIOŚ WWA ZDR ZZR ZDW – – – – – – – – – – – – – - (ang. Instrument for Structural Policies for Pre-Accession) przedakcesyjny instrument pomocowy Unii Europejskiej dla państw kandydujących Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie oceny oddziaływania na środowisko Okręgowa Stacja Chemiczno - Rolnicza w Gorzowie Wielkopolskim Obszary specjalnej ochrony ptaków Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 pył zawieszony o granulacji do 2,5 µm pył zawieszony o granulacji do 10 µm Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska równoważna liczba mieszkańców Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej Specjalne obszary ochrony siedlisk Unia Europejska Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne zakład dużego ryzyka zakład zwiększonego ryzyka Zarząd Dróg Wojewódzkich 113