docwto-polskie rolnictwo po 2013 roku
download 
Reklamacja Transkrypt
wto-polskie rolnictwo po 2013 roku
ZAGROśENIA WYNIKAJĄCE Z LIBERALIZACYJNYCH DZIAŁAŃ ŚWIATOWEJ ORGANIZACJI HANDLU DLA POLSKIEGO ROLNICTWA PO 2013 ROKU Po zakończeniu II wojny światowej społeczność międzynarodowa, przy szczególnej aktywności krajów wysoko rozwiniętych, rozpoczęła proces mający na celu ułatwianie wymiany handlowej pomiędzy róŜnymi krajami. Ustalanie zasad w światowym handlu w okresie powojennym zainicjowano powołaniem w 1947 roku, w Hawanie, Układu Ogólnego w sprawie Taryf Celnych i Handlu (General Agreement on Tariffs and Trade), który w skrócie określano terminem GATT. Do układu tego w 1948 roku przystąpiły 33 kraje. Proces normalizowania wymiany handlowej trwa do chwili obecnej i aktualnie moŜna powiedzieć, Ŝe ponad 90% światowej populacji ludności funkcjonuje w tzw. Światowej Organizacji Handlu (World Trade Organization) określanej skrótowo jako WTO. Organizacja ta z siedzibą w Genewie została powołana w Marakeszu na zakończenie tzw. Rundy Urugwajskiej GATT. Rys historyczny ustalania zasad w światowym handlu podany jest w tabeli obok. Liczba krajów, które podporządkowują się wymaganiom Światowej Organizacji Handlu świadczy o tym, iŜ nie ma w tej chwili innej konkurencyjnej alternatywy. U podstaw tendencji liberalizacyjnych w światowym handlu leŜy między innymi teoria Miltona Friedmana - laureata nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii. Milton Friedman proponował wprowadzanie zasad wolnego handlu międzynarodowego, ograniczanie roli rządów w tym zakresie oraz odchodzenie od polityki protekcjonizmu celnego. Rozwiązaniem docelowym dla świata powinna być tzw. globalna gospodarka, w której produkt będzie moŜna wytworzyć w dowolnym miejscu, przy uŜyciu zasobów pochodzących z dowolnego miejsca, przez firmę ulokowaną w dowolnym miejscu oraz sprzedać ten Lata 1948 1961 - 1962 1964 - 1967 1967 1973 - 1976 1986 - 1994 1994 1995 2001 - 2010 Nazwa rokowań Układ Ogólny w sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT) Runda Dillona Runda Kennedy'ego Przystąpienie Polski do GATT Runda Tokijska Runda Urugwajska Utworzenie Światowej Organizacji Handlu Przystąpienie Polski do WTO Runda Doha Liczba krajów uczestniczących 33 45 48 99 117 153 Mapa Światowej Organizacji Handlu produkt w dowolnym miejscu, przy załoŜeniu tylko takich kryteriów dostępu, jak jakość i cena. Światowa Organizacja Handlu sprzyja takiej koncepcji ekonomicznej i jako główne swoje działania przyjęła następujące zadania: - liberalizacja międzynarodowego handlu dobrami i usługami, - prowadzenie polityki inwestycyjnej wspierającej handel, - rozstrzyganie sporów dotyczących wymiany handlowej, - przestrzeganie praw własności intelektualnej. Kraje przystępujące do Światowej Organizacji Handlu zobowiązane są do dostosowania wewnętrznego ustawodawstwa do norm tej organizacji oraz udzielania koncesji handlowych podmiotom zagranicznym. Członków Światowej Organizacji Handlu obowiązują następujące porozumienia: - Układ Ogólny w sprawie Ceł i Handlu (General Agreement on Tariffs and Trade) GATT, - Układ Ogólny w sprawie Handlu Usługami (General Agreement on Trade in Services) GATS, - Układ w sprawie Handlowych Aspektów Własności Intelektualnej (Trade Related Aspects of Intellektual Property Rights) TRIPS, - porozumienie dotyczące mechanizmów polityki handlowej, - porozumienie o zasadach i procedurach dotyczących rozstrzygania sporów. Unia Europejska, jako członek tej organizacji, podporządkowuje się w całości tym zasadom i stara się równieŜ w zakresie rolnictwa dostosowywać do oczekiwań WTO. Liberalizacja w handlu artykułami rolnymi jest bardzo trudnym procesem, jednakŜe odpowiedzią Unii Europejskiej na wypracowane w czasie trwania Rundy Urugwajskiej GATT Porozumienie dotyczące Rolnictwa (The Agreement on Agriculture) AoA było wprowadzenie tzw. reformy Mc Sharry'ego 1993 1999. Ta reforma stanowi odejście od wspierania rolnictwa poprzez dopłaty do cen produktów na rzecz wprowadzenia systemu dopłat bezpośrednich jako czynnika mającego na celu obniŜanie kosztów produkcji. Agenda 2000 obowiązująca w okresie 2000 – 2006 oraz PROW i WTO w okresie 2007 – 2013 stanowią w zasadzie kontynuację w dąŜeniu do obniŜania cen na produkty rolne, w celu zmniejszania ich róŜnic w porównaniu do cen światowych. Konieczność dostosowywania Wspólnotowej Polityki Rolnej do liberalizacji międzynarodowego handlu dobrami i usługami oraz ograniczania subwencjonowania sektora rolnego wymaga podejmowania niezbędnych reform w tej polityce. Praktycznie od 2007 roku zainicjowano tzw. health check, który oznacza Przegląd Zdrowotny Wspólnej Polityki Rolnej. WyŜej wymieniony przegląd zdrowotny wyznacza podjęcie następujących działań: - dostosowywanie Wspólnej Polityki Rolnej do wymagań Światowej Organizacji Handlu, - stopniowe wprowadzanie zasady decouplingu, czyli oddzielania płatności od produkcji, - sukcesywne wprowadzanie mechanizmu modulacji polegającego na ograniczaniu przyznawanych płatności bezpośrednich duŜym podmiotom gospodarczym i przesuwanie ich do drugiego filaru Wspólnej Polityki Rolnej, tj. PROW, - dąŜenie do wyrównywania poziomu wsparcia bezpośredniego we wszystkich krajach Unii Europejskiej, - stopniowe wdraŜanie Zasad Wzajemnej Zgodności, tj. cross compliance, które mają na celu poprawienie jakości wytwarzanej Ŝywności i ochronę środowiska naturalnego rozumianego jako dobro globalne, - wprowadzanie systemu doradztwa dla rolników korzystających z róŜnych form wsparcia unijnego. Ograniczanie subwencjonowania sektora rolnego oznaczać będzie zmniejszenie budŜetu Unii z około 40% - w 2009 roku, do niewiele ponad 30% - po roku 2013. Szacuje się, Ŝe system dopłat obecnie jest tak ustawiony, iŜ pozwala 20% gospodarstw na przechwytywanie blisko 80% subwencji. Wielkoobszarowe gospodarstwa w Francji, Niemczech i Wielkiej Brytanii uzyskują rocznie płatności po kilkadziesiąt milionów euro. W Polsce jest równieŜ grupa podmiotów, która uzyskuje po kilka milionów euro dopłat obszarowych. NaleŜy podkreślić, Ŝe mechanizm modulacji juŜ jest realizowany w krajach starej Unii (UE-15) od 2009 roku, jednakŜe Komisja Europejska zdołała wynegocjować obniŜenie stawek płatności tylko do poziomu 14%, mimo iŜ zamierzała przeforsować poziom obniŜki w wysokości 22%. Kompromis w zakresie stawek modulacji przedstawia poniŜsza tabela. Mechanizm modulacji po roku 2013 ma równieŜ objąć pozostałe kraje Unii Europejskiej, a zatem będą przesuwane akcenty z polityki rynkowej na politykę strukturalną. Unia Europejska w ramach rokowań ze Światową Organizacją Handlu zadeklarowała wycofanie Poziom dopłat w € do 5000 € od 5000 € do 299 999 € Od 300 000 € się po roku 2013 z subwencji eksportowych oraz zgodziła się na obniŜenie poziomu ceł na produkty rolne z pułapu od 20 do 90% na pułap od 10 do 27%. Spodziewanymi skutkami wyŜej wymienionych zamierzeń będą następujące reperkusje, między innymi dla polskiego rolnictwa: - utrata moŜliwości przywracania równowagi na rynkach wewnętrznych przy pomocy subwencjonowanego eksportu, - utrata części rynku międzynarodowego, - utrata części rynku wewnętrznego Unii Europejskiej na rzecz producentów rolnych innych krajów, - moŜliwym stanie się znaczny spadek produkcji rolnej w dłuŜszym horyzoncie czasowym oraz utrata samowystarczalności Ŝywnościowej, - niewykluczonym następstwem planowanych działań moŜe być zmiana charakteru wiejskiej przestrzeni produkcyjnej i krajobrazu wiejskiego. Oczywistym staje się fakt, Ŝe Unia Europejska, godząc się na Ŝądania Światowej Organizacji Handlu, powinna zaplanować mechanizmy obrony własnego rynku rolnego. WdraŜanie zasad cross compliance moŜe być oręŜem w tej walce, poniewaŜ kraje, które proLata 2009 0% 7% 11% 2010 0% 8% 12% 2011 0% 9% 13% 2012 0% 10% 14% dukują Ŝywność znacznie taniej u siebie i które Ŝądają dla siebie dostępu do rynków unijnych, często unikają stosowania nakładów na ochronę środowiska naturalnego, które jest przecieŜ dobrem ogólnym. Niewykluczonym staje się wobec tego moŜliwość oskarŜenia ich o stosowanie dumpingu środowiskowego, aby utrudniać im dostęp do własnego rynku. W przyszłości, gdy trzeba będzie ograniczać wsparcie rolnictwa poprzez dopłaty obszarowe, trzeba będzie zwrócić większą uwagę na tzw. pozakomercyjne funkcje rolnictwa: - funkcje zielone, czyli utrzymywanie jakości środowiska naturalnego i tworzenie warunków dla dziko Ŝyjącej przyrody, - funkcje błękitne, czyli zarządzanie zasobami wodnymi i utrzymanie ich jakości, - funkcje Ŝółte, które sprowadzają się do utrzymywania spójności i Ŝywotności obszarów wiejskich poprzez wzbogacanie tradycji kulturalnej oraz toŜsamości wsi i regionów, - funkcje białe polegające na zapewnieniu bezpieczeństwa Ŝywnościowego pod względem ilościowym oraz jakościowym. System oraz poziom dopłat obszarowych, z których korzystają polscy rolnicy w 2010 roku, wydają się być bezpiecznymi równieŜ po roku 2013, poniewaŜ ewentualne redukcje tych dopłat w pierwszej kolejności powinny objąć te kraje, w których ten poziom jest znacznie wyŜszy. Stosowanie dopłat obszarowych w Unii Europejskiej jest instrumentem utrzymywania cen na Ŝywność na poziomie dostępnym dla większości naszego społeczeństwa. Relatywnie niskie koszty Ŝywności są elementem korzystnej koniunktury dla sfery pozarolniczej i przyczyniają się do wzrostu gospodarczego. Konsekwencją ewentualnego wycofania dopłat w przyszłości byłoby znaczne podwyŜszenie kosztów produkcji rolnej i w konsekwencji wpłynęłoby na podwyŜszenie cen na artykuły Ŝywnościowe. W tabeli obok przedstawiamy porównanie kosztów jednostkowych dla wybranych kierunków produkcji, w zaleŜności od poziomów wydajności, przy aktualnych cenach środków produkcji i stosowanych dopłatach obszarowych. PowyŜsze zestawienie wyraźnie wskazuje, Ŝe dopłaty obszarowe są bardzo waŜnym instrumentem ekonomicznym wpływającym na stabilizowanie cen na artykuły Ŝywnościowe. Fakt wprowadzania zasady cross compliance między innymi jako warunku otrzymywania pełnych dopłat obszarowych świadczy o randze, jaką w Unii Europejskiej przywiązuje się do ochrony środowiska naturalnego i jakości produktów rolniczych. NienaleŜyte docenianie negatywnego wpływu róŜnego rodzaju działalności gospodarczych na środowisko naturalne, według niektórych naukowców, jest przyczyną efektu cieplarnianego i anomalii pogodowych z tym związanych. John Thackara w swojej ksiąŜce „Na grzbiecie fali” sugeruje, Ŝe juŜ w najbliŜszej przyszłości dominować będzie tzw. ekonomia solidarności stanowiąca alternatywę dla ekonomii klasycznej, w której kryterium celu będzie nie zysk, ale taki efekt działalności, który cechować się będzie wyborem rozwiązania zapewniającym minimalizację zagroŜenia dla środowiska naturalnego. Kierunek produkcji Pszenica ozima przy wydajności 60 dt z 1 ha z dopłatami Pszenica ozima przy wydajności 80 dt z 1 ha z dopłatami Pszenica ozima przy wydajności 60 dt z 1 ha bez dopłat Pszenica ozima przy wydajności 80 dt z 1 ha bez dopłat Rzepak ozimy przy wydajności 30 dt z 1 ha z dopłatami Rzepak ozimy przy wydajności 40 dt z 1 ha z dopłatami Rzepak ozimy przy wydajności 30 dt z 1 ha bez dopłat Rzepak ozimy przy wydajności 40 dt z 1 ha bez dopłat Buraki cukrowe przy wydajności 450 dt z 1 ha z dopłatami Buraki cukrowe przy wydajności 600 dt z 1 ha z dopłatami Buraki cukrowe przy wydajności 450 dt z 1 ha bez dopłat Buraki cukrowe przy wydajności 600 dt z 1 ha bez dopłat Produkcja mleka przy wydajności 5300 l rocznie od krowy z dopłatami Produkcja mleka przy wydajności 7700 l rocznie od krowy z dopłatami Produkcja mleka przy wydajności 5300 l rocznie od krowy bez dopłat Produkcja mleka przy wydajności 7700 l rocznie od krowy bez dopłat Produkcja Ŝywca wieprzowego w cyklu zamkniętym (sprzedaŜ 17,4 tucznika od lochy rocznie) z dopłatami Produkcja Ŝywca wieprzowego w cyklu zamkniętym (sprzedaŜ 21,8 tucznika od lochy rocznie) z dopłatami Produkcja Ŝywca wieprzowego w cyklu zamkniętym (sprzedaŜ 17,4 tucznika od lochy rocznie) bez dopłat Produkcja Ŝywca wieprzowego w cyklu zamkniętym (sprzedaŜ 21,8 tucznika od lochy rocznie) bez dopłat Bogusław RonŜewski decytona Koszty jednostkowe w złotych 44,15 decytona 45,06 decytona 58,98 decytona 56,17 decytona 113,87 decytona 98,97 decytona 143,52 decytona 121,2 decytona 8,27 decytona 6,44 decytona 14,56 decytona 12,42 litr 0,79 litr 0,67 litr 1,02 litr 0,85 kilogram w.Ŝ. 3,97 kilogram w.Ŝ. 3,38 kilogram w.Ŝ. 4,72 kilogram w.Ŝ. 3,98 Jednostka miary
