jak-zapobiegac-agresji
Transkrypt
jak-zapobiegac-agresji
1 Izabela Kuchta Jak zapobiegać agresji? Agresja jest zachowaniem mającym na celu wyrządzanie szkody lub przykrości innym. ChociaŜ agresywne zachowanie jest złe, to jednak kaŜdy ma momenty agresji. Agresywne zachowanie moŜe być źródłem wielu kłopotów. Problem agresji jest obecnie problemem globalnym. Agresję spotykamy wszędzie: w sklepie, na ulicy a nawet w przedszkolu. Tematykę tę podejmują autorzy wielu poradników dla nauczycieli, wychowawców, rodziców, psychologów. Agresję obserwujemy u dzieci od najmłodszych lat. Dziecko wkraczające w wiek przedszkolny dostrzega swoją odrębność i próbuje własnych sił w róŜny sposób wymuszając na rodzicach kupno np. zabawki. Odnosząc sukces, będzie powtarzało swoje zachowanie takŜe w przyszłości. Są dzieci, które juŜ w najmłodszym wieku przejawiają zbyt duŜą agresję niszcząc zabawki lub bijąc innych. Rodzice w tym momencie powinni starać się odkryć źródło takich reakcji, a najczęściej tłumaczą, Ŝe zrobiło to ze zwykłej ciekawości. Dziecko jest dobrym obserwatorem, widzi i naśladuje to, co i jak się zachowują rodzice. Stykając się z krzykiem, szarpaniną, biciem samo staje się agresywne. Do tego dochodzi lęk dziecka poniŜanego, które słyszy, Ŝe jest do niczego, nic mu się nie udaje, przeszkadza w domu. Jej przyczyny upatruje się równieŜ w zmieniających się warunkach Ŝycia społecznego( mniejsze rodziny, słabsze więzi międzyludzkie, skromniejsze moŜliwości zdobywania doświadczeń przez dzieci), ale takŜe w błędach popełnianych przez osoby dorosłe, mające wpływ na wychowanie małego człowieka. Przyjąwszy, Ŝe agresja nie ma charakteru instynktownego, wrodzonego, powinniśmy skorzystać z teorii społecznego uczenia się agresji, wedle której zachowania agresywne są jednym z wielu wyuczonych zachowań społecznych. Modele zachowań agresywnych są podobnie jak innych skutkiem obserwacji, współuczestnictwa w Ŝyciu społecznym oraz naśladownictwa. Skutki te są w duŜej mierze zaleŜne od wartości i norm charakterystycznym dla środowiska, w którym przebywamy. Przestrzeń edukacyjno-wychowawcza współczesnego dziecka poszerzyła się szeroko pojmowane media elektroniczne i przenoszone za ich pomocą komunikaty. Częste obcowanie z przemocą wywołuje wśród odbiorców środków masowego przekazu, zwłaszcza dzieci i młodzieŜy, róŜne skutki. Wśród nich występują: 1. Uczenie się agresywnych sposobów postępowania. Media pokazują róŜne formy przemocy, utrwalają przekonanie, Ŝe są one skutecznym sposobem działania. 2. Osłabienie hamulców powstrzymujących przed stosowaniem przemocy. Bohaterowie dobrzy i źli korzystają z wyrafinowanych form przemocy, stają się tym samym wzorem do naśladowania. Agresja staje się akceptowanym a czasem wręcz koniecznym sposobem postępowania. 3. Znieczulenie i przyzwyczajenie do przemocy- częste obcowanie z faktami, obrazami przemocy powoduje osłabienie reakcji emocjonalnych. Przemoc jawi się jako coś normalnego. 4. Utrwalenie zniekształconego obrazu rzeczywistości. Przemoc utrwala poczucie zagroŜenia. Powoduje podejrzliwość i nieufność wobec ludzi. Media przyzwyczajają dzieci i młodzieŜ do agresji, znieczulają na cierpienia innych, ułatwiają jej stosowanie w Ŝyciu codziennym. Wniosek nasuwa się sam: ściśle kontrolować programy telewizyjne oglądane przez nasze dzieci. Formy agresji występujące u dzieci w wieku przedszkolnym. WyróŜnia się róŜne formy agresji: bezpośrednią, która ma postać agresji fizycznej, werbalnej lub ekspresyjnej; pośrednią, która jest najczęściej werbalna np. oszczerstwo. 2 Przejawem agresji fizycznej jest m. in. to, iŜ w momencie wybuchu gniewu dziecko rzuca się z pięściami, bije inne dzieci, niekiedy gryzie czy drapie. Agresja niefizyczna, symboliczna to bardzo często występująca forma szczególnie u dzieci w wieku przedszkolnym. Jest to np. przedrzeźnianie, robienie min, pokazywanie języka innemu dziecku z zamiarem zrobienia mu przykrości, róŜnego typu gesty mające na celu zranić drugą osobę. Jeśli dziecko nie wchodzi w bezpośredni fizyczny kontakt z osobami, przedmiotami, przedmiotami powoduje ich cierpienie poprzez wyśmiewanie, złośliwe uwagi, jest arogancki, przezywa lub skarŜy, określa się to jako agresję werbalną. Przykładem instrumentalnego agresywnego zachowania się dziecka moŜe być uŜycie krzyku, tupania nogami, wreszcie płaczu w celu wymuszenia na dorosłym zamierzonej reakcji. W takich przypadkach dziecko wybiera taki sposób zachowania, dzięki któremu moŜe uzyskać jakąś korzyść. Ustępstwo dziecku w takim przypadku jest bezsensowne a nawet szkodliwe z wychowawczego punktu widzenia. Ogólne moŜna powiedzieć, Ŝe dziecko jest agresywne wtedy, gdy zachowuje się arogancko w stosunku do rówieśników i osób dorosłych, narzuca innym swoje zdanie lub formy zabawy, prezentuje wrogość, nienawiść do ludzi, zjawisk przedmiotów. Dziecko agresywne wywołuje konflikty, bije inne dzieci lub skarŜy na nie, przezywa, przedrzeźnia, wyśmiewa. Aby uniknąć zachowań agresywnych rodzice i wychowawcy muszą nauczyć dziecko zgłaszania swoich potrzeb w sposób nie mający nic wspólnego z wywieraniem na nich presji, z przymuszaniem ich. Jest to trudne, ale moŜliwe. Pomocnym tu będzie szczególnie zaspokojenie potrzeb, które zgłoszone zostały w sposób społecznie akceptowany. Jest to nie tylko zaspokojenie potrzeb, ale tez nagrodzenie poprawnej formy zachowania. Rodzice musza pamiętać, aby nie zwracać uwagi na potrzeby i pragnienia wyraŜane złością, zbytnią niecierpliwością, a nawet wrogością. W takich przypadkach rodzice powinni ignorować agresywną formę kontaktu, a dziecku wyjaśnić, Ŝe nie akceptują tej formy kontaktu, ale nie lekcewaŜą potrzeby dziecka. Postawa rodziców powinna być konsekwentna. Taka konsekwencja jest techniką wygaszającą reakcje agresywne. Dziecko dostrzega sposób traktowania przez rodziców i nie zawsze świadomie powiela go w kontaktach z innymi. Nie zawsze uda się jednak zapobiec zachowaniom agresywnym. Rodzi się więc pytanie, w jaki sposób przeciwstawiać się im? Dziecko wiele czasu spędza w przedszkolu. Troska nauczyciela powinna być nakierowana na zdrowie psychiczne dzieci, którym naleŜy pomóc w „odnalezieniu siebie” i niwelowaniu agresywnego zachowania poprzez psychologiczne formy i metody pracy z dziećmi. Nauczyciel powinien zapewnić dziecku rozwijanie umiejętności związanych z poprawą sposobu funkcjonowania w grupie, zachowania i radzenia sobie z własnymi problemami, problemami takŜe rozładowania napięć i nabywania wiary we własne siły przy pokonywaniu trudności. Bardzo istotny jest fakt, Ŝeby nauczyć dzieci umiejętności porozumiewania się i nawiązywania kontaktów społecznych, bo tak naprawdę wszelkie zachowania agresywne są brakiem sztuki komunikowania się między ludźmi. Celem działań nauczyciela powinno być: uświadomienie dzieciom wartości koleŜeństwa, dobroci, uczciwości; wyrobienie umiejętności panowania nad sobą; stworzenie zintegrowanej grupy rówieśniczej; przestrzeganie przez dzieci zwyczajów zgodnego współŜycia; rozwinięcie umiejętności komunikowania się; wdraŜanie do współdziałania i do przestrzegania norm społecznych, rozwijanie wraŜliwości empatii. Metody i formy pracy: wspólne zabawy tematyczne, sytuacje zaproponowane przez nauczyciela zawierające problem społeczny; scenki dramowe z uŜyciem maskotek, kukiełek, lalek uosabiające osoby z bliskiego otoczenia dziecka; tańce integracyjne ( wykorzystanie Pedagogiki zabawy- Klanza); zajęcia plastyczne- malowanie róŜnymi technikami na duŜych arkuszach papieru w celu rozładowania napięć; muzykoterapia; bajki terapeutyczne- 3 pokazujące pozytywne postawy, schematy zachowań; trening interpersonalny (wykorzystanie technik dyskusyjnych dla wyrobienia wiary w siebie). UwaŜam, Ŝe dzisiejszym świecie nie moŜna wychować dziecka „bezstresowo”, poniewaŜ zewsząd napływają na nie róŜne złe wzorce zachowania. Zadaniem rodziców i nauczycieli jest nauczyć dziecko róŜnorodnych sposobów rozładowania napięcia emocjonalnego w inny sposób niŜ bezpośredni atak na otaczającą rzeczywistość. NajwaŜniejsza jest prawidłowa komunikacja społeczna, dziecko musi mieć wzór do jej powielania.