1: Od etatyzmu do neoliberalizmu

Państwo w gospodarce rynkowej
Notatka 1: Od etatyzmu do neoliberalizmu
Cel ogólny notatki: poznanie roli i funkcji państwa w gospodarce.
1. Poglądy na rolę państwa w gospodarce.
Państwo jest organizacją polityczną, suwerenną i terytorialną.
Organizacja polityczna oznacza pewną formę zorganizowania społeczeństwa, ponieważ władza państwowa koordynuje
współpracę dużych grup społecznych, zarządza nimi oraz tworzy i utrzymuje ład społeczny.
Suwerenność państwa w aspekcie zewnętrznym polega na niezależności od innych państw, a w wewnętrznym na tym,
że samo określa zakres swojej władzy.
Jako organizacja terytorialna państwo zajmuje określone terytorium.
Państwo pełni określone funkcje zewnętrzne i wewnętrzne.
Do funkcji zewnętrznych należy między innymi reprezentowanie jego interesów na arenie międzynarodowej przez
rozwijanie kontaktów politycznych, gospodarczych i kulturalnych z innymi państwami oraz organizacjami międzynarodowymi.
W ramach funkcji wewnętrznych państwo ustanawia obowiązujące w nim prawo (sejm, senat), zarządza określonymi
dziedzinami życia publicznego (rząd), zapewnia obywatelom minimum egzystencji (walka z ubóstwem i bezrobociem), tworzy
system oświatowy i koordynuje jego funkcjonowanie, wspiera rozwój kultury oraz zapewnia bezpieczeństwo swoim
obywatelom (policja, prokuratura, sądy). W ramach funkcji wewnętrznych państwo organizuje również gospodarkę oraz
oddziałuje na nią przy zastosowaniu różnych środków.
2. Założenia etatyzmu i neoliberalizmu.
Zakres ingerencji państwa w gospodarkę budzi wiele kontrowersji. Wśród ekonomistów będących zwolennikami
gospodarki rynkowej ścierają się dwa przeciwstawne poglądy.
Przedstawiciele nurtu etatystycznego już w XIX wieku opowiadali się za aktywną rolą państwa we wszystkich
dziedzinach życia społeczno-gospodarczego. Obecnie zwolennicy tego nurtu uważają, że państwo powinno inspirować rozwój
gospodarczy, przeciwdziałać kryzysom ekonomicznym, bronić zasad uczciwej konkurencji oraz sprawiedliwie dzielić
wytworzone dobra. Przedstawiciele: John Maynard Keynes (1883-1946), Paul Anthony Samuelson.
Przeciwnikami znacznej obecności państwa w życiu gospodarczym są obecnie neoliberałowie. Zwolennicy tego nurtu
nawiązują do liberalnej koncepcji państwa - „nocnego stróża". Jego rola powinna się ograniczać do dostarczania obywatelom
takich dóbr, których wytworzenie w sektorze prywatnym jest niemożliwe lub nieopłacalne, jak bezpieczeństwo i system
prawny. Przedstawiciele: Milton Friedman.
3. Funkcje państwa w gospodarce.
Współczesna rzeczywistość pokazuje, że funkcja państwa w dziedzinie gospodarki sprowadza się do korygowania
niedoskonałości rynku. Do najważniejszych zadań państwa w gospodarce funkcji rynkowej należy:
Funkcja alokacyjna dotyczy takich zasobów, których rozdział w warunkach współczesnej gospodarki rynkowej bez
ingerencji państwa mógłby być niekorzystny dla społeczeństwa. Do zasobów tych należą między innymi tak zwane dobra
publiczne: infrastruktura (drogi publiczne i ich oświetlenie, szlaki kolejowe), podaż pieniądza, ochrona praw własności, obrona
narodowa. Potrzebę ingerencji państwa dostrzega się również w wypadku tak zwanych efektów zewnętrznych (negatywnych
i pozytywnych) działalności gospodarczej. W szczególności dot. to degradacji środowiska.
Państwo odgrywa również ważną rolę w tworzeniu i utrzymywaniu warunków konkurencji w gospodarce (funkcja
regulacyjna). Największym zagrożeniem konkurencyjnym są monopole, które mogą się pojawić nawet w najlepiej zorganizowanych gospodarkach rynkowych. Interwencja państwa jest również konieczna w wypadku pojawienia się wad
strukturalnych w gospodarce (likwidacja nierówności traktowania różnych podmiotów gospodarczych).
Funkcja stabilizacyjna państwa polega na łagodzeniu skutków trudności pojawiających się okresowo w gospodarce
(np. regulacja koniunktury: efekty długofalowe – rozwijając szkolnictwo, promując rozwój nauki i techniki, stabilne
i niewysokie podatki; krótkookresowe skutki daje zwykle regulacja popytu tu przez państwo przez zwiększenie podaży
pieniądza lub podniesienie wydatków państwa.
Funkcja redystrybucyjna państwa polega na złagodzeniu nierówności społecznych wynikających z regulowanych przez
rynek proporcji podziału dochodu. Funkcja ta przejawia się w ustaleniu wysokości płacy minimalnej, rodzaju i wysokości
podatków, a także w regulacji cen (np. czynsze) czy udostępnianiu dóbr bezpłatnych (oświata, opieka lekarska). Państwo
szczególnie zaangażowane w redystrybucje dóbr nazywane jest „państwem opiekuńczym”.
4. Zadanie domowe
Podaj zalety i wady państwa opiekuńczego.