konspekty zajęć modułu specjalizacyjnego zrównoważony rozwój w

Transkrypt

KONSPEKTY ZAJĘĆ
MODUŁU SPECJALIZACYJNEGO
ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ W PRAKTYCE
– POMIAR, EWALUACJA I ZARZĄDZANIE
–
-
finansowany ze środków
norweskich i środków krajowych
Spis treści
.....................................................................................
.......................................
.........................................................................................................................................................................
........................................................
–
................................................................
.....
.............................................................
....................................................
.....................................
.................................
............................................
........................
..................................................................
.....................................................
..........
....................................................................................................................
.................................................................................
..................................................................................
..........................
–
..............................................................................................................................................
–
..
–
-
..................
..................
...........................
–
..........................................................................................................................................................
...........................................................................
........................................................................................................................................................
...................................................................
...............................................................
..........................................................
........................................................................................
–
....................................................................................................................................
..........................................................
–
.......................................................................................
–
....................................................................................................................
-
.............................................................................................................................................
-
......................................................................................
–
....
.....................................................
–
-
...........................
–
............................................................................................................................
-
.....................................
–
-
-
....................................................................................
...................................................................................................................
-
............................................................
-
–
.........................................................................
-
........................
-
....................................................
-
..................................................................
..................................................................................................................
-
.....................................................................
–
.....................................................................
.........................................................................................................
–
............
.......................................
.......................................................................................................................................................................
........................
......................................................
–
.......................................................................................................................................................................
–
................................
.......................................................................................................................................................................
–
..........................
...................
.....................................................................................................................................................
–
-
–
.................................................................................
–
.............................................................................................................
.......................................................................................................
..................................................................................................
.....................................................................................................
......................................................................................
–
...............................................................................................
–
..............................................................................
–
...........................................................
............................................................................................
..................................................................
.............................................................................................................................
........................................
-
...................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.........................................................................................................
.................................................
............................................................................
.............
..................................................................................................................................................
-
........................................
-
..........................................
-
...................
.......................
–
-
-
................................................................
-
................
-
................................................................
-
.....................................................................
-
..................................
.............................................................................
.........................................
................................................................................................................................................
................................................................................
–
..........................................................................................................................................................
–
-
..............................
–
.....
–
-
Temat 1. Wyzwania zrównoważonego rozwoju. Uprzemysłowienie, wzorce konsumpcji
i produkcji, a ich konsekwencje ekologiczne dla ziemi
Cele
 Student rozumie istotę relacji między środowiskiem a rozwojem. Potrafi wykazać, że
zmiany środowiska naturalnego - zwłaszcza globalne zmiany – wskazują na brak
zrównoważenia trajektorii rozwojowych.
 Umie powiązać problemy ubóstwa z globalnymi zmianami środowiska i wyjaśnić,
dlaczego te dwie kwestie są kluczowe w debatach na temat zrównoważonego rozwoju.
 Wykorzystując przykłady student potrafi zilustrować środowiskowe, ekonomiczne,
polityczne i społeczne aspekty zrównoważonego rozwoju
 Rozumie, że debaty na temat zrównoważonego rozwoju są kontrowersyjne – dotyczą
wyboru pomiędzy celami/wartościami - ochroną środowiska i rozwojem.
Kwestie kluczowe
Zajęcia wprowadzają studenta w problematykę wyzwań zrównoważonego rozwoju. Głównym
z
nich
jest
zrównoważenie
kosztów
i
korzyści
ekonomicznych,
społecznych
i środowiskowych rozwoju, zarówno dla ludzi żyjących obecnie jak i dla przyszłych pokoleń.
Jest to wyzwanie wymagające rozwiązania takich problemów jak ubóstwo i globalne zmiany
środowiska. Te dwie kwestie doprowadziły do pojawienia się idei zrównoważonego rozwoju.
Klucz do jej zrozumienia zawiera się w pytaniu: Jak pogodzić ze sobą interesy trzech
systemów: gospodarki, społeczeństwa i środowiska. Niezrównoważone formy rozwoju
prowadzą do degradacji środowiska naturalnego i społecznego, co utrudnia dalszy rozwój.
W pozytywnej wersji wrażliwe ekologicznie formy rozwoju mogą przyczyniać się do ochrony
–
-
środowiska i rozwoju społeczeństwa. Spełnienie kryteriów zrównoważonego rozwoju, to jest
ochrona środowiska zamiast degradacji, zrównoważone społeczeństwo zamiast nierówności,
biedy i niskiej jakości życia oraz rozwój zamiast stagnacji jest bardzo trudne, wybory często
muszą być dokonywane pomiędzy sprzecznymi celami. To sprawia, że koncepcja
zrównoważonego rozwoju jest politycznym konceptem. Uzmysłowienie sobie – jak
podejmowane są decyzje i kogo interesy są traktowane priorytetowo – ma bardzo ważne
znaczenie. Zajęcia przedstawiają "dylematy” koncepcji. Są wprowadzeniem do dyskusji na
temat zrównoważonego rozwoju i przeglądem kluczowych problemów globalnych zmian
środowiska oraz ubóstwa.
Pytania problemowe
 Jakie relacje zachodzą między środowiskiem naturalnym a rozwojem?
 Co to jest rozwój? Co cechuje rozwój niezrównoważony, a co zrównoważony?
 Jakie są przyczyny i skutki degradacji środowiska naturalnego?
 Bieda jako przyczyna i skutek degradacji środowiska naturalnego.
 Dylematy rozwoju zrównoważonego: Co jest priorytetem? Kto ma decydować? Które
względy – ekonomiczne, społeczne czy środowiskowe – są najważniejsze?
Pytania sprawdzające
 Co rozumiesz przez pojęcie "rozwoju"?
 Scharakteryzuj związek między środowiskiem a rozwojem zrównoważonym.
 Wymień i krótko scharakteryzuj najważniejsze globalne wyzwania ekologiczne?
 Omów ich przyczyny i konsekwencje.
 Czy i jeśli tak to dlaczego, rozwój zrównoważony może prowadzić do zmniejszenia
rozmiarów biedy?
–
-
 Jakie warunki ekonomiczne, społeczne i polityczne sprzyjają osiąganiu celów
zrównoważonego rozwoju?
Formy pracy studentów
Wykład konwersatoryjny, dyskusja moderowana, analiza studium przypadków
Literatura obligatoryjna
1. Rokicka E., Woźniak W., Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo
2. Wyzwania zrównoważonego rozwoju w Polsce (2010) red. Jakub Kronenberg
i Tomasz
Sendzimira.
Bergier. Fundacja
Kraków,
rozdział
I,
s.
8-39
http://www.sendzimir.org.pl/images/Wyzwania_zrownowazonego_rozwoju_w_Polsce.
pdf [Dostęp 5 sierpnia2015]
3. Adams W.M. (2009) The dilemma of sustainability. In: Adams W.M. Green
Development: Environment and Sustainability in a Developing World, Routledge,
London, ss. 1-25
4. Greenpeace w obronie lasów deszczowych i orangutanów w Dzikie życie, 6/192
2010 Czerwiec 2010http://pracownia.org.pl/dzikie-zycie-numeryarchiwalne,2253,article,5037 lubGreenpeace (2009) Palm Oil.
http://www.greenpeace.org.uk/forests/palm-oil [Dostęp 5 sierpnia2015]
Literatura dodatkowa
1. Raport o stanie środowiska świata (Global Environment Outlook – GEO-4)
http://www.gios.gov.pl/images/dokumenty/wspolpraca/eea/GEO4INFO.pdf [Dostęp 5
sierpnia2015]
2. Environment for the future we want http://www.unep.org/geo/pdfs/geo5/ GEO5
/report_full_en.pdf [Dostęp 5 sierpnia2015]
–
-
3. Millennium Ecosystem Assessment (MEA) (2005) Ecosystems and Human WellBeing: Synthesis. Island Press, Washington DC.
http://www.unep.org/maweb/en/Synthesis.aspx [Dostęp 5 sierpnia2015]
4. Ponting C (2007) A New Green History of the World: The Environment and the
Collapse of Great Civilisations. Vintage Books, London, pp. 1-7.
5. Zrównoważony rozwój: Co to naprawdę znaczy?
https://www.youtube.com/watch?v=JKD2TSPfma8
6. Zrównoważony
rozwój
w
2
minuty
https://www.youtube.com/watch?v=-
3OqLDmT3dY
Temat 2. Definiowanie zrównoważonego rozwoju. Cele, wskaźniki, wartości i praktyka.
Cele:
 Student rozumie pojęcie zrównoważonego rozwoju.
 Potrafi omówić główne podejścia definicyjne i związane z nimi kontrowersyjne
kwestie.
 Potrafi scharakteryzować zrównoważony rozwój jako koncepcję, cel i ruch społeczny.
 Zna problemy związane z retoryką zrównoważonego rozwoju (pusty język,
nadużywanie pojęcia w przekazach dotyczących produktów i usług w kontekście ich
walorów ekologicznych (greenwashing).
Kwestie kluczowe
Język zrównoważonego rozwoju jest dzisiaj wszechobecny, ale jednocześnie jest to język
nieprecyzyjny i wieloznaczny; Jest powszechnie używany w programach ekologicznych
i strategiach rozwojowych niezliczonych instytucji i organizacji lokalnych i globalnych,
rządowych, społeczeństwa obywatelskiego, przedsiębiorstw i instytucji biznesowych.
Z powodu niejednoznaczności i niejasności jest często kwestionowany. Stąd ważne jest, aby
–
-
rozumieć pojęcie zrównoważonego rozwoju i różne sposoby jego używania. W trakcie zajęć
będą analizowane, porównywane i wyjaśniane definicje zrównoważonego rozwoju.
Wskazanie podobieństw i różnic definicyjnych, celów, wskaźników, wartości i praktyki
używania pojęcia ma na celu pokazać, co rozumie się przez zrównoważony rozwój.
Pytania problemowe
 Czym różni się rozwój trwały od rozwoju zrównoważonego i ekorozwoju?
 Jakie są zasady porządkowania definicji zrównoważonego rozwoju?
 Co w definicjach wskazuje się jako podlegające rozwojowi, a co należy ochraniać,
utrzymywać w dobrym stanie?
 Jakie są inne sposoby definiowania zrównoważonego rozwoju (definiowanie poprzez
wskazanie celów, poprzez pomiar/określenie wskaźników, poprzez odniesienie się do
wartości)? Krytyka podejść.
 Jakie wskaźniki trwałości rozwoju stosuje się w praktyce?
 Czy rozwój zrównoważony to oksymoron czy użyteczne, otwarte i dynamiczne
pojęcie, które można przyjąć i dostosować do różnych sytuacji i kontekstów czasowoprzestrzennych?
 Jakie są zasady porządkowania definicji zrównoważonego rozwoju?
 Omów główne podejścia definicyjne i związane z nimi sporne kwestie?
 Scharakteryzuj zrównoważony rozwój jako koncepcję, cel i ruch społeczny.
 Jakie wady ma – zdaniem ekonomistów – Wskaźnik Rozwoju Społecznego?
 Jakich zmian wymaga PKB, aby był wskaźnikiem rozwoju zrównoważonego?
–
-
 Czy idea zrównoważonego rozwoju jest „etykietą teatru” p.t. „Ani zrównoważony ani
rozwój”, używaną w celu usprawiedliwienia dominującej formy masowego,
rynkowego konsumpcjonizmu?
Wykład konwersatoryjny, praca z tekstem, dyskusja moderowana.
i Tomasz
Bergier. Fundacja
Sendzimira.
Kraków,
rozdział
III,
s.
71-85
2. Sztumski
W.
(2006),
urzeczywistnienia,
Idea
zrównoważonego
Problemy
Ekorozwoju
vol.
rozwoju
1,
a
Nr
możliwości
2,
str.
jej
73-76
.http://ecodevelopment.pollub.pl/no2/h.pdf [Dostęp 5 sierpnia2015]
3. Prawo ochrony środowiska - Dz.U.2001.62.627, art. 3 ust. 50.
4. Sztumski W., Zrównoważony rozwój: konieczność, szansa, mit?, w: Filozoficzne,
społeczne i ekonomiczne uwarunkowania zrównoważonego rozwoju, red. Pawłowski
A., Lublin 2004, s. 99-107, Wyd. PAN, Monografie Komitetu Inżynierii Środowiska,
vol. 26.
1. U.S. National Research Council, Policy Division, Board on Sustainable Development,
Our Common Journey: A Transition Toward Sustainability (Washington, DC: National
Academy Press, 1999).
2. T. M. Parris and R. W. Kates, “Characterizing and Measuring Sustainable
Development,” Annual Review of Environment and Resources 28 (2003): 559–86.
–
-
3. Luke TW (2005) Neither sustainable nor development: reconsidering sustainability in
development. Sustainable Development13(4) 228-238.
4. Connelly S. (2007) Mapping Sustainable Development as a Contested Concept, Local
Environment Vol. 12, No. 3, 259–278, June 2007
Temat 3. Ewolucja koncepcji. Zobowiązania i traktaty dotyczące zrównoważonego rozwoju.
(kluczowe dokumenty, kluczowe wydarzenia).
Cele
 Student zna genezę zrównoważonego rozwoju. Potrafi wskazać procesy, które
doprowadziły do rewolucji ekologicznej lat 70-tych.
 Potrafi wskazać i omówić główne zobowiązania i traktaty, w których pojawia się idea
zrównoważonego rozwoju.
 Zna specyfikę perspektywy zawartej w World ConservationStrategy(WCS)
 Potrafi analizować i omówić kontekst, w jakim pojawia się pojęcie zrównoważonego
rozwoju w The Brundtland Report, OurCommonFuture.
 Potrafi scharakteryzować wpływ publikacji Caring for the Earth (IUCN 1991) na
rozwój koncepcji zrównoważonego rozwoju.
 Zna cele i priorytety odpowiadające obecnym i przyszłym wyzwaniom oraz zalecenia
i wytyczne dla działań sformułowane w dokumentach przyjętych przez ONZ na trzech
kolejnych Szczytach Ziemi.
 Potrafi przeanalizować i określić wkład poszczególnych wydarzeń i kluczowych
dokumentów w rozwój idei zrównoważonego rozwoju.
 Zna mocne i słabe strony przyjętych dokumentów.
–
-
Kwestie kluczowe
Koncepcja zrównoważonego rozwoju pojawiła się w latach 60-tych. Jej korzenie tkwią jednak
w przeszłości. Wiążą się z szeregiem okoliczności i wydarzeń, które doprowadziły do jej
narodzin. Najważniejsze z nich to pojawienie się enwironmentalizmu (ekocentrycznego
światopoglądu), rozwój ochrony przyrody, rozwój międzynarodowych ekologicznych
organizacji, rozwój ekologii jako nauki (pojawienie się idei zrównoważenia przyrody oraz
potrzeby wiedzy dotyczącej ekologicznego zarządzania). Pojawiło się też zainteresowanie
zagrożeniami spowodowanymi wzrostem populacji mieszkańców globu. Pierwszym
dokumentem w skali światowej, który dał początek dyskusji na temat odpowiedzialności
człowieka za stan środowiska, był – ogłoszony w 1969 roku – raport U’Thanta, ówczesnego
sekretarza generalnego ONZ. Natomiast w 1972 roku z inicjatywy Klubu Rzymskiego
powstał raport-manifest noszący tytuł „Granice wzrostu”, wykazujący, że degradacja
środowiska naturalnego doprowadzi do wyczerpania nieodnawialnych zasobów. Dominujący,
główny nurt myślenia prowadzący bezpośrednio do idei zrównoważonego rozwoju wiąże się
jednak z opracowywaniem serii dokumentów, takich jak:. the World ConservationStrategy
(WCS) (IUCN 1980), OurCommonFuture (Brundtland 1987) i Caring for the Earth (IUCN
1991). Kolejne wydarzenia oraz dokumenty tworzące agendę zrównoważonego rozwoju,
określające procesy decyzyjne oraz finansowanie działań to Konferencja ONZ „Środowisko i
Rozwój”.(1992) w Rio de Janeiro (główne dokumenty: Deklaracja z Rio i Agenda 21),
Milenijne cele rozwoju opracowane w ramach Projektu Milenijnego ONZ i przyjęte na
Zgromadzeniu
Ogólnym
ONZ
w
2000
roku,
światowy
szczyt Zrównoważonego
Rozwoju (ang. WSSD)- tzw. Szczyt Ziemi Rio+10 zorganizowany w 2002 w Johannesburgu
(RPA) oraz Konferencja ONZ – nazywana Rio+20 lub Szczytem Ziemi 2012 (główny
dokument The Future we Want). Dokumenty te zostaną omówione w trakcie zajęć, ocenie
podlegać będzie ich znaczenie.
–
-
Pytania problemowe
 Jakie procesy doprowadziły do rewolucji ekologicznej lat 70-tych i stopniowej
instytucjonalizacji koncepcji zrównoważonego rozwoju?
 Gdzie, kiedy i w jakim kontekście po raz pierwszy explicite pojawiło się pojęcie
 W jakim kierunku ewoluowała koncepcja zrównoważonego rozwoju?
 Jaki był wkład poszczególnych wydarzeń i kluczowych dokumentów w rozwój idei?
 Jakie uwagi krytyczne formułowane są pod adresem dokumentów ONZ, tworzących
agendę zrównoważonego rozwoju?
 Jakie są kluczowe efekty Rio+20 dla sektora prywatnego?
 Omów genezę zrównoważonego rozwoju. Omów procesy, które doprowadziły do
rewolucji ekologicznej lat 70-tych.
 Wymień i omów główne zobowiązania i traktaty, w których pojawia się idea
 Który dokument sytuuje debatę na temat środowiska w międzynarodowym,
ekonomicznym i politycznym kontekście?
 W jakim dokumencie mówi się o nowej etyce dla zrównoważonego życia?
 Jakie główne zobowiązania zostały podjęte na Szczytach Ziemi w 1992, 2002 i 2012
roku?
 Jakie zarzuty są formułowane pod adresem dokumentów ONZ, tworzących agendę
 W jakim oficjalnym dokumencie pojawiły się kwestie takie jak: zielona gospodarka,
raportowanie społeczne czy cykl życia produktu?
–
-
1. Co
to
jest
agenda
/index.php?option=com_content&view
21?
=article&id
http://www.agenda21.waw.pl
=9&Itemid=8
[Dostęp
5
sierpnia2015]
2. Dokumenty końcowe Konferencji Narodów Zjednoczonych Środowisko i Rozwój.
Rio de Janeiro, 3–14 czerwca 1992 r. - Szczyt Ziemi”. Instytut Ochrony Środowiska,
Warszawa
1998
Dokumenty
Szczytu
Ziemi
w
Rio
de
Janeiro
1992
http://www.biol.uni.wroc.pl/biol2003/OCHS/Szczyt.htm [Dostęp 5 sierpnia2015]
3. Dokumenty Szczytu Ziemi w Johannesburgu http://www.unic.un.org.pl/johannesburg/
[Dostęp 5 sierpnia2015]
4. Dokumenty Szczytu Ziemi w Rio+20 http://www.unic.un.org.pl/rio20/ [Dostęp 5
sierpnia2015]
5. http://odpowiedzialnybiznes.pl/publikacje/szczyt-ziemi-rio20-przyszlosc-jakiejchcemy/[Dostęp 5 sierpnia2015]
1. Brundtland, H. (1987) Our Common Future, Oxford University Press, Oxford, for the
World Commission on Environment and Development.
2. Guha, R. (2000) Environmentalism: a global history, Oxford University Press, Delhi.
3. Sustainable Development Challenges. World Economic and Social Survey (2013), UN
New York
–
-
Temat 4. Podstawowe koncepcje zrównoważonego rozwoju – rola państwa i rynku. Nurt
główny. Silne i słabe odmiany zrównoważenia.
Cele
 Student potrafi scharakteryzować dominujące trendy w ujmowaniu zrównoważonego
rozwoju: rynkowy enwironmentalizm i ekologiczna modernizacja.
 Potrafi wyjaśnić na czym polega ekologiczny populizm.
 Potrafi wyjaśnić jak rozwój zrównoważony ujmuje „zielona ekologia” głównego
nurtu.
 Wie na czym polega silne i słabe zrównoważenie.
 Wie na jakie trudności napotykają próby włączenia środowiska naturalnego do
ekonomicznego myślenia.
Kwestie kluczowe
W głównym nurcie myślenia na temat zrównoważonego rozwoju dominują dwa podejścia:
rynkowy enwironmentalizm i ekologiczna modernizacja. Rynkowy enwironmentalizm
zakłada, że problemy z degradacją środowiska naturalnego oraz zarządzania naturą należy
rozwiązać poprzez rozszerzenie działań instytucji wolnego rynku na kolejne wymiary
środowiska, wprowadzając opłaty za środowiskowe „dobra” i „usługi”. Opowiada się za
kapitalistycznym wzrostem gospodarczym i odrzuca ideę limitów wzrostu. Z kolei
ekologiczna modernizacja proponuje reformowanie kapitalizmu polegające na regulacjach
rynku, zarządzania i technologii. Jest to podejście technokratyczne, które opowiada się za
kontynuacją wzrostu gospodarczego, regulowanego głównie technologicznymi limitami
(planowanie, zarządzanie). Cechą charakterystyczną głównego nurtu jest ekologiczny
populizm. Proponuje bowiem dokonywanie zmian poprzez uczestnictwo obywateli,
stosowanie właściwych technologii i koncentrację na podstawowych potrzebach. Idee limitów
wzrostu nie dominują w głównym nurcie myślenia.
–
-
Dla zrównoważonego rozwoju kluczowym procesem jest rozwój ekonomii środowiskowej,
posługującej
się
rozróżnieniem
pomiędzy
kapitałem
tworzonym
przez
ludzi
i naturalnym/środowiskowym, obejmującym zasoby, z których płyną korzyści nie będące
wytworem ani technologii ani działalności człowieka. Silna trwałość zrównoważenia zakłada,
że każdy z kapitałów powinien być utrzymywany w dobrym stanie. Natomiast słaba trwałość
zrównoważenia dopuszcza kompromis pomiędzy kapitałem naturalnym i kapitałem
tworzonym przez ludzi. Ekonomia środowiskowa uwzględnia zatem relacje, jakie zachodzą
między systemem gospodarczym i ekosystemem. Promowanie koncepcji zrównoważonego
rozwoju następuje poprzez szereg inicjatyw politycznych, głównie poprzez uwzględnianie
kosztów środowiskowych w krajowych rachunkach gospodarczych. Próby włączania
środowiska do ekonomicznego myślenia napotykają jednak na poważne problemy polegające
na konieczności budowania kompromisów między różnymi grupami społecznymi i ich
interesami. Trudna jest także prognostyka reakcji systemów środowiskowych na działalność
człowieka. Trudności w zaakceptowaniu rekomendacji ekonomii ekologicznej oraz niedosyt
z tytułu minimalizmu ekonomii środowiska dały impuls do powstawania nowych prądów
w obrębie ekonomii heterodoksyjnej, jak np. ekonomia neoinstytucjonalna, postkeynesizm
i ekonomia behawioralna, oraz czynnikiem tworzenia się nowych kierunków ekonomii,
a w szczególności ekologicznej ekonomii politycznej i ekonomii socjoekologicznej.
Pytania problemowe
 Rynkowy enwironmentalizm i ekologiczna modernizacja. Główne założenia.
 Jak postrzegany jest kapitał naturalny i jego trwałość w koncepcji zrównoważonego
rozwoju?
 Rozwój zrównoważony w ekonomii środowiska i ekonomii ekologicznej.
 Kierunki zmian post-zrównoważonego rozwoju (ekonomia neoinstytucjonalna,
postkeynesizm i ekonomia behawioralna).
 Presja na środowisko i zasoby a miejsce i rola zrównoważonego rozwoju w polityce
ekologicznej (UE, Polska).
–
-
 Czym różnią się od siebie rynkowy enwironmentalizm i ekologiczna modernizacja?
 Wyjaśnij pojęcie „ekologiczny populizm”?
 Wyjaśnij na czym polega silna i słaba trwałość zrównoważenia pomiędzy kapitałem
tworzonym przez ludzi i kapitałem naturalnym.
 Czym różni się ekonomia środowiska od ekonomii ekologicznej?
 Scharakteryzuj nowe prądy w podejściu do zrównoważonego rozwoju pojawiające się
poza ekonomią głównego nurtu?
 Oceń miejsce i rolę zrównoważonego rozwoju w polityce ekologicznej UE.
Wykład konwersatoryjny, dyskusja moderowana.
1. Rokicka E., Woźniak W., Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo.
2. Boulanger P. (2013) Wszystkie odcienie ekopolityki, w Zielone Wiadomości,
http://zielonewiadomosci.pl/tematy/ekologia/wszystkie-odcienie ekopolityki [Dostęp 5
sierpnia2015]
3. Jeżowski P, Ekonomia środowiska a ekonomia ekologiczna, w: Ochrona środowiska i
ekorozwój, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2000, s. 10–14.Environment Vol.
12, No. 3, 259–278, June 2007
4. James Connelly (2007)The European Union and Sustainable Development CEUS
Research Working Paper 1/2007 http://www.ieep.eu/work-areas/environmentalgovernance/[Dostęp 5 sierpnia2015]
–
-
Literaturadodatkowa
1. Dresner, S. (2002) The Principles of Sustainability, Earthscan, London.
2. Baker, S (2006) Sustainable Development, Routledge, Abingdon
3. T. Żylicz, Ekonomia środowiska i zasobów naturalnych, PWE, Warszawa 2004,
s. 197–198.
Temat 5. Promowanie zrównoważonego rozwoju. Skala globalna (Agenda 21, The Future we
Want), skala regionalna(strategia PL), skala lokalna (Local Agenda 21)
Cele
 Student potrafi korzystać z różnych źródeł informacji i rozpoznawać podstawowe
dokumenty i akty prawne,
 Umie wymienić
i
scharakteryzować
dokumenty ONZ promujące strategię
 Zna dokumenty określające strategiczne kierunki rozwoju Unii Europejskiej,
 Umie scharakteryzować polskie strategie i programy rozwoju zrównoważonego
 Potrafi wskazać organizacje udzielające wsparcia samorządom w tworzeniu i ocenie
strategii i projektów rozwojowych.
 Potrafi odróżnić założenia od praktyki i wykazać problemy związane z tworzeniem
strategii, jej wskaźnikowaniem i wdrażaniem oraz monitorowaniem.
Kwestie kluczowe
Trwały ekonomiczny wzrost i zrównoważony rozwój promowany jest na szczeblu globalnym,
regionalnym i lokalnym. Na szczeblu globalnym promują go organizacje międzynarodowe.
Jest on jednym z głównych priorytetów ONZ. Uzgodnione i sygnowane przez rządy państw
członków ONZ dokumenty (Agenda 21, Milenijne Cele Rozwoju, The Future We Want)
–
-
ustanowiły główny nurt myślenia o zrównoważonym rozwoju. Stanowią podstawę do różnego
rodzaju działań na rzecz zrównoważonego rozwoju, ale nie zobowiązują rządów do
wiążącego i określonego w czasie zaangażowania do systematycznej zmiany polityki
krajowej lub międzynarodowej. Zrównoważony rozwój
i skuteczne metody wdrażania
agendy rozwojowej będą w centrum Agendy ONZ po 2015 roku. W 2015 r. kraje przyjmą
nowy program zrównoważonego rozwoju i nowe globalne porozumienia w sprawie zmian
klimatu.
Rozwój zrównoważony stanowi priorytet UE, coznajduje odzwierciedlenie zarówno
w dokumentach określających strategiczne kierunki rozwoju Wspólnoty, jak również
w planach i programach sektorowych. W nowej, długookresowej strategii rozwoju społecznogospodarczego „Europa 2020”, która zastąpiła realizowaną od 2000 r., zmodyfikowaną pięć
lat później, Strategię Lizbońską, zaproponowano trzy podstawowe, wzajemnie wzmacniające
się priorytety:
rozwój
oparty na
wiedzy i
innowacjach
(smart
growth),
wzrost
zrównoważony (ang. sustainablegrowth) i wspieranie gospodarki charakteryzującej się
wysokim poziomem zatrudnienia i zapewniającej spójność gospodarczą, społeczną
i terytorialną (ang. inclusive growth). KE zaproponowała wskaźniki umożliwiające
monitorowanie postępów w realizacji ww. priorytetów oraz podstawowe instrumenty
realizacji celów strategii Europa 2020”. Są to „opracowywane przez państwa członkowskie
UE
Krajowe
Programy
Reform
oraz
przygotowane
przez
KE
inicjatywy
przewodnie (flagshipinitiatives), realizowane na poziomie UE, państw członkowskich, władz
regionalnych i lokalnych. KE będzie monitorowała postępy na podstawie dwóch
dotychczasowych instrumentów, które zachowają swoją odrębność, ale będą przygotowywane
równocześnie, tj. sprawozdania z realizacji programu „Europa 2020” i sprawozdania
z realizacji Paktu Stabilności i Wzrostu.
Polityka rozwoju zrównoważonego w Polsce prowadzona jest w skali kraju przez Radę
Ministrów, w skali regionu – przez samorząd województwa i w skali lokalnej – przez
samorząd powiatowy i gminny. Realizuje się ją przy pomocy strategii rozwoju kraju, strategii
sektorowych, planów wykonawczych oraz programów operacyjnych krajowych i programów
–
-
współfinansowanych z funduszy strukturalnych UE. W dokumentach tych Polska, jako
członek Unii, zobowiązana jest do implementacji prawa UE (Strategia Lizbońska, Strategia
Zrównoważonego
Rozwoju
UE,
Polityki
horyzontalne,
Programy,
Dyrektywy,
Rozporządzenia KE). Dokumentem rządowym, który zgodnie z zapisami konstytucyjnymi
opiera się na zasadzie trwałego i zrównoważonego rozwoju jest „Polska 2025.
Długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju".
Uwzględnienie zrównoważonego rozwoju jako celu strategicznego różnego typu dokumentów
planistycznych opracowywanych na poziomie lokalnym, regionalnym i krajowym, jest bardzo
ważną formą konkretyzacji tej koncepcji rozwoju. Jest to konkretyzacja diagnostyczna
i planistyczna poprzez: diagnozowanie stanów zrównoważonego rozwoju, określanie celów
rozwojowych, ich aktualizację i monitoring realizacji tych celów. Ma ona swoje oparcie
w zapisach prawa (art. 5 Konstytucji; zapisy w wielu innych ustawach, np. w ustawie
z 27 kwietnia 2001 r. — prawo ochrony środowiska, w ustawie z 27 marca 2003r.
o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym itp.). Strategie, programy i plany lokalne są
najważniejszym sposobem wprowadzania w życie koncepcji zrównoważonego rozwoju, czyli
działań planistycznych i realizacyjnych na rzecz tej koncepcji. Jednak ciągle jeszcze wiele do
życzenia pozostawia rozwój mechanizmów i instrumentów prawnych, ekonomicznych
i technicznych
rozwoju
zrównoważonego,
które
wciąż
pozostają
niekompatybilne,
niezintegrowane i niekomplementarne w układzie trzech głównych wymiarów rozwoju
– ekonomicznym, ekologicznym i społecznym.
Pytania problemowe
 Jakie globalne problemy wiążą się z wdrożeniem dokumentów ONZ promujących
strategię zrównoważonego rozwoju?
 Jakie bariery w UE ograniczają wdrażanie dokumentów określających strategiczne
kierunki rozwoju Unii Europejskiej?
 Jakie problemy związane są z wdrażaniem polskiech strategii i programów rozwoju
zrównoważonego?
–
-
 Kto, w jakim zakresie i na jakich zasadach powinien udzielać wsparcia samorządom w
tworzeniu i ocenie strategii i projektów rozwojowych?
 Jakie są główne założenia Strategii Europa 2020?
 Jakie są inne strategie europejskie dotyczące rozwoju zrównoważonego?
 Jakie zapisy dotyczące zrównoważonego rozwoju znajdują się w Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej?
 Jakie są zobowiązania Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie zrównoważonego
rozwoju wobec UE?
1. Strategia “Europa 2020”
http://www.mg.gov.pl/Bezpieczenstwo+gospodarcze/Strategia+Europa+2020 [Dostęp
5 sierpnia2015]
2. Wskaźniki Strategii „Europa 2020
stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/POZ_Wskazniki_Europa2020 [Dostęp 5 sierpnia5 2015]
3. Polska 2025. Długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju
http://www.proekologia.pl/e107_plugins/content/content.php?content.42469 [Dostęp
5 sierpnia5 2015]
4. Wskaźniki zrównoważonego Rozwoju Polski 2011 http://stat.gov.pl/cps/
rde/xbcr/gus/oz_wskazniki_zrownowazonego_rozwoju_Polski_us_kat.pdf [Dostęp 5
sierpnia2015]
–
-
5. Prezentacja strategii zrównoważonego rozwoju dla Polski.
https://www.youtube.com/watch?v=nYcRDi8KaY4
1. Oficjalna strona Milenijnych Celów Rozwoju ONZ.
http://www.un.org/millenniumgoals/ [Dostęp 5 sierpnia2015]
2. Strona ONZ o statystykach i wskaźnikach Milenijnych Celów
Rozwojuhttp://mdgs.un.org/unsd/mdg/Default.aspx [Dostęp 5 sierpnia2015]
3. Strona Banku Światowego z interaktywnym atlasem realizacji Milenijnych Celów
Rozwojuhttp://databank.worldbank.org/data/home.aspx [Dostęp 5 sierpnia2015]
4. Szczyt Ziemi Rio+20: Przyszłość jakiej chcemy
http://odpowiedzialnybiznes.pl/publikacje/szczyt-ziemi-rio20-przyszlosc-jakiejchcemy/
5. UN (2012) Report of the United Nations Conference on Sustainable Development. Rio
de Janeiro, Brazil, 20–22 June 2012. United Nations (UN), New York, pp. 1–2.
6. Agenda 21 w Polsce – lokalny program zrównoważonego rozwoju
http://www.agenda21.waw.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=9&I
emid=8&limitstart=2
Temat 6. Alternatywne perspektywy dla zrównoważonego rozwoju. Podejścia radykalne,
ekologia polityczna, ekonomia cyrkularna.
Cele
 Student potrafi wskazać i omówić alternatywne perspektywy dla zrównoważonego
rozwoju.
 Potrafi
odróżnić
od
siebie
ekosocjalizm,
ekoanarchizm,
ekologię
głęboką
i ekofeminizm.
–
-
 Zna specyfikę perspektywy ekologii politycznej
 Potrafi scharakteryzować koncepcję gospodarki okrężnej oraz jej odmiany
Kwestie kluczowe
Radykalna, „zielona krytyka” produktywizmu i industrializmu odrzuca pogląd, iż kapitalizm
i industrializacja mogą zapewnić sprawiedliwość, równość i humanitarne warunki życia
człowieka. Sugerują one, że obecny system światowy jest wadliwy, generuje powiązane
kryzysy (militaryzacja, ubóstwo, ucisk i zniszczenie środowiska), a podejścia do rozwoju
dominujące w głównym nurcie, nie mogą przynieść pożądanych zmian. Ważne przykłady
radykalnych podejść to: (1). eko-socjalizm, który obejmuje szereg politycznych idei, w tym
decentralizacji, komunalizmu i socjalizmu utopijnego oraz krytykę wpływu kapitalizmu na
środowisko i rozwój, (2) Eko-anarchizm, a w szczególności „ekologia społeczna”
Murray’aBookchina, która odwołuje się do idei o anarchistycznych korzeniach, takich jak
decentralizacja, demokracja uczestnicząca, samowystarczalność, egalitaryzm i alternatywne
technologie, (3). Ekologia głęboka, przyjmująca założenie, że człowiek – jako część
ekosystemu – jest połączony z innymi istotami siecią powiązań i zależności. W takim ujęciu
człowiek traci swą uprzywilejowaną pozycję na Ziemi, a wraz z nią prawo do decydowania
o sposobie wykorzystywania bogactw naturalnych. Nakłada to na niego obowiązek
racjonalnego gospodarowania dostępnymi środkami z uwzględnieniem potrzeb wszystkich
części ekosystemu i z radykalnym zminimalizowaniem ingerencji w środowisko naturalne. To
z kolei oznacza zmianę priorytetów, metod, sposobów myślenia. (4). Ekofeminizm, z kolei,
jest ruchem, którego zwolennicy są przekonani, że opresyjne zachowania wobec kobiet mają
to samo źródło co destrukcyjne traktowanie środowiska. Jest nim patriarchalizm.
Radykalne poglądy na temat ochrony środowiska podkreślają w szczególności wymiar
polityczny decyzji o społeczeństwie i środowisku oraz kwestionują pogląd, iż zrównoważony
rozwój może być osiągnięty wyłącznie poprzez same interwencje o charakterze technicznym
i zarządczym.
–
-
Inne alternatywne perspektywy dla koncepcji zrównoważonego rozwoju głównego nurtu to
ekologia polityczna oraz gospodarka okrężna. Pierwsza zajmuje się badaniem relacji między
czynnikami politycznymi, gospodarczymi i społecznymi w zakresie ochrony środowiska
i jego zmian. Różni się od apolitycznych badań ekologicznych upolitycznieniem problemów
środowiskowych.
Natomiast
gospodarka
okrężna
(ang.
CircularEconomy)
zakłada
wykorzystanie odpadów do tworzenia nowych produktów. W ten sposób zmniejsza się
wykorzystanie surowców i redukuje ilość odpadów. Istnieją różne odmiany gospodarki
okrężnej: ekologia przemysłowa, „Cradle to Cradle”, projektowanie regeneracyjne,
biomimika, błękitna gospodarka (blueeconomy).
Pytania problemowe
 Porównanie
koncepcji
zrównoważonego
rozwoju
głównego
z
„zielonymi”
podejściami?
 Jakie są odmiany radykalnych koncepcji zrównoważonego rozwoju, czym się różnią?
 Powstanie i rozwój ekologii politycznej oraz jej związek z różnymi ideologiami
zrównoważonego rozwoju. Czy radykalna, opozycyjna ekologia polityczna nie
związana z koncepcjami zrównoważonego rozwoju głównego nurtu będzie odgrywać
większe znaczenie w przyszłości?
 Ekonomia cyrkularna – utopia czy konieczność?
 Jakie zarzuty wobec koncepcji zrównoważonego rozwoju głównego nurtu formułują
„zielone” podejścia?
 Wskaż podobieństwa i różnice pomiędzy wybranymi, radykalnymi odmianami
koncepcji zrównoważonego rozwoju.
 Scharakteryzuj genezę i rozwój ekologii politycznej? Wyjaśnij jakie jest jej znaczenie.
–
-
 Czy „zmierzch” natury jest warunkiem koniecznym ekologii politycznej Bruno
Latoura?
 Czy koncepcje gospodarki cyrkularnej są remedium na cywilizację śmieci?
1. Rokicka E. Wożniak W. Zrównoważony rozwój, zrównowazone społeczeństwo.
2. Clark J.P. (2012) Political Ecology.The Emergence and Development of Political
EcologyEncyclopedia of Applied Ethics, T. 3. (San Diego: Academic Press, 2012), ss.
505–516
3. Ekonomia cyrkularna – utopia czy konieczność? 24 lutego 2014 Ewa SufinJacquemarthttp://zielonewiadomosci.pl/tematy/ekologia/ekonomia-cyrkularna-utopiaczy-koniecznosc/ [Dostęp 5 sierpnia2015]
4. Andrzej Marzec, Kultura Współczesna. Teoria, Interpretacje, Praktyka, nr 1, 210-216,
2011.)
Zmierzch
Natury
w
stronę
ekologii
politycznej
Bruno
Latoura
https://www.academia.edu/1650159/Zmierzch_natury._W_stron%C4%99_ekologii_po
litycznej_Bruno_Latoura [Dostęp 5 sierpnia2015]
pomysły
5. Szwedzkie
na
gospodarkę
odpadami
https://www.youtube.com/watch?v=B7GB1In2Rwg [Dostęp 5 sierpnia2015]
1. Augustyn Michał dla portalu Ekonomia spoleczna. Gospodarka cyrkularna: jak
unieważnić odpady. http://www.ekonomiaspoleczna.pl /wiadomosc/1357266.html
2. Rethinking
Progress.
The
circular
economy.
https://www.youtube.com/watch?v=zCRKvDyyHmI [Dostęp 5 sierpnia2015]
–
-
3. Gerwin M. (2008) Plan zrównoważonego rozwoju dla Polski: lokalne inicjatywy
rozwojowe
http://www.sopockainicjatywa.org/earth/lokalne-inicjatywy
-
rozwojowe.php [Dostęp 5 sierpnia2015]
4. Raport
„Growing
a
Circular
Economy:
Ending
the
Throwaway
Societyhttp://www.publications.parliament.uk/pa/cm201415/cmselect/cmenvaud/214/
21402.htm [Dostęp 5 sierpnia2015]
5. https://www.jwtintelligence.com/wp-content/uploads/2014/06/F_JWT_The-CircularEconomy.06.20.14.pdf [Dostęp 5 sierpnia2015]
Temat 7. System zarządzania zrównoważonym rozwojem
Cele
 Student postrzega zrównoważony rozwój jako kluczowy czynnik strategii biznesowej.
 Potrafi ocenić korzyści wynikające z wdrażania systemu zarządzania zrównoważonym
rozwojem (standardy, normy, wytyczne)..
 Zna kluczowe zasady, zakres i elementy systemu zarządzania zrównoważonym
rozwojem .
 Rozumienie, jak mierzyć skuteczność zrównoważonego rozwoju.
 Śledzi badania, dobre praktyki i światowe trendy związane ze społeczną
odpowiedzialnością biznesu (ang. corporatesocialresponsibility, CSR).
Kwestie kluczowe
Rozwój zrównoważony nie jest bytem autonomicznym; współistnieje z organizacją. Firmy
coraz częściej uwzględniają zrównoważony rozwój w swoich wizjach i strategiach. Jego
skuteczną implementację utrudnia stosowanie klasycznych koncepcji zarządzania, które
wywodzą się z zarządzania różnymi obszarami: ochroną środowiska, bezpieczeństwem,
ryzykiem i jakością. Klasyczne koncepcje nie są ze sobą zintegrowane i funkcjonalne wobec
–
-
przyrody (często stosują podejście „end of pipe”), a zatem nie mogą być włączone
w ogólnestrategiczne zarządzanie, monitoring i kontrolę systemów. Stąd zarządzanie
zrównoważone jest lokowane na najwyższym poziomie zarządzania firmą, od którego zależy
polityka firmy, jej orientacja normatywna oraz strategiczna. Zarządzanie rozwojem
zrównoważonym wypełnia lukę pomiędzy strategią firmy i jej operacyjnym wdrażaniem.
Wspiera i umożliwia pro-aktywną implantację wizji i strategii na poziomie operacyjnym.
W trakcie
zajęć
zostaną
przedstawione
kluczowe
elementy
systemu
zarządzania
zrównoważonym rozwojem (Sustainability Management System, SMS), który stanowi
złożone narzędzie systemowe do zarządzania biznesem w sposób zrównoważony. System ten
oparty jest o koncepcję ciągłego doskonalenia, tzw. cykl Deminga (Plan–Do–Check–Act,
PDCA). Aby system zarządzania zrównoważonym rozwojem był skuteczny musi być
wdrażany w całym cyklu PDCA oraz na wszystkich poziomach organizacji: w planowaniu,
monitorowaniu, itp. Ponadto ważnymi aspektami SMS są: (1) dialog, negocjacje
i porozumienie, (2)zmiana kultury, percepcji, postaw i zachowań, (3) ciągły proces uczenia
się. Korzyści z systemu zarządzania zrównoważonym rozwojem dla organizacji polegają na
tym, że organizacja osiąga swoje cele, w tym cele biznesowe, poprzez bardziej efektywne
zarządzanie. Z kolei dla interesariuszy ważne jest, że organizacja przestrzega wymogów
prawnych oraz ich potrzeb. Identyfikuje bowiem ryzyko i podejmuje odpowiednie działania
kontrolne tak, aby nie wpływać negatywnie na interesy interesariuszy.
Pytania problemowe
 Jakie korzyści przynosi firmie prowadzenie odpowiedzialnego biznesu, czyli
wdrażanie strategii zrównoważonego rozwoju?
 Jakie są kluczowe zasady, zakres i narzędzia realizacji stosowane w systemie
zarządzania zrównoważonym rozwojem?
 Jakie cechy powinien posiadać lider odpowiedzialny za wdrożenie SMS /CSR
w przedsiębiorstwie?
–
-
 Czy polskie firmy realizują zasady odpowiedzialnego biznesu? Dlaczego tak, dlaczego
nie?
 Czym różni się zarządzanie zrównoważonym rozwojem od zarządzania tradycyjnego?
 Na
jakim
szczeblu
zarządzania
należy
umiejscowić
system
zarządzania
zrównoważonym rozwojem dlaczego?
 Wymień narzędzia realizacji stosowane w systemie zarządzania zrównoważonym
rozwojem?
 Jaka jest różnica między odpowiedzialnym biznesem a public relations?
1. Rokicka E. Wożniak W. Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo.
i Tomasz
Bergier. Fundacja
Sendzimira.
Kraków,
rozdział
IV,
s.
95-119.
3. http://odpowiedzialnybiznes.pl/hasla-encyklopedii/spoleczna-odpowiedzialnoscbiznesu-csr/[Dostęp 5 sierpnia2015]
1. Zarządzanie środowiskiem, red. Poskrobko B., PWE, Warszawa 2007.
2. Wyszukiwarka dobrych praktyk http://odpowiedzialnybiznes.pl/baza-wiedzy-o-csr/
3. Figge F, Tobias H. Schaltegger S. Wagner M. (2002) The Sustainability Balanced
Sorecard – Linking Sustainability Management to Business Strategy Business Strategy
–
-
and the Environment Bus. Strat. Env. 11, 269–284, Published online in Wiley
InterSciencewww.interscience.wiley.com. [Dostęp 5 sierpnia2015]
Temat 8. Zrównoważona produkcja i zrównoważona konsumpcja
Cele
 Student rozumie na czym polega eko-efektywność i zna metody jej osiągania (ocena
cyklu życia produktu, eko-projektowanie).
 Wie na czym polega tworzenie zrównoważonego łańcucha dostaw.
 Potrafi scharakteryzować metody zarządzania łańcuchem dostaw (audyt dostawców,
zielone zamówienia publiczne, eko-etykietowanie).
 Potrafi zastosować analizę łańcuchów dostaw do konkretnych przypadków.
 Zna inne metody równoważenia produkcji np. zastępowanie produktów usługami
poprzez gospodarkę opartą na funkcjonalności oraz systemy produktowo-usługowe).
 Wie na czym polega zrównoważona konsumpcja, potrafi podać przykłady takich
zachowań oraz omówić uwarunkowania.
Kwestie kluczowe
Potrzeba reorientacji istniejących wzorców produkcji i konsumpcji wynika z priorytetów
strategii zrównoważonego rozwoju. Szczególnie pilną potrzebą jest restrukturyzacjasektorów
zasobochłonnych, ale przecież potencjał innowacji w zakresie równoważenia produkcji, to
jest harmonizowania aspektów środowiskowych, społecznych i gospodarczych tkwi
w każdym sektorze działalności gospodarczej, w każdej organizacji. Odniesienia organizacji
do przyrody nazywana jest eko-wydajnością lub Eko-efektywnością. Wysoką eko-wydajność
osiąga się m.in. dzięki: redukcji zużycia zasobów, emisji substancji zanieczyszczających
środowisko czy produkowanych odpadów, posługując się takimi narzędziami jak: ocena cyklu
życia produktu, czy eko-projektowanie, zapewniające czystą produkcję, bez stosowania
–
-
niebezpiecznych substancji i produkcji toksycznych odpadów, z surowców odnawialnych
i przy użyciu energii odnawialnej, biorącej pod uwagę zdrowie pracowników i społeczeństwa
oraz miejscową sytuację ekonomiczną, geograficzną i kulturową, po to, aby wytwarzać.
produkty w równowadze ze środowiskiem. Inne działania podnoszące eko-wydajność
organizacji to zarządzanie łańcuchem dostaw oraz zastępowanie produktów usługami.
Korzyści, jakie wynikają z w/w działań dla organizacji to m.in. obniżenie rachunków (za
wywóz odpadów, zużycie energii itp.) i zwiększenie dochodowości firmy, wzrost
konkurencyjności firmy czy poprawa wizerunku. Zrównoważonej produkcji musi
towarzyszyć zrównoważona konsumpcja. Konsumpcja zrównoważona to optymalne,
świadome i odpowiedzialne korzystanie z dostępnych zasobów naturalnych, dóbr i usług na
poziomie mikro, messo- i makrostrukturalnym. Konsumpcja taka uwzględnia ograniczenie
marnotrawstwa, produkcji odpadów i zanieczyszczeń oraz wybór towarów i usług, które
spełniają określone kryteria etyczne, społeczne i środowiskowe. Warunkiem jej realizacji jest
reorientacja zachowań, zachęcanie konsumentów do zmiany jakości życia – zmiany postawy
egocentrycznej na ekocentryczną Obszary wspólnych działań na rzecz zrównoważonej
konsumpcji to: oszczędzanie energii i wody w życiu codziennym, oszczędzanie energii
związanej np. z ogrzewaniem domu, właściwym wykorzystaniem grzejników, temperaturą
pomieszczeń, energooszczędną instalacją centralnego ogrzewania, izolacją termiczną domu,
energooszczędne szyby okienne, uszczelnione okna i drzwi, wybór energii ze źródeł
odnawialnych, budowa ekologicznych domów itp. Ponadto segregacja odpadów, unikanie
nadmiaru opakowań, wybór opakowania najmniej szkodliwego dla środowiska, przydatnego
do recyklingu, a także unikanie artykułów, zwierających substancje toksyczne, a po
wykorzystaniu stanowiących niebezpieczne odpady, ponadto dokonywanie świadomych
zakupów produktów zarówno żywnościowych jak i przemysłowych. Zachowaniom takim
sprzyja znakowanie produktów i opakowań.
–
-
Pytania problemowe
 Jakie koszty i korzyści ponoszą przedsiębiorstwom/organizacjom działania na rzecz
ochrony środowiska naturalnego, a jakie na rzecz zrównoważonego rozwoju?
 W jaki sposób organizacje mogą osiągnąć wysoką eko-efektywność?
 Na czym polega eko-projektowanie?
 Jak można zwiększyć eko-efektywność organizacji poprzez zarządzanie łańcuchem
dostaw?
 Na czym polega zrównoważona konsumpcja na poziomie jednostek, a na czym na
poziomie zbiorowości?
 Jakie są uwarunkowania zrównoważonej konsumpcji na poziomie jednostek
gospodarstw domowych, społeczności lokalnych i przedsiębiorstw?
 Czy system eko-etykietowania produktów w Polsce jest wiarygodny? Dlaczego tak,
dlaczego nie?
 Podaj określenie eko-efektywności i wymień metody jej pomiaru.
 Jakie znasz narzędzia/metody osiągania wysokiej eko-ektywności?
 Z jakich faz składa się badanie (lifecycleassessment) co one obejmują?
 Wymień metody zarządzania łańcuchem dostaw.
 Czy i w jakich okolicznościach można zastąpić produkt usługą?
 Podaj przykłady konsumpcji zrównoważonej jednostek oraz zrównoważonej
konsumpcji zbiorowej.
 Od czego zależy poziom zrównoważonej konsumpcji i jak można ją promować?
–
-
2. Wyzwania zrównoważonego rozwoju w Polsce (2010) red. Jakub Kronenberg i Tomasz
Bergier. Fundacja Sendzimira. Kraków, rozdział V, VI, VII, XIV, ss. 124-209, 344-363.
http://www.sendzimir.org.pl/images/ Wyzwania_ zrownowazonego
rozwoju_w_Polsce.pdf [Dostęp 5 sierpnia2015]
3. Odpowiedzialny łańcuch dostaw żywności
http://www.mg.gov.pl/Wspieranie+przedsiebiorczosci/Zrownowazony+rozwoj/Zrowno
wazona+Produkcja+i+Konsumpcja [Dostęp 5 sierpnia2015]
4. Zrównoważona konsumpcja
5. http://www.mg.gov.pl/Wspieranie +przedsiebiorczosci/ Zrownowazony+rozwoj/
Zrownowazona+Produkcja+i+Konsumpcja [Dostęp 5 sierpnia2015]
6. More with less: Scaling Sustainable Consumption and Resource Efficiency (2012)
World Economic Forum
http://nstore.accenture.com/acn_com/PDF/WEF_CO_ScalingSustainable
ConsumptionResourceEfficiency_Report_2012.pdf [Dostęp 5 sierpnia2015]
1. B. Rok, Więcej niż zysk, czyli odpowiedzialny biznes – programy, strategie, standardy,
Warszawa 2001, s. 276-277.
2. Firma=Środowisko,
z.5,
Forum
Odpowiedzialnego
Biznesu.
http://odpowiedzialnybiznes.pl/publikacje/firma-srodowisko/ [Dostęp 5 sierpnia2015]
3. Gajdzik B., Wyciślik A., Wybrane aspekty ochrony środowiska i zarządzania
środowiskowego, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2010
–
-
Temat 9. Świadomość ekologiczna, społeczeństwo obywatelskie, partycypacja oraz postawy
ekologiczne jako determinanty zrównoważonego rozwoju
Cele
 Student rozumie, że człowiek i społeczeństwo są podmiotami zrównoważonego
rozwoju. Wie, że od rozumienia świata, miejsca w nim człowieka oraz jego związków
z bytami przyrodniczymi zależy jak zareaguje na kryzys ekologiczny.
 Postrzega rozwój zrównoważony jako proces związany z jakością życia,
sprawiedliwością, racjonalnością.
 Ujmuje rozwój w perspektywie dalszego postępu cywilizacyjnego (zrównoważona
cywilizacja, demokratyzacja życia
społecznego, społeczeństwo
obywatelskie,
odpowiedzialna gospodarka rynkowa).
 Rozumie, że proces planowania i podejmowania decyzji musi umożliwiać efektywny
udział obywateli.
 Traktuje zrównoważony rozwój jako integralny element społecznej odpowiedzialności
biznesu.
Kwestie kluczowe
Fakt, że zrównoważony rozwój głównego nurtu nawiązuje do ortodoksyjnego myślenia
o rozwoju w systemie kapitalistycznym, nie oznacza, że jego implementacja zależy wyłącznie
od mechanizmów rynkowych. Warunkiem koniecznym wcielania tej koncepcji w życie jest jej
akceptacja przez jednostki i zbiorowości. Nie można administrować zrównoważonym
rozwojem wyłącznie odgórnie lub wyłącznie stymulować go innowacjami naukowymi
i technicznymi; musi być przyjęty oddolnie. Zrównoważony rozwój jest realnym procesem
społecznym. Przebieg i tempo tego procesu uzależnione są od wystąpienia określonych
społecznych warunków, które mogą sprzyjać jego rozwojowi bądź też spowalniać czy nawet
hamować. Jedna grupa uwarunkowań dotyczy sfery idei, wartości i poglądów, druga obejmuje
–
-
realne procesy zjawiska społeczne, gospodarcze i polityczne. Spośród wielu uwarunkowań
wybrane zostaną te, które w dzisiejszych czasach odgrywają ważną rolę. Pogarszanie się
stanu środowiska naturalnego znajdowało wyraz nie tylko w rozwoju form świadomości
odzwierciedlających ów stan zagrożenia, ale również w działaniach na rzecz ochrony
przyrody. Działalność społeczna i inicjatywy obywatelskie zmierzały do zahamowania
dewastacji przyrody. Oddolnie tworzyły się ruchy ekologiczne, powstawały partie polityczne
i grupy nacisku. W ślad za zmianą orientacji, poglądów i postaw pojedynczych jednostek
następowały zmiany instytucjonalne Towarzyszące wzrastającemu zagrożeniu ekologicznemu
skomplikowane reakcje społeczne wymuszały rewizję dotychczasowych zasad organizacji
społeczeństwa oraz wprowadzenie nowych zasad sterowania gospodarką. Dzisiaj polityka
ekologiczna w wielu krajach zyskuje silne wsparcie ze strony państwa. Polityka ekologiczna
państwa wykorzystująca różne instrumenty ekonomiczne i prawne w powiązaniu z polityką
gospodarczą opartą na decentralizacji zarządzania i planowania ma uchronić przyrodę przed
dewastacją. Powstaje pytanie: Czy jest to zabezpieczenie skuteczne? Wydaje się, że jest ono
tym skuteczniejsze im presja społeczna na ochronę środowiska naturalnego większa. A to,
z kolei, zależy od poziomu świadomości ekologicznej obywateli. Dzisiaj stoimy przed
szeregiem kryzysów (paliwowym, klimatycznym, żywnościowym …itd.). Za każdym z nich
stoi ta sama przyczyna –hiperkonsumpcja oparta o paliwa kopalne. Rozwiązanie więc
również powinno być wspólne.
Pytania problemowe
 Czy człowiek potrafi zaplanować przyszłość? W jakiej perspektywie czasowej? Co
człowiekowi umożliwia planowanie przyszłości?
 Dlaczego ignorujemy kryzys ekologiczny?
 Możemy wyróżnić trzy rodzaje reakcji na zagrożenia dla środowiska, jego degradację
oraz niepożądane skutki rozwoju: adaptacja, opór i protest. Jaki typ dominuje dzisiaj?
Dlaczego?
 Co w dzisiejszym społeczeństwie jest miarą sukcesu i wartości człowieka?
–
-
 Potrzebne są zmiany? Jak je przeprowadzać? Od czego zależy ich powodzenie? Co
zrobić jeśli są sprzeczne z interesami różnych grup społecznych?
 Jakie społeczne czynniki wpływają na możliwość realizacji gospodarowania zgodnego
z koncepcją zrównoważonego rozwoju?
 Na czym polega rola społeczeństwa obywatelskiego w tym procesie?
 W koncepcji zrównoważonego rozwoju silnie podkreśla się zasadę partycypacji
(uspołecznienia). Dlaczego? Jakie korzyści wynikają z jej stosowania?
 Jakie wnioski można wyciągnąć z analizy danych pochodzących z badań nad
świadomością,
postawami
i
zachowaniami
ekologicznymi
Polaków
przeprowadzonych w Polsce w latach 2009-2015?
2. Raport z analizy badań świadomości, postaw i zachowań ekologicznych Polaków
przeprowadzonych w Polsce w latach 2009-2015 Analiza TNS Polska dla Ministerstwa
Środowiska
https://www.mos.gov.pl/
g2/big/201507/b33f2ea557f27c5910efc8f2d9ffb436.pdf [Dostęp5sierpnia15]
3. http://ziemianarozdrozu.pl/encyklopedia/kategoria/30/spoleczenstwo-jacy-jestesmy
1. Hull Z. (2008) Filozoficzne i społeczne uwarunkowania zrównoważonego rozwoju,
Problemy Ekorozwoju nr 3 (2008) , 27-31
–
-
2. Macnaghten P., Urry J. (2005), Alternatywne przyrody. Nowe myślenie o przyrodzie
i społeczeństwie, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
3. Brown L. R. (2003), Gospodarka ekologiczna na miaręZiemi, KiW, Warszawa.
Temat 10. Ochrona bioróżnorodności i rozwój zrównoważony
Cele
 Student wie co oznacza bioróżnorodność i potrafi uzasadnić jakie ma ona znaczenie
dla człowieka.
 Potrafi wskazać zagrożenia bioróżnorodności i przedstawić fakty dotyczące utraty
bioróżnorodności w Polsce, Europie i na świecie.
 Zna działania podejmowane na rzecz ochrony bioróżnorodności oraz rozumie ich
związek z rozwojem zrównoważonym
 Wie na czym polega zarządzanie bioróżnorodnością.
 Zna
nowe podejścia
do zarządzania
ekosystemami
(koncepcja
odporności
ekosystemów i przesunięć fazowych).
 Umie przedstawić następstwa, jakie koncepcje te mają dla praktyki zarządzania oraz
szerzej dla związków człowieka z naturą.
Kwestie kluczowe
Różnorodność biologiczna oznacza zróżnicowanie wszystkich żywych organizmów
występujących na Ziemi w ekosystemach lądowych, morskich i słodkowodnych oraz
w zespołach ekologicznych, których są częścią; dotyczy to różnorodności w obrębie gatunku,
pomiędzy gatunkami oraz różnorodności ekosystemów.(z tekstu Konwencji o różnorodności
biologicznej, ogłoszonej na Szczycie Ziemi w Rio de Janeiro 1992). Przyroda tworzy
różnorodność, ponieważ ta zapewnia jej utrzymanie równowagi, a tym samym przetrwanie.
Różnorodność biologiczna jest istotna także dla człowieka. Korzyści z bioróżnorodności są
–
-
ściśle powiązane z wartościami ekonomicznymi i ich wpływem na zrównoważony rozwój.
Korzyści z ochrony bioróżnorodności mogą być skategoryzowane następująco: I. Zasoby
biologiczne (żywność, tlen, woda, surowce, leki, td.) II. Usługi ecosystemu (absorpcja
zanieczyszczeń, stabilizacja klimatu, utrzymywanie i odtwarzanie ekosystemów np. po
katastrofach) III. Korzyści społeczne –badania, edukacja, turystyka i rekreacja, wartości
kulturowe). Każda z trzech wymienionych kategorii związana jest z jakością życia człowieka.
Ma także bezpośrednią lub pośrednią wartość ekonomiczną. Zagrożenia bioróżnorodności
wynikają z bezpośredniej i pośredniej presji, jaką gatunek ludzki wywiera na przyrodę (np.
nadmierne wykorzystanie zasobów naturalnych, zanieczyszczenia, wprowadzenie obcych
gatunków, niewłaściwe planowanie regionalne i przestrzenne). Rozwiązania, które mają
pomóc zredukować presję wywieraną na bioróżnorodność przez działalność człowieka
odwołują się do doskonalenia zarządzania. Zarządzanie bioróżnorodnością obejmuje różne
instrumenty prawne, które zapewniają podstawy dla działań w celu ochrony środowiska
i zrównoważonego wykorzystania, społeczne i ekonomiczne. Te ostatnie koncentrują się na
rachunku ekonomicznym i cenach, stymulując pozytywnie (bezpośrednie dotacje, udział
w kosztach,
korzyści
podatkowe)
lub
zniechęcająco
do
działań
zagrażających
bioróżnorodności (kary, wysokie koszty zużycia i/lub zniszczenia zasobów biologicznych).
Ostatnio obserwujemy w zarządzaniu bioróżnorodnością tendencję łączenia zarządzania
środowiskiem z nowymi podejściami skupiającymi się na funkcjonowaniu całych
ekosystemów, a nie pojedynczych gatunków. Rozumienie dynamiki ekosystemu w czasie jest
tu najważniejsze, jeśli chcemy zapewnić utrzymanie istotnych usług w przyszłości. Do opisu
tej dynamiki używa się pojęcia odporności ekosystemu, która chroni ekosystem przez
przesunięciami fazowymi. Takie podejście w sposób istotny zmienia praktyki stosowane
w zarządzaniu bioróżnorodnością, wpływa też na rolę, jaką zarządzanie odgrywa w sferze
interakcji człowieka z naturą.
–
-
Pytania problemowe
 Dlaczego utrata bioróżnorodności jest problemem?
 Skąd wiemy, że bioróżnorodność maleje?
 Jakie są globalne wyzwania bioróżnorodności?
 Jakie są koszty i korzyści z ochrony bioróżnorodności? Jest znaczenie ma ochrona
bioróżnorodności insitu i exsitu, klonowanie, banki nasion i banki genów, kolekcje
ogrodów botanicznych i arboretów.
 Jakie są perspektywy zachowania różnorodności gatunkowej w Polsce w świetle
istniejących
instrumentów
administracyjno-prawnych
(Instrumenty
krajowe,
konwencje międzynarodowe, unijna strategia zachowania różnorodności).
 Jakie są zasady i instrumenty zarządzania bioróżnorodnością?
 Jakie nowe podejścia pojawiają się w zarządzaniu bioróżnorodnością?
 Podaj definicję bioróżnorodności użytą w konwencji bioróżnorodności z Rio (1992)
 Wymień zagrożenia bioróżnorodności
 Czy ginięcie gatunków jest procesem naturalnym, który może zachodzić bez
interwencji człowieka?
 Dlaczego trudno jest oszacować wartość ochrony i utrzymania bioróżnorodności?
 Co to jest odporność ekosystemu i jak chroni ekosystem przez przesunięciami
fazowymi?
 Omów istotne aspekty w zarządzaniu bioróżnorodnością, takie jak strategie społecznoekonomiczne, instrumenty prawne, finansowanie i monitorowanie.
–
-
2. Ekonomia
ekosystemów
i
bioróżnorodności
http://ec.europa.eu/environment/nature/biodiversity/economics/pdf/teeb_report_pl.pdf
3. Bunse L. (2013) The importance of ecosystem resilience and phase shifts for
biodiversity management, Journal of Sustainability, Vol. 1, no1.
4. Raport „Are you a green leader? Business and biodiversity: making the case for a
lasting solution” opracowanyprzez Program Środowiskowy ONZ i World Conservation
Monitoring
Centre
http://odpowiedzialnybiznes.pl/wp-
content/uploads/2015/03/Business-and-biodiversity_making-the-case-for-a-lastingsolution.pdf
1. More with Less: Scaling Sustainable Consumption and Resource Efficiency (2012)
Raport World Economic Forum http://www.weforum.org/reports/more-less-scalingsustainable-consumption-and-resource-efficiency
2. Pyłka-Gutowska E. 2000. Ekologia z ochroną środowiska. Wyd. Oświata, Warszawa
3. Wiąckowski S . 2008. Ekologia ogólna, Wyd. Branta, Bydgoszcz - Kielce
–
-
Temat 11. Energia a środowisko naturalne, gospodarka i społeczeństwo
Cele
 Student zna podstawowe kwestie, wokół których toczą się dyskusje dotyczące
polityki energetycznej.
 Definiuje
pochodzenie
oraz
znaczenie
alternatywnych
źródeł
energii
oraz
charakteryzuje sposoby oraz metody wykorzystania alternatywnych źródeł energii
 Potrafi określić ekonomiczne aspekty stosowania alternatywnych źródeł energii,
 Ma świadomość ważności i rozumie społeczne i polityczne uwarunkowania decyzji w
zakresie energetyki,
w tym ich wpływu na środowisko i związanej z tym
odpowiedzialności.
Kwestie kluczowe
Energia pozwala człowiekowi zaspokoić jego potrzeby. Produkcja energii i jej wykorzystanie
wpływa na podniesienie poziomu życia, ale jednocześnie powoduje degradację i niszczenie
środowiska naturalnego. Dyskusje wokół polityki energetycznej koncentrują się wokół
3 kwestii: wyczerpywania się zasobów paliw kopalnych, bezpieczeństwa dostaw energii oraz
wzrostu koncentracji dwutlenku węgla (CO2) w atmosferze głównie na skutek spalania paliw
kopalnych, co prowadzi do zmian klimatu. W trakcie zajęć omówiona zostanie klasyfikacja
i ogólna charakterystyka źródeł energii konwencjonalnej i niekonwencjonalnej pod kątem
zasobów i oddziaływania na środowisko. Będzie mowa o energii pochodzącej z organicznych
paliw kopalnych takich jak węgiel, ropa, gaz, paliwo jądrowe, energii geotermicznnej
oraz odnawialnych źródłach energii: energii słonecznej, wodnej, wiatru, energii pływów i fal
morskich, cieple oceanów oraz energii biomasy. Najwygodniejszą formą energii końcowej
jest energia elektryczna, którą przetwarza się w energię użytkową: mechaniczną, świetlną
i cieplną. Dziś produkujemy energię elektryczną na świecie głównie z węgla 39,3%, energii
wodnej 18,1%, energii jądrowej 17%, gazu ziemnego 13,3% i ropy naftowej 11,7%. Udział
odnawialnych źródeł, bez energii wodnej nie przekracza 0,5%. Obecnie większość energii
–
-
zużywanej przez kraje rozwinięte pochodzi z paliw kopalnych – co jest oznaką
niezrównoważenia. W kontekście zrównoważenia będzie mowa o energetyce jądrowej,
zwłaszcza o powszechnie wskazywanych jej dwóch wadach, a mianowicie kosztach budowy
oraz odpadach. Przedstawione zostaną także kwestie związane z magazynowaniem energii.
Będzie mowa o ekologicznych technologiach i zmianie zachowań konsumenckich na rzecz
ograniczania zużycia energii.
Pytania problemowe
 Czy realnie jesteśmy w stanie żyć w sposób zrównoważony pod względem produkcji
i zużycia energii?
 Mniej więcej jedna trzecia energii w Polsce wykorzystywana jest w transporcie. Co
może przyczynić się do zmniejszenia zużycia energii w transporcie?
 Lepsze ogrzewanie? Jakiego rodzaju oszczędności energetyczne oferuje technologia
lub też zmiana zachowań użytkowników?
 Jakie inne oszczędności energetyczne zależą od konsumenta?
 Czy można żyć na energii odnawialnej? Zielone ambicje i rzeczywistość.
 Energia jądrowa. Co jest mitem a co prawdą?
 Obliczenia wykazują, że jesteśmy w stanie żyć w sposób zrównoważony pod
względem produkcji i zużycia energii, ale pod pewnymi warunkami. Jakie to warunki?
 Jak możemy ograniczyć zużycie energii ulepszając transport i zachowania?
np. zamieniając samochody na transport „publiczny”?
 Jak jeszcze możemy ograniczyć zużycie energii jako producenci?
 Jak jeszcze możemy ograniczyć zużycie energii jako konsumenci?
–
-
2. Lewandowski W.M, (2007) "Proekologiczne odnawialne źródła energii.", wyd.
Wydawnictwo WNT Warszawa
3. Davida JC MacKaya pt. „Zrównoważona energia – bez pary w gwizdek”.
http://eko.org.pl/energia/index_info.php
4. Europejska
unia
energetyczna
kompromis
dla
rozwoju
i
dobrej
energii
http://napedzamyprzyszlosc.pl/files/Raport/PL_Online_light.pdf
1. Ulbrich Roman, 2000r., "Alternatywne źródła energii", wyd. Politechnika Opolska.
Temat 12. Zmiana klimatu i rozwój zrównoważony
Cele
 Student zna podstawowe kwestie, wokół których toczą się dyskusje dotyczące
polityki energetycznej.
 Identyfikuje czynniki powodujące zmiany klimatu.
 Rozróżnia antropogeniczne i naturalne czynniki zmian klimatu.
 Umie wyjaśnić podstawowe sprzężenia zwrotne między ewolucją klimatu a biosferą.
 Identyfikuje współczesne symptomy zmian klimatu.
 Interpretuje skutki, jakie współczesne zmiany klimatu wywierają na życie i zdrowie
człowieka, ekosystemy i różne gałęzie gospodarki.
–
-
 Posiada wiedzę pozwalającą na ocenę zagrożenia spowodowaną globalnym
ociepleniem oraz jest świadomy skutków z tego wynikających.
Kwestie kluczowe
Problem klimatyczny jest przede wszystkim problemem energetycznym. Argumentacja
związana ze zmianami klimatu opiera się o trzy podstawowe stwierdzenia: (1). Spalanie paliw
kopalnych powoduje wzrost koncentracji dwutlenku węgla w atmosferze, (2).Dwutlenek
węgla jest gazem cieplarnianym (3) Nasilenie efektu cieplarnianego powoduje wzrost średniej
temperatury na Ziemi (oraz ma szereg innych następstw) .Stężenie dwutlenku węgla stale
rośnie. Gdy podwoimy ilość CO2 temperatura na Ziemi podniesie się o około 30C. Niektórzy
„sceptycy” nie dostrzegają antropogenicznych przyczyn tych zmian. Twierdzą, że wzrost
temperatury jest zjawiskiem naturalnym. Nawet jeśli modele klimatyczne nie są dostatecznie
precyzyjne nie usprawiedliwia to bierności. Ocieplenie jest faktem, a do jego szybszego
wzrostu przyczynia się działalność człowieka, który wytwarza dodatkowy strumień emisji
CO2, zakłócający samorównoważące się naturalne przepływy. Lista prawdopodobnych
skutków ocieplenia jest długa, od topnienia lodów po pustynnienie. W obliczu konieczności
ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, pojawia się pytanie: kto powinien wziąć na siebie
odpowiedzialność za działania w tym zakresie i dlaczego wszelkie próby rozwiązania
problemu są niewystarczające? (działania ONZ - Protokół z Kioto, działania UE, organizacji
ekologicznych. UE zobowiązała się, że do 2030 r. ograniczy emisje gazów cieplarnianych
w UE o co najmniej 40 proc. w porównaniu do poziomów z 1990 r., zwiększy udział energii
ze źródeł odnawialnych do poziomu wynoszącego co najmniej 27 proc. Ipoprawi o co
najmniej 27 proc. efektywność energetyczną). W książce „To zmienia wszystko”Naomi Klein
odpowiada na pytanie czemu rozwiązanie kwestii klimatycznych jest tak trudne. Pokazuje,
że zmiany klimatu są w dużej mierze efektem kreowanego przez korporacje systemu
neoliberalnego. Obecny system ekonomiczny opiera się na nieposkromionym wzroście
gospodarczym oraz rabunkowym wydobywaniu ograniczonych surowców. Zmiany klimatu
wymuszają zakwestionowanie tej logiki. Nie poradzimy sobie z nimi bez przemyślenia
naszego systemu ekonomicznego i społecznego. Klein zauważa, że naprawa systemu
–
-
ekonomicznego jest możliwa. Podaje przykład Danii, gdzie energetyka odnawialna już dziś
tworzy niskowęglową przyszłość. Przypomina, że istnieją sposoby na zapewnienie nam
dostatniej przyszłości bez niszczenia środowiska – od rolnictwa ekologicznego po tani
transport publiczny. Dla korporacji energetycznych wizja tanich, czystych, rozproszonych
źródeł energii stanowi częściej nie szansę, lecz zagrożenie dla ich zysków. Klein pisze
również jasno, że zmiany klimatu już dziś stanowią zagrożenie i że zbliżamy się do
niebezpiecznych punktów zwrotnych.
Pytania problemowe
 Co to jest efekt cieplarniany? Czy to zjawisko naturalne? O ile podnosi temperaturę na
Ziemi?
 Jak krąży węgiel w przyrodzie? Nasza emisja ze spalania paliw kopalnych to tylko 4%
naturalnych, na czym polega problem?
 Jakie zjawiska towarzyszą zmianie klimatu?
 Jak swoje stanowisko uzasadniają sceptycy zmian klimatu?
 Czy opłaca się w sensie ekonomicznym przeciwdziałać zmianom kilmatu? Czy to
koszty czy inwestycja?
 Jakie jest stanowisko Unii Europejskiej? a jakie Polski, której gospodarka oparta jest
na węglu?
 Ile dwutlenku węgla jest w atmosferze - czy naprawdę jest go coraz więcej i o ile
więcej? Czy klimat się ociepla i o ile?
 Czemu na równiku ciągle pada, a pustynie są w rejonach zwrotnikowych?
 Jaka jest różnica między pogodą a klimatem?
 Jakie czynniki decydują o zmianach temperatury Ziemi?
–
-
 Jaka jest opinia środowiska naukowego na temat argumentów sceptyków?
 Jakie jest stanowisko UE w sprawie redukcji emisji gazów cieplarnianych?
2. http://ziemianarozdrozu.pl/encyklopedia/kategoria/25/zmiany-klimatu-wprowadzenie
3. Działania w dziedzinie klimatu. Jak dbać o klimat i środowisko. KomisjaEuropejska
2014
4. Tajemnice skryte pod lodem - film dokumentalny - cały film - lektor PL
https://www.youtube.com/watch?v=x1g5WbyOQ4Y
5. Zmiany
klimatyczne:
o
krok
od
zagłady?
[Enigma]
https://www.youtube.com/watch?v=VolXfK2JDHE
1. Ulbrich Roman, 2000r., "Alternatywne źródła energii", wyd. Politechnika Opolska .
http://ziemianarozdrozu.pl/encyklopedia/kategoria/25/zmiany-klimatu-wprowadzenie
2. Juda-Rezler K., 2000, Oddziaływanie zanieczyszczeń powierza na środowisko,
Oficyna Wydawnicza Polit. Warszawskiej ,Warszawa.
3. COP19:
droga
ku
zielonej
przyszłości
http://odpowiedzialnybiznes.pl/wp-
content/uploads/2014/01/Analiza-Tematyczna_portal.pdf
4. Klein Naomi This Changes Everything: Capitalism vs. the Climate 2014
–
-
Temat 13. Wyzwania urbanizacji i rozwój zrównoważony
Cele
 Student potrafi omówić znaczenie miast w rozwoju społeczno-gospodarczym, a także
przesłanki i możliwości wdrażania założeń zrównoważonego rozwoju na ich
poziomie.
 Zna zasady i specyfikę polityki regionalnej Unii Europejskiej.
 Wie na czym polega zarządzanie miastem najkorzystniejsze z punktu widzenia
implementacji zrównoważonego rozwoju.
 Ma wiedzę dotyczącą opracowywania i wdrażania strategii i polityk zrównoważonego
rozwoju miast, zna uwarunkowania, czynniki rozwoju i priorytety w podziale na
społeczne, gospodarcze i środowiskowe, jak również umie przyporządkować im
wybrane wskaźniki zrównoważonego rozwoju w zależności od poznanych kryteriów.
 jest przygotowany do aktywnego uczestnictwa w grupach (zespołach) i organizacjach
odpowiedzialnych za zrównoważony rozwój miast, opracowywanie konkretnych
narzędzi, strategii czy polityk.
Kwestie kluczowe
Do roku 2050 więcej niż 70% ludności będzie żyło w miastach. Miasta konsumują 80%
wszystkich surowców i energii. Emitują 75% CO2 gazów cieplarnianych do atmosfery.
Często rozwijają się szybciej niż ich infrastruktura. Kiedy zatem miasto jest zrównoważone?
Wtedy kiedy zapewnia mieszkańcom pracę, miejsce do życia i zabawy, potrafi skutecznie
walczyć z biedą. Aby te cele osiągnąć miasta podejmują działania mające na celu łagodzenie
skutków zmian klimatu, rozwijają zieloną gospodarkę, podejmują inicjatywy na rzecz
społecznej inkluzji, wszystko po to, żeby zapewnić mieszkańcom wysoką jakość życia. Wiele
barier utrudnia jednak miastom realizację tego podstawowego celu zrównoważonego
rozwoju. Nierówny dostęp do usług publicznych i nieefektywne ich wykorzystanie
i niestabilność finansowa wymagają zintegrowanych i skoordynowanych działań na szczeblu
–
-
lokalnym, krajowym i międzynarodowym. Tworzenie zrównoważonych miast wymaga
inwestycji w (a) źródła energii odnawialnej, (b) ekonomiczne korzystanie z wody i energii
elektrycznej, (c) projektowanie i realizację zwartych miast, (d) modernizację budynków
i przyrost terenów zielonych (e), szybki, niezawodny i niedrogi transport publiczny oraz (f)
poprawę gospodarki odpadami. Przewaga małych i średnich miast daje możliwość
inwestowania w zieloną infrastrukturę, blokującą stare technologie energetyczne. Może
ułatwiać także walkę z nierównościami, poprzez „wczesne” reagowanie.
Polskie miasta zmagają się z trudnościami okresu transformacji i z negatywnymi skutkami
zmian politycznych i ekonomicznych zachodzących w kraju, których efektami są:
nieskuteczna kontrola planistyczna i urbanistyczna procesów rozwoju;brak właściwej ochrony
interesu publicznego w przestrzeni miast, zwłaszcza dewastacja terenów zieleni i straty
zasobów komunalnych; chaotyczna urbanizacja stref podmiejskich i nieracjonalne
dewastowanie terenów rolnych i leśnych, zwłaszcza wokół wielkich miast; rosnący dyktat
prywatnego kapitału i deweloperów, którzy w praktyce decydują o polityce rozwoju miast;
brak skutecznej i racjonalnej polityki rozwoju miast. Planowanie przestrzenne traktowane jest
w Polsce instrumentalnie i służy dysponentowi przestrzeni. Okazało się także, że
społeczeństwo, a w konsekwencji klasa polityczna, nie są zainteresowane problemami miast
i gospodarką przestrzenną. Pozycja polskich miast nie jest konsekwencją walorów lokalnego
środowiska i ich atrakcyjności inwestycyjnej, lecz jest w głównej mierze wynikiem zachęt
ekonomicznych, do których należą ulgi podatkowe i gwarancje prawne dla inwestycji.
Pytania problemowe
 Jaką rolę odgrywają miasta w rozwoju społeczno-gospodarczym oraz jakie są
przesłanki i możliwości wdrażania założeń zrównoważonego rozwoju na ich
poziomie?
 Jakie programy Unii Europejskiej wspierają wdrażanie zrównoważonego rozwoju
w miastach?
–
-
 Jaka jest rola kapitału społecznego i instytucjonalnego w kształtowaniu i dążeniu do
pożądanych kierunków rozwoju?
 Jakie czynniki ułatwiają, a jakie utrudniają opracowywanie strategii zrównoważonego
rozwoju miast? A co utrudnia/ułatwia ich wdrażanie?
 Czy urbanizacja zagraża środowisku?
 Jakie procesy towarzyszą rozbudowie przedmieść?
 Jakie formy urbanizacji sprzyjają uniezależnianiu mieszkańców od indywidualnego
transportu samochodowego?
 Jakie są cele rewitalizacji urbanistycznej? Czy znasz przykłady udanej i nieudanej
rewitalizacji?
 Jak gęstość i intensywność zabudowy mogą wpływać na kontakty sąsiedzkie?
 Czym jest foresight w planowaniu regionalnym?
 Scharakteryzuj formy i funkcje przestrzeni publicznej, półpublicznej i półprywatnej.
 Czy plany zagospodarowania przestrzennego są potrzebne? Dlaczego? Czy można je
czymś zastąpić albo uzupełnić?
 Czy nowopowstające osiedla są dobrze zintegrowane ze starszymi dzielnicami?
 Jak doświadczenia historyczne wpływają na współczesną myśl urbanistyczną?
–
-
2. Kowalewski A.T., 2006, Społeczne, ekonomiczne i przestrzenne bariery rozwoju
zrównoważonego, Instytut Rozwoju Miast, Kraków
3. https://www.youtube.com/watch?v=GNNHw4DJ02Y Smart sustainable cities
4. https://www.youtube.com/watch?v=7ygw2L-Qi0cWhat is an Eco city?
1. Ulbrich Roman, 2000r., "Alternatywne źródła energii", wyd. Politechnika Opolska .
2. Barton, H. (red.) (2002), Sustainable communities: the potential for eco-
neighbourhoods, London: Earthscan.
3. Barton, H., Davis, G., Guise, R. (1995), Sustainable settlements: a guide for planners,
designers and developers, Bristol: Elsevier Science.
4. Brownhill, D., Rao, S. (2002), A sustainability checklist for developments. A common
framework for developers and local authorities, Watford: BRE
5. Department of the Environment, Transport and the Regions (1998), Places, streets and
movement, London: Telford.
Temat 14. Prezentacje przykładów dobrych praktyk oraz strategii stosowanych na rzecz
wspierania zrównoważonego rozwoju przygotowanych przez studentów
Najlepsze
prezentacje
wybrane
przez
studentów
będą
umieszczone
na
stronie:
www.socjologia.uni.lodz.pl
–
-
Temat 15. Podsumowanie
Na ostatnich zajęciach dokonana zostanie ocena zrównoważonego rozwoju. Pokazane zostaną
różne dyskursy, które opisują tę koncepcję: eko-socjalizm czy eko-kapitalizm? reformizm czy
radykalizm? Wielość dylematów oraz wyobrażeń. Jak pisze Goulet (1971, s 326) i trudno się
z nim nie zgodzić:„Nie ma magicznej formuły dla zrównoważonego rozwoju. Poza
entuzjastyczną retoryką, technicznymi wytycznymi
i celebrującymi "zielony" rozwój
korporacjami, agencjami i rządami, nie ma łatwego reformatorskiego rozwiązania dylematu
i tragedii ubóstwa oraz degradacji środowiska naturalnego, zarówno w skali lokalnej jak
i globalnej. Nie ma "cudownego środka", aby pokonać te zagrożenia w imię ludzkiego dobra.
Za sloganami o środowisku i kłamstw o rozwoju zrównoważonym kryje się proces rozwoju
jako taki, w którym wybory są naprawdę okrutne. Jedna wiadomość z początku XXI wieku jest
natomiast pewna. Stanu obecnych warunków nie można zapewnić, nawet bogatym”. Z kolei
Adams (2009, s.379) wskazuje, iż „rozwój powinien być tym, co ludzkie społeczności robią
dla siebie. W praktyce, jest to zwykle to, co robią dla nich inni, rządy, banki lub eksperci, w
imię nowoczesności, integracji, wzrostu gospodarczego, itp.
Taka jest rzeczywistość
dotycząca procesu rozwoju - nałożony, centralizowany i często niemile widziany - z punktu
widzenia proekologicznych wyzwań rozwojowych” I dalej ten sam autor pisze:..
Zrównoważony rozwój" jest sposobem mówienia o przyszłym kształcie świata. Wyobrażanie
sobie przyszłości w tych kategoriach to początek procesu – początek refleksji politycznej
i politycznych działań, a nie koniec. Wezwanie zrównoważonego rozwoju nie polega na
opracowaniu szczegółowego planu działania na przyszłość, lecz jest oświadczeniem woli
i wyzwaniem do działania”.
–
-
Temat 1. Zarządzanie wspólnymi zasobami
Cele
 Student zna model „tragedii wspólnych zasobów” i potrafi zastosować go do
zanalizowania problemów związanych z zapewnieniem zrównoważonego rozwoju.
 Student zna problem „dylematu więźnia” i potrafi zastosować go do zanalizowania
problemów związanych z zapewnieniem zrównoważonego rozwoju.
 Student zna koncepcję „logiki kolektywnego działania” M. Olsona i potrafi
zastosować ją do wyjaśnienia trudności, jakie trzeba przezwyciężyć w działaniach
zmierzających do zapewnienia zrównoważonego rozwoju.
 Student zna cechy wspólne (problem gapowicza) i jest świadomy ograniczeń trzech
ww. modeli. Student potrafi wskazać na wady i zalety trzech altenatywnych sposóbów
rozwiązywania dylematów wspólnych zasobów: odgórnych regulacji narzucanych
przez państwo, prywatyzacji i oddolnie zawieranych umów, których uczestnicy
– w oparciu o posiadaną wiedzę na temat lokalnych warunków – sami wypracowują
skuteczne narzędzia ich przestrzegania.
Kwestie kluczowe
Tragedia wspólnych zasobów, dylemat więźnia, logika kolektywnego działania, rola
państwowych regulacji, prywatyzacji oraz oddolnie zawieranych i egzekwowanych umów
w działaniach z zakresu ochrony środowiska związanych z problemem gapowicza.
Pytania problemowe
 Dlaczego problemy związane z ochroną środowiska naturalnego i eksploatacją
(nie)odnawialnych zasobów naturalnych są w praktyce tak trudne do rozwiązania,
–
-
mimo iż bardzo często teoretycznie wiadomo, co należałoby zrobić, aby zapewnić tę
ochronę?
 Scharakteryzuj model „tragedii wspólnych zasobów”.
 Scharakteryzuj sytuację opisywaną przez problem „dylematu więźnia”.
 Na czym polega koncepcja „logiki kolektywnego działania”?
 Omów wady i zalety rozwiązywania dylematów wspólnych zasobów poprzez
wprowadzanie odgórnych regulacji narzucanych przez państwo.
prywatyzację?
wypracowywanie oddolnie zawieranych umów, których uczestnicy sami dysponują
skutecznymi narzędziami zmuszającymi do ich przestrzegania.
1. Rokicka E., Woźniak W., Zrównoważony rozwój, zrównoważone społeczeństwo
2. Ostrom, Elinor, Dysponowanie wspólnymi zasobami, Oficyna Wolters Kluwer,
Warszawa 2013, Roz. 1
1. Dietz, Thomas, Ostrom, Elinor i Stern, Paul (2003) “The struggle to govern the
commons”, Science 302: 1907-1912.
2. Hardin, Garrett (1968) “The tragedy of the commons”, Science 162: 1243-1248.
–
-
3. Hargreaves Heap, Shaun P. i Varoufakis, Yanis (2004) Game Theory. A Critical Text.
Second edition. London and New York: Routledge. Roz. 1.
4. Ostrom, Elinor (1999) “Coping with tragedies of the commons”, Annual Review of
Political Science 2: 493-535.
5. Ostrom, Elinor et al. (1999) “Revisiting the commons: local lessons, global challenges”,
Science 284: 278-282.
Temat 2. Dlaczego niektóre społeczeństwa podejmują zgubne decyzje?
Cele
 Student zna metodę porównawczą/ metodę naturalnego eksperymentu.
 Student zna pięć czynników, mogących przyczynić się zdaniem J. Diamonda do
destrukcji społeczeństwa i potrafi użyć ich w analizie zachowań podejmowanych
przez historyczne i współczesne społeczeństwa.
Kwestie kluczowe
Metoda porównawcza/ metoda naturalnego eksperymentu w badaniach społecznych katastrof, do
jakich przyczyniać się mogą problemy ekologiczne. Pięć czynników mogących spowodować
upadek społeczeństwa.
Pytania problemowe
 Nie jest prawdą, jakoby wszystkie społeczeństwa były skazane na upadek z powodu
szkód ekologicznych: w przeszłości jedne społeczeństwa upadały, podczas gdy inne
nie. Dlaczego pewne społeczeństwa okazały się kruche i co różniło te, które upadły,
od tych, które przetrwały?
 Dlaczego niektórym społeczeństwom udało się rozwiązać skrajnie trudne problemy
ze środowiskiem i potrafiły one następnie przez długi czas trwać i dzisiaj wciąż są
silne?
–
-
 Na
czym
polega
metoda
porównawcza/metoda
naturalnego
eksperymentu
w badaniach losów społeczeństw?
 Omów pięciopunktową listę czynników, które zdaniem J. Diamonda mogą
przyczyniać się do upadku społecznego.
1. Jared Diamond, Upadek: dlaczego niektóre społeczeństwa upadły, a innym się udało,
Prószyński i S-ka, Warszawa 2007, Roz. 1 i Roz. 14
Temat 3. Przedhistoryczne przykłady rozwoju zrównoważonego – Wyspy Wielkanocne
Cele
 Student, przy pomocy pięciopunktowej listy czynników mogących przyczynić się do
upadku
społecznego
J.
Diamonda
potrafi
zanalizować
przyczyny
upadku
społeczeństwa Wysp Wielkanocnych.
 Student potrafi przedstawić sekwencję wydarzeń, które doprowadziły do upadku
społeczeństwa Wysp Wielkanocnych.
 Student potrafi wskazać, w których momentach podjęcie odmiennych niż
w rzeczywistości
decyzji
zbiorowych
mogło
uchronić
społeczeństwo
Wysp
Wielkanocnych od społecznego upadku.
 Student, posługując się przypadkiem społeczeństwa Wysp Wielkanocnych, potrafi
określić w jaki sposób wartości i instytucje społeczne mogą pogłębić albo
–
-
przeciwdziałać upadkowi społecznemu zapoczątkowanego działaniem czynników
ekologicznych.
Kwestie kluczowe
Pięciopunktowa lista czynników mogących przyczynić się do upadku społecznego i ich
zastosowanie w analizie przypadku społeczeństwa Wysp Wielkanocnych.
Pytania problemowe
 Dlaczego społeczeństwu Wysp Wielkanocnych nie udało się rozwiązać problemów
ze środowiskiem?
 Dlaczego społeczeństwu Wysp Wielkanocnych nie udało się zapewnić przetrwania?
 Jakie wnioski z historii społecznego upadku Wysp Wielkanocnych możemy
wyciągnąć w odniesieniu do ekologicznych i nieekologicznych wyzwań, przed
którymi
stoją
współczesne
społeczeństwa
funkcjonujące
w
warunkach
zglobalizowanego i stechnicyzowanego świata?
 Przedstaw warunki naturalne, w których początkowo działali mieszkańcy Wysp
Wielkanocnych. Scharakteryzuj, w jaki sposób ich struktura społeczna oraz wartości
i instytucje społeczne przyczyniły się do przemian tych warunków.
 Przedstaw sekwencję wydarzeń, które doprowadziły do społecznego upadku na
Wyspach Wielkanocnych?
 Które z czynników, wymienionych przez J. Diamonda jako potencjalne przyczyny
upadku społecznego, rzeczywiście wystąpiły w historii Wysp Wielkanocnych?
–
-
Prószyński i S-ka, Warszawa 2007, Roz. 2
Temat 4. Historyczne przykłady rozwoju niezrównoważonego – cywilizacja Majów
Cele
upadku społecznego J. Diamonda potrafi zanalizować przyczyny upadku cywilizacji
Majów.
 Student potrafi przedstawić sekwencję wydarzeń, które doprowadziły do upadku
cywilizacji Majów.
 Student potrafi wskazać, w których momentach podjęcie odmiennych niż
w rzeczywistości decyzji zbiorowych mogło uchronić cywilizację Majów od
społecznego upadku.
 Student, posługując się przypadkiem cywilizacji Majów, potrafi określić w jaki sposób
wartości i instytucje społeczne mogą pogłębić albo przeciwdziałać upadkowi
społecznemu zapoczątkowanego działaniem czynników ekologicznych
Kwestie kluczowe
Pięciopunktowa lista czynników mogących przyczynić się do upadku społecznego i ich
zastosowanie w analizie przypadku cywilizacji Majów.
Pytania problemowe
 Dlaczego Majom nie udało się rozwiązać problemów ze środowiskiem?
 Dlaczego Majom nie udało się zapewnić przetrwania?
–
-
 Jakie wnioski z historii społecznego upadku cywilizacji Majów możemy wyciągnąć w
odniesieniu do ekologicznych i nieekologicznych wyzwań, przed którymi stoją
współczesne
społeczeństwa
funkcjonujące
w
warunkach
zglobalizowanego
i stechnicyzowanego świata?
 Przedstaw
warunki
naturalne,
w
których
początkowo
działali
Majowie.
Scharakteryzuj, w jaki sposób ich struktura społeczna oraz wartości i instytucje
społeczne przyczyniły się do przemian tych warunków.
 Przedstaw sekwencję wydarzeń, które doprowadziły do społecznego upadku
cywilizacji Majów?
 Które z czynników, wymienionych przez J. Diamonda jako potencjalne przyczyny
upadku społecznego, rzeczywiście wystąpiły w historii Majów?
Temat 5. Współczesne Chiny jako przykład szans na osiągnięcie rozwoju zrównoważonego
i zagrożeń stwarzanych przez rozwój niezrównoważony
Cele
upadku społecznego J. Diamonda potrafi zanalizować zagrożenia i szanse
zrównoważonego rozwoju współczesnych Chin.
–
-
 Student zna problemy ekologiczne współczesnych Chin.
 Student zna problemy społeczne współczesnych Chin.
 Student
jest
świadomy rozwiązań,
wprowadzenie
których
może
zapewnić
współczesnym Chinom osiągnięcie zrównoważonego rozwoju.
 Student jest świadomy szans oraz zagrożeń, jakie dla Polski stwarzają wejście przez
Chiny na ścieżkę zrównoważonego rozwoju lub społeczny upadek współczesnych
Chin.
Kwestie kluczowe
Wyzwania ekonomiczne, ekologiczne i społeczne współczesnych Chin. Pięciopunktowa lista
czynników mogących przyczynić się do upadku społecznego i ich zastosowanie w analizie
przypadku współczesnych Chin.
Pytania problemowe
 Jakie czynniki i działania mogą przyczynić się do upadku społecznego współczesnych
Chin.
 Jakie czynniki i działania mogą zapewnić współczesnym Chinom wejście na ścieżkę
trwałego, zrównoważonego rozwoju?
 Jaki byłby wpływ hipotetycznego społecznego upadku lub trwałego, zrównoważonego
rozwoju Chin na pozostałe regiony i kraje świata?
 Scharakteryzuj zasoby naturalne, demograficzne i ekonomiczne współczesnych Chin.
 Wymień powody, które zdaniem J. Diamonda mogą w przyszłości przyczynić się do
społecznego upadku współczesnych Chin?
wejścia przez Chiny na ścieżkę trwałego, zrównoważonego rozwoju?
–
-
 Jakiego typu konsekwencje dla Polski pociągnąłby hipotetczny społeczny upadek
współczesnych Chin?
 Jakiego typu konsekwencje dla Polski przyniosłaby realizacja scenariusza wejścia
Chin na ścieżkę trwałego, zrównoważonego rozwoju?
Temat
6.
Współczesna
Australia
jako
przykład
szans
na
osiągnięcie
rozwoju
zrównoważonego i zagrożeń stwarzanych przez rozwój niezrównoważony.
Cele
upadku społecznego J. Diamonda potrafi zanalizować zagrożenia i szanse
zrównoważonego rozwoju współczesnej Australii.
 Student zna problemy ekologiczne współczesnej Australii.
 Student zna problemy społeczne współczesnej Australii.
 Student
jest
świadomy rozwiązań,
wprowadzenie
których
może
zapewnić
współczesnej Australii osiągnięcie zrównoważonego rozwoju.
 Student jest świadomy szans oraz zagrożeń, jakie dla Polski stwarzają wejście przez
Australię na ścieżkę zrównoważonego rozwoju lub społeczny upadek współczesnej
Australii.
–
-
Kwestie kluczowe
Wyzwania ekonomiczne, ekologiczne i społeczne współczesnej Australii. Pięciopunktowa
lista czynników mogących przyczynić się do upadku społecznego i ich zastosowanie
w analizie przypadku współczesnej Australii.
Pytania problemowe
 Jakie czynniki i działania mogą przyczynić się do upadku społecznego współczesnej
Australii.
 Jakie czynniki i działania mogą zapewnić współczesnej Australii wejście na ścieżkę
trwałego, zrównoważonego rozwoju?
 Jaki byłby wpływ hipotetycznego społecznego upadku lub trwałego, zrównoważonego
rozwoju Australii na pozostałe regiony i kraje świata?
 Scharakteryzuj zasoby naturalne, demograficzne i ekonomiczne współczesnej
Australii.
społecznego upadku współczesnej Australii?
wejścia przez Australię na ścieżkę trwałego, zrównoważonego rozwoju?
 Jakiego typu konsekwencje dla Polski pociągnąłby hipotetyczny społeczny upadek
współczesnej Australii?
 Jakiego typu konsekwencje dla Polski przyniosłaby realizacja scenariusza wejścia
Australii na ścieżkę trwałego, zrównoważonego rozwoju?
–
-
Temat 7. Wielki biznes, środowisko naturalne i zrównoważony rozwój
Cele
 Student umie wskazać przyczyny, dla których przedstawiciele niektórych gałęzi
nowoczesnego przemysłu uważają, że w ich interesie leży działalność na rzecz
środowiska naturalnego. Student potrafi zanalizować, dlaczego niektóre dziedziny
nowoczesnego przemysłu zapewniają skuteczną ochronę środowiska naturalnego.
 Student umie wskazać przyczyny, dla których przedstawiciele niektórych gałęzi
nowoczesnego przemysłu uważają, że w ich interesie leży działalność niszcząca
środowisko naturalne. Student potrafi zanalizować, dlaczego niektóre dziedziny
nowoczesnego przemysłu należą do sił najbardziej dzisiaj niszczących środowisko
naturalne.
 Student umie zidentyfikować zmiany, jakie trzeba wprowadzić, aby ci reprezentanci
gałęzi nowoczesnego przemysłu, którzy uważają, że w ich interesie leży działalność
niszcząca środowisko naturalne, zaczęli zapewniać w swojej działalności skuteczną
ochronę środowiska naturalnego.
Kwestie kluczowe
Motywy różnych korporacji z branży wydobycia ropy naftowej, węgla oraz metali, wyrębu
lasów i rybołówstwa morskiego decydujące o odmiennym wpływie ich działalności
gospodarczej na środowisko naturalne i społeczności lokalne.
–
-
Pytania problemowe
 Kiedy interesy wielkich korporacji z branży wydobycia ropy naftowej, węgla oraz
metali, wyrębu lasów i rybołówstwa morskiego oraz cele organizacji broniących
środowiska i społeczeństwa jako całości są zbieżne?
 Kiedy dochodzi do konfliktu interesów pomiędzy wielkimi korporacjami z branży
wydobycia ropy naftowej, węgla oraz metali, wyrębu lasów i rybołówstwa morskiego
a organizacjami broniącymi środowiska i społeczeństwa jako całości?
 Jakie zmiany mogłyby najskuteczniej przekonać korporacje obecnie niszczące
środowisko do tego, by zaczęły je chronić?
 Dlaczego niektóre firmy prowadzą wydobycie ropy naftowej, węgla oraz metali z
troską o środowisko naturalne, podczas gdy inne firmy w swojej działalności
wydobywczej nie troszczą się o kwestie środowiska naturalnego?
 Scharakteryzuj różnice występujące pomiędzy branżą naftową, górnictwem węgla
oraz wydobyciem metali które powodują, że firmy działające w tych branżach inaczej
podchodzą do zagadnienia ochrony środowiska naturalnego.
 Jaki jest wpływ indywidualnych konsumentów na proekologiczną politykę koncernów
z branży wydobycia ropy naftowej, węgla oraz metali, wyrębu lasów i rybołówstwa
morskiego?
 Opisz cele i zasady funkcjonowania międzynarodowej Rady Zrównoważonej
Gospodarki Leśnej. Jakie czynniki doprowadziły do powołania tej organizacji nonprofit? Czym RZGL różni się od innych organizacji, wydających certyfikaty
prowadzenia racjonalnej i zrównoważonej gospodarki leśnej?
 Opisz cele i zasady funkcjonowania organizacji Marine Stewardship Council.
–
-
 Kto lub co – zdaniem Diamonda – ma na dłuższą metę władzę, która może sprawić, że
działalność wyrządzająca szkodę środowisku naturalnemu stanie się nieopłacalna,
zyskowne natomiast okażą się praktyki służące ochronie środowiska?
1. Bendell, Jem (red.) (2000) Terms of Endearment: Business, NGOs, and Sustainable
Development. Sheffield: Greenleaf.
2. Peters, Thomas i Waterman, Robert (2000) Poszukiwanie doskonałości w biznesie.
Poznań: Medium.
3. Saunders, Tedd i McGovern, Loretta (1993) The Bottom Line of Green is Black:
Strategies for Creating Profitable and Environmentally Sound Businesses. San
Francisco: Harper.
4. Waterman, Robert (1987) The Renewal Factor: How the Best Get and Keep the
Competitive Edge. Toronto: Bantham Books.
5. Waterman, Robert (1990) Adhocracy: The Power to Change. New York: Norton.
Temat 8. Świat jako polder – wyzwania zrównoważonego rozwoju we współczesnym świecie
Cele
 Student zna rodzaje zagrożeń ekologicznych stojących przed współczesnym światem.
 Student zna najpospolitsze zarzuty podnoszone przeciwko twierdzeniom, że
–
-
zagrożenia ekologiczne stojące przed współczesnym światem to zagrożenia poważne
i umie uzasadnić, dlaczego te zarzuty nie są uprawnione.
 Student zna różnice między dzisiejszymi zagrożeniami ekologicznymi a tymi, jakie
piętrzyły się przed dawnymi społeczeństwami.
Kwestie kluczowe
Koncepcja polderu jako metafora współczesnego świata i stojących przed nim ekologicznych
i społecznych wyzwań. Kategorie problemów dotyczących środowiska naturalnego
związanych ze zniszczeniem lub utratą zasobów surowców naturalnych, ograniczeniem
zasobów naturalnych, skutkami szkód wyrządzonych przez człowieka i kwestiami populacji.
Pytania problemowe
 Jakie są najważniejsze kwestie środowiskowe, przed którymi stają współczesne
społeczeństwa?
 W jakim czasie owe najważniejsze kwestie środowiskowe mogą stać się zagrożeniem?
 Dlaczego holenderskie poldery są dobrą metaforą współczesnego świata i stojących
przed nim wyzwań związanych z zapewnieniem zrównoważonego rozwoju?
 Co mogę zrobić jako jednostka w obliczu najważniejszych kwestii środowiskowych,
przed którymi stoją współczesne społeczeństwa?
 Wymień i scharakteryzuj współczesne problemy środowiskowe polegające na
zniszczeniu lub utracie zasobów surowców naturalnych.
 Wymień i scharakteryzuj współczesne problemy środowiskowe polegające na
ograniczeniu zasobów surowców naturalnych.
 Wymień i scharakteryzuj współczesne problemy środowiskowe będące skutkami
szkód wyrządzonych przez człowieka.
–
-
 Wymień i scharakteryzuj współczesne problemy środowiskowe dotyczące kwestii
populacji.
 Z którymi z ww. problemów ludzkość borykała się już dawniej?
 Które z ww. problemów stały się poważnymi problemami dopiero niedawno?
Temat 9. Zrównoważony rozwój a jakość życia
Cele
 Student zna ogólne cele i podstawowe wymogi (zasady) zrównoważonego rozwoju w
zmodyfikowanym podejściu niemieckiego Towarzystwa Helmholtza (HGF).
 Student potrafi zdefiniować pojęcie jakości życia i opisać jej sfery.
 Student
potrafi
wskazać
na
podobieństwa
i
różnice
pomiędzy
pojęciem
zrównoważonego rozwoju a pojęciem jakości życia.
 Student umie posługiwać się pojęciem zrównoważonego bogactwa jako ramą
teoretyczną łączącą pojęcie zrównoważonego rozwoju z pojęciem jakości życia.
Kwestie kluczowe
Ogólne cele i podstawowe wymogi (zasady) zrównoważonego rozwoju w zmodyfikowanym
podejściu HGF, jakość życia i jej cztery sfery (materialna, społeczna, osobistego rozwoju i
samorealizacji, zbiorowa), zrównoważone bogactwo.
–
-
Pytania problemowe
 Czym charakteryzuje się „dobre” życie? Jakie wymiary i cechy składają się na nie?
 Jaką rolę odgrywają aspekty materialna i niematerialne w osiągnięciu „dobrego”
życia? Jakie są wzajemne relacje pomiędzy aspektem materialnym i niematerialnym
„dobrego” życia?
 Na jakie aspekty kładzie się szczególny nacisk w rozważaniach nad pojęciem „jakości
życia” a na jakie – w dyskusjach nad pojęciem zrównoważonego rozwoju?
 Jak połączyć te – nierzadko sprzeczne – aspekty w jedną, spójną całość?
 Wymień cele i podstawowe wymogi (zasady) zrównoważonego rozwoju wg tzw.
zmodyfikowanego podejścia HGF.
 Zdefiniuj pojęcie jakości życia oraz wymień i opisz sfery jakości życia.
 Opisz pojęcie zrównoważonego bogactwa.
2. Schaefer Martina, Nolting Benjamin i Illge Lydia (2004) "Bringing together the
concepts of quality of life and sustainability", w: Wolfgang Glaetzer, Susanne von
Below i Matthias Stoffregen (red.) Challenges for Quality of Life in the Contemporary
World, Amsterdam: Kluwer Academic Publishers, str. 33-43.
–
-
Temat 10. Ubóstwo jako niedostatek możliwości a wyzwania zrównoważonego rozwoju
Cele
 Student zna czynniki, które wpływają na związek pomiędzy dochodami a ubóstwem
 Student zna różnicę między ubóstwem definiowanym jako niski dochód a tym
definiowanym jako niedostatek możliwości.
 Student zna racje, przemawiające za posługiwaniem się pojęciem ubóstwa
w kategoriach możliwości w kontekście działań zmierzających do zapewnienia
 Student
potrafi
wskazać
na
zależność
pomiędzy niedostatkiem
dochodów
a niedostatkiem możliwości.
 Student
potrafi
zdefiniować
różnicę
pomiędzy
nierównością
ekonomiczną
a nierównością dochodów.
Kwestie kluczowe
Ubóstwo w ujęciu dochodowym, ubóstwo jako niedostatek możliwości, nierówność
dochodów, nierówność ekonomiczna.
Pytania problemowe
 Jakie argumenty przemawiają za przyjęciem definicji ubóstwa jako niedostatku
możliwości w miejsce dochodowej definicji ubóstwa?
 Dlaczego ubóstwo rozumiane jako niedostatek możliwości jest lepiej dopasowane do
potrzeb związanych z wypracowaniem i wdrożeniem strategii zrównoważonego
rozwoju niż ubóstwo rozumiane w kategoriach dochodowych?
 Wymień i krótko scharakteryzuj czynniki, które wpływają na związek pomiędzy
dochodami a ubóstwem.
–
-
 Jak definiowane jest ubóstwo w ujęciu dochodowym?
 Jak definiuje się ubóstwo jako niedostatek możliwości?
 Wymień racje, przemawiające za stosowaniem w badaniach naukowych i praktyce
społecznej definicji ubóstwa w kategoriach niedostatku możliwości.
 Jaka jest różnica między nierównością dochodów a nierównością ekonomiczną?
2. Sen Amartya, Rozwój i wolność, Zysk i S-ka, Poznań 2002, roz. 4.
Temat 11. Rynki, państwo i społeczne sposobności
Cele
 Student zna pojęcie optymalności Pareta oraz twierdzenie Arrowa-Debreu.
 Student zna klasyczne (Smith, Ricardo, Marks) argumenty przeciwko generalnym
ograniczeniom działania rynku.
 Student potrafi wskazać sfery, w których rozwiązania rynkowe są dobre oraz sfery, w
których lepiej sprawdzają się działania o charakterze ogólnym, jak i tzw. obszary
mieszane.
 Student zna wady i zalety powszechnej dostępności jak i kontrolowanego adresowania
różnych świadczeń społecznych.
 Student potrafi wskazać, jaki związek istnieje pomiędzy polityką rozbudowywania
ludzkich sposobności a poziomem jakości życia, poziomem ludzkich zdolności
produkcyjnych i społecznym zakorzenieniem wzrostu gospodarczego.
–
-
Kwestie kluczowe
Rynki a efektywność: optymalność Pareta i twierdzenie Arrowa-Debreu. Rynki a interesy
grupowe. Potrzeba krytycznej oceny roli rynków. Potrzeba wieloaspektowego podejścia do
rozwoju: relacje między państwem, funkcjonującym rynkiem a innymi instytucjami
politycznymi i społecznymi. Adresowanie i kontrola środków wydawanych na świadczenia
społeczne.
Pytania problemowe
 Jaką rolę w osiągnięciu zrównoważonego rozwoju odgrywa komplementraność
instytucji rynkowych, państwowych i społecznych?
 Czy zrównoważony rozwój – zwłaszcza w krajach rozwijających się – można
osiągnąć opierając się na samej tylko efektywności rynkowej?
 Czy polityka rozwoju ludzkich możliwości wspomagająca rozwój jednostek to luksus,
na który mogą pozwolić sobie tylko naprawdę zamożne kraje?
 Czym jest „optymalność Pareta”?
 Co pokazuje twierdzenie Arrow-Debreu?
 W jaki sposób interesy grupowe mogą ograniczać efektywność mechanizmów
rynkowych?
 W jakich sferach preferowane powinny być rozwiązania rynkowe?
 W jakich sferach preferowane powinny być działania o charakterze powszechnym?
–
-
2. Sen Amartya, Rozwój i wolność, Zysk i S-ka, Poznań 2002, roz. 5.
Temat 12. Wybór społeczny a jednostkowe działania
Cele
 Student zna trzy rodzaje wątpliwości wysuwanych wobec możliwości dokonywania
racjonalnego wyboru społecznego i potrafi – używając logicznych i racjonalnych
argumentów – zająć i uzasadnić swoje stanowisko w tym sporze.
 Student zna rolę odgrywaną przez wartości i normy w skutecznym działaniu
gospodarki kapitalistycznej.
 Student wie, w jaki sposób mogą kształtować się wartości i zobowiązania, będące
podstawą społecznego konsensu i polityki społecznej.
Kwestie kluczowe
„Twierdzenie o niemożliwości” Arrowa, niezamierzone konsekwencje, interes własny jako
podstawa ludzkiego działania, efektywność etyki kapitalizmu i jej ograniczenia, zadania
polityki społecznej.
Pytania problemowe
 W jakim stopniu wartości i racjonalne rozstrzygnięcia mogą poszerzać obszar
wolności i sprzyjać zrównoważonemu rozwojowi?
 Jaką rolę w skutecznym działaniu gospodarki kapitalistycznej odgrywają – obok
dążenia do maksymalizacji zysku – wartości i normy?
–
-
 czym mówi „twierdzenie o niemożliwości” Arrowa?
 Omów koncepcję „niezamierzonych konsekwencji” i jej krytykę autorstwa Sena.
 Czy gospodarka kapitalistyczna można sprawnie funkcjonować tylko w oparciu
dążenie do maksymalizacji zysku? Jeśli nie, to jakiego rodzaju inne normy i wartości
są konieczne dla jej sprawnego funkcjonowania?
 Wymień i krótko scharakteryzuj sposoby, na jakie kształtować się mogą wartości i
normy leżące u podstaw społecznego konsensu i polityki społecznej.
 Jakie zadania Sen stawia przed polityką społeczną?
2. Sen Amartya, Rozwój i wolność, Zysk i S-ka, Poznań 2002, roz. 11
Temat 13. Globalna nierówność majątków w XXI wieku
Cele
 Student potrafi dokonać analizy tego, jak prezentuje się na początku XXI wieku
problem długoterminowej ewolucji stosunku kapitału do dochodu.
 Student potrafi dokonać analizy tego, jak prezentuje się na początku XXI wieku
problem globalnego podziału dochodu narodowego między dochodami z kapitału i
dochodami z pracy.
–
-
Kwestie kluczowe
Historia dochodów i majątków jest zdecydowanie historią polityczną, chaotyczną
i nieprzewidywalną. Zależy ona od wyobrażenia na temat nierówności, jakie mają różne
społeczeństwa, od polityk, jakie prowadzą, oraz odpowiednich instytucji, które nierówności te
mogą kształtować i przekształcać w tym lub w innym kierunku. Omawiając niniejszy temat,
studenci zapoznają się z analizą możliwej ewolucji globalnego podziału majątków w ciągu
pierwszych dekad XXI wieku.
Pytania problemowe
 Jak kształtuje się dynamika nierówności majątków na poziomie światowym i jakie są
podstawowe siły, które odgrywają w niej rolę na początku XXI wieku?
 Czy siły finansowej globalizacji prowadzą w kierunku jeszcze silniejszej koncentracji
kapitału niż wszystkie znane z przeszłości?
 Czy zdaniem Piketty’ego udział kapitału w rękach ludzi określanych jako „najbogatsi
na świecie” będzie rosnąć bez granic? Jeśli tak, to dlaczego?
 Jak zdaniem Piketty’ego będzie się w XXI wieku kształtowała nierówność majątkowa
między krajami? Czy – a jeśli tak, to z jakich powodów – kraje obecnie bogate
skończą w rękach Chin, eksporterów ropy albo też swoich własnych miliarderów?
 Opisz przedstawiony przez Piketty’ego mechanizm nierówności zwrotów z kapitału.
Jakie skutki zdaniem Piketty’ego przynosi działanie tego mechanizmu?
–
-
2. Piketty, Thomas (2015) Kapitał w XXI wieku. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki
Politycznej. Roz. 12.
 Bourguignon Francois, The Globalization of Inequality, Princeton University Press,
Princeton and Oxford 2015. Roz. 1, 2 i 3.
Temat 14. Państwo socjalne na XXI wiek
Cele
 Student zna propozycje Piketty’ego dotyczące tego, czym mogłoby być państwo
socjalne adekwatne do początku XXI wieku i potrafi odnieść się w dyskusji do tych
propozycji używając logicznych i racjonalnych argumentów.
Kwestie kluczowe
Historia dochodów i majątków jest zdecydowanie historią polityczną, chaotyczną
i nieprzewidywalną. Zależy ona od wyobrażenia na temat nierówności, jakie mają różne
społeczeństwa, od polityk, jakie prowadzą, oraz odpowiednich instytucji, które nierówności te
mogą kształtować i przekształcać w tym lub w innym kierunku. Omawiając niniejszy temat,
studenci zapoznają się z wnioskami politycznymi i normatywnymi, które można wyprowadzić
z obserwacji ewolucji globalnego podziału majątków w ciągu pierwszych dekad XXI wieku.
Pytania problemowe
 Jakie instytucje oraz jaki rodzaj polityki pozwoliłby w XXI wieku uregulować
sprawiedliwie i skutecznie globalny kapitalizm majątkowy, jak znamy dziś?
–
-
 Na czym polega kwestia powrotu państwa w związku z kryzysem gospodarczym 2008
roku?
 Jakie formy państwa socjalnego wyróżnia Piketty?
 Na jakich zasadach opera się zdaniem Piketty’ego nowoczesna redystrybucja?
 Czy zdaniem Piketty’ego instytucje edukacyjne w ich obecnym kształcie pozwalają na
ruchliwość społeczną?
 Jaką rolę w procesie redystrybucji odegrają zdaniem Piketty’ego publiczne systemy
emerytalne?
 Z jakimi problemami musi się zdaniem Piketty’ego borykać państwo socjalne w
krajach biednych i wschodzących?
2. Piketty, Thomas (2015) Kapitał w XXI wieku. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki
Politycznej. Roz. 13.
 Bourguignon Francois, The Globalization of Inequality, Princeton University Press,
Princeton and Oxford 2015. Roz. 6.
–
-
Temat 15. Wydajność ekonomiczna i zasada sprawiedliwości – wzajemne wykluczenie czy
uzupełnienie?
Cele
 Student zna podręcznikowe argumenty na temat związku między ekonomiczną
wydajnością a zasadą sprawiedliwości.
 Student zna alternatywne argumenty Atkinsona na temat związku między
ekonomiczną wydajnością i zasadą sprawiedliwości.
 Student jest świadomy, że ocena potencjalnych skutków debatowanych projektów
polityki gospodarczej jest w dużym stopniu uzależniona od dokonanego na samym
wstępie dyskusji wyboru ekonomicznego modelu służącego do opisu rzeczywistości.
Kwestie kluczowe
Związek między zasadą sprawiedliwości a zasadą ekonomicznej wydajności.
Pytania problemowe
 Czy możliwe
jest
zmniejszenie
zakresu
nierówności
ekonomicznych
przy
jednoczesnym zwiększeniu ekonomicznej wydajności?
 Jakie są standardowe argumenty na rzecz tezy o nieuniknionym konflikcie pomiędzy
dążeniem do realizacji zasady ekonomicznej wydajności a dążeniem do realizacji
zasady sprawiedliwości?
 Jakich argumentów używa Atkinson broniąc tezy o tym, że zasada sprawiedliwości i
zasada ekonomicznej wydajności są komplementarne?
–
-
2. Atkinson, Anthony B. (2015) Inequality. What Can Be Done? Cambridge, Mass and
London: Harvard University Press. Roz. 9.
1. Bourguignon Francois, The Globalization of Inequality, Princeton University Press,
Princeton and Oxford 2015. Roz. 4 i 5.
–
-
Temat 1. Jakość życia – wprowadzenie, historia pojęcia, rozwój badań empirycznych,
interdyscyplinarność, spory teoretyczne
Cele
 student rozumie pojęcie jakości życia, zna jego genezę
 potrafi wskazać i omówić główne podejścia teoretyczne: oparte na teorii potrzeb,
zasobów, szczęścia
 zna specyfikę perspektywy: ekonomicznej, psychologicznej, zdrowia publicznego oraz
społeczną
 potrafi omówić funkcje badań jakości życia w polityce społecznej
 charakteryzuje triadę diagnoza-strategia-ewaluacja
Kwestie kluczowe
Historycznie pojęcie jakości życia łączy się z jednej strony z rozwojem ruchu wskaźników
społecznych, z drugiej zaś ze zmieniającym się systemem aksjo-normatywnym związanym
z kryzysem wartości i dostrzeżeniem ograniczeń przemysłowego społeczeństwa dobrobytu
krajów zachodniego kręgu kulturowego. Nie bez znaczenia pozostaje również przemiany we
wskaźnikach
ekonomicznych
oraz
rozwój
możliwości
technicznych
związanych
z gromadzeniem i przetwarzaniem baz danych. Znaczący wpływ na badania jakości życia
miało uwzględnienie perspektywy subiektywnej respondentów, zapoczątkowane przez
P. Campbella. Badania jakości życia od początku pełniły istotne funkcje w ramach systemu
statystyki społecznej, a szerzej polityki społecznej. Służą zarówno diagnozowaniu sytuacji,
projektowaniu strategii oraz monitorowaniu efektów prowadzonych działań na różnych
szczeblach zarządzania, wpisując się w nurt policy oriented. Mimo wielkiego zainteresowania
–
-
badaczy i praktyków, szerokiego zastosowania oraz wielości realizowanych badań
empirycznych subdyscyplina pozostaje obiektem wielu sporów zarówno teoretycznych, jak i
metodologicznych. Szczególnym problemem pozostają kwestie definicyjne, powszechnie
akceptowana definicja nie została wypracowana, a badacze posługują się pojęciem z dużą
dowolnością. W sferze teoretycznej najbardziej znaczące pozostają: teoria zasobów (A. Sena),
teorie potrzeb oraz teorie szczęścia.
Pytania problemowe
 jakie przemiany społeczno gospodarcze związane są z pojawieniem się i rozwojem
pojęcia jakości życia?
 Jakie podejścia teoretyczne wywarły największy wpływ na współczesne badania
jakości życia?
 Dlaczego badania jakości życia mają charakter interdyscyplinarny?
 Jaką rolę odgrywają badania jakości życia w ramach polityki społecznej?
 Dlaczego pojęcie jakość życia wciąż jest przedmiotem sporów definicyjnych oraz
teoretycznych?
 Dlaczego badania jakości życia określa się mianem policy oriented?
 Czym różnią się ujęcia jakości życia oparte na: teorii potrzeb, teorii zasobów oraz
teorii szczęścia?
 Jak można scharakteryzować badania jakości życia w poszczególnych etapach triady:
diagnoza-strategia-ewaluacja?
Praca z tekstem, dyskusja, praca w grupach, klasyczne konwersatorium
–
-
1. Campbell, A., (1976), Subjective Measures of Well-being. American Psychologist,
02.1976, 117-124
2. Dziurowicz - Kozłowska A., (2002), Wokół pojęcia jakości życia, [w:] Psychologia
Jakości Życia, T. I, Warszawa, Wydawnictwo „Academica” SWPS
3. Drabowicz T., Petelewicz M., Podręcznik
1. Ostasiewicz W., (2004), Ocena i analiza jakości życia, Wrocław, WAE
Temat 2. Modele jakości życia – globalna i dziedzinowa jakość życia, wpływ różnych
czynników na jakość życia
Cele
 Student charakteryzuje i potrafi zastosować pojęcie model jakości życia
 Charakteryzuje pojęcie: globalna jakość życia
 Wyróżnia sfery jakości życia
 Wyróżnia sfery jakości życia biorąc pod uwagę specyfikę grupy, której model dotyczy
 Interpretuje zależności pomiędzy globalną jakością życia, poszczególnymi sferami
jakości życia a charakterystyką społeczno-demogaficzną
 Zna najważniejsze modele jakości życia – Diagnoza społeczna, GUS, WHO, Eurostat
Kwestie kluczowe
Pojęcie jakości życia rozpatrywane jest całościowo – globalna jakość życia oraz w ujęciu
dziedzinowym, w ramach którego wyznacza się sfery (dziedziny) składające się na jakość
życia. Istotnym elementem operacjonalizacji pojęcia jakości życia jest stworzenie modelu.
Modele jakości życia powinny być dostosowane do specyfiki badanej populacji, przystępując
–
-
do ich tworzenia należy dogłębnie poznać cechy charakterystyczne badanej kategorii. W inny
sposób projektuje się modele w badaniach porównawczych, międzykrajowych, czy
międzykulturowych. Na zajęciach prześledzone i przećwiczone w sposób warsztatowy
zostaną różne ścieżki postępowania badawczego. Jednym z głównych celów badań jakości
życia
jest
poszukiwanie
zależności
pomiędzy
cechami
demograficzno-społeczno-
ekonomicznymi a jakością życia rozumianą globalnie oraz jej wymiarami. Badacze
szczególnie interesują się zależnością pomiędzy jakością życia a sytuacja materialną
badanych, próbując odpowiedzieć w sposób naukowy na pytanie, czy pieniądze dają
szczęście.
Pytania problemowe
 Co należy wziąć pod uwagę przy projektowaniu modelu jakości życia?
 Jakie cechy społeczno-demograficzne wpływają na jakość życia?
 W jakim celu tworzy się modele jakości życia?
 Jak
można
scharakteryzować
zależności
pomiędzy
cechami
społeczno-
demograficznymi, a sferami jakości życia/globalną jakością życia?
 Co znaczy pojęcie model jakości życia?
 Wymień i scharakteryzuj kilka znanych modeli jakości życia
 Jaka jest specyfika zależności pomiędzy: wiekiem, płcią, wykształceniem, miejscem
zamieszkania, wykonywanym zawodem a globalną/dziedzinową jakością życia?
Praca w grupach, klasyczne konwersatorium, dyskusja
Drabowicz T. Petelewicz M. Podręcznik
–
-
1. Rapley M., (2003), Quality of Life Research - a critical introduction, Londyn, Sage
Publications Incorporated
2. Klebaniuk J., (2006), Materialne uwarunkowania jakości życia, [w:] Bartosz B.,
Klebaniuk J. (red.), Wokół jakości życia. Studia psychologiczne, Wrocław, Jakopol
Temat 3-4. Jakość życia na poziomie regionalnym i lokalnym (LHDI, Urban Audit, Badania
KSO)
Cele
 Student rozumie znaczenie analiz jakości życia i zrównoważonego rozwoju na
poziomie regionalnym i lokalnym
 Wskazuje kluczowe wskaźniki społeczne w analizach regionalnych i lokalnych
 Samodzielnie tworzy model teoretyczny jakości życia zależnie od specyfiki terenu
badań
 Potrafi znaleźć odpowiednie dane i przygotować prezentację dotyczącą jakości życia
na danym obszarze geograficznym
 Zna specyfikę najważniejszych badań na różnych poziomach
Kwestie kluczowe
Badania jakości życia są jednym z podstawowych narzędzi diagnostycznych w ramach
statystyki społecznej, na różnych poziomach, począwszy od międzynarodowych badań
porównawczych, skończywszy na lokalnych studiach przypadku. Badania te pełnią wiele
istotnych funkcji, są/powinny być wykorzystywane przy tworzeniu strategii oraz
monitorowaniu działań podejmowanych przez władze. W regionalnych i lokalnych badaniach
–
-
jakości życia wykorzystuje się specyficzne wskaźniki, jednym z ich podstawowych funkcji
jest odtworzenia wpływu miejsca zamieszkania na jakość życia mieszkańców, zarówno
ujmowaną globalnie, jak i na poszczególne dziedziny życia. W badaniach regionalnych
i lokalnych tworzy się modele jakości życia, gdzie jednym z głównych wytycznych jest taki
dobór wskaźników, aby obszary przez nie ujmowane pozostawały w gestii władz
lokalnych/regionalnych. W trakcie zajęć omówione zostaną również badania, analizy
porównawcze jak LHDI, czy Urban Audit. Dogłębnej analizie poddane zostaną kwestie
narzędzia, wykorzystanych wskaźników oraz analizy i interpretacji. Studenci będą mieli
możliwość, w warsztatowej formie, poznać internetowe narzędzia wizualizacji danych, jakie
dostępne są w ramach statystyki lokalnej i regionalnej Eurostatu. W 2014 zespół Katedry
Socjologii Ogólnej przeprowadził w ramach grantu UMŁ reprezentatywne badania jakości
życia mieszkańców Łodzi, badania te zostaną wykorzystane jako materiał ćwiczeniowy,
począwszy od tworzenia koncepcji na przygotowaniu raportu kończąc.
Pytania problemowe
 Jaką funkcję pełnią badania jakości życia na poziomie regionalnym i lokalnym?
 Jak należy tworzyć modele jakości życia na poziomie regionalnym i lokalnym?
 Jakie są podstawowe wskaźniki w badaniach regionalnych i lokalnych?
 Analiza danych (Diagnoza Społeczna, GUS, Eurostat)
 W jaki sposób badania jakości życia mogą być wykorzystane przez władze
regionalne/samorządowe?
 Przygotuj analizę porównawczą regionów/miast korzystając z internatowych narzędzi
wizualizacji danych
 Zaproponuj model badania jakości życia w Łodzi/ województwie łódzkim
 Przygotuj koncepcję badań jakości życia w wybranym mieście
–
-
Praca w grupach, metoda ćwiczeniowa, warsztaty komputerowe
1. Ewa Rokicka (red.), Jakość życia mieszkańców Łodzi i jej przestrzenne zróżnicowanie,
Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
2. Krajowy Raport o Rozwoju Społecznym. Polska 2012. Rozwój regionalny i lokalny
Literatura dodatkowa/przydatne strony
http://www.mojapolis.pl
http://ec.europa.eu/eurostat/web/cities
http://stat.gov.pl/statystyka-regionalna/badania-regionalne/urban-audit-250/
Temat 5-6. Badania jakości życia grup wyróżnionych ze względu na różne kryteria (osoby
starsze, niepełnosprawne, dzieci)
Cele
 Student potrafi dostosować model jakości życia do specyfiki badanej grupy
 Zna zależności pomiędzy cechami charakterystycznymi wyróżnionych grup a różnymi
aspektami jakości życia
 Interpretuje dane i zależności w zakresie omawianej sfery
 Potrafi wskazać źródła danych
 Zna najważniejsze raporty
Kwestie kluczowe
Jedną z kluczowych tendencji, przybierających na sile od lat 90’jest zastosowanie badań
jakości życia do analizy sytuacji grup wyróżnionych ze względu na różne kryteria: wiek,
–
-
pochodzenie etniczne, stan zdrowia. Do specyfiki poszczególnych kategorii dostosowuje się
modele jakości życia, uwzględniając charakterystyczne potrzeby oraz uwarunkowania
zewnętrzne. Instytucje międzynarodowe prowadzą cykliczne badania, umożliwiające analizy
porównawcze, również w perspektywie dynamicznej (np. Global Age Watch czy Innocenti
Research Center). Ponadto w prowadzonych przez Eurostat, UNDP, czy Eurofound
cyklicznych badaniach jakości życia, można wybrać do dalszych analiz grupę biorąc pod
uwagę interesujące kryteria. W ramach warsztatowej części zajęć studenci będą mieli
możliwość samodzielnego tworzenia modeli jakości życia dostosowanych do określonych
grup, korzystania z ogólnodostępnych baz danych, przygotowania raportów.
Pytania problemowe
 Dlaczego w badaniach jakości życia osób wyróżnionych ze względu na wiek, bądź
sytuację zdrowotną stosuje się inne modele jakości życia niż w populacji generalnej?
 Jak należy badać jakość życia grup wyróżnionych ze względu na wiek, czy stan
zdrowia?
 W jaki sposób należy dostosować modele jakości życia do specyfiki wyróżnionych
grup?
 Jakie wnioski dotyczące jakości życia dzieci i osób starszych płyną z najważniejszych
badań porównawczych?
 Jak można scharakteryzować jakość życia dzieci i osób starszych ze względu na różne
cechy społeczno-ekonomiczne?
 Jakie sfery jakości życia wyróżnia się w badaniach jakości życia: dzieci/osób
starszych/osób niepełnosprawnych?
 Scharakteryzuj jakość życia polskich seniorów/dzieci na tle innych krajów
europejskich, opierając się na najważniejszych raportach porównawczych
–
-
 Scharakteryzuj
zależności
pomiędzy
jakością
życia
dzieci/osób
starszych/niepełnosprawnych a ich sytuacją społeczno-ekonomiczną
Praca w grupach, metoda ćwiczeniowa, warsztaty komputerowe
2. Raport UNICEF – „Dzieci recesji. Wpływ kryzysu gospodarczego na warunki i jakość
życia
dzieci
w
krajach
wysokorozwiniętych”
-
https://www.unicef.pl/Co-
robimy/Publikacje
Literatura dodatkowa/przydatne strony
http://www.helpage.org/global-agewatch/
http://www.hbsc.org/
Temat 7. Wskaźniki społeczne – historia, funkcje, wskaźniki w polityce społecznej
Cele
 Student zna pojęcie wskaźnika
 Student potrafi wskazać i wyjaśnić najważniejsze wskaźniki w polityce społecznej
 Zna wskaźniki jakości życia oraz zrównoważonego rozwoju
 Potrafi powiązać określone wskaźniki z dokumentami strategicznymi (np. wskaźniki
lejkenowskie, Strategia Europa 2020 etc.)
 Potrafi interpretować wskaźniki w perspektywie dynamicznej oraz porównawczej
 Zna źródła danych
 Potrafi posługiwać się narzędziami internetowymi dostępnymi na stronie Eurostatu
–
-
Kwestie kluczowe
Pojęcie wskaźników społecznych stało się częścią terminologii naukowej w latach 60’
ubiegłego wieku. Wskaźniki społeczne stały się jednym z najważniejszych narzędzi
w diagnozowaniu, jak i planowaniu czy prognozowaniu. Kluczowe wskaźniki często
pojawiają się również w publicystyce, czy wypowiedziach polityków, nie towarzyszy im
zwykle pogłębiona refleksja o charakterze naukowym. Wskaźniki społeczne wykorzystywane
są w dokumentach strategicznych, na poziomie krajowym, czy międzynarodowym (UE,
UNDP), służą monitorowaniu postępu, poziomu realizacji celów ustanawianych w ramach
określonych strategii/dyrektyw na różnych poziomach zarządzania. Jednym z kluczowych
dokumentów na poziomie UE jest Strategia Europa 2020, dotycząca wdrażania zasad
zrównoważonego rozwoju. Studenci będą mieli możliwość poznać kluczowe wskaźniki w
ramach statystyki społecznej sensu largo (ze szczególnym uwzględnieniem wskaźników
lejkenowskich) (m.in. GUS, Eurostat). W ramach warsztatowej części zajęć poznają
metodologię tworzenia wskaźników, analizy i interpretacji danych, będą doskonalić
umiejętności wyszukiwania informacji, korzystania z ogólnodostępnych baz danych,
przygotowania raportów.
Pytania problemowe
 Jakie jest znaczenie wskaźników w polityce społecznej?
 Dlaczego sprawozdawczość społeczna uważana jest za ważny element w ramach UE?
 Dlaczego wskaźniki społeczne są ważne w wyznaczaniu celów strategicznych na
różnych poziomach?
 Jakie wskaźniki uznajemy za kluczowe w ramach polityki społecznej?
 Czego dotyczy strategia Europa 2020 i jakie kluczowe wskaźniki obejmuje?
 Wymień funkcje wskaźników w polityce społecznej
–
-
 Jakie wskaźniki określamy mianem wskaźników lejkenowskich?
 Wymień i scharakteryzuj najważniejsze wskaźniki związane z systemem edukacji,
ubóstwem, rynkiem pracy?
praca z tekstem, warsztaty komputerowe, dyskusja
2. Szatur-Jaworska B. (2005) Diagnozowanie w polityce społecznej, Aspra
1. Kurowska A., (2011), Wskaźniki społeczne w polityce społecznej, historia, teoria
i zastosowanie w praktyce, Warszawa, Difin
Temat
8.
Badania
dobrostanu
społeczeństw
(poziom
międzynarodowy,
ewolucja
wskaźników, porównania międzynarodowe, Beyond GDP)
Cele
 Student przedstawia argumenty w dyskusji dotyczącej wskaźników mierzących
dobrostan społeczeństw
 Zna wady i zalety PKB
 Posiada wiedzę dotyczącą HDI, jego ewolucji, składowych, danych
 Posługuje się narzędziami internetowymi do wizualizacji danych na poziomie
globalnym (HDI, jego odmiany i składowe, GapMinder)
 Zna stanowiska teoretyków dotyczące mierzenia dobrostanu społeczeństw (Komisja
Sen, Stiglitz, Fitoussi; Beyond GDP na poziomie UE)
–
-
 Charakteryzuje pozycję Polski na arenie międzynarodowej
Kwestie kluczowe
W pierwszym etapie rozwoju ruchu wskaźników społecznych, jako wzorcowe postrzegane
były wskaźniki ekonomiczne. Dominującym wśród nich jest wskaźnik PKB, często, wbrew
założeniom jego twórcy S. Kuznetsa utożsamiany jest ze wskaźnikiem dobrobytu/dobrostanu
narodów. Obecnie wiele uwagi, zarówno w rozważaniach teoretycznych, jak i empirycznych
poświęca się kwestii adekwatnego doboru wskaźników dobrostanu społeczeństwa, nie
ograniczających się do dochodu narodowego. Szczególne znaczenie przypisuje się inicjatywie
francuskiego prezydenta – powołania komisji, której przewodniczyli Stiglitz, Sen i Fitoussi,
której celem było opracowanie kompleksowych mierników sytuacji społecznej. Również
w ramach Unii Europejskiej podjęte zostały działania, których efektem było opracowanie:
Beyond GDP. Na arenie międzynarodowej najbardziej znanym wskaźnikiem rozwoju
społecznego jest HD. W ramach działań niezależnych instytucji powstają również
alternatywne formy mierzenia dobrobytu, uwzględniające w większym stopniu zużycie
zasobów, czy degradację środowiska naturalnego (np. HPI). Podwaliny teoretyczne związane
są z ekonomią szczęścia (happiness studies).
Pytania problemowe
 Czy PKB jest wystarczającym wskaźnikiem do badania dobrostanu społeczeństw?
 Jak przebiegała ewolucja wskaźników dobrostanu społeczeństw?
 Czym charakteryzują się alternatywne sposoby mierzenia dobrostanu społeczeństw?
 Jakie są elementy składowe wskaźnika HDI?
 Jakie są ustalenia komisji Sena w kwestii mierzenia dobrostanu społeczeństw?
 Jakie są podstawowe twierdzenia ekonomii szczęścia?
 Jakie zalecenia zawarte są w raporcie Beyond GDP …?
–
-
Dyskusja, klasyczne konwersatorium, metoda ćwiczeniowa
1. Drabowicz T., Petelewicz M. Podręcznik
2. Michoń P., (2010) Ekonomia szczęścia, Harasimowicz, Poznań
1. GDP and beyond: measuring progress in a changing world (2009), Communication
from the commission to the ccouncildand and the European Parliament
2. The measurement of economic performance and social progress – Stiglitz, Sen,
Fitoussi Commission
Temat 9. Badania dobrostanu społeczeństw – warsztaty komputerowe
Cele
 Student jest samodzielny w wyszukiwaniu danych dotyczących analiz dobrostanu
społeczeństw
 Posługuje się narzędziami internetowymi do wizualizacji danych w zakresie analiz
dobrostanu społeczeństw
 Przygotowuje analizy w perspektywie porównawczej
 Dokonuje krytycznej analizy danych i badań
 Interpretuje wyniki badań w odniesieniu do sytuacji społeczno-ekonomicznej danego
kraju/regionu
Kwestie kluczowe:
W części warsztatowej studenci poznają ogólnodostępne bazy danych i internetowe narzędzia
–
-
wizualizacji danych (GapMinder, HDI, HPI, NAW). Zdobędą samodzielność w wyszukiwaniu
i ocenie danych, generowaniu wizualizacji, interpretacji, przygotowaniu prezentacji i
raportów. Będą doskonalić umiejętności analiz w perspektywie dynamicznej oraz
porównawczej.
Pytania problemowe:
 Jak posługiwać się internetowymi narzędziami analizy i wizualizacji danych
dotyczących dobrostanu społeczeństw?
Pytania sprawdzające:
 Jak kształtuje się sytuacja Polski pod kątem dynamiki HDI na przestrzeni lat?
 Z czego wynika pozycja Polski w rankingu HPI?
 Przygotuj raport porównawczy dotyczący wybranego syntetycznego wskaźnika
dobrostanu społeczeństw
Formy pracy studentów:
Warsztaty komputerowe
Przydatne linki
http://www.gapminder.org/
http://www.happyplanetindex.org/
http://www.nationalaccountsofwellbeing.org/
http://hdr.undp.org/en/content/human-development-index-hdi
–
-
Temat 10-11. Wskaźniki jakości życia w Polsce i UE – Eurostat, GUS, Diagnoza Społeczna
(4 godziny)
Cele
 Student zna badania międzynarodowe i krajowe monitorujące jakość życia i rozwój
zrównoważony
 Samodzielnie wyszukuje bazy danych, interesujące obszary oraz wskaźniki
 Interpretuje wyniki badań w perspektywie porównawczej oraz dynamicznej
 Posługuje się narzędziami wizualizacji przygotowując raporty w perspektywie
dynamicznej oraz porównawczej
 Odtwarza modele jakości życia opierając się na dostępnym materiałach
Kwestie kluczowe
Monitorowanie wskaźników społecznych jakości życia stało się elementem diagnozowania
społecznego na poziomie krajowym i międzynarodowym. Do najważniejszych przedsięwzięć
w Polsce należą: przeprowadzana cyklicznie od lat 90’ przez Radę Monitoringu Społecznego
Diagnoza Społeczna oraz badania jakości realizowane przez GUS. Są to badania realizowane
na dużych próbach, instytucje umożliwiają dostęp do danych, a co za tym idzie istnieje
możliwość prowadzenia zaprojektowanych według potrzeb analiz statystycznych, w tym
analiz korelacyjnych. W ramach działań Eurostat prowadzi się rozbudowane badania jakości
życia społeczeństw krajów należących do UE , w ramach programu Quality of Life Indicators.
Eurofound – organ UE powołany w celu zapewnienia wyższej jakości życia i pracy prowadzi
również rozbudowane badania, uwzględniając w szerokim zakresie subiektywną perspektywę
jakości życia. Zajęcia w formie warsztatowej pozwolą nabyć umiejętności wyszukiwania,
przetwarzania i wizualizacji informacji oraz tworzenia raportów.
–
-
Pytania problemowe
 W jaki sposób jakość życia badana jest przez GUS, Eurostat, Diagnozę Społeczną?
 Jakie są założenia strategii Europa 2020?
 Jak kształtuje się jakość życia poszczególnych kategorii społeczno-demograficznych
w perspektywie dynamicznej oraz porównawczej?
 Omów modele jakości życia stosowane w badaniach GUS, Eurostat oraz Diagnozie
Społecznej
 Omów obszary oraz ilustrujące je wskaźniki w ramach strategii Europa 2020
 Przygotuj analizę porównawczą wybranej sfery jakości życia w wybranych krajach
UE
 Przygotuj prezentację dotyczącą wybranego aspektu jakości życia, wykorzystując
wykresy i mapy sporządzane przy pomocy narzędzi internetowych dostępnych na
stronach Eurostat
Praca z tekstem, dyskusja, warsztaty komputerowe, przygotowanie raportu, prezentacja
Literatura dodatkowa/przydatne linki
1. GUS, (2014) Jakość życia w Polsce
2. Czapiński J., (2013) Diagnoza Społeczna. Warunki i jakość życia Polaków.
https://www.eurofound.europa.eu/pl
http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php/Quality_of_life_indicators
–
-
Temat 12-13. Wskaźniki zrównoważonego rozwoju w Polsce i UE
Cele:
 Student zna źródła danych dotyczących zrównoważonego rozwoju
 Jest samodzielny w doborze i ocenie źródeł
 Wskazuje
obszary
zrównoważonego
rozwoju
uwzględniane
w
badaniach
empirycznych
 Zna najważniejsze wskaźniki zrównoważonego rozwoju
 Analizuje sytuację Polski w kontekście zrównoważonego rozwoju w perspektywie
dynamicznej i porównawczej
Kwestie kluczowe
Zrównoważony rozwój jest jedną z podstawowych zasad ustrojowych tak Polski, jak i Unii
Europejskiej. Kluczowe jest więc stworzenie narzędzi o charakterze monitorującoinformacyjnym, które pozwalają na prowadzenie analiz na różnych poziomach. Wskaźniki
zrównoważonego rozwoju umożliwiają efektywne zarządzanie sferą społeczną, gospodarczą
i środowiska. Zarówno w opracowaniach teoretycznych, jak i empirycznych dotrzeć można
do zestawów wskaźników zrównoważonego rozwoju możliwych do wykorzystania na
różnych poziomach, badania realizowane są przez samorządy, organy wojewódzkie, czy
krajowe. Jednym z przykładów na szczeblu lokalnym jest System Analiz Samorządowych, na
poziomie krajowym (z możliwością analizy na poziomie jednostek regionalnych) GUS zbiera
dane w ramach systemu wskaźników zrównoważonego rozwoju Polski, którego głównym
celem jest monitoring na poziomie krajowym. Na poziomie UE szczególny nacisk kładzie
się na wskaźniki zrównoważonego rozwoju monitorowane w ramach strategii Europa 2020.
–
-
Pytania problemowe
 W jaki sposób rozwój zrównoważony operacjonalizowany jest w badaniach
empirycznych na różnym szczeblu?
 Które wskaźniki zrównoważonego rozwoju mają znaczenie strategiczne, dlaczego?
 Jak kształtuje się pozycja Polski biorąc pod uwagę wskaźniki zrównoważonego
rozwoju (w perspektywie dynamicznej i porównawczej)?
 Jakie są najważniejsze wskaźniki zrównoważonego rozwoju w badaniach GUS,
Eurostat?
 Na podstawie danych przeprowadź analizę, w jaki sposób Polska realizuje dyrektywy
UE związane z rozwojem zrównoważonym
 Przygotuj analizę porównawczą wybranego obszaru zrównoważonego rozwoju w
wybranych krajach UE
 Przygotuj prezentację dotyczącą wybranego obszaru zrównoważonego rozwoju,
wykorzystując wykresy i mapy sporządzane przy pomocy narzędzi internetowych
dostępnych na stronach Eurostat
praca własna – analiza danych, prezentacja dyskusja, klasyczne konwersatorium
1. Borys T. (red.) 2005, Wskaźniki zrównoważonego rozwoju, Wydawnictwo Ekonomia i
Środowisko, Warszawa-Białystok
2. Drabowicz T., Petelewicz M. Podręcznik
Literatura dodatkowa/przydatne linki
1. GUS (2011) Wskaźniki zrównoważonego rozwoju Polski
–
-
2. Indicators of Sustainable Development. Guidelines and methodologies. – United
Nations, New York
3. https://sustainabledevelopment.un.org/index.php?page=view&type=400&nr=107&me
nu=1515
4. http://ec.europa.eu/eurostat/statisticsexplained/index.php/Europe_2020_headline_indicators
Temat 14-15. Prezentacja prac studentów
Cele
 Weryfikacja wiedzy zdobytej na zajęć
 Sprawdzenie umiejętności prowadzenie analiz przy użyciu interaktywnych narzędzi
wizualizacji danych oraz przygotowania prezentacji
 Dla studentów:
Doskonalenie umiejętności przygotowania i przedstawiania prezentacji
Kształtowanie umiejętności krytycznej oceny przedstawionych prezentacji
Doskonalenie umiejętności prowadzenia dyskusji
Kwestie kluczowe
Ocena pracy studentów.
Prezentacja, dyskusja
–
-
Temat 1-2. Wprowadzenie do komunikacji społecznej
Cele
Student potrafi opisać i zdefiniować pojęcia takie jak komunikacja interpersonalna, aktywne
i bierne
słuchanie,
parafraza,
odzwierciedlanie,
język
ja,
informacja
zwrotna,
asertywność.Posiada wiedzę na temat interdyscyplinarnego charakteru umiejętności
interpersonalnych, potrafi opisać proces komunikacji interpersonalnej i wskazać bariery
występujące w tym procesie.
Kwestie kluczowe
Komunikacja interpersonalna, aktywne i bierne słuchanie, parafraza, odzwierciedlanie, język
ja, informacja zwrotna, asertywność.
Pytania problemowe/Pytania sprawdzające
 Co to jest komunikacja interpersonalna?
 Jakie są elementy/fazy procesu komunikowania?
 Jakie bariery mogą go utrudniać?
 Na czym polega interdyscyplinarność procesu komunikowania się?
Metody podające: wykład informacyjny, wykład problemowy
1. Dobek-Ostrowska B., Podstawy komunikowania społecznego, Wydawnictwo Astrum,
Wrocław 2004.
–
-
2. Griffin E., Podstawy komunikacji społecznej, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
2003.
Temat 3-4. Umiejętności komunikacyjne – wprowadzenie do efektywnego komunikowania
się(czterogodzinne warsztaty)
Cele
Student zna i rozumie zasady grupowej pracy warsztatowej i jest świadomy znaczenia grupy
dla funkcjonowania jednostki, posiada podstawowe umiejętności interpersonalne – aktywnego
i biernego słuchania, parafrazowania, odzwierciedlania, - potrafi wykorzystać wiedzę
teoretyczną z zakresu komunikacji interpersonalnej w symulowanych interakcjach.
Kwestie kluczowe
Zasady efektywnego komunikowania się: aktywne i bierne słuchanie, parafrazowanie,
odzwierciedlanie.
Bariery
komunikacyjne.
Komunikowanie
emocji,
komunikacja
niewerbalna.
W przypadku zajęć tego typu, celem nie jest przekazywanie wiedzy, lecz uczenie
i doskonalenie pewnych umiejętności. Formą ich zaliczenia nie jest zatemsprawdzian wiedzy
dotyczącejkomunikacji, lecz autoewaluacja uczestników warsztatu.
Metody ćwiczeniowo-praktyczne: metoda warsztatowa
1. Dobek-Ostrowska B., Podstawy komunikowania społecznego, Wydawnictwo Astrum,
Wrocław 2004.
–
-
2. Griffin E., Podstawy komunikacji społecznej, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
2003.
Temat 5-6. Zasady asertywnej komunikacji(czterogodzinne warsztaty)
Cele
Student potrafi samoświadomie udzielać i przyjmować informacje zwrotne. Zna zasady
asertywnego zachowania, potrafi zastosować umiejętności w symulacjach asertywnego
komunikowania.
Kwestie kluczowe
Asertywny monolog wewnętrzny, asertywna komunikacja w zakresie obrony własnych
granic, poszanowania granic partnerów interakcji, przyjmowania komunikatów oceniających,
wyrażania opinii, wyrażania emocji.
i doskonalenie pewnych umiejętności. Formą ich zaliczenia nie jest zatem sprawdzian wiedzy
dotyczącej komunikacji, lecz autoewaluacja uczestników warsztatu.
1. Alberti R., Emmons M.,Asertywność, GWP, 2002;
2. Ress S., Graham R.S., Bądź sobą. Trening asertywności, Książka i wiedza, 2003;
3. Gut J., Haman W., Docenić konflikt. Od walki i manipulacji do współpracy, Kontrakt,
1993.
–
-
Temat 7-9. Praca w grupie (dwa trzygodzinne warsztaty)
Cele
Student zna zasady komunikowania się i rozwiązywanie problemów w małych grupach. Zna
sposoby radzenia sobie z konfliktem, umie opisać i wybrać właściwe do kontekstu metody
pracy zespołowej.
Kwestie kluczowe
Komunikacja interpersonalna jako dynamiczny proces, interakcja i jako transakcja.
Komunikacja i rozwiązywanie problemów w małych grupach.Metody pracy zespołowej.
Grupa a zespół, rodzaje grup i zespołów w organizacji. Modele budowy zespołów, struktura
zespołu, wady i zalety pracy zespołowej. Cechy, cele i zadania dla zespołu, cechy dobrego
i złego zespołu.
i doskonalenie pewnych umiejętności. Formą ich zaliczenia nie jest zatem sprawdzian wiedzy
dotyczącej komunikacji, lecz autoewaluacja uczestników warsztatu.
1. Gut J., Haman W., (1993), Docenić konflikt. Od walki i manipulacji do współpracy,
Kontrakt;
2. Hartley P. (1997), Komunikacja w grupie, Zysk i Ska
–
-
Temat 10-12. Narzędzia i techniki autoprezentacji
Cele
Student zna specyfikę autoprezentacji jako procesu komunikacyjnego. Zna podstawowe
reguły
autoprezentacji
(technik
wywierania
wpływu,
roli
komunikacji
werbalnej
i niewerbalnej, kształtowanie własnego wizerunku). Potrafi zaprojektować prezentację
multimedialną na wybrany temat i poprawnie ją zaprezentować publicznie.
Kwestie kluczowe
Autoprezentacja jako proces komunikowania się. Powtórzenie podstawowych reguł
komunikacji werbalnej i niewerbalnej.Wywieranie wpływu i manipulacja. Wybrane taktyki
autoprezentacyjne. Czynniki wpływające na skuteczność autoprezentacji. Rola komunikacji
niewerbalnej w budowaniu wizerunku. Profesjonalny dress-code kobiet i mężczyzn.
Przygotowanie profesjonalnej prezentacji multimedialnej.Prowadzenie prezentacji publicznej.
Różnice indywidualne i międzykulturowe w autoprezentacji. Przygotowywanie własnej
autoprezentacji.
 Jakie są podstawowe zasady autoprezentacji jako procesu komunikacyjnego?
 Jaka jest specyfika komunikacji werbalne i niewerbalnej?
 Co wpływa na skuteczność prezentacji?
 Jak przygotować i profesjonalnie poprowadzić prezentację multimedialną?
1. Cialdini R. B., Wywieranie wpływu na ludzi. Teoria i praktyka, GWP, Gdańsk 2009.
2. Doliński D. „Techniki wpływu społecznego”, Wyd. „Scholar”, Warszawa 2005
–
-
3. Blein B., Sztuka prezentacji wystąpień publicznych, Wyd. Wydawnictwo RM,
Warszawa 2009
4. Leary M., Wywieranie wrażenia na innych. O sztuce autoprezentacji, Wyd. GWP,
Gdańsk 1999
Temat 13. Public relations
Cele
Student potrafi zdefiniować pojęcie public relations oraz wymienić specyficzne cechy
komunikacji tego typu. Potrafi wskazać w jakich sytuacjach komunikacja tego typu jest
stosowana, wie w jakich źródłach szukać dalszych informacji dotyczących public relations.
Kwestie kluczowe
Narzędzia public relations. Dobór i wykorzystywanie środków komunikowania. PR
zewnętrzne i wewnętrzne. PR organizacji różnych typów. Sytuacje kryzysowe.
 Czym charakteryzuje się komunikacja public relations?
 Jakie środki komunikacji należy stosować w zależności od sytuacji?
 Jakie organizacje i instytucje powinny posługiwać się public relations?
Metody podające: wykład konwersatoryjny
1. Olędzki J., Tworzydło D., Public relations. Znaczenie społeczne i kierunki rozwoju,
PWN 2006 (2008)
2. Hope E. (red.), Public relations instytucjiużytecznościpublicznej, Scientific Publishing
Group, 2005
–
-
Temat 14. Mediacje i negocjacje - wprowadzenie
Cele
Student zna definicje, potrafi wskazać specyfikę negocjacji i mediacji jako typu komunikacji.
Umie opisać podstawowe style i sposoby prowadzenia mediacji i negocjacji.
Kwestie kluczowe
Negocjacje i mediacje – definicje. Style i sposoby prowadzenia mediacji i negocjacji. Istota
negocjacji w sferze publicznej.
 Czym są mediacje i negocjacje?
 Jakie są specyficzne cechy sytuacji mediacyjnej i negocjacyjnej?
Metody podające – wykład konwersatoryjny.
1. Rządca R. A., Wujec P., Negocjacje, PWE, Warszawa 2001
2. Mastenbroek W., Negocjowanie, PWN, Warszawa 1998
Temat 15. Mediacje i negocjacje – typy i techniki
Cele
Student charakteryzuje style, strategie i techniki negocjacyjne, wskazuje i objaśnia fazy
negocjacji; potrafi znaleźć informacje potrzebne do przygotowania procesu negocjacji.
–
-
Kwestie kluczowe
Trzy wymiary kompetencji negocjacyjnych (taktyczny, komunikacyjny, świadomościowy).
Fazy negocjacji. Przygotowanie do negocjacji. Budowanie strategii negocjacyjnej. Techniki
negocjacyjne. Rola miejsca w negocjacjach. Trudne sytuacje negocjacyjne.
 Jakie są kluczowe kompetencje i warunki prowadzenia negocjacji?
 Jakie fazy negocjacji należy wyróżnić? Jakie są podstawowe techniki i strategie
negocjacyjne i mediacyjne?
 W jaki sposób należy przygotować sytuację negocjacji i mediacji?
Metody podające – wykład konwersatoryjny.
1. Rządca R. A., Wujec P., Negocjacje, PWE, Warszawa 2001
2. Mastenbroek W., Negocjowanie, PWN, Warszawa 1998
–
-
Temat: 1. Zrównoważony rozwój – zachęta do inwestycji i napływu kapitału?
Cele
Zapoznanie studentów z pojęciem zrównoważonego rozwoju i jego rolą rozwoju miast oraz
polityce miejskiej. Ukazanie konsekwencji jakie może przynieść stosowanie założeń
zrównoważonego rozwoju w polityce miejskiej.
Kwestie kluczowe
Zrównoważony rozwój, korzyści i zagrożenia wynikające z zastosowania koncepcji
zrównoważonego rozwoju w polityce miejskiej.
Pytania problemowe:
 Jaką rolę odgrywa zrównoważony rozwój w polityce inwestycyjnej miasta?
 W jakim stopniu kapitał ludzki i społeczny wiąże się z pojęciem zrównoważonego
rozwoju?
 Jakie korzyści i zagrożenia mogą wynikać ze stosowania się do zasad
zrównoważonego rozwoju dla społeczności, władz, inwestorów?
 Wskazanie
omówienie
i
przykładów
konsekwencji
prowadzenia
polityki
zrównoważonego rozwoju w mieście.
wykład problemowy
–
-
1. Berdo J., Zrównoważony rozwój: w stronę życia w harmonii z przyrodą, Sopot 2006
2. Gerwin M., Plan zrównoważonego rozwoju dla Polski. Lokalneinicjatywyrozwojowe,
Earth Conversation, Sopot 2008
3. Kronenberg J., Bergier T., Wyzwania zrównoważonego rozwoju w Polsce, Fundacja
Sendzimira, Kraków 2010
4. Nowakowska A., Regionalny wymiar procesów innowacji, Wydawnictwo UŁ, Łódź
2011
5. Papuziński A., Zrównoważony rozwój: od utopii do praw człowieka, Wydawnictwo
Branta, 2005
6. Pęski W., Zarządzanie zrównoważonym rozwojem miast, Arkady, Warszawa 1999
7. Stawasz D. [red.], Infrastruktura techniczna a rozwój miasta, Wydawnictwo UŁ, Łódź
2005
8. Strzelecki Z. [red.], Gospodarka regionalna i lokalna, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2008
1. Bury P. [red.], Gospodarka samorządów terytorialnych w świetle doświadczeń
amerykańskich, Fundacja Promocji Czystych Technologii TECHEKO, Łódź 1995
2. Dobrzański G., Podstawy rozwoju trwałego i zrównoważonego, Politechnika
Białostocka, Białystok 2005.
3. Zabłocki G., Zrównoważony rozwój – idee, efekty, kontrowersje, UMK, Toruń 2002.
–
-
Temat 2. Prawo planowania miejskiego i regionalnego w Polsce
Cele
Zapoznanie studentów z podstawowymi dokumentami traktującymi o planowaniu miejskim
i regionalnym. Przedstawienie i analiza wybranych dokumentów pod kątem omówienia
aspektów związanych ze zrównoważonym rozwojem.
Kwestie kluczowe
Rodzaje i przykłady dokumentów o planowaniu miejskim i regionalnym,aspekty prawne
planowania miejskiego i regionalnego a koncepcja zrównoważonego rozwoju.
Pytania problemowe
 W jakim stopniu zapisy prawa odnośnie planowania miejskiego i regionalnego
wpisują się w politykę zrównoważonego rozwoju?
 Jakie konsekwencje mogą przynieść owe regulacje prawne dla życia i funkcjonowania
społeczności, władzy, inwestorów?
 Jakie dokumenty określają prawne regulacje odnośnie planowania miejskiego
i regionalnego w Polsce?
 Które elementy prawa planowania miejskiego i regionalnego ściśle odnoszą się/wiążą
się z zasadami zrównoważonego rozwoju?
wykład konwersatoryjny
1. Akty normatywne i prawne z zakresu planowania przestrzennego:
a. Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, Ministerstwo
Rozwoju regionalnego
–
-
b. Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, z dnia 27 marca
2003 r.
c. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie zakresu projektu studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, z dnia 28
kwietnia 2004 r.
d. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie wymaganego zakresu
projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, z dnia 26
sierpnia 2003 r.
e. Strategia Zintegrowanego Rozwoju Łodzi 2020+: Diagnoza strategiczna
Łodzi, Urząd Miasta Łodzi
1. Zbigniew Bukowski, Zrównoważony rozwój w systemie prawa, Toruń, 2009
Temat 3. Polityka zrównoważonego rozwoju w kontekście planowania regionalnego
Cele
Celem zajęć jest ukazanie związku między współczesną praktyką polityczną a strategią
planowania regionalnego miast i regionów w kontekście zrównoważonego rozwoju.
W efekcie zajęć studenci zapoznają się z podstawowymi jednostkami i instytucjami
samorządu terytorialnego odpowiedzialnymi za strategię planowania regionalnego wraz
z otoczeniem
biznesowym,
dostrzegą
proces
dynamiki
miejskiej
z
perspektywy
międzynarodowej, zwłaszcza w kontekście długoterminowej strategii działania Unii
Europejskiej i instytucji międzynarodowych, rozwiną własną refleksję nad problematyką
spójności społecznej, funkcjami i zasadami przystosowania przestrzeni miejskiej i publicznej
oraz zaznajomią się z elementami aktualnej polityki regionalnej (migracyjnej, energetycznej
i edukacyjnej).
–
-
Kwestie kluczowe
Analiza działań jednostek samorządu terytorialnego, główni aktorzy planowana regionalnego,
przykłady dobrych i złych praktyk, zrównoważony rozwój i zarządzanie.
Pytania problemowe
 Podaj przykład działań realizujących długofalową politykę rozwoju Unii Europejskiej.
 Czy przestrzeń miejska, w której żyjesz jest dobrze przystosowana do pełnienia
swoich funkcji?
 Wymień podstawowe instytucje samorządu terytorialnego realizujące strategie
 Co jest największym wyzwaniem miejskiej i regionalnej strategii planistycznej
Twojego regionu?
1. Markowski T., Zarządzanie rozwojem miast, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 1999
2. Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020
3. Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, Ministerstwo Rozwoju
regionalnego
1. Pęski W., Zarządzanie zrównoważonym rozwojem miast, Arkady, Warszawa 1999
–
-
Temat 4. Proces urbanizacji na przykładzie miast w Polsce i na świecie
Cele
Zapoznanie studentów z pojęciem urbanizacji, jego przyczynami i skutkami w kontekście
zrównoważonego rozwoju. Przybliżenie znaczenia pojęć: suburbanizacja, dezurbanizacja,
reurbanizacja. Przedstawienie faz rozwoju miasta oraz zaprezentowanie przykładów z Polski
i świata.
Kwestie kluczowe
urbanizacja, jej fazy, przyczyny i skutki w kontekście zrównoważonego rozwoju, proces
urbanizacji w Polsce i na świecie.
Pytania problemowe
 Jak definiowane jest pojęcie urbanizacji?
 W jaki sposób wiąże się ono ze zrównoważonym rozwojem?
 Jakie są jego przyczyny i skutki?
 Jak przebiega proces urbanizacji?
 Jakie są jego skutki i przyczyny – omówienie w oparciu o przykłady z kraju i świata?
 Co łączy pojęcie urbanizacji i zrównoważonego rozwoju?
wykład konwersatoryjny
1. Chmielewski J, Urbanistyka i planowanie przestrzenne, UW, Warszawa 2005
2. Jędrzejczyk D., Geografia humanistyczna miasta, WA Dialog, Warszawa 2004
3. Madurowicz M. [red.], Percepcja współczesnej przestrzeni miejskiej, Warszawa 2007
–
-
4. Malikowski M. [red.], Przemiany przestrzenne w dużych miastach Polski i Europy
Środkowo-Wschodniej, Kraków 2007
5. Słodczyk J., Przestrzeń miasta i jej przeobrażenia, Opole 2001
6. Wojnarowska A., Rewitalizacja zdegradowanych obszarów miejskich. Przykłady
praktyczne, Łódź 2011
Literaturadodatkowa:
1. Stawasz D. [red.], Infrastruktura techniczna a rozwój miasta, Wydawnictwo UŁ, Łódź
2005
2. World Urbanization Report, United Nations
3. Miasta Przyszłości: Wyzwania, wizje, perspektywy, Komisja Europejska, Dyrekcja
Generalna ds. Polityki Regionalnej
Temat 5. Polska A i B? Wskaźniki regionalnego rozwoju.
Cele
Celem zajęć jest zapoznanie studentów z podstawową wiedzą z zakresu rozwoju regionalnego
i lokalnego a w szczególności zapoznanie studentów z czynnikami różnicującymi polską
przestrzeń pod względem ekonomicznym, społecznym i środowiskowym oraz sposobami
pomiaru poprawy jakości życia współczesnych i przyszłych pokoleń.
Zajęcia będą miały także na celu wskazanie deficytów zrównoważonego rozwoju regionów
Polski. Omówienie najważniejszych zasobów lokalnych w Polsce i zaproponowanie
włączenia ich w program rozwoju regionalnego i lokalnego, biorąc pod uwagę główne
wskaźniki zrównoważonego rozwoju.
–
-
Kwestie kluczowe
Omówienie wskaźników regionalnego rozwoju Polski pod kątem wykorzystania trzech
głównych
kapitałów:
ekonomicznego,społecznego,
naturalnego,
zgodnie
z
ideą
Omówienie regionalnego zróżnicowania zasobów ekonomicznych, społecznych inaturalnych
w Polsce pod kątem nierównomiernego dystrybuowania zasobów wPolsce wschodniej
(Polska A) i zachodniej (Polska B).
Omówienie
przyczyn
nierówności
społecznych
i
ekonomicznych
oraz
zasobów
środowiskowych w Polsce A i B.
Pytania problemowe
 Jakie są podstawowe mechanizmy różnicowania się polskiej przestrzeni pod kątem
nierównomiernego rozwoju Polski wschodniej i zachodniej?
 Jak poprzez wdrażanie odpowiednich strategii i polityk publicznych można
zniwelować zróżnicowanie gospodarcze i społeczno-ekonomiczne w Polsce?
 Jakie znaczenie w procesie niwelowania różnic społecznych i ekonomicznych ma
kapitał społeczny i partycypacja obywatelska?
 Jakie są podstawowe wskaźniki decydujące o równomiernym i zrównoważonym
rozwoju Polski?
 Jakie są podstawowe pojęcia związane z równomiernym rozwojem regionalnym
Polski?
 Jakie zasoby lokalne są konieczne do włączenia w program działań na rzecz
równomiernego i zrównoważonego rozwoju Polski, tak aby zniwelować różnice
społeczno-gospodarcze i środowiskowe?
–
-
Metody eksponujące z formie referatów w postaci prezentacji multimedialnych.
1. Gorzelak G., (2009), Społeczno – ekonomiczne regionalne zróżnicowanie Polski [w:]
Zróżnicowania warunków życia. Polskie rodziny i społeczności lokalne, Z. Zagórski,
2. Strzelecki Z. (red.), (2008), Gospodarka regionalna i lokalna, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa
3. Rygiel Z., Krytyka teorii regionuspołeczno–ekonomicznego, WSFiZ w Białymstoku
1. Tomaszewski P., Zaleski J, Zembaty M, Oczekiwane efekty realizacji polityki
spójności UE na poziomie regionalnym w Polsce [w:] „Studia Regionalne i Lokalne”
nr 2/2011
2. Nowakowska A. (2002), Regionalny wymiar procesów innowacji, Wydawnictwo
Prawnicze LexisNexis, Warszawa
Temat 6. Diagnoza przestrzenna i terytorialna – mapa zasobów i potrzeb środowiska
Cele
Celem zajęć jest poszerzenie wiedzy studentów na temat socjologicznych metod badawczych
wykorzystywanych w diagnostyce przestrzennej i terytorialnej. W efekcie zajęć studenci
rozwiną
umiejętność
analitycznego
wykorzystania
i
zdobywania
informacji
oraz
socjologicznych danych zastanych na potrzeby diagnostyki przestrzennej i terytorialnej,
zaznajomią się z elementarnymi wskaźnikami diagnozy terytorialnej: przychodów
i wydatków inwestycyjnych, bezrobocia, infrastruktury, partycypacji społecznej, otoczenia
instytucjonalnego, a także będą potrafili wykonać terytorialną diagnozę poprzez stworzenie
mapy zasobów i potrzeb środowiska.
–
-
Kwestie kluczowe
Prezentacja
podstawowych
wskaźników
w
kontekście
miasta:
uwarunkowania
demograficzne, przychody i wydatki inwestycyjne, bezrobocie i otoczenie terytorialne,
infrastruktura komunikacyjna, partycypacja społeczna, współpraca metropolitalna, otoczenie
biznesowe.
Pytania problemowe
 W jaki sposób polityka regionalna może niwelować niekorzystne regionalne procesy
społeczne?
 Czym jest mapa zasobów i potrzeb środowiska?
 Podaj główne wskaźniki, które Twoim zdaniem są słabymi stronami Twojego regionu.
W jaki sposób można je zniwelować?
1. Strzelecki Z. [red.], Gospodarka regionalna i lokalna, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2008
2. Chmielewski J, Urbanistyka i planowanie
1. Jędrzejczyk D., Geografia humanistyczna miasta, WA Dialog, Warszawa 2004
2. Kochanowski M. [red.], Przestrzeń publiczna miasta postindustrialnego, Warszawa
2005
–
-
Temat 7. Konflikty interesów – współpraca społeczności lokalnych.
Cele
Celem zajęć jest zapoznanie studentów z elementami i strategią aktywizowania
i mobilizowania społeczności lokalnych w kontekście poprawy warunków życia w danym
mieście/regionie zgodnie z ideą zrównoważonego rozwoju miast i regionów.
Szczególna uwaga zostanie nakierowana na znaczenie i wpływ kapitału społecznego
i partycypacji
obywatelskiej
w
procesie
budowania
współpracy
z
instytucjami
samorządowymi i gminnymi w zakresie poprawy warunków życia społeczeństwa w mieście
i zaspokajania potrzeb społecznych bez umniejszania szans przyszłych pokoleń.
Kwestie kluczowe
Miejskie i regionalne planowanie rozwoju miasta i regionu.
Rola organizacji pozarządowych w rozwoju miasta i regionu.
Partycypacja obywatelska, jako kluczowy czynnik wpływający na zrównoważony rozwój
miast i regionów.
Znacznie kapitału społecznego w procesie budowania współpracy społeczności lokalnych
w procesie poprawy warunków życia i rozwoju ekonomicznego, społecznego i środowiska
naturalnego miasta/regionu.
Współpraca społeczności lokalnych z instytucjami samorządowymi i gminnymi wprocesie
poprawy warunków jakości życia mieszkańców miasta/regionu.
Pytania problemowe
 Jaki wpływ na rozwój lokalny miasta i poprawę warunków życia społeczeństwa
ma kapitał społeczny?
 Jaki wpływ na rozwój lokalny miasta i poprawę warunków życia społeczeństwa
ma partycypacja obywatelska i aktywne działanie na rzecz poprawy warunków
życiowych w danym mieście?
–
-
 W jaki sposób unikać konfliktów interesów i niwelować skutki nieporozumień między
społecznością lokalną a instytucjami samorządowymi i państwowymi?
 Jakie występują instrumenty budowania kapitału społecznego i partycypacji
społecznej
wpływającej
na
poprawę
warunków
społeczno-ekonomicznych,
gospodarczych i środowiskowych mieszkańców danego miasta?
 Jakie występują instrumenty aktywizacji i partycypacji obywatelskiej?
 Jakie występują szanse i zagrożenia partycypacji obywatelskiej na przykładzie
budżetu obywatelskiego?
 Jak funkcjonują lokalne instytucje i organizacje; jakie są powiązania między nimi i jak
wpływają na jakość życia społeczeństwa?
Zajęcia będą odbywały się na zasadzie dyskusji oraz pracy w grupach nad konkretnym
zagadnieniem, tematem.
1. Warowicki M., Woźniak Z. (red.) (2001), Aktywność obywatelska w rozwoju
społeczności lokalnej, Warszawa
2. Strzelecki Z. (red.) (2008), Gospodarka regionalna i lokalna, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa
3. Wojnarowska A., (2011), Rewitalizacja zdegradowanych obszarów miejskich.
Przykłady praktyczne, Łódź
1. Pęski W. (1999), Zarządzanie zrównoważonym rozwojem miast, Arkady, Warszawa
–
-
2. Bury P (red.) (1995), Gospodarka samorządów terytorialnych w świetle doświadczeń
amerykańskich, Fundacja Promocji Czystych Technologii TECHEKO, Łódź
3. Markowski T. (1999), Zarządzanie rozwojem miast, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa
Temat 8. Metodologiczne aspekty diagnozy społecznej na przestrzeni miasta i regionu
Cele
Celem zajęć jest utrwalenie procedur badawczych wspierających strukturalną diagnozę
społeczności lokalnych. W efekcie zajęć studenci utrwalą podstawowe metody badawcze
wspierające proces diagnozy społecznej, w szczególności: sondaż diagnostyczny, techniki
oparte na deliberacji, badania panelowe, jakościowe badania pogłębione;poznają strategie
badawcze wspierające analizę potencjału społeczno-kulturowego w kontekście miasta
i regionu oraz rozwiną umiejętności analitycznego wykorzystania informacji i dostępnych
zasobów wiodących instytucji badawczych w Polsce i Europie.
Kwestie kluczowe
Metodyka sondażu diagnostycznego, jakościowe badania pogłębione, analiza potencjału
społeczno-kulturowego, sondaż diagnostyczny, techniki oparte na deliberacji, badania
panelowe.
Pytania problemowe
 Wymień metody mające największy wpływ na wspieranie decyzji politycznych.Jakie
są ich wady i zalety?
 Sytuacje badawcze skłaniające do zastosowania badań etnograficznych.
 Jakie znasz podstawowe instytucje badawcze zwierające bazy danych, które mogą
zostać wykorzystywane do opracowania strategicznej diagnozy Twojego regionu?
–
-
 Demokracja deliberatywna– jakie są jej główne postulaty?
1. Reykowski J. [red.], Konflikt i porozumienie. Psychologiczne podstawy demokracji
deliberatywnej, SWPS, Warszawa 2007
1. Madurowicz M. [red.], Percepcja współczesnej przestrzeni miejskiej, Warszawa 2007
2. Malikowski M. [red.], Przemiany przestrzenne w dużych miastach Polski i Europy
Środkowo-Wschodniej, Kraków 2007
Temat 9. Strategia gminy – województwa. Fazy i etapy przygotowania.
Cele
Celem zajęć jest zapoznanie studentów z procesem tworzenia strategii planistycznej
miasta/regionu uwzględniającej ideę zrównoważonego rozwoju miasta/regionu. Zajęcia będą
miały na celu ukazanie faz i etapów opracowywania i przyjmowania do realizacji
dokumentów strategicznych zintegrowanego rozwoju miast i regionów. Omówione zostaną,
fazy, etapy oraz problemybudowy strategii w kontekście zrównoważonego rozwoju miast
i regionów.
Kwestie kluczowe
Opracowanie strategii rozwoju regionu, województwa, miasta. Analiza poszczególnych
etapów przygotowywania strategii. Opracowywanie i analiza planów zagospodarowania
przestrzennego województwa, miasta, gminy. Analiza aktów planowania zintegrowanego
obejmującego aspekty społeczne, gospodarcze, przestrzenne, środowiskowe.
–
-
Pytania problemowe
 Jaki wpływ na zrównoważony rozwój gminy – województwa mają elementy sieci
osadniczej województwa i ich powiązania komunikacyjne oraz infrastrukturalne?
 Jaki wpływ na zrównoważony rozwój gminy – województwa wywierają obszary
metropolitalne?
 Jakie znaczenie ma ład przestrzenny w kontekście koncepcji zrównoważonego
rozwoju?
 Jakie elementy powinna zawierać strategia gminy – województwa?
 Jakie fazy i etapy powinna zawierać strategia aby zawierała elementy zintegrowanego
rozwoju związane z ideą zrównoważonego rozwoju?
 Jakie kluczowe dokumenty strategiczne powinna zawierać strategia miasta
aby spełniała kryteria ładu ekonomicznego, społecznego i środowiskowego?
Praca projektowa studentów w ramach, której studenci mają przedstawić główne fazy i etapy
składające się na strategię planistyczną miasta/regionu.
1. Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego 2020
2. Strategia Zintegrowanego Rozwoju Łodzi 2020+: Diagnoza strategiczna Łodzi, Urząd
Miasta Łodzi
3. Chmielewski J., (2005), Urbanistyka i planowanie przestrzenne, Uniwersytet
Warszawski, Warszawa
4. Niewiadomski Z., (2002), Planowanie przestrzenne zarys systemu, Wydawnictwo
Prawnicze LexisNexis, Warszawa
–
-
1. Strzelecki Z. (red.) (2008), Gospodarka regionalna i lokalna, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa
2. Madurowicz M., (red.) (2007), Percepcja współczesnej przestrzeni miejskiej,
Warszawa
3. Malikowski M., (red.) (2007), Przemiany przestrzenne w dużych miastach Polski i
Europy Środkowo – Wschodniej, Kraków
4. Jędrzejczyk D., (2004), Geografia humanistyczna miasta, WA Dialog, Warszawa
5. Kochanowski M., (red.) (2005), Przestrzeń publiczna miasta postindustrialnego,
Warszawa
Temat 10. Elementy Media Relations: praca z mediami i interesariuszami
Cele
Celem zajęć jest zapoznanie studentów z podstawowymi metoda i narzędziami pracy przy
promocji strategii działań interwencyjnych. W efekcie zajęć studenci zapoznają się
z podstawowymi formami komunikowania społecznego w odniesieniu do realizacji strategii
zrównoważonego rozwoju, dostrzegą analogie stworzonych projektów w stosunku do
zaprezentowanych przykładów interwencji społecznych w skali Polski i Europy, opracują
harmonogram działań własnej grupy; będą potrafili określić docelowych odbiorców
zaproponowanej interwencji, jej moce i słabe strony, budżet i głównych interesariuszy,
poznają definicję przekazu głównego i uzupełniającego, będą potrafili zastosować go
w praktyce oraz rozwiną umiejętności analitycznego wykorzystania informacji.
Kwestie kluczowe
Komunikacja zintegrowana, budowanie relacji, Public Relations, etyka komunikowania
społecznego, współpraca z mediami i interesariuszami projektu.
–
-
Pytania problemowe
 Jakie znasz podstawowe metody i narzędzia pozwalające promować wdrażanie działań
interwencyjnych?
 Wymień trzy przykłady dobrze zakomunikowanych (wypromowanych) interwencji
społecznych odwołujących się do idei zrównoważonego rozwoju w skali Polski
i Europy.
 Co decyduje o sukcesie przeprowadzonej promocji interwencji społecznej?
 Czym jest przekaz główny i uzupełniający? Podaj przykłady.
Metody ćwiczeniowo-praktyczne: metoda projektu.
Literaturaobligatoryjna
1. Crompton Tom, Common Cause: The Case for Working with our Cultural Values,
WWF,
2. Oxfam, Friends of the Earth, CPRE, Climate Outreach Information Network, 2010
1. Rykiel Z., Krytyka teorii regionu społeczno-ekonomicznego, WSFiZ w Białymstoku,
Białystok 2001
Temat 11. Działania praktyczne: Konferencja prasowa samorządów wybranych miast
w Polsce
Cele
Celem zajęć jest ćwiczenie technik autoprezentacji, rozwój twórczego rozwiązywania
problemów (przekształcania rzeczywistości społecznej). W efekcie zajęć studenci zastosują
–
-
w praktyce poznane zasady komunikowania społecznego, przedstawią opracowany projekt na
symulowanej konferencji prasowej z udziałem innych uczestników, przeprowadzą
30 minutowy briefing z udziałem rzecznika prasowego, zaproszonego gościa, dokonają
wywiadu z prasą i innymi interesariuszami projektu, rozwiną umiejętności prezentowania
opracowanego projektu, publicznej debaty oraz konsultacji społecznych, zwerbalizują
zaproponowane działania interwencji społecznej, dokonają jego publicznej obrony,
uwrażliwią się na możliwą krytykę starając się nawiązać dialog i porozumienie oraz zacieśnią
współpracę międzygrupową, zbudują trwalszą wspólnotę.
Kwestie kluczowe
Komunikacja społeczna, autoprezentacja, koncepcja ramowania („framing”) w naukach
społecznych, konsultacje społeczne.
Pytania problemowe
 Jakie były mocne i słabe strony przedstawionych prezentacji? Co zadecydowało o ich
atrakcyjności, a co było słabą stroną każdej z nich?
 Czym jest „framing”? Wskaż odwołując się do prezentacji przykłady jego
zastosowania.
 Jakie wykorzystane podczas prezentacji strategie należałoby poprawić? Na co
należałoby zwrócić większą uwagę?
Metody eksponujące: metoda symulacyjna, pokaz.
1. Nowakowska A., Regionalny wymiar procesów innowacji, Wydawnictwo UŁ, Łódź
2011
–
-
1. Edelman Murray, The Symbolic Uses of Politics, University of Illinois, 1985
2. Westen Drew, The Political Brain. The Role of Emotion in Deciding the Fate of the
Nation, New York: Public Affairs, 2007
–
-
–
Temat 1. Społeczna odpowiedzialność biznesu (CSR) – wprowadzenie (rozwój idei,
definicje, obszary kluczowe)
Cele
Student:
 zna genezę koncepcji CSR
 definiuje pojęcie, identyfikuje rozbieżności w sposobach definiowania
 zna przesłanki rozwoju koncepcji CSR
 wskazuje przemiany społeczno-ekonomiczne, które wpłynęły na kształt koncepcji
CSR
 przytacza argumenty za, jak i przeciw CSR biorąc pod uwagę różne punkty widzenia
Kwestie kluczowe
Geneza i ewolucja koncepcji CSR, przedstawiciele i ich główne poglądy, dyskusja wokół
CSR – argumenty za i przeciw, sposoby definiowania CSR
Pytania problemowe
 Jakie są przesłanki powstania koncepcji CSR?
 Jakie (w jaki sposób) przemiany społeczno-ekonomiczne wpłynęły na kształt
koncepcji CSR?
 Jakie elementy definicji CSR uznaje się za kluczowe?
 Jakie argumenty za, a jakie przeciw wysuwa się w dyskusji na temat CSR?
 Jakie są najważniejsze spory w teoretycznej dyskusji na temat CSR?
–
-
 Omów genezę koncepcji CSR
 Wymień czołowych teoretyków CSR i ich poglądy
 Jak definiuje się CSR?
 Jakie są źródła popularności koncepcji CSR?
Metody poszukujące: dyskusja, studium przypadku
1. Grifin R.W., Podstawy zarządzania organizacjami, PWN, Warszawa 1996.
2. Rok B., Odpowiedzialny biznes w nieodpowiedzialnym świecie. Akademia Rozwoju
Filantropii w Polsce, Forum Odpowiedzialnego Biznesu, Warszawa, 2004.
1. Six key trends in corporate sustainability, Ernst & Young, GreenBiz Group 2012.
2. Jarzębska, E., Wprowadzenie do koncepcji CSR i zrównoważonego rozwoju, Jak
uczyć o społecznej odpowiedzialności i zrównoważonym rozwoju, Forum
Odpowiedzialnego Biznesu, Warszawa 2011.
Temat 2. Zakres i wytyczne CSR
Cele
Student:
 zna najważniejsze dokumenty międzynarodowe zawierające wytyczne w zakresie
CSR
–
-
 zna stanowisko organizacji międzynarodowych (np. UE, UNDP) w kwestii CSR
 identyfikuje najważniejsze wytyczne w zakresie CSR
 charakteryzuje obszary CSR
 przedstawia i interpretuje piramidę CSR
 zna kluczowe założenia teorii interesariuszy
 identyfikuje koszty i korzyści CSR
Kwestie kluczowe
CSR w dokumentach strategicznych, obszary CSR– inicjatywa Global Compact, funkcje
CSR, wielowymiarowość CSR, filary CSR, piramida CSR, teoria interesariuszy
Pytania problemowe
 Jakie są główne obszary CSR?
 Jakie obszary można wyróżnić na podstawie inicjatywy Global Impact?
 Jakie są podstawowe funkcje CSR?
 Jak zbudowana jest piramida CSR?
 Jakie wytyczne dotyczące CSR znajdują się w dokumentach strategicznych UE?
 Na czym polega wielowymiarowość społecznej odpowiedzialności w biznesie?
 Wymień najważniejsze dokumenty strategiczne, które zawierają wytyczne CSR
w Europie i na świecie
 Przedstaw i omów piramidę CSR
 Jakie obszary obejmuje CSR?
 Omów paradygmat potrójnej linii przewodniej
–
-
 Na czym polegają zasady 3xE i 3xP?
Metody poszukujące: dyskusja, studium przypadku, prezentacje
1. Komunikat KE dotyczący Odpowiedzialności społecznej biznesu: Wkład biznesu
w zrównoważony rozwój, COM (2002) 347 z dnia 2.07.2002
2. Komunikat
Komisji,
i zrównoważonego
Europa
rozwoju
2020.
sprzyjającego
Strategia
na
włączeniu
rzecz
inteligentnego
społecznemu,
Bruksela,
3.3.2010, KOM (2010) 2020.
1. Global
Sustainable
Development
Report,
2015
edition;
https://sustainabledevelopment.un.org/globalsdreport/2015
Temat 3. CSR w przedsiębiorstwie
Cele
Student:
przedstawia typologię postaw przedsiębiorstw wobec CSR
potrafi na podstawie przestawionych przypadków zaklasyfikować przedsiębiorstwo do
określonego typu
wskazuje działania, jakie mogą/powinny być podejmowane w ramach CSR
identyfikuje aktywa materialne i niematerialne przedsiębiorstw
–
-
zna wskaźniki i poziomy dojrzałości CSR przedsiębiorstw
stosuje wiedzę o wskaźnikach i poziomach CSR w analizie przedstawionych
przypadków
Kwestie kluczowe
Postawy wobec CSR, działania podejmowane w ramach CSR w różnych sferach, aktywa
materialne i niematerialne przedsiębiorstw, poziom dojrzałości CSR – wskaźniki
Pytania problemowe
 Jak badać poziom dojrzałości CSR przedsiębiorstw?
 Jak można klasyfikować przedsiębiorstwa biorąc pod uwagę stosunek do CSR?
 Odnosząc się do różnych obszarów jakie działania w ramach CSR mogą być
podejmowane w różnych typach przedsiębiorstw?
 Wymień aktywa materialne oraz niematerialne przedsiębiorstw, przedstaw wzajemne
zależności
 Co określa się mianem kryteriów ESG?
 Omów wskaźniki dojrzałości CSR w przedsiębiorstwie odnosząc do różnych
obszarów funkcjonowania
Literatura obowiązkowa
1. Gołaszewska-Kaczan U., Zaangażowanie społeczne przedsiębiorstwa, Wydawnictwo
Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok, 2009.
–
-
1. Kroik J., Bachorski-Rudnicki M., Przedsiębiorstwo, jako obiekt społecznej
odpowiedzialności biznesu (CSR), „ Problemy Jakości” 2011, nr 3.
Temat 4. Normy i standardy CSR
Cele
Student:
 zna najważniejsze dokumenty i zawarte w nich standardy związane ze społeczną
odpowiedzialnością biznesu
 wskazuje systemy i wymogi certyfikacji
 przygotowuje strategię wdrażanie norm w przedsiębiorstwie
 zna wytyczne raportowania pozafinansowego
 zna wytyczne, wymogi oraz przebieg procesu Global Reporting Initiative
 przygotowuje raport według standardu Global Reporting Initiave
Kwestie kluczowe
instrumenty CSR, norma ISO 26000, inne normy CSR (AA 1000, ISO 14001), raportowanie
pozafinansowe, GRI
Pytania problemowe
 Jakie funkcje pełnią systemy certyfikacji w obszarze CSR?
 Jakie kryteria musi spełnić firma, aby mogła posługiwać się określonymi normami?
 Jaką rolę pełni raportowanie pozafinansowe?
 Jakie obszary obejmuje raportowanie pozafinansowe?
 Jaki jest stan raportowania pozafinansowego i certyfikacji firm w Polsce?
–
-
 Jakie wymogi związane są z normą ISO 26000?
 Jakie wymogi związane są z normą ISO 14001?
 Co obejmuje norma AA 1000?
 Jak przebiega proces certyfikacji przedsiębiorstw?
 Jakie firmy podlegają obowiązkowi raportowania pozafinansowego?
 Jakie wskaźniki należy uwzględnić w raporcie według standardu GRI?
1. Anam L., ISO 26000 – nowa norma społecznej odpowiedzialności, „Zarządzanie
Jakością” 2010, Nr 3 – 4
2. Makuch Ł., Normy i standardy społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR),
Przewodnik po kluczowych standardach społecznej odpowiedzialności biznesu oraz
relacjach i współzależnościach pomiędzy nimi zachodzących, Warszawa marzec 2011.
Materiały
dostępne
na
stronie:
https://www.globalreporting.org/information/about-
gri/Pages/default.aspx
1. European Competitiveness Report (SEC(2008)2853), Komisja Europejska, Bruksela
2008.
2. Promocja europejskiego projektu dla społecznej odpowiedzialności biznesu. Komisja
Europejska. Zielona Księga: COM(2001) 366 wersja ostateczna, 18 lipca 2001.
–
-
Temat 5. CSR jako strategia zarządzania
Cele
Student:
 zna cechy strategii CSR jako strategii zarządzania przedsiębiorstwem
 wskazuje argumenty za i przeciw wdrażania CSR jako strategii zarządzania
przedsiębiorstwem
 zna wytyczne budowania strategii zarządzania przedsiębiorstwem w oparciu o normę
ISO 26000
 zna wytyczne modelu tworzenia wielu wartości
 zna wytyczne kompleksowego zarządzania odpowiedzialnością
 samodzielnie tworzy strategię CSR przedsiębiorstwa charakteryzującego się różną
specyfiką
Kwestie kluczowe
strategia CSR a strategia przedsiębiorstwa, CSR jako strategia zarządzania, budowanie
strategii CSR w oparciu o normę ISO 26000, model tworzenia wielu wartości, kompleksowe
zarządzanie odpowiedzialnością
Pytania problemowe
 Jakie warunki muszą zostać spełnione aby strategia CSR była strategią zarządzania
przedsiębiorstwem?
 Jakie są cechy charakterystyczne modelu tworzenia wielu wartości?
 Czym charakteryzuje się kompleksowe zarządzanie odpowiedzialnością?
 Jakie korzyści związane są z zastosowaniem strategii CSR jako strategii zarządzania
przedsiębiorstwem?
–
-
 Przygotuj zarys strategii CSR wybranego przedsiębiorstwa
 Przygotuj strategię zarządzania wybranym przedsiębiorstwem w oparciu o normę ISO
26000
Metody poszukujące: dyskusja, studium przypadku, prezentacja
1. Rok, B. (2013) CSR w systemie zarządzania: strategia, podejście, granice,
[w:] Podstawy odpowiedzialności społecznej w zarządzaniu
2. Mazur-Wierzbicka E., Zarządzanie środowiskowe jako narzędzie odpowiedzialnego
biznesu, [w:] Społeczna odpowiedzialność biznesu jako wyraz reorientacji działania
współczesnych firm, red. M. Porada-Rochoń, Stowarzyszenie Kreatywni dla
Szczecina, Szczecin 2011.
1. Paliwoda-Matiolanska A., Odpowiedzialność społeczna w procesie zarządzania
przedsiębiorstwem, C. H. Beck, Warszawa 2009.
Temat 6. Obszary CSR – pracownicy
Cele
Celem zajęć jest przekazanie studentom wiedzy na temat kształtowania strategii etycznego
i odpowiedzialnego biznesu, nastawionego na rozwój posiadanych zasobów ludzkich.
W efekcie zajęć studenci rozwiną umiejętności efektywnego zarządzania pracownikami.
Kwestie kluczowe
–
-
Zarządzanie zasobami ludzkimi, kultura organizacyjna, ład korporacyjny, komunikacja
społeczna, praca zespołowa, style przywództwa, standardy pracy
Pytania problemowe
 W jakim stopniu zasady społecznej odpowiedzialności biznesu odnoszą się do
pracowników danego przedsiębiorstwa?
 Czy zasady społecznej odpowiedzialności biznesu, mające zastosowanie w przypadku
pracowników, uzależnione są od charakteru prowadzonej działalności lub wielkości
przedsiębiorstwa?
 W jakich wymiarach możemy mówić o zachowaniu społecznej odpowiedzialności
biznesu w stosunku do pracowników?
 Jakie zachowania przedsiębiorcy (właściciela firmy/kierownika/prezesa) w stosunku
do swoich pracowników (a także kandydatów do pracy) można uznać za przejaw
odpowiedzialności, a jakie za jej brak?
 Jakie czynniki wpływają pozytywnie, a jakie negatywnie na kształtowanie właściwych
relacji na linii pracodawca – pracownicy?
Metody poszukujące: dyskusja
1. Adamczyk J., Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw. Teoria i praktyka. PWE,
Warszawa 2009
2. Paliwoda-Matiolańska A., Odpowiedzialność Społeczna w Procesie Zarządzania
Przedsiębiorstwem, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2009
–
-
3. Żemigała M., Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa. Budowanie zdrowej,
efektywnej organizacji, Wolters Kluwer, Warszawa 2007
4. Laszlo, C., Firma zrównoważonego rozwoju, Wydawnictwo Studio Emka, Warszawa
2008
1. Ćwik
N.,
Grzybek
M.,
Saracyn
B.
15
polskich
przykładów
społecznej
odpowiedzialności biznesu. Forum Odpowiedzialnego Biznesu, Warszawa 2012
2. Kuraszko I., Augustyniak S. 15 polskich przykładów społecznej odpowiedzialności
biznesu. Forum Odpowiedzialnego Biznesu, Warszawa 2009
Temat 7. Obszary CSR – społeczność lokalna
Cele
i odpowiedzialnego biznesu, odpowiadającego na wymogi i potrzeby społeczności lokalnej,
w której funkcjonuje. W efekcie zajęć studenci rozwiną umiejętności efektywnego
wykorzystywania różnorodnych instrumentów służących nawiązywaniu i podtrzymywania
współpracy z lokalną społecznością. Dowiedzą się również, w jaki sposób identyfikować
potrzeby mieszkańców regionu oraz planować działania nastawione na ich realizację w taki
sposób, by wpisywały się w funkcjonowanie przedsiębiorstwa.
Kwestie kluczowe
Kultura organizacyjna, komunikacja społeczna
Pytania problemowe
 Jakie działania w stosunku do społeczności lokalnej świadczą o społecznej
odpowiedzialności biznesu danego przedsiębiorstwa?
–
-
 Czy społeczna odpowiedzialność biznesy, z punktu widzenia przedsiębiorcy,
sprowadza się wyłącznie do prowadzenia akcji charytatywnych i/lub sponsorowania
różnego rodzaju działań i czynności?
do społeczności lokalnej można uznać za przejaw odpowiedzialności, a jakie za jej
brak?
 W jaki sposób należy wpisywać działania z zakresu społecznej odpowiedzialności
biznesu w politykę danego przedsiębiorstwa?
Warszawa 2009
2. Bonikowska M., Grewiński M. (red.).Usługi społeczne odpowiedzialnego biznesu.
Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Warszawa 2011
2008
–
-
1. Ćwik
N.,
Grzybek
M.,
Saracyn
B.
15
polskich
przykładów
społecznej
Temat 8. Obszary CSR – klienci i partnerzy biznesowi
Cele
i odpowiedzialnego biznesu, w ramach którego nawiązywane i utrzymywane są relacje
z klientami oraz partnerami biznesowymi. W efekcie zajęć studenci zdobędą umiejętności
pozwalające na nawiązywanie partnerskich relacji w ramach prowadzonego biznesu.
Kwestie kluczowe
Kultura organizacyjna, ład korporacyjny, komunikacja społeczna, style przywództwa,
negocjacje
Pytania problemowe
 Czy w relacjach nawiązywanych z klientami i partnerami biznesowymi istotny jest
wyłącznie bilans zysków i strat?
 Jakie znaczenie dla działalności przedsiębiorstwa może mieć utrzymywanie dobrych
relacji z klientami i partnerami biznesowymi?
do klientów i partnerów biznesowych można uznać za przejaw odpowiedzialności,
a jakie za jej brak?
–
-
Warszawa 2009
2008
1. Ćwik
N.,
Grzybek
M.,
Saracyn
B.
15
polskich
przykładów
społecznej
Temat 9. CSR w wymiarze globalnym
Cele
W ramach zajęć student zapozna się z uwarunkowaniami kulturowymi oraz czynnikami
ekonomicznymi wpływającymi na społeczną odpowiedzialność biznesu.
Kwestie kluczowe
Kultura organizacyjna, ład korporacyjny,
Pytania problemowe
–
-
 Czy społeczna odpowiedzialność biznesu ma jeden określony wzór postępowania?
Jeśli tak, to jaki? Jeśli nie, to dlaczego?
 W jakim stopniu uwarunkowania kulturowe wpływają na kształt polityki
przedsiębiorstwa związanej ze społeczną odpowiedzialnością biznesu?
 Jaki czynniki kulturowe mają wpływ na kształt społecznej odpowiedzialności biznesu?
 Jaki czynniki ekonomiczne mają wpływ na kształt wdrażanej społecznej
odpowiedzialności biznesu?
Metody poszukujące: dyskusja, seminarium
Warszawa 2009
2. Jonker J., Rudnicka A., Reichel J., Nowe horyzonty. Przewodnik po społecznej
odpowiedzialności i rozwoju zrównoważonym. CSR Impact i ODE Źródła, Łódź 2011
2008
–
-
Temat 10. Współczesne wyzwania i dylematy CSR
Cele
Celem zajęć jest przekazanie studentom wiedzy w zakresie kształtowania strategii etycznego i
odpowiedzialnego biznesu, a także nabycie przez uczestników wysoko cenionych na rynku
umiejętności efektywnego wykorzystywania różnorodnych instrumentów zarządzania
społeczną odpowiedzialnością (CSR) w nowoczesnej organizacji.
Kwestie kluczowe
wartości i normy społeczne
 Czy postawy i zachowania zgodne ze społeczną odpowiedzialnością biznesu są
korzystne z punktu widzenia prowadzenia działalności gospodarczej?
 Czy możliwe jest stworzenie uniwersalnego wzorca wprowadzania zasad społecznej
odpowiedzialności biznesu?
 Na ile wdrażanie elementów społecznej odpowiedzialności biznesu może wpływać
negatywnie na wartości i normy społeczne charakterystyczne dla danej społeczności?
Metody poszukujące: dyskusja, seminarium
Warszawa 2009
–
-
2008
 Paliwoda-Matiolańska A., Odpowiedzialność Społeczna w Procesie Zarządzania
Temat 11. Etyka CSR
Cele
Celem
zajęć
jest
przekazanie
studentom
wiedzy
na
temat
podstaw
etycznego
i odpowiedzialnego biznesu.
Kwestie kluczowe
Zasady CSR, pojęcia: wartości i bezpieczeństwa, prawa człowieka, ekologia i ochrona
środowiska, czynności prospołeczne
Pytania problemowe
 Od jakich czynników kulturowych i społecznych jest/może być uzależniona kwestia
wdrażania zasad społecznej odpowiedzialności biznesu?
 Jakie postawy i przekonania mogą służyć wprowadzaniu zasad społecznej
odpowiedzialności biznesu, a jakie mogą jej przeciwdziałać?
 Z jakimi motywami, celami i innymi czynnikami związane jest podejmowanie działań
społecznie odpowiedzialnych?
–
-
Metody poszukujące: dyskusja,, referat
Warszawa 2009
Temat 12. Postawy wobec CSR w Polsce. Perspektywy rozwoju
Cele
Celem zajęć jest zapoznanie studentów ze współczesnym podejściem do społecznej
odpowiedzialności biznesu, zarówno ze strony przedstawicieli przedsiębiorstw, jak
i społeczności lokalnej. W efekcie zajęć studenci dowiedzą się, jak rozumiana i realizowana
jest idea społecznej odpowiedzialność w praktyce. Jednocześnie, nabędą wiedzę na temat
potencjalnych możliwości rozwoju CSR w Polsce.
Kwestie kluczowe
społeczna odpowiedzialność w Polsce, wartości i normy społeczne
 Jak w Polsce rozumiane są zachowania społecznie odpowiedzialne?
 Jak w Polsce postrzegane są zachowania społecznie odpowiedzialne?
 Jakie
działania
i
czynności
sprzyjają
wdrażaniu
zachowań
społecznie
odpowiedzialnych?
–
-
Metody poszukujące: dyskusja, referat
Warszawa 2009
2008
1. Ćwik
N.,
Grzybek
M.,
Saracyn
B.
15
polskich
przykładów
społecznej
Temat 13-15. Studia przypadków
Cele
Celem zajęć jest zapoznanie studentów z praktycznym zastosowaniem koncepcji społecznej
odpowiedzialności biznesu w rzeczywistości społeczno-ekonomicznej. Studenci zapoznają się
z różnymi przejawami działań i czynności, wdrażanych przez różne podmioty.
Kwestie kluczowe
Dobre praktyki społecznej odpowiedzialności biznesu
–
-
Pytania problemowe
 Jakie
przejawy
społeczne
odpowiedzialności
biznesu
możemy
zauważyć
w przedsiębiorstwach działających na świecie/w Europie/w Polsce na szczeblu
krajowym, regionalnym i lokalnym?
 Jakie były mocne i słabe strony w przypadku poszczególnych podejmowanych działań
i czynności z zakresu społecznej odpowiedzialności biznesu?
 Jakie czynniki sprzyjają upowszechnieniu „dobrych praktyk”, a jakie im
przeciwdziałają?
Metody poszukujące: dyskusja, studium przypadku, seminarium, referat
1. raporty dotyczące CSR w Polsce (np. Raporty odpowiedzialnego biznes w Polsce
Forum Odpowiedzialnego Biznesu; Ocena stanu wdrażania standardów społecznej
odpowiedzialności biznesu)
1. Ćwik
N.,
Grzybek
M.,
Saracyn
B.
15
polskich
przykładów
społecznej
–
-
Temat 1. Zajęcia organizacyjne
Cele:
Student pozna organizację pracy na zajęciach, listę lektur i tematów oraz zasady oceniania
i zaliczenia przedmiotu.
Temat 2. Analiza jednoczynnikowa zmiennych ilościowych
Cele:
 Student zna miary i charakterystyki jednej zmiennej
 Student potrafi opisać rozkład wartości danej zmiennej
Kwestie kluczowe
Statystyka opisowa, miary tendencji centralnej, miary dyspersji
Pytania problemowe
 Czy da się w sposób syntetyczny opisać rozkład danej zmiennej?
 Co jest charakterystyczne, typowe, właściwe dla badanego rozkładu zmiennej?
 Jak można ustalić wewnętrzną różnorodność rozkładu danej zmiennej?
 Co to jest średnia arytmetyczna?
 Co to jest mediana?
 Co to jest dominanta?
–
-
 Czym jest skośność?
 Czym jest rozstęp?
 Czym jest odchylenie średnie?
 Czym są wariancja i odchylenie standardowe?
Praca z tekstem, praca własna – analiza danych, metoda ćwiczeniowa, warsztaty
komputerowe, dyskusja
1. Nawojczyk, M. (2004) Przewodnik po statystyce dla socjologów. Kraków: SPSS
Polska. Roz. 3.
Temat 3. Analiza dwuczynnikowa zmiennych
Cele
 Student zna i potrafi stosować reguły, według których konstruuje się tabele, służące
prezentowaniu danych
 Student potrafi przekształcać dane w taki sposób, aby ich interpretację i ilustratywność
uczynić jak najbardziej przystępnymi
 Student zna różne formy zapisu informacji w poszczególnych polach tabeli
 Student, na podstawie rozkładu liczebności w polach tabeli, potrafi wnioskować
o istnieniu zależności, bądź nie, pomiędzy dwoma zmiennymi oraz o charakterze tej
zależności.
–
-
Kwestie kluczowe
Tabele kontyngencji, przekodowywanie danych, forma prezentacji danych w polach tabeli,
zależność przyczynowa, miary zależności dla tabel dwa-na-dwa, miary związku dla tabel
n-przez-n, zmienna kontrolna, model przyczynowy.
Pytania problemowe
 W jaki sposób prezentować dane w tabelach?
 W jaki sposób zmierzyć związek dwóch zmiennych?
 W jaki sposób uzyskać jak najbardziej precyzyjną wiedzą na temat istoty związku
między dwiema zmiennymi?
 Co to jest zależność przyczynowa.
 Co to jest zależność monotoniczna?
 Co to jest zależność niemonotoniczna?
 Co to jest zależność pozorna?
 Czym jest zmienna kontrolna?
 Co to jest zmienna pośrednicząca?
 Co to jest zmienna poprzedzająca?
 Czym jest współczynnik kontyngencji C Pearsona?
 Czym jest współczynnik V Cramera?
–
-
Polska. Roz. 4.
Temat 4. Podstawy wnioskowania statystycznego. Analiza wariancji ANOVA.
Cele
 Student wie, czym zajmuje się statystyka indukcyjna
 Student zna techniki umożliwiające dokonywanie generalizacji dokonanych
obserwacji i analiz z grupy badanej na populację, z której pochodzi grupa badana.
Kwestie kluczowe
Test statystycznej istotności, prawdopodobieństwo, rozkład normalny (rozkład średnich z
próby), rozkład t Studenta.
Pytania problemowe
Czym zajmuje się statystyka indukcyjna?
 Co to jest populacja?
 Co to jest próba?
 Czym jest próba losowa?
 Co to jest błąd z próby?
 Czym są statystyki próby?
 Czym są parametry populacji?
 Czym są testy statystycznej istotności?
 Co to jest hipoteza zerowa?
–
-
 Co to jest hipoteza alternatywa?
 Czym jest błąd I rodzaju?
 Czym jest błąd II rodzaju?
 Podaj klasyczną i aksjomatyczną definicję prawdopodobieństwa.
 Czym charakteryzuje się rozkład normalny?
 Czym charakteryzuje się rozkład średnich z próby?
 Czym jest założenie normalności rozkładu?
 czym mówi centralne twierdzenie graniczne?
 Czym charakteryzuje się rozkład t Studenta?
 Co to jest estymator i od czego zależy jego efektywność?
 Czym jest liczba stopni swobody?
 Czym jest test istotności dla proporcji?
 Na czym polega estymacja przedziałowa?
Polska. Roz. 5.
–
-
Temat 5. Historia analizy korespondencji. Zastosowanie analizy korespondencji w socjologii.
Cele
 Student zna trzy główne idee składające się na zapoczątkowaną przez J.-P.
Benzécriego geometryczną analizę danych.
 Student zna trzy główne paradygmaty geometrycznej analizy danych
 Student zna etapy rozwoju geometrycznej analizy danych
 Student zna historię zastosowania geometrycznej analizy danych w badaniach
socjologicznych P. Bourdieu.
Kwestie kluczowe
Trzy główne idee i paradygmaty geometrycznej analizy danych. Zastosowanie geometrycznej
analizy danych w badaniach socjologicznych.
Pytania problemowe
 Czym różni się geometryczna analiza danych od analizy danych typowej dla
modelowania probabilistycznego?
 Wymień i scharakteryzuj trzy główne idee składające się na geometryczną analizę
danych.
 Wymień i scharakteryzuj trzy główne paradygmaty geometrycznej analizy danych.
 Wymień
etapy
przyswajania
geometrycznej
analizy
danych
w
badaniach
socjologicznych prowadzonych przez Pierre’a Bourdieu.
Praca z tekstem, klasyczne konwersatorium, dyskusja.
–
-
1. Drabowicz,
Tomasz
i
Petelewicz,
Marta
Metody
badania
jakości
życia
i zrównoważonego rozwoju, (w trakcie opracowywania).
2. Górniak, J. (2000) Zastosowanie analizy korespondencji w badaniach społecznych
i marketingowych, ASK 9, str. 115-134.
3. Le Roux, B. i Rouanet, H. (2010) Multiple Correspondance Analysis. London: Sage.
Roz. 1.
4. Stanimir, Agnieszka (2005) Analiza korespondencji jako narzędzie do badania zjawisk
ekonomicznych. Wrocław: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu.
Roz. 1.
Temat 6-7. Podstawowe zasady prostej analizy korespondencji
Cele
 Student zna kluczowe koncepcje i podstawowe zasady prostej analizy korespondencji
 Student potrafi zastosować i wyjaśnić procedury oraz kluczowe koncepcje prostej
analizy korespondencji oraz potrafi dokonać interpretacji wyników prostej analizy
korespondencji zastosowanej do standardowej tabeli kontyngencji
Kwestie kluczowe
Profil wiersza, profil kolumny, średni profil, masa/waga, chmura euklidesowa, punkty
wiersza, punkty kolumny, barycentrum (środek ciężkości), odległości i miary chi-kwadrat,
osie, bezwładność (inercja), wartość własna i wartość osobliwa, kontrybucja (wkład), kwadrat
cosinusa, jakość, symetryczne i asymetryczne odwzorowania, współrzędne standardowe i
główne.
–
-
Pytania problemowe
 Jakie są kluczowe koncepcje i podstawowe zasady prostej analizy korespondencji?
 Jakie są etapy prostej analizy korespondencji?
 Jak interpretować wyniki prostej analizy korespondencji?
Przy pomocy programu SPAD dokonaj prostej analizy korespondencji dwóch wybranych
zmiennych i przedstaw w formie pisemnej krótką interpretację uzyskanych wyników.
Praca z tekstem, klasyczne konwersatorium, praca własna – analiza danych, metoda
ćwiczeniowa, warsztaty komputerowe.
1. Drabowicz, Tomasz i Petelewicz, Marta Metody badania jakości życia i
zrównoważonego rozwoju, (w trakcie opracowywania).
Roz. 2.
Temat 8-10. Od prostej do wielorakiej analizy korespondencji
Cele
 Student zna kluczowe koncepcje i podstawowe zasady wielorakiej analizy
korespondencji
 Student potrafi zastosować i wyjaśnić procedury oraz kluczowe koncepcje wielorakiej
analizy korespondencji oraz potrafi dokonać interpretacji jej wyników
–
-
Kwestie kluczowe:
Wieloraka analiza korespondencji jako generalizacja prostej analizy korespondencji do
badania zmiennych kategorialnych, zasady wielorakiej analizy korespondencji, jednostki
analizy, odległości między jednostkami analizy, własności chmury jednostek i chmury
kategorii (modalności), aktywne jednostki, aktywne kategorie, pomocnicze jednostki,
pomocniecze kategorie, osie główne, współrzędne główne, kontrybucja (wkład), wzory
przejścia.
Pytania problemowe:
 Jakie
są
kluczowe
koncepcje
i
podstawowe
zasady
wielorakiej
analizy
korespondencji?
 Jakie są etapy wielorakiej analizy korespondencji?
 Jak interpretować wyniki wielorakiej analizy korespondencji?
 Przy pomocy programu SPAD dokonaj wielorakiej analizy korespondencji wybranych
zmiennych kategorycznych i przedstaw w formie pisemnej krótką interpretację
uzyskanych wyników.
1. Drabowicz, Tomasz i Petelewicz, Marta Metody badania jakości życia i
zrównoważonego rozwoju, (w trakcie opracowywania).
Roz. 3.
–
-
Temat 11-12.
Szczegółowa wieloraka analiza korespondencji
(Wieloraka analiza
korespondencji ograniczona do analizy wybranych kategorii zmiennych).
Cele
 Student wie, w jakich przypadkach uzasadnione jest zastosowanie jednego z
wariantów wielorakiej analizy korespondencji, tzw. szczegółowej wielorakiej analizy
korespondencji
 Student potrafi zastosować i wyjaśnić procedury oraz kluczowe koncepcje
szczegółowej wielorakiej analizy korespondencji oraz potrafi dokonać interpretacji jej
wyników
Kwestie kluczowe
Szczegółowa wieloraka analiza korespondencji, kategorie rzadkie, kategorie pasywne
Pytania problemowe
 W jakich sytuacjach należy stosować szczegółową wieloraką analizę korespondencji?
 Jakie są etapy szczegółowej wielorakiej analizy korespondencji?
 Jak interpretować wyniki szczegółowej wielorakiej analizy korespondencji?
 Co należy zrobić w przypadku występowania w badanych aktywnych zmiennych tzw.
kategorii rzadkich (których liczebność nie przekracza 5%)?
 Przy
pomocy
programu
SPAD
dokonaj
szczegółowej
wielorakiej
analizy
korespondencji wybranych zmiennych kategorycznych i przedstaw w formie pisemnej
krótką interpretację uzyskanych wyników.
–
-
1. Drabowicz,
Tomasz
i
Petelewicz,
Marta
Metody
badania
jakości
życia
Roz. 3.
Temat 13. Wieloraka analiza korespondencji wybranych grup (Wieloraka analiza
korespondencji ograniczona do analizy wybranych podgrup jednostek)
Cele:
 Student wie, w jakich przypadkach uzasadnione jest zastosowanie jednego
z wariantów
wielorakiej
analizy
korespondencji,
tzw.
wielorakiej
analizy
korespondencji wybranych podgrup
 Student potrafi zastosować i wyjaśnić procedury oraz kluczowe koncepcje wielorakiej
analizy korespondencji wybranych podgrup oraz potrafi dokonać interpretacji jej
wyników
Kwestie kluczowe
Wieloraka analiza korespondencji wybranych podgrup, kategorie rzadkie, kategorie pasywne
Pytania problemowe
 W jakich sytuacjach należy stosować wieloraką analizę korespondencji wybranych
podgrup?
–
-
 Jakie są etapy wielorakiej analizy korespondencji wybranych podgrup?
 Jak interpretować wyniki wielorakiej analizy korespondencji wybranych podgrup?
 Przy pomocy programu SPAD dokonaj wielorakiej analizy korespondencji wybranych
podgrup jednostek i przedstaw w formie pisemnej krótką interpretację uzyskanych
wyników.
1. Drabowicz,
Tomasz
i
Petelewicz,
Marta
Metody
badania
jakości
życia
Roz. 3.
Temat 14-15. Stabilność wyników. Wnioskowanie statystyczne w wielorakiej analizie
korespondencji. Ustrukturyzowana analiza danych
Cele:
 Student potrafi ocenić stopień stabilności uzyskanych wyników wielorakiej analizy
korespondencji.
 Student potrafi uogólnić wnioski płynące z wielorakiej analizy korespondencji badanej
próby na populację, z której pochodzi próba
 Student potrafi wykonać ustrukturyzowaną analizę danych i zinterpretować jej wyniki
–
-
Kwestie kluczowe
Stabilność wyników wielorakiej analizy korespondencji, czynniki strukturyzujące, elipsy
skupienia, elipsy ufności, indukcyjna analiza danych, testy typowości, testy homogeniczności,
Pytania problemowe
 W jaki sposób możemy upewnić się, że uzyskane wyniki wielorakiej analizy
korespondencji rzeczywiście odzwierciedlają związki istniejące pomiędzy badanymi
zmiennymi i jednostkami analizy?
 W jaki sposób możemy uogólnić wyniki uzyskane w wielorakiej analizie
korespondencyjnej badanej próby na populację, z której ta próba pochodzi?
 Jak przeprowadzić ustrukturyzowaną analizę danych?
 Jaka
jest
różnica
pomiędzy
czynnikami
strukturyzującymi
a
zmiennymi
pomocniczymi?
 Czym jest elipsa skupienia?
 Czym jest elipsa ufności?
 Jakie testy typowości wyróżniami w wielorakiej analizie korespondencji?
 Jakie
testy
homogeniczności
stosuje
się
w
wielorakiej
analizie
korespondencji?
1. Drabowicz,
Tomasz
i
Petelewicz,
Marta
Metody
badania
jakości
życia
–
-
Roz. 4 i 5.
Temat 16-17. Analiza wariancji ANOVA a wieloraka analiza korespondencji
Cele
 Student potrafi dokonać wewnątrz- i międzygrupowego zróżnicowania uzyskanych
wyników wielorakiej analizy korespondencji.
Kwestie kluczowe
Wewnątrzgrupowe zróżnicowanie jednostek analitycznych i kategorii analizowanych
zmiennych, zróżnicowanie pomiędzy grupami jednostek analitycznych i kategoriami
analizowanych zmiennych
Pytania problemowe
 W jakim stopniu wkład (kontrybucja) danej zmiennej aktywnej do osi jest rezultatem
wewnętrznego zróżnicowania tej zmiennej?
 Korzystając z programu SPAD, wykonaj procedurę wewnątrz- i międzygrupowego
zróżnicowania wielorakiej analizy korespondencji i dokonaj interpretacji uzyskanych
wyników
1. Drabowicz,
Tomasz
i
Petelewicz,
Marta
Metody
badania
jakości
życia
–
-
2. Le Roux, Brigitte i Henry Rouanet (1998). “Interpreting Axes in Multiple
Correspondence Analysis: Method of the Contributions of Points and Deviations.”
W: Greenacre i Blasius, Visualization of Categorical Data. San Diego: Academic
Press, str. 197-220.
Temat 18-19. Konstrukcja przestrzeni społecznych
Cele
 Student zna zasady tworzenia przestrzeni społecznych stosowane w pracach P.
Bourdieu.
 Student zna związki pomiędzy teorią pól społecznych i koncepcją przestrzeni
społecznych a wieloraką analizą korespondencji.
 Student potrafi tworzyć i analizować przestrzenie społeczne w oparciu o własne dane
posługując się metodami wypracowanymi przez Bourdieu.
Kwestie kluczowe
Przestrzeń społeczna i jej transformacje, habitus, przestrzeń stylów życia, dynamika pól
Pytania problemowe
 W jaki sposób w swych badaniach Bourdieu tworzył i analizował przestrzenie
społeczne oraz związki pomiędzy nimi?
 Czym jest habitus?
 Na czym polega zasada homologii pomiędzy przestrzeniami społecznymi?
 Czym są strategie rekonwersji?
Praca z tekstem, klasyczne konwersatorium, metoda ćwiczeniowa.
–
-
1. Bourdieu, P. (2005) Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia. Warszawa:
Wydawnictwo Scholar. Roz. 5 i 6 oraz Aneks 1.
Temat 20-21. Wprowadzenie do analizy skupień
Cele
 Student zna podstawowe zasady analizy skupień i umie się nią posłużyć do tworzenia
różnorodnych klasyfikacji.
Kwestie kluczowe
Tabela danych, standaryzacja tabeli danych, obliczanie macierzy podobieństwa, wybór
odpowiedniej metody skupienia, zmiana danych i macierzy podobieństwa, obliczanie
współczynnika korelacji kofenetycznej.
Pytania problemowe
 Jakie zastosowania w akademickich i aplikacyjnych badaniach społecznych może
mieć analiza skupień?
 Z jakich etapów składa się analiza skupień?
 Przy pomocy programu SPAD dokonaj analizy skupień wybranych zmiennych
i przedstaw w formie pisemnej krótką interpretację uzyskanych wyników.
–
-
1. Drabowicz,
Tomasz
i
Petelewicz,
Marta
Metody
badania
jakości
życia
2. Romesburg, H.C. (2004) Cluster Analysis for Researchers. North Carolina, Lulu Press.
Roz. 2 i 3.
Temat 22-23. Analiza skupień a wieloraka analiza korespondencji
Cele
 Student potrafi użyć analiza skupień jako techniki służącej do walidacji wyników
uzyskanych w ramach przeprowadzania wielorakiej analizy korespondencji
Kwestie kluczowe
Podział i hierarchia klas/klasyfikacji, jakość klasyfikacji (klasy homogeniczne, klasy
wyraźnie oddzielone od siebie), wznosząca/opadająca klasyfikacja.
Pytania problemowe
 Jak wiele podgrup można zidentyfikować w przestrzeni społecznej skonstruowanej za
pomocą wielorakiej analizy korespondencji?
 Gdzie te podgrupy znajdują się w przestrzeni społecznej lub płaszczyźnie
czynnikowej?
 Przy pomocy programu SPAD dokonaj analizy skupień oraz wielorakiej analizy
korespondencji wybranych zmiennych i przedstaw w formie pisemnej krótką
interpretację uzyskanych wyników.
–
-
1. Drabowicz,
Tomasz
i
Petelewicz,
Marta
Metody
badania
jakości
życia
–
-
Temat 1. Wprowadzenie do metodologii studiów przypadków.
Cele
Student zna podstawowe pojęcia odnoszące się do podejścia badawczego studium przypadku
w naukach społecznych. Potrafi wskazać specyfikę tego typu badań i ich mocne oraz słabe
strony.
Kwestie kluczowe
Podejście studium przypadku jako specyficzna perspektywa i strategia badawcza. Studium
przypadku a inne podejścia badawcze. Eksploracyjny charakter studiów przypadku. Studium
przypadku a możliwości generalizowania.
 Na czym polega specyfika badawcza studiów przypadku?
 Czym różni się studium przypadku od innych podejść badawczych?
 Jakie są mocne i słabe strony tego podejścia?
Metody podające: wykład konwersatoryjny, wykład problemowy
1. Yin Robert. 2013. Case Study Research: Design and Methods (Applied Social
Research Methods), London &Thousands Oaks & New Delhi: Sage, 2013.
Temat 2. Metody i techniki gromadzenia i analizy danych na potrzeby studiów przypadku.
Cele
–
-
Student potrafi wymienić typy studiów przypadku. Umie sformułować problem badawczy,
pytania problemowe i badawcze oraz dostosować do nich strategię badawczą. Potrafi wybrać
właściwe techniki badawcze oraz sposób doboru próby.
Kwestie kluczowe
Typy studiów przypadków. Pojedyncze i wielokrotne studium przypadku. Definiowanie
problemu badawczego i opracowywanie strategii badawczej. Stawianie pytań problemowych i
badawczych. Wybór przypadku do badania, jednostki analizy, kryteria i selekcja jednostek
analizy. Przykłady „dobrych praktyk” – wartościowych badań zrealizowanych w tym
podejściu.
 Jakiego rodzaju badania prowadzi się przy wykorzystaniu podejścia studium
przypadku?
 Kiedy stosuje się pojedyncze, a kiedy wielokrotne studium przypadku?
 W jaki sposób należy dobierać techniki badawcze?
 Jak formułować pytania problemowe i badawcze?
 Jakie kryteria należy stosować podczas doboru przypadku do badania oraz próby?
 Jakie strategie selekcji materiału badawczego?
Literaturaobligatoryjna
–
-
2. Flyvbjerg B. Five Misunderstandings about Case Study Research. Corrected, in M.
Savin-Baden & C. H. Major, eds., Qualitative Research: The Essential Guide to
Theory and Practice, London & New York: Routledge, 2013
3. Tsang E. Generalizing from Research Findings: The Merits of Case Studies.
International Journal of Management Reviews. vol. 16, issue 4., 2013.
Temat 3. Planowanie procesu badawczego.
Cele
Student potrafi sformułować problem badawczy i dopasować do niego techniki gromadzenia
i analizy danych. Potrafi wybrać we właściwy sposób źródła materiału badawczego. Wie na
czym polega triangulacja metod i technik badawczych. Zna zasady opracowywania danych
i pisania raportu badawczego.
Kwestie kluczowe
Dobór prób i technik badawczych. Selekcja źródeł materiału badawczego. Triangulacja teorii,
badacza, metod i technik badawczych. Praca w terenie i zbieranie danych. Opracowywanie
danych i pisanie raportu badawczego.
 Jakiego typu dobór próby można zastosować przy badaniach typu studium przypadku?
 Jakie techniki badawcze są adekwatne przy badaniach tego typu?
 Co to jest triangulacja?
 W jaki sposób powinno się opracowywać dane i przygotowywać raport z badań?
–
-
1. Flyvbjerg B. Five Misunderstandings about Case Study Research. Corrected, in M.
Theory and Practice, London & New York: Routledge, 2013
2. Tsang E. Generalizing from Research Findings: The Merits of Case Studies.
International Journal of Management Reviews. vol. 16, issue 4, 2013.
Temat 4. Badania actionresearch i socjologia zaangażowana – metodologia i przykłady
badań
Cele
Student wie na czym polega actionresearch; zna techniki badawcze i przykłady
prowadzonych przy wykorzystaniu tych podejść projektów. Wie na czym polega specyfika
socjologii zaangażowanej i zna przykłady działań podejmowanych w tym nurcie.
Kwestie kluczowe
Action research. Wykorzystanie badań naukowych w działaniach praktycznych. Socjologia
zaangażowana – akademickie badania a zmiana społeczna. Socjologia zaangażowana jako
sposób mobilizacji społeczności lokalnej. Implikacje praktycznego podejścia dla projektu
badawczego. Przykłady badań w dziedzinie zrównoważonego rozwoju, edukacji, polityki
miejskiej, pracy socjalnej.
 Co to jest action research?
 W jakich obszarach stosuje się to podejście?
 W
jakich
sferach
można
wykorzystywać
działania
z
zakresu
socjologii
zaangażowanej?
–
-
 Jakie są przykłady dobrych praktyk w tym zakresie?
Metody podające: wykład problemowy i konwersatoryjny
2. Reason P. & Bradbury H. Handbook of Action Research, 2nd Edition. London
& Thousands Oaks & New Delhi: Sage, 2007.
Temat 5. Planowanie zrównoważonego rozwoju – studium przypadku na poziomie lokalnym
i metoda ISIS (Indicators, Systems, Innovations, Strategy).
Cele
Student wie na czym polega metoda akceleratora ISIS; zna narzędzia służące do jej
wprowadzania i przykłady prowadzonych przy wykorzystaniu tych podejścia projektów.
Kwestie kluczowe
Metoda akceleratora ISIS (Indicators, Systems, Innovations, Strategy) do partycypacyjnego
wdrażania rozwiązań z zakresu zrównoważonego rozwoju na poziomie lokalnym. Etapy
procesu decyzyjnego i podstawowe narzędzia (kompas, piramida).
 Co to jest metoda ISIS?
 Jakie są elementy procesu wdrażania projektu i kluczowe narzędzia?
 W jakich obszarach stosuje się to podejście?
 Jakie są przykłady dobrych praktyk w tym zakresie?
–
-
Metody podające: wykład problemowy i konwersatoryjny
1. Maliszewska K. Wykorzystanie metody ISIS w edukacji dla zrównoważonego
rozwoju, w: T. Bergier, J. Kronenberg, Zrównoważony rozwój. Zastosowania,
Kraków: Fundacja Sendzimira, 2011.
2. Maliszewska K. Zastosowanie zrównoważonego rozwoju: narzędzia i studia
przypadku, w: T. Bergier, J. Kronenberg, Zrównoważony rozwój. Zastosowania,
Rozwój lokalny, Wrocław: Fundacja Sendzimira, 2010.
Temat 6-15. Studia przypadków zrównoważonego rozwoju – realizacja projektu
Kwestie kluczowe
Zajęcia te będą poświęcone na praktyczne wykorzystanie poznanych technik i umiejętności na
potrzeby studiów przypadków wybranych i opracowanych przy współpracy biznesowych,
pozarządowych i samorządowych partnerów Katedry Socjologii Ogólnej. Zajęcia będą
poświęcone na wizyty studyjne we współpracujących instytucjach, warsztatową pracę nad
zgromadzonymi danymi, dyskusje nt. strategii badawczych, doboru prób i technik, sposobu
realizacji terenowego etapu badania/projektu, analizę danych zastanych, a także pracy nad
raportami i prezentacją wyników. Przygotowanie i prezentacja projektu będącego przykładem
badania studium przypadku lub działania w ramach socjologii zaangażowanej dotyczącego
zrównoważonego rozwoju. Oceniane będą: oryginalność podejścia, zastosowana metodologia,
zastosowanie w praktyce poznanych technik oraz zasad realizacji badań studiów przypadku,
sposób opracowania danych i prezentacji wyników.
–
-
Metody poszukujące, ćwiczeniowo-praktyczne (metoda projektu, studium przypadku,
obserwacji, pomiaru w terenie).
1. Flyvbjerg B., Five Misunderstandings about Case Study Research. Corrected, in M.
Theory and Practice, Routledge, London & New York 2013
2. Tsang E., Generalizing from Research Findings: The Merits of Case Studies.
International Journal of Management Reviews. vol. 16, issue 4. 2013
3. Yin Robert, Case Study Research: Design and Methods (Applied Social Research
Methods), Sage, London &Thousands Oaks & New Delhi 2013
Reason P. & Bradbury H, Handbook of Action Research, 2nd Edition, Sage, London
&Thousands Oaks & New Delhi 2007
–
-

konspekty zajęć modułu specjalizacyjnego zrównoważony rozwój w

Transkrypt

Podobne dokumenty