NR 1 (16) - Poltransplant

B
I U L E T Y N
I
N F O R M A C Y J N Y
1 (16 )
CENTRUM ORGANIZACYJNO-KOORDYNACYJNE
DO SPRAW TRANSPLANTACJI POLTRANSPLANT
NR
MARZEC 2008
ISSN 1428-0825
02-005 WARSZAWA, UL. LINDLEYA 4, tel. (+48) 022 622 58 06, fax (+48) 022 622 32 43
e-mail: [email protected]; [email protected]
Koordynator tel. (+48) 022 622 88 78, fax (+48) 022 627 07 49
e-mail: [email protected]
CENTRALNY REJESTR NIESPOKREWNIONYCH
DAWCÓW SZPIKU I KRWI PÊPOWINOWEJ
tel./fax (+48) 022 627 07 48 e-mail: [email protected]
KRAJOWA LISTA OCZEKUJ¥CYCH
NA PRZESZCZEPIENIE
tel./fax (+48) 022 502 18 66, tel./fax (+48) 022 502 18 65
e-mail: [email protected]
Przedstawiony wykres odzwierciedla obecn¹ sytuacjê przeszczepienia narz¹dów w Polsce. W 2007 roku narz¹dy do przeszczepienia pobrano od 352 zmar³ych dawców (w 2006 od
496, w 2005 od 556).
Oskar¿enie chirurga transplantologa o celowe spowodowanie zgonu chorego po przeszczepie serca w lutym 2007
oraz pomówienie jednego ze szpitali o wprowadzanie w stan
œpi¹czki farmakologicznej chorych z uszkodzeniem mózgu
dla przyœpieszenia orzeczenia œmierci mózgowej by³y szeroko rozpowszechniane w œrodkach masowego przekazu.
Podwa¿enie wiarygodnoœci procedur transplantacyjnych
w spo³eczeñstwie i œrodowisku medycznym spowodowa³o
gwa³towny spadek zg³oszeñ o mo¿liwoœci pobrania narz¹dów od zmar³ych dawców. WskaŸnik identyfikacji zmar³ych
dawców spad³ z 13 na milion mieszkañców w 2006 do 9,2
na milion w 2007 r. W wyniku tego, w 2007 r. przeszczepy
otrzyma³o tylko 983 oczekuj¹cych chorych, o 299 mniej ni¿
w 2006 r.
MADEJ
SPIS TREŒCI
1. Wstêp J. Wa³aszewski ............................................... 1
2. Informacja dotycz¹ca wprowadzania
ustawowych rejestrów transplantacyjnych ....... 3
3. Pobieranie i przeszczepianie narz¹dów
w Polsce w 2007 r. – K. Antoszkiewicz,
J. Czerwiñski, P. Malanowski ........................................ 11
4. Krajowa lista oczekuj¹cych na przeszczepienie
nerki lub nerki i trzustki – D. Stryjecka-Rowiñska, D. Lewandowska, J. Przygoda,
M. Hermanowicz, R. Hatliñski ................................. 23
5. Zasady wspó³pracy pomiêdzy krajow¹ list¹
oczekuj¹cych na przeszczepienie, regionalnymi
oœrodkami kwalifikuj¹cymi oraz stacjami
dializ – D. Stryjecka-Rowiñska ...................................... 27
6. Krajowa lista osób oczekuj¹cych na
przeszczepienie narz¹dów klatki piersiowej
– J. Czerwiñski, J. Marcinkowska ............................ 30
7. Krajowa lista osób oczekuj¹cych
na przeszczepienie w¹troby w 2007 roku
– J. Czerwiñski, J. Marcinkowska ......................... 33
8. Rejestr ¿ywych dawców – P. Malanowski,
J. Marcinkowska, J. Czerwiñski .............................. 38
9. Krajowy rejestr przeszczepieñ – A. Pszenny,
J. Czerwiñski .................................................................... 40
10. Dzia³alnoœæ centralnego rejestru sprzeciwów
w latach 1997–2007 – P. Malanowski,
J. Marcinkowska ............................................................ 42
11. Rejestr pacjentów oczekuj¹cych na
przeszczepienie allogeniczne i rejestr
allogenicznych przeszczepieñ komórek
krwiotwórczych – A. Pietrzykowska,
M. Dudkiewicz, K. Adamiak ......................................... 47
12. Centralny rejestr niespokrewnionych dawców
szpiku i krwi pêpowinowej – A. Pietrzykowska,
A. £êczycka, M. Dudkiewicz ......................................... 50
13. Dobór niespokrewnionych dawców szpiku
– J. ¯alikowska-Ho³oweñko, M. Dudkiewicz,
A. D³ugokêcka ................................................................. 54
14. DOPKI (Improvement of Knowledge and
Practices in Organ Donation) – A. Krawczyk ..... 58
15. ETPOD (European Training Program
on Organ Donation) – A. Skrzypek-Mikulska ..... 60
16. Kurs TPM’2007 – A. Woderska ............................. 61
17. Przeszczepianie narz¹dów od dawców
HBsAg dodatnich – przegl¹d – M. Zelman ........ 63
18. Uwagi dotycz¹ce orzekania œmierci
mózgu – T. Kubik ............................................................ 65
19. Schemat postêpowania diagnostycznego
w przypadku podejrzenia œmierci mózgu
– W. Saucha ..................................................................... 70
20. Prace Komisji Europejskiej nad dyrektyw¹ dotycz¹c¹ standardów jakoœci i bezpieczeñstwa w
dziedzinie dawstwa i przeszczepiania
narz¹dów – J. Czerwiñski .......................................... 71
21. Sprawozdanie z dzia³alnoœci Polskiej Unii
Medycyny Transplantacyjnej w 2007 r.
– W. Rowiñski ................................................................ 74
22. Kalendarium 2008 – P. Malanowski .................... 76
Wydawca: Poltransplant
Redakcja: dr J. Czerwiñski
dr P. Malanowski
Podjêta przez œrodowisko transplantacyjne i stowarzyszenia ludzi po przeszczepie
akcja wyjaœniaj¹ca procedury transplantacyjne przyczyni³a siê do licznych publikacji
prasowych dotycz¹cych pobierania i przeszczepiania narz¹dów od osób ¿ywych oraz
zmar³ych. Od 2007r. Poltransplant monitoruje doniesienia prasowe o przeszczepach.
Wed³ug Press-Service (monitoring mediów) w polskiej prasie w 2007 roku ukaza³o
siê 4311 unikalnych publikacji dotycz¹cych przeszczepiania (w 2006–2951). Ogólny
wydŸwiêk informacji prasowych by³ pozytywny dla transplantacji. Wysokonak³adowe
dzienniki, stacje radiowe i telewizyjne organizowa³y publiczne debaty o transplantacji.
Przeciwko niesprawdzonym zarzutom wypowiada³y siê wielokrotnie autorytety medyczne, duchowni, prawnicy, etycy. O¿ywi³a siê propagowana przez stowarzyszenia ludzi po przeszczepie akcja dobrowolnego podpisywania oœwiadczenia woli oddania po
œmierci narz¹dów do przeszczepienia. Aczkolwiek oœwiadczenie nie jest dokumentem
prawnym, taka decyzja ma istotne znaczenie dla najbli¿szych zmar³ego.
Pomimo akcji propagandowej œrednio liczba zg³aszanych w 2007 zmar³ych dawców
w okresie od lutego do grudnia nie przekracza³a 28 dawców na miesi¹c (w 2006
przeciêtnie 41 na miesi¹c). Obecna sytuacja wymaga dokonania powa¿nych zmian
organizacyjnych. Proponowana przez niektórych polityków zmiana przepisów prawnych o wyra¿aniu zgody na oddanie narz¹dów z rejestru sprzeciwów na rejestr dawców nie przyniesie spodziewanych efektów. Z doœwiadczenia organizacji europejskich
wynika, ¿e w pañstwach, gdzie obowi¹zuje prawo rejestrowania sprzeciwów wspó³czynnik identyfikacji zmar³ych dawców narz¹dów jest wy¿szy i wynosi³ np. w 2006 r. 20 na
1 mln mieszkañców, w porównaniu do wskaŸnika identyfikacji wynosz¹cego 13 w krajach prowadz¹cych jedynie rejestry wyra¿aj¹cych zgodê na dawstwo narz¹dów po
œmierci.
Z dotychczasowej praktyki wiemy, ¿e podstaw¹ identyfikacji zmar³ych dawców jest
praca koordynatorów szpitalnych wspó³pracuj¹cych z koordynatorami regionalnym
Poltransplantu. Stworzenie stanowiska pracy koordynatora (dodatkowe cz¹stkowe
zatrudnienie) dla osób ju¿ pracuj¹cych w oddzia³ach intensywnej terapii w du¿ych szpitalach jest problemem podstawowym. Poltransplant nie ma tytu³u ani mo¿liwoœci zatrudnienie osób na terenie szpitali. Krajowa Rada Transplantacyjna postuluje zatrudnienie takich osób przez Ministerstwo Zdrowia za poœrednictwem dyrekcji szpitali
szczególnie w sytuacji wyszkolenia ju¿ du¿ej grupy koordynatorów na Podyplomowych
Studiach Koordynatorów Pobierania i Przeszczepiania Narz¹dów w Akademii Medycznej w Warszawie. Nale¿y oczekiwaæ, ¿e sprawa ta zostanie pomyœlnie rozwi¹zana
w bie¿¹cym roku.
Prof. Janusz Wa³aszewski
Dyrektor Poltransplantu
2
Informacja dotycz¹ca wprowadzania
Rejestrów Ustawowych
3
Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne ds. Transplantacji
POLTRANSPLANT
02-005 Warszawa, ul. Lindley’a 4
Dyrektor:
Prof. dr hab. med. J. Wa³aszewski
Sekretariat tel. (+48 22) 622 58 06
fax (+48 22) 622 32 43
e-mail: [email protected]
Warszawa, 15.02.2008 r.
Do PT
Kierowników oœrodków transplantacyjnych
Kierowników oœrodków kwalifikuj¹cych do transplantacji
Kierowników oœrodków prowadz¹cych leczenie pacjentów po transplantacjach
Koordynatorów transplantacyjnych
Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne ds. Transplantacji Poltransplant i Krajowa
Rada Transplantacyjna informuj¹, ¿e w wyniku realizacji zapisów Ustawy z dnia 1 lipca
2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narz¹dów
rozpoczêto wdra¿anie ustanowionych przez ustawê rejestrów w formie kompleksowego systemu informatycznego, który obejmuje :
l krajow¹ listê oczekuj¹cych na przeszczepienie
l krajowy rejestr przeszczepieñ
l rejestr ¿ywych dawców
l koordynacjê pobrania i przeszczepienia
Pragniemy poinformowaæ, ¿e rejestry te bêd¹ obligatoryjn¹ form¹ wprowadzania biorców na listy oczekuj¹cych na przeszczepienie, jak równie¿ obligatoryjn¹ form¹
rejestracji danych o przeszczepach i odleg³ych wynikach przeszczepienia, a tak¿e
obligatoryjn¹ form¹ rejestracji pobrañ i losów ¿ywych dawców narz¹dów.
Zostanie tak¿e wdro¿ony modu³ koordynacji pobrania i przeszczepienia oraz wyboru
biorcy i informacji o dokonanym przeszczepieniu.
W przypadku krajowej listy oczekuj¹cych na przeszczepienie nerki dane do rejestru ustawowego bêd¹ automatycznie przekazywane z dotychczas funkcjonuj¹cego
rejestru biorców, tak aby nie stwarzaæ koniecznoœci podwójnego wpisywania tych
danych.
W za³¹czeniu przesy³amy kopiê pisma Ministra Zdrowia z dn. 11.02.08 zobowi¹zuj¹cego wszystkie podmioty uczestnicz¹ce w dzia³alnoœci transplantacyjnej do
przekazywania niezbêdnych danych oraz formularze rejestracji oœrodków transplantacyjnych w ustawowych rejestrach transplantacyjnych.
4
Przewidywane terminy wdra¿ania rejestrów
5 marca 2008 roku
– zakoñczenie procedury zak³adania kont w rejestrach transplantacyjnych
– przewidywany termin odsy³ania wype³nionych formularzy rejestracyjnych z
poszczególnych oœrodków do Poltransplantu
15 marca 2008 roku
– udostêpnienie ustawowych rejestrów dla u¿ytkowników
30 kwietnia 2008 roku
– przewidywany termin wprowadzenia danych za 2007 rok oraz uzupe³nienia
danych z pierwszego kwarta³u 2008 roku
1 maja 2008 roku
– przewidywany termin przejœcia bie¿¹cej komunikacji na komunikacjê poprzez
ustawowe rejestry transplantacyjne
Korzystanie z Rejestrów prowadzonych elektroniczne wymaga zapoznania siê
z wersj¹ testow¹ rejestrów znajduj¹cych siê pod adresem internetowym
https://pico.magnum2.pl/tx/ , na której do 5 marca 2008 r. mo¿na uczyæ siê obs³ugi rejestrów wprowadzaj¹c dowolne dane testowe nie nale¿¹ce do rzeczywistych
pacjentów. W wersji testowej system nie weryfikuje poprawnoœci i niepowtarzalnoœci Peseli, akceptuje powtarzaj¹cy siê wirtualny Pesel sk³adaj¹cy siê z 11 zer
(00000000000).
Wszystkie uwagi dotycz¹ce Rejestrów mo¿na zg³aszaæ do administratora sieci
dr. Z. Toboty, dr. J. Czerwiñskiego ( Poltransplant) lub Przewodnicz¹cego KRT
prof. P. Kaliciñskiego.
5
Wdro¿enie rejestrów ustawowych odbêdzie siê w kilku etapach.
1. Rejestracja u¿ytkowników rejestrów.
W tym celu nale¿y wype³niæ formularz zg³oszenia oœrodka oraz osób uprawnionych do dostêpu do rejestrów. Wype³niony formularz nale¿y przes³aæ faksem, a nastêpnie w oryginale poczt¹ do Poltransplantu. Formularz znajduje siê w za³¹czniku do
niniejszego listu oraz na stronie przeznaczonej do rejestracji u¿ytkowników, adres
poni¿ej.
Osoby wymienione w przes³anym do Poltransplantu formularzu musz¹ równolegle
dokonaæ procedury za³o¿enia swojego konta w rejestrach pod nastêpuj¹cym adresem:
https://rejestry.net/tx/rejestracja077891
Za³o¿one konta nie bêd¹ od razu aktywne. Aktywacja bêdzie dokonana po przes³aniu do Poltransplantu wype³nionego i podpisanego przez kierownika oœrodka formularza zawieraj¹cego listê osób uprawnionych do pracy z rejestrami.
Pr oce dur a r e je str acji kont pr ze z wszystkie oœr odki musi zakoñczyæ siê do dnia
5 marca 2008 r.
2. Dostêp do Rejestrów.
Po aktywacji kont dostêp do rejestrów znajdzie siê na stronie internetowej pod adresem:
www.rejestry.net
Wszystkie niezbêdne instrukcje opisuj¹ce, jak nale¿y siê pos³ugiwaæ rejestrami
znajduj¹ siê na stronach rejestrów pod przyciskami „Pomoc”.
3. Wprowadzenie danych za 2007 rok do chwili wdro¿enia rejestrów
Decyzj¹ Departamentu Polityki Zdrowotnej MZ do rejestrów wprowadziæ nale¿y
wstecznie w terminie do dnia 30 kwietnia 2008 r . dane dotycz¹ce dokonanych
w 2007 roku przeszczepieñ poprzez wprowadzenie do rejestru w czêœci „Krajowa lista oczekuj¹cych – Przeszczepienia 2007” danych osób, u których wykonano transplantacje w okresie od 1 stycznia 2007 do 31 grudnia 2007 r. Nastêpnie wprowadziæ nale¿y u tych osób dane dotycz¹ce dokonanego przeszczepienia oraz w rejestrze
przeszczepieñ wpisaæ informacje dotycz¹ce prze¿ycia biorcy oraz przeszczepu w okresie 3 mies. i 12 mies. po przeszczepieniu, a nastêpnie w odstêpach co 12 mies. a¿
do utraty przeszczepu lub zgonu biorcy.
Obowi¹zek wprowadzenia tych danych maj¹ oœrodki, w których wykonano przeszczepienie. W przypadku przeniesienia pacjenta do innego oœrodka do przewlek³ej
opieki, nale¿y zgodnie z instrukcj¹ w module „przeniesienie do innego oœrodka” przekazaæ dane pacjentów do tych oœrodków a dalsze wprowadzanie informacji o tych pacjentach do rejestrów bêdzie obowi¹zkiem oœrodków aktualnie sprawuj¹cych opiekê
nad biorcami.
4. Rejestr ¿ywych dawców
Nale¿y równie¿ obligatoryjnie do 30 kwietnia 2008 roku wprowadziæ wstecznie do
rejestru ¿ywych dawców dane ¿ywych dawców, od których dokonano pobrania nerki
lub fragmentu w¹troby w 2007 i w 2008 roku do czasu wdro¿enia rejestrów.
6
Wprowadzenie wsteczne danych za 2007 rok s³u¿y realizacji wymogów ustawowych:
a. opracowaniu dla MZ sprawozdania z dzia³alnoœci transplantacyjnej w 2007
roku; chcemy aby rejestry sta³y siê podstaw¹ tych raportów, nie bêdzie w tej
sytuacji potrzeby wysy³ania do Pañstwa ankiet do wype³nienia w celu opracowania sprawozdania, dane w rejestrach bêd¹ dostêpne od chwili ich
wdro¿enia w trybie „on line”
b. opracowaniu na potrzeby Centrum Monitorowania Jakoœci w Ochronie
Zdrowia raportu z jakoœci œwiadczeñ z zakresu transplantologii za rok 2007
Nie bez znaczenia bêdzie równie¿ fakt „przeæwiczenia” poruszania siê w rejestrach
przy wprowadzaniu danych wstecznych, co u³atwi szybkie przejœcie systemu do
bie¿¹cej obs³ugi transplantacji.
5. Rejestracja danych o osobach oczekuj¹cych na przeszczepienie
i przeszczepach wykonanych miêdzy okresem od 1 stycznia 2008 r.
do uruchomienia rejestrów
Od momentu udostêpnienia rejestrów ka¿dy oœrodek transplantacyjny powinien
równie¿ wprowadziæ jak najszybciej dane pacjentów z list osób oczekuj¹cych na
przeszczepienie pocz¹wszy od osób oczekuj¹cych na aktywnej liœcie w dniu 1 stycznia 2008 roku i wprowadzonych w póŸniejszym okresie na listê oczekuj¹cych. Dotyczy to danych osób oczekuj¹cych na przeszczepienie w¹troby, serca, p³uca, jelita,
szpiku oraz izolowany przeszczep trzustki wraz z danymi o dokonanych u nich
przeszczepieniach, jeœli takie mia³y miejsce do czasu rozpoczêcia dzia³ania rejestrów.
W przypadku nerek, po automatycznym przekazaniu danych miêdzy dwoma rejestrami konieczne bêdzie jedynie wprowadzenie przez oœrodki transplantacyjne
danych dotycz¹cych dokonanych u pacjentów przeszczepach w 2008 roku.
W odniesieniu do wszystkich pacjentów obowi¹zuje równie¿ dokonanie ich przeniesienia w rejestrach do innych oœrodków, jeœli taka zmiana oœrodka opiekuj¹cego
siê biorc¹ mia³a miejsce.
6. Szkolenia
KRT oraz POLTRANSPLANT przewiduje w marcu br. spotkania informacyjno-konsultacyjne dla osób, które ju¿ zaczê³y pracowaæ z rejestrami w oparciu o instrukcjê.
Na wszelkie pytania dotycz¹ce rejestrów odpowiedz¹ Pañstwu nastêpuj¹ce osoby:
Dr Zdzis³aw Tobota – administrator rejestrów
e-mail: [email protected] tel. 0501 162 807
Dr Jaros³aw Czerwiñski – z-ca dyrektora Poltransplantu do spraw medycznych
e-mail: [email protected] tel.0601330471
Prof. Piotr Kaliciñski – Przewodnicz¹cy KRT
e-mail: [email protected] tel. 022 8151360
7
Formularz rejestracji w ustawowych
rejestrach transplantacyjnych
Ministerstwa Zdrowia
TERMIN REJESTRACJI: DO 05.03.2008
Wype³nienie formularza i przes³anie do Poltransplantu jest niezbêdnym etapem
aktywacji kont u¿ytkowników rejestrów
UWAGA!! Nieczytelne wype³nienie formularza przed³u¿y procedurê aktywacji.
DANE OŒRODKA
Numer oœrodka – podany przy
rejestracji u¿ytkowników
Nazwa oœrodka (drukowanymi literami)
Dok³adny adres (drukowanymi literami)
Nazwa kliniki / oddzia³u (drukowanymi literami)
Telefon kontaktowy do oœrodka
8
Pieczêæ oœrodka
Oœrodek pe³ni nastêpuj¹ce funkcje:*
1. Bank tkanek
2. Pracownia typowania tkankowego
3. Oœrodek sprawuje opiekê nad biorc¹ do czasu przeszczepienia (bez prawa kwalifikacji na listê aktywn¹)*
NerkaStacja
dializ
W¹troba
Serce
Trzustka
P³uco
Rogówka
Szpik
Jelito
P³uco
Rogówka
Szpik
Jelito
P³uco
Rogówka
Szpik
Jelito
4. Oœrodek kwalifikuje biorców do przeszczepienia*
NerkaROK
W¹troba
Serce
Trzustka
5. Oœrodek dokonuje transplantacji*
Nerka
W¹troba
Serce
Trzustka
6. Oœrodek prowadzi opiekê przewlek³¹ nad biorcami przeszczepu*
Nerka
W¹troba
Serce
Trzustka
P³uco
Rogówka
Szpik
Jelito
7. Oœrodek kwalifikuj¹cy ¿ywego dawcê narz¹du *
Nerka
W¹troba
P³uco
Trzustka
Jelito
8. Oœrodek dokonuje pobrañ narz¹dów od ¿ywego dawcy i prowadzi kontrolê odleg³¹
nad ¿ywym dawc¹*
Nerka
W¹troba
P³uco
Trzustka
Jelito
* odpowiednio zaznaczyæ
9
DANE U¯YTKOWNIKÓW
(jeden oœrodek mo¿e zarejestrowaæ wielu u¿ytkowników)
Lp.
Nr PESEL
Imiê i nazwisko
(drukowanymi literami)
Adres e-mail
(drukowanymi literami)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
Potwierdzam, ¿e wymienione w powy¿szej tabeli osoby nale¿¹ce do personelu mojego Oddzia³u/Kliniki maj¹ prawo do dostêpu do danych naszych pacjentów w Ustawowych Rejestrach Transplantacyjnych MZ.
Podpis i pieczêæ kierownika oœrodka
10
Pobieranie i przeszczepianie narz¹dów
w Polsce w 2007 r.
Zmarli dawcy narz¹dów
W 2007 r. do biura koordynacji Poltransplantu w Warszawie wp³ynê³o 466
zg³oszeñ potencjalnych, zmar³ych dawców narz¹dów. W 352 przypadkach (75,5%)
pobrano narz¹dy, w pozosta³ych 114 przypadkach (24,5%) do pobrania nie dosz³o. W 52
przypadkach na 466 zg³oszeñ (11,1%) odst¹piono od pobrania narz¹dów z powodu
sprzeciwu rodziny zmar³ego. W 62 przypadkach (13,3%) zdyskwalifikowano zmar³ych potencjalnych dawców narz¹dów z powodów medycznych (Tabela 1).
Tabela 1. Zg³oszenia zmar³ych dawców narz¹dów w latach 2000–2007.
2000
Liczba zg³oszeñ
Liczba dawców
rzeczywistych
Odst¹piono od pobrania
2001
2002
483
539
593
410
450
490
(84,9%) (83,4%) (82,6%)
73
89
103
(15,1%) (16,6%) (17,4%)
Przyczyny medyczne
29
31
57
(6,0%) (5,8%) (9,6%)
Sprzeciw rodziny
43
56
45
zmar³ego
(8,9%) (10,4%) (7,6%)
Sprzeciw prokuratora lub
1
2
1
w³asne zastrze¿enie
(0,2%) (0,4%) (0,2%)
2003
2004
2005
2006
649
696
669
604
525
562
556
496
(80,9%) (80,7%) (83,1%) (82,1%)
124
134
113
108
(19,1%) (19,3%) (16,9%) (17,9%)
60
61
52
45
(9,2%) (8,8%) (7,8%) (7,5%)
64
73
61
63
(9,9%) (10,5%) (9,1%) (10,4%)
0
0
0
0
(0%)
(0%)
(0%)
(0%)
2007
466
352
(75,5%)
114
(24,5%)
62
(13,3%)
52
(11,1%)
0
(0%)
Najczêstszymi medycznymi przyczynami odst¹pienia od pobrania by³y: zatrzymanie kr¹¿enia u dawcy przed pobraniem narz¹dów, nowotwór stwierdzony u dawcy
lub inna patologia narz¹dowa potwierdzona w badaniach oraz zaawansowana niewydolnoœæ nerek potencjalnego dawcy. W innych przypadkach zaka¿enie wirusami zapalenia w¹troby typu C lub B, lub nagromadzenie kilku czynników ryzyka by³y powodem
rezygnacji z pobrania narz¹dów (Tabela 2).
11
Tabela 2. Medyczne przyczyny odst¹pienia od pobrania narz¹dów w latach 2002–2007
Przyczyna, dla której odst¹piono od pobrania narz¹dów
2002 2003 2004
Zatrzymanie kr¹¿enia przed pobraniem
Guz, rak, choroba rozrostowa krwi
Patologia narz¹dowa potwierdzona w badaniach
Zaawansowana niewydolnoœæ nerek dawców
Zaka¿enie wirusem HBV i/lub HCV, aktywne zaka¿enie CMV
Cukrzyca, dna moczanowa, kamica nerkowa odlewowa
Posocznica, gruŸlica, ki³a
Anty-HIV positive
Brak biorcy dla narz¹dów dawcy < 2 r.¿.
Brak wszystkich objawów œmierci mózgu,
brak mo¿liwoœci ustalenia personaliów dawcy
Guz mózgu o nieznanym lub z³oœliwym utkaniu
Zaawansowany wiek dawcy (>65 lat), mia¿d¿yca
Narkomania, zatrucie glikolem, metanolem
Nieprawid³owa perfuzja narz¹dów w trakcie pobrania
£¹cznie
2005
2006
2007
14
–
–
9
8
4
4
2
1
5
11
2
2
10
12
2
9
2
1
4
18
3
1
11
11
–
2
2
1
4
14
2
5
6
11
3
1
2
–
3
9
3
2
7
9
–
3
1
1
1
19
8
7
6
5
5
3
3
2
2
3
3
2
2
57
2
2
–
1
60
2
5
1
–
61
3
2
–
–
52
4
4
1
–
45
1
1
–
–
62
G³ówn¹ przyczyn¹ zgonu dawców narz¹dów by³y choroby naczyñ mózgowych
(57%). Udzia³ dawców zmar³ych wskutek urazu czaszkowo-mózgowego wyniós³ 36%
i by³ porównywalny z latami ubieg³ymi (Tabela 3).
Tabela 3. Zmarli dawcy narz¹dów 2000–2007; przyczyna zgonu
Przyczyna zgonu
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Choroba naczyñ
mózgowych
203
(50%)
265
(59%)
275
(56%)
301
(57%)
304
(54%)
316
(57%)
273
(55%)
200
(57%)
Uraz g³owy
183
(45%)
168
(37%)
178
(36%)
182
(35%)
225
(40%)
194
(35%)
195
(39%)
127
(36%)
Inne przyczyny
24
(5%)
17
(4%)
37
(8%)
42
(8%)
33
(6%)
46
(8%)
28
(6%)
25
(7%)
Ogó³em
410
450
490
525
562
556
496
352
W 2007 r. œredni wiek zmar³ych, od których pobrano narz¹dy wyniós³ 43 lata (zakres: 6 miesiêcy – 75 lat); Tabela 4. Zmala³a z 24 w 2005 r., 20 w 2006 r.
do 13 w 2007 r. liczba dawców pediatrycznych (≤ 16 lat). Niewiele zmniejszy³a siê
czêstotliwoœæ pobierania narz¹dów od dawców w grupie wiekowej ponad 50 lat;
w 2004 r. by³o tych dawców 31,1%, w 2005 r. – 39,2%, w 2006 r. – 40,7%.,
a w 2007 r. – 37%.
12
Tabela 4. Zmarli dawcy narz¹dów 2000–2007 wg wieku.
Wiek
Zakres
Wiek
Œrednio
0-5 lat
6-16
17-30
31-40
41-50
51-65
>65
2000
410
dawców
10 mies.
– 73 lata
40,4
7
(1,7%)
15
(3,7%)
94
(22,9%)
45
(10,9%)
142
(34,6%)
100
(24,4%)
7
(1,7%)
2001
450
dawców
5 mies.
– 73 lata
42,6
1
(0,2%)
19
(4,2%)
88
(19,5%)
58
(12,8%)
132
(29,3%)
129
(28,6%)
23
(5,1 %)
2002
490
dawców
13 mies.
– 75 lat
42,8
2
(0,4%)
21
(4,3%)
89
(18,2%)
77
(15,7%)
128
(26,1%)
150
(30,6%)
23
(4,7%)
2003
525
dawców
12 mies.
– 76 lat
42,9
3
(0,6%)
24
(4,6%)
91
(17,3%)
80
(15,2%)
143
(27,2%)
157
(29,9%)
27
(5,1%)
2004
562
dawców
9 mies.
– 78 lat
41,8
3
(0,5%)
19
(3,4%)
124
(22,1%)
79
(14,1%)
162
(28,8%)
158
(28,1%)
17
(3,0%)
2005
556
dawców
10 mies.
– 77 lat
43,7
7
(1,3%)
17
(3,1%)
87
(15,6%)
75
(13,5%)
152
(27,3%)
200
(36,0%)
18
(3,2%)
2006
496
dawców
6 mies.
– 76 lat
44,7
4
(8%)
16
(3,2%)
73
(14,7%)
65
(13,1%)
136
(27,4%)
186
(37,5%)
16
(3,2%)
2007
352
dawców
6 mies.
– 75 lat
43
2
(0,6%)
11
(3,1%)
69
(19,6%)
50
(14,2%)
90
(25,6%)
118
(33,5%)
12
(3,4%)
37% spoœród zmar³ych dawców stanowi³y kobiety, 63% – mê¿czyŸni (Tabela 5).
Tabela 5. Zmarli dawcy narz¹dów 2000–2007 wg p³ci.
P³eæ
2000
L. kobiet (K)
144
L. mê¿czyzn (M) 266
%K : %M
35 : 65
2001 2002 2003 2004 2005 2006
155
186
202
197
223
171
295
304
323
365
333
325
34 : 66 38 : 62 38 : 62 35 : 65 40 : 60 34 : 66
2007
131
221
37 : 63
Pobrania narz¹dów do przeszczepienia od osób zmar³ych
W 2007 r. by³o 352 rzeczywistych zmar³ych dawców narz¹dów, czyli 9,2 dawców na 1 mln mieszkañców (w 2004 r. – 14,7, w 2005 r. – 14,5, w 2006 r. 13 na
1 mln). Aktywnoœæ szpitali w zakresie identyfikacji zmar³ych dawców zmala³a w niemal
wszystkich województwach. W województwie dolnoœl¹skim liczba zmar³ych dawców
wynios³a 6,5 na 1 mln mieszkañców i nigdy nie by³a tak niska. Nast¹pi³o dalsze obni¿enie
liczby pobrañ w województwie kujawsko-pomorskim (53 pobrania w 2004 r.,
34 w 2005 r. i 28 w 2006). W województwie zachodniopomorskim liczba pobrañ jest
13
nadal najwy¿sza w kraju i w 2007 r. wynios³a 31,9 rzeczywistych zmar³ych dawców
na 1 mln mieszkañców. Liczbê pobrañ poni¿ej œredniej krajowej zarejestrowano w województwach: lubelskim, ³ódzkim, mazowieckim i œl¹skim. WyraŸnie spad³a liczba pobrañ w województwach: opolskim z 23,8 dawców/mln w 2006 r. do 12,5 dawców/mln w 2007 r., w podlaskim – z 20 dawców na mln mieszkañców w 2006 r.
spadek do 7,6 dawców/mln w 2007 r., w województwie warmiñsko-mazurskim
– z 21,7 dawców na mln w 2006 do 12,6 dawców na mln w 2007 r. i w województwie wielkopolskim z 24 dawców na mln w 2006 r. do 16,9 dawców na milion w 2007 r.
Na bardzo niskim poziomie utrzymuje siê dawstwo narz¹dów w województwach ma³opolskim, podkarpackim i œwiêtokrzyskim. W województwie pomorskim od lat wskaŸnik zmar³ych dawców na liczbê mieszkañców utrzymuje siê na podobnym poziomie
(Tabela 6).
Tabela 6. Liczba pobrañ narz¹dów od osób zmar³ych w latach 2000–2007.
Dawców/1 mln
Dawców/1 mln
Dawców/1 mln
Dawców/1 mln
Liczba dawców
Dawców/1 mln
18,1
2,9
2,2
14,7
11,2
3,1
15,0
22,9
1,9
5,0
11,5
8,8
–
3,4
17,4
27,7
10,6
Dawców/1 mln
2,89
2,07
2,19
1,01
2,59
3,26
5,15
1,05
2,09
1,20
2,19
4,70
1,29
1,43
3,37
1,69
38,17
Dawców/1 mln
Dolnoœl¹skie
Kuj. - pomorskie
Lubelskie
Lubuskie
£ódzkie
Ma³opolskie
Mazowieckie
Opolskie
Podkarpackie
Podlaskie
Pomorskie
Œl¹skie
Œwiêtokrzyskie
War.-mazurskie
Wielkopolskie
Zachodniopomorskie
Polska
Dawców/1 mln
Województwo
Liczba mieszkañców
w 2006***
2000* 2001* 2002* 2003** 2004** 2005** 2006*** 2007****
17,8
8,1
2,7
15,7
15,5
3,7
13,6
23,9
2,3
11,5
8,2
8,0
0,8
9,5
14,9
39,9
11,6
17,4
13,8
7,6
5,9
12,1
3,7
14,4
33,0
0,5
10,7
15,9
8,8
1,5
6,1
21,1
34,1
12,7
14,8
24,6
13,2
5,9
18,0
6,8
12,5
23,4
–
11,6
13,8
9,1
–
11,2
18,5
42,9
13,7
21,3
25,6
8,6
7,9
12,3
6,8
15,0
27,1
1,0
6,6
17,9
10,3
–
15,4
16,7
49,4
14,7
18,9
16,4
16,4
5,9
19,2
4,0
16,8
18,7
1,9
10,7
14,7
11,2
2,3
19,6
17,0
38,8
14,5
12,5
13,5
9,6
7,9
11,2
3,1
12,8
23,8
0,5
20,0
14,2
9,6
1,6
21,7
24,0
34,3
13,0
19
26
10
8
18
3
45
13
2
9
29
40
1
18
57
54
352
6,5
12,6
4,6
8,0
7,0
0,9
8,7
12,5
0,9
7,6
13,1
8,6
0,8
12,6
16,9
31,9
9,2
* LudnoϾ Polski = 38,65 mln (Rocznik Statystyczny 2000); ** LudnoϾ Polski = 38,23 mln (Rocznik Statystyczny 2003);
*** LudnoϾ Polski = 38,13 mln (Rocznik Statystyczny 2006), **** LudnoϾ Polski = 38,13 mln (Rocznik Statystyczny 2007)
W 2007 r. narz¹dy do przeszczepienia pobrano w 107 szpitalach, w 74 miastach (w 2006 r. odpowiednio 112 i 79, a w 2005 r. – 125 i 88). W Tabeli 7 przedstawiono 10 najbardziej aktywnych szpitali w identyfikacji zmar³ych dawców narz¹dów.
W porównaniu do roku 2006 tylko 5 szpitali utrzyma³o swoj¹ pozycjê w pierwszej dziesi¹tce najaktywniejszych. Drastycznie spad³a liczba pobrañ w Szpitalu MSWiA w War14
szawie. Spadek liczby pobrañ odnotowano tak¿e w SPSK AM w Bia³ymstoku (o 39%)
oraz w SPSK nr 1 AM w Szczecinie (o 40%). Do pierwszej dziesi¹tki w 2007 r.
do³¹czy³ Szpital Uniwersytetu Medycznego im. N. Barlickiego w £odzi oraz Szpital
im. J. Biziela w Bydgoszczy. W 10 najaktywniejszych szpitalach by³o 164 dawców
(46,6% wszystkich dawców). Od tych dawców pobrano 455 narz¹dów co stanowi³o 49% narz¹dów pozyskanych do przeszczepienia w 2007 r.
Tabela 7. Szpitale, w których by³o najwiêcej pobrañ w 2007 r.
Miasto
Szczecin
Poznañ
Sosnowiec
Warszawa
Bydgoszcz
Opole
Elbl¹g
£ódŸ
Lublin
Bia³ystok
Szpital
SP WSZ
ul. Arkoñska 4
SPSK nr 2
ul. Przybyszewskiego
Szp. Œw. Barbary
Pl. Medyków 1
SP CSK AM
ul. Banacha 1a
Szpital Wojwódzki
ul. Ujejskiego 75
Woj.Centr. Med. Nr 2
al. Witosa 26
Woj. Szpital Zespolony
ul. Królewiecka 146
USK 1
ul. S. Kopciñskiego 22
SP SK 4
ul. Jaczewskiego 8
SPSKAM
ul. M. Sk³odowskiej-Curie 24a
dziesi¹tka
Liczba pozyskanych narz¹dów
oraz wspó³czynnik liczba
przeszczepionych narz¹dów/
/liczba zmar³ych dawców
Liczba
zmar³ych
dawców
Liczba i % pobrañ
wielonarz¹dowych
34
23 (68%)
91 (2,7)
30
12 (40%)
73 (2,4)
18
14 (78%)
64 (3,6)
15
10 (66,7%)
48 (3,2)
13
9 (69%)
36 (2,8)
12
7 (58,3%)
33 (2,8)
12
7 (58,3%)
33 (2,8)
11
7 (63,6%)
30 (2,7)
10
5 (50%)
26 (2,6)
9
3 (33,3%)
21 (2,3)
164
97 (59%)
455 (2,8)
Odsetek pobrañ wielonarz¹dowych w 10 najbardziej aktywnych szpitalach
wyniós³ 59% i by³ wy¿szy o 2% w stosunku do ogólnej liczby 352 pobrañ we wszystkich szpitalach (Tabela 8). Wy¿szy by³ równie¿ wspó³czynnik liczby pozyskanych
narz¹dów w stosunku do liczby dawców, który w tych dziesiêciu szpitalach wyniós³ 2,8,
a dla ca³ej populacji dawców w 107 szpitalach wyniós³ œrednio 2,6 (Tabela 13).
Po raz pierwszy odsetek pobrañ wielonarz¹dowych w Polsce przekroczy³ 50%
i w 2007 roku wyniós³ 57%.
Tabela 8. Struktura pobrañ narz¹dów w Polsce w latach 2000–2007.
Liczba pobrañ
Pobrania tylko nerek
Liczba pobrañ wielonarz¹dowych
Odsetek pobrañ wielonarz¹dowych
2000 2001
2002 2003 2004 2005 2006 2007
410
246
164
40%
490
310
180
37%
450
277
173
38%
525
325
200
38%
562
345
217
39%
556
324
232
42%
496
273
223
45%
352
151
201
57%
15
W 5 województwach w 2007 r. wskaŸnik pobrañ wielonarz¹dowych przekroczy³
60% (œl¹skie – 73% , kujawsko-pomorskie – 69% , lubuskie – 63% , mazowieckie –
62% , zachodniopomorskie – 61%). Najni¿szy odsetek pobrañ wielonarz¹dowych odnotowano w województwach ma³opolskim , podkarpackim, podlaskim (33.3%) i w wielkopolskim (44%); Tabela 9.
Tabela 9. Pobrania wielonarz¹dowe w poszczególnych województwach.
Liczba
dawców
rzeczywistych
Liczba
pobrañ
wielonarz¹dowych
Odsetek
pobrañ
wielonarz¹dowych
Dolnoœl¹skie
19
11
58%
Kuj. - pomorskie
26
18
69%
Lubelskie
10
5
50%
Lubuskie
8
5
63%
£ódzkie
18
10
55,5%
Ma³opolskie
3
1
33,3%
Mazowieckie
45
28
62%
Opolskie
13
7
54%
Podkarpackie
2
1
50%
Podlaskie
9
3
33,3%
Pomorskie
29
15
52%
Œl¹skie
40
29
73%
Œwiêtokrzyskie
1
–
–
War.-mazurskie
18
10
55,5%
Wielkopolskie
57
25
44%
Zachodniopomorskie
54
33
61%
Polska
352
201
57%
Wœród pobrañ wielonarz¹dowych najczêœciej wystêpowa³a kombinacja pobrania nerki i w¹troby (125 razy), 34 razy pobrano nerki, serce i w¹trobê od jednego dawcy, 15 razy nerki i serce, 8 razy nerki, serce, w¹trobê i trzustkê (Tabela 10).
£¹cznie w 2007 r. liczba pobranych narz¹dów ze zw³ok wynios³a 977 czyli o 351
narz¹dów mniej ni¿ w roku 2006 i o 457 narz¹dów mniej ni¿ w 2005 r.; najwiêcej pobrano nerek –704, w¹trób –179 i serc – 64 (Tabela 11).
16
Tabela 10. Struktura pobrañ wielonarz¹dowych w latach 2000–2007.
Nerki + w¹troba
Nerki + serce + w¹troba
Nerki + serce
Nerki + serce + w¹troba + trzustka
Nerki + w¹troba + trzustka
Nerki + w¹troba + p³uca
Nerki + trzustka
Nerki + serce + trzustka
Nerki + serce + w¹troba + p³uca
Nerki + serce + w¹troba + trzustka + p³uca
Nerki + serce + p³uca
Nerki + p³uca + trzustka
Nerki + p³uca
Nerki + w¹troba + trzustka + jelito
Nerki + w¹troba + przedramiê
Ogó³em
2000 2001 2002 2003 2004
29
40
67
73
108
48
51
56
67
58
72
61
42
43
31
8
15
9
9
9
3
1
1
2
3
1
2
1
2
1
2
1
3
1
1
3
2
1
2
1
1
1
1
1
1
1
164 173 180 200 217
2005 2006 2007
127 110 125
53
39
34
27
23
15
10
19
8
7
5
5
1
3
3
1
4
3
3
7
2
1
5
2
1
2
2
1
3
1
–
1
2
–
–
1
–
232 223 201
Tabela 11. £¹czna liczba narz¹dów pobranych ze zw³ok w latach 2000–2007.
Nerki
W¹troby
Serca
Trzustki
P³uca
Jelito
Przedramiê
OGÓ£EM
2000
820
88
130
14
1
1053
2001
900
108
130
18
3
1
1160
2002
980
135
111
12
3
1241
2003
1050
156
123
14
5
1348
2004
1124
182
106
16
5
1433
2005
1112
199
96
22
4
1433
2006
992
184
98
37
15
1
1327
2007
704
179
64
21
9
–
–
977
Wykorzystanie narz¹dów pobranych do przeszczepienia od osób
zmar³ych w 2007 r.
Nerki
Pobrano ogó³em 704 nerki. 31 nerek (4,4%) nie przeszczepiono z powodu
braku odpowiednich dla nich biorców (rzadka grupa krwi, nerki od dawców zaka¿onych wirusami HBV i/lub HCV, stwierdzenie patologii nerki, naczyñ nerkowych lub
uraz) (Tabela 12). W 2007 r. wykonano 652 przeszczepienia nerek pobranych ze
zw³ok, dla porównania w 2006 r. – 889 nerek, w 2005 r. – 1064 nerki, w 2004 r.
– 1060 nerek, w 2003 r. – 1000 nerek. Ponadto 21 pobranych ze zw³ok nerek przeszczepiono wraz z trzustk¹.
17
Tabela 12. Przyczyny niewykorzystania pobranych nerek 2002-2007.
Przyczyna, dla której odst¹piono
od przeszczepienia nerki
Patologia nerki lub innych narz¹dów
stwierdzona makro- lub mikroskopowo
i wykluczaj¹ca przeszczepienie
Wielotorbielowatoœæ, du¿e torbiele nerek,
zaka¿enie nerek, nerka podkowiasta, kamica nerkowa
wodonercze
Uraz nerki, z³a perfuzja pobranej nerki
Patologia naczyñ nerkowych
Brak odpowiednich biorców dla nerek pobranych
od dawców z dodatnimi markerami wzw
(anty-HCV, HbsAg, anty-HBc)
Dawca mia³ tylko jedn¹ nerkê lub rodzina wyrazi³a
zgodê na pobranie tylko jednej nerki
Brak odpowiadaj¹cych wiekiem lub mas¹ cia³a
biorców najczêœciej w rzadkiej grupie krwi (B, AB)
Hipoplazja, marskoϾ
Przyczyna inna lub nieustalona
£¹cznie; liczba i odsetek
2002
2003
2004
2005
2006 2007
2
11
7
12
13
8
11
3
14
1
6
6
1
9
7
6
4
10
3
3
4
8
4
2
8
4
11
12
7
3
–
–
–
–
–
3
16
10
5
4
5
2
3
6
5
2
5
8
7
6
5
5
2
1
56
(6%)
48
(5%)
64
(6%)
48
(4%)
53
31
(5%) (4,4%)
W¹troba
Pobrano 179 w¹troby, tj. o 5 mniej ni¿ w roku poprzednim. W jednym przypadku pobrana w¹troba zosta³a wys³ana do Szwecji do nag³ej transplantacji u obywatelki polskiej przebywaj¹cej w Szwecji.
Serce
Do przeszczepienia pobrano 64 serca tj. o 34 mniej ni¿ w roku 2006.
Trzustki
Od 21 dawców pobrano do przeszczepienia trzustkê. 21 narz¹dów przeszczepiono jednoczasowo z nerk¹ pobran¹ od tego samego zmar³ego dawcy.
P³uca
W 2007r. pobrano p³uca od 9 zmar³ych dawców narz¹dów. W Zabrzu wykonano 7 przeszczepów pojedynczego p³uca, w jednym przypadku przeszczepiono p³uca pobrane od jednego dawcy dwóm biorcom. W 3 przypadkach pobrane p³uca
przekazano do Eurotransplantu.
18
Podsumowanie
£¹cznie, spoœród 977 pobranych od zmar³ych narz¹dów, przeszczepiono w kraju 943 narz¹dy (673 z 704 pobranych nerek, 21 z 21 pobranych trzustek, 178 ze
179 pobranych w¹trób, 64 z 64 pobranych serc i 7 p³uc pobranych od 6 zmar³ych
dawców. Wspó³czynnik liczba przeszczepionych narz¹dów / liczba zmar³ych dawców
wyniós³ 2,7 w roku (Tabela 13).
Tabela 13. Wykorzystanie narz¹dów pozyskanych od zmar³ych w latach 2000–2007
2000
2001
2002
2003
2004 2005
2006 2007
Liczba pobrañ
410
Liczba wykorzystanych
1000
narz¹dów
Wspó³czynnik: liczba
przeszczepionych narz¹dów/ 2,4
liczba zmar³ych dawców
450
490
525
562
556
496
352
1113
1182
1294
1364
1383
1258
943
2,5
2,4
2,5
2,4
2,5
2,5
2,7
P r z e s z c z e p i a n i e n a r z ¹ dó w
Przeszczepianie nerek
W 2007r. przeszczepiono nerki ³¹cznie 674 biorcom (17,6 na 1 mln mieszkañców) czyli o 26,5% mniej ni¿ w roku poprzednim, kiedy ³¹cznie przeszczepiono nerki 917 biorcom (24 na 1 mln mieszkañców). W tej liczbie 652 biorców (17,1
na 1 mln mieszkañców) otrzyma³o nerki pochodz¹ce od osób zmar³ych, 22 zaœ od
¿ywych dawców (0,5 na 1 mln mieszkañców). Najwiêcej przeszczepów nerek w 2007 r.
113 wykonano w Szpitalu Wojewódzkim w Poznaniu (o 24 nerki mniej ni¿ w 2006
roku). W 2007 r. liczba przeszczepionych nerek zmala³a o 243. Poza zespo³em poznañskim, ¿aden inny zespó³ nie wykona³ w 2007 r. ponad 100 przeszczepieñ nerek.
W 2006 roku podobnie tylko Poznañ, w 2005 r. zespo³ów takich by³o dwa, w 2004
i 2003 r. trzy oœrodki wykona³y ponad 100 przeszczepieñ nerek w ci¹gu roku.
W 2007r. wyraŸnie zmala³a liczba przeszczepieñ nerek w oœrodku AM we Wroc³awiu, gdzie wykonano o 47 takich operacji mniej ni¿ w roku poprzednim. Zmala³a
w porównaniu z latami poprzednimi aktywnoœæ oœrodka MSWiA w Warszawie, gdzie
wykonano o 33 zabiegi mniej, w Lublinie o 24 zabiegi mniej, a w AM w Bia³ymstoku
o 26 zabiegów przeszczepieñ mniej. Utrzyma³y na zbli¿onym do roku 2006 poziomie aktywnoœæ oœrodki w Szpitalu Wojewódzkim w Szczecinie oraz w Szpitalu Dzieci¹tka Jezus w Warszawie (Tabela 14).
19
Tabela 14. Przeszczepianie nerek w latach 2000–2007.
Bia³ystok AM
Bydgoszcz AM
Bytom AM
Gdañsk AM
Warszawa CZD
Katowice AM
Kraków AM
Lublin AM
£ódŸ AM
£ódŸ Woj.
Poznañ Woj.
Szczecin AM
Szczecin Woj.
Warszawa CSKAM
W-wa SDJ
W-wa MSW
Wroc³aw AM
Wroc³aw Woj.
OGÓ£EM
2001 2002 2003 2004 2005 2006
Razem Razem Razem Razem Razem
23
26
26
16
23
40
52
80
114
101
70
63
21
21
20
23
18
53
70
81
90
92
87
33
33** **45
38**
58
42**
***
60
60
55
61
75
73
33
19
38
35
24
16
11
28
48
28
58
41
21
27
35
21
40
28
48
33
49
42
38
21
85
109
108
120
101
137
*81
91
75
85 55**** 48*
64
53
68
86
80
73
**54
62
57
38
68
39
74
67
59
81
85
61
24
34
27
50
50
43*
115
130
106
127
117
96
9
13
14
25
17
9
879
935 1028 1067 1069
917
CD
17
48
–
73
25**
61
4
17
22
12
113
40
70**
30**
58
10
45
7
652
2007
LD
Razem
–
17
1
49
–
–
3
76
10
35**
–
61
–
4
–
17
–
22
–
12
–
113
–
40
–
70**
2
32**
2
60
1
11
3
48
–
7
22
674
* w tym biorcy pary nerek
**w tym biorcy jednoczasowego przeszczepu w¹troby i nerki
*** w tym biorca jednoczasowego przeszczepu serca i nerki
**** dane poprawione ju¿ po opublikowaniu Biuletynu’2006
Jednoczasowe przeszczepienie nerki i trzustki
W porównaniu z 2006 r., który by³ jak dot¹d rekordowym jeœli chodzi o liczbê
wykonanych kombinowanych przeszczepów nerki i trzustki (g³ównie za spraw¹
aktywnoœci zespo³u ze Szpitala MSWiA w Warszawie, gdzie w 2006 r. wykonano
16 tego typu zabiegów). – w 2007 r. liczba takich operacji by³a ³¹cznie o 15 mniejsza
i wynosi³a 21 (Tabela 15).
Tabela 15. Jednoczasowe przeszczepianie trzustki i nerki 2000–2007.
Warszawa CSK AM
Warszawa SDJ
Katowice AM
Szczecin PSK 2
Warszawa MSWiA
Razem
20
2000 2001 2002
8
9
7
6
7
5
–
–
–
–
1
–
–
–
–
14
17
12
2003
7
7
–
–
–
14
2004
7
4
4
–
–
15
2005
14
1
6
1
–
22
2006
9
4
7
–
16
36
2007
8
0
8
0
5
21
Przeszczepianie w¹troby
Liczba przeszczepieñ w¹troby od zmar³ych dawców w 2007r. wynios³a 178
(w roku 2006 – 180, w 2005 – 199 zabiegów). Zmala³a do 18 (20 w 2006 r.) liczba
przeszczepieñ czêœci w¹troby od ¿ywych dawców. £¹czna liczba transplantacji w¹troby
w 2007 r. wynios³a 196. Zwiêkszy³a siê liczba przeszczepieñ wykonanych przez zespó³ Szpitala Wojewódzkiego w Szczecinie z 22 w 2006 r. do 44 w 2007 r. (Tabela 16).
Tabela 16. Przeszczepianie w¹troby w latach 2000–2007.
Warszawa CSK AM
Warszawa SDJ
Warszawa CZD
Szczecin Woj.
Wroc³awAM
Katowice AM
Szczecin PSK 1
Szczecin PSK 2
Ogó³em
2000
2001 2002
2003
2004 2005 2006
Razem
Razem
Razem
Razem
Razem
Razem
32
5
29
1
3
–
–
3
73
49
15
40
9
3
–
2
–
118
62
23
40
11
3
–
7
–
146
71
26
41
15
5
–
10
–
168
91
32
43
23
6
–
4
–
199
102
39
36
26
5
4
–
–
212
92
38
39
22
–
9
–
–
200
2007
CD
LD
Razem
75
30
16
44
13
–
–
178
–
18
–
–
18
75
30
34
44
13
–
–
196
Przeszczepianie serca
W roku 2007, w 5 oœrodkach kardiochirurgicznych wykonano 64 zabiegi przeszczepienia serca, o 31 zabiegów mniej ni¿ w roku 2006. Oœrodki przeszczepiaj¹ce
serce w Krakowie i w Zabrzu wykona³y identyczn¹ liczbê przeszczepieñ co w 2006 r.,
w Instytucie Kardiologii w Aninie wykonano o jeden zabieg wiêcej. Natomiast oœrodek
ze szpitala MSWiA w Warszawie wykona³ tylko dwa zabiegi przeszczepienia serca w porównaniu z 35 zabiegami w 2006 r. W maju 2007 po raz pierwszy wykonano zabieg
przeszczepienia serca w Szpitalu AM w Gdañsku. (Tabela 17).
Tabela 17. Przeszczepianie serca w latach 2000–2007.
Oœrodek
Kraków
Zabrze
Warszawa Anin – Instytut Kardiologii
Warszawa MSWiA
Gdañsk AM
OGÓ£EM
2000
43
55
–
31
–
129
2001
27
45
31
25
–
128
2002 2003
18
17
43
51
30
32
18
21
–
–
109 121
2004 2005
19
13
41
39
23
21
21
22
–
–
104
95
2006 2007
10
10
29
29
21
22
35
2
–
1
95
64
21
Przeszczepianie p³uc
Zespó³ z Zabrza, jako jedyny w kraju realizuje program leczenia przeszczepieniem p³uc. W 2007 r. wykonano siedem przeszczepieñ p³uca. W jednym przypadku
przeszczepiono p³uca pobrane od zmar³ego dawcy dwóm biorcom. (Tabela 18).
Tabela 18. Przeszczepianie p³uc (serca/p³uc) w latach 2001–2007.
Zabrze
Warszawa Anin
Inst. Kardiol.
OGÓ£EM
P³uco(-a)
Serce/p³uco
P³uco(-a)
Serce/p³uco
P³uco(-a)
Serce/p³uco
2001
–
1
–
–
–
1
2002
–
1
–
1
–
2
2003
1
–
–
1
1
1
2004
1
1
–
–
1
1
2005
3
–
–
–
3
–
2006
6
1
–
–
6
1
2007
7
–
–
–
7
–
Przeszczepianie narz¹dów od osób ¿ywych
W 2007 r. liczba przeszczepów nerek pobranych od ¿ywych dawców wynios³a 22.
Najwiêcej, 10 przeszczepieñ nerki od ¿ywego dawcy wykonano w CZD (nerki pobierane w Szpitalu Dzieci¹tka Jezus w Warszawie). Z kolei liczba przeszczepieñ fragmentów w¹troby w CZD pobranych od ¿ywych dawców wynios³a 18 (pobrania dokonane w CSK AM w Warszawie); Tabela 19.
Tabela 19. Przeszczepianie nerek i w¹troby pochodz¹cych od ¿ywych dawców
w latach 2000–2007
Nerki
W¹troby
RAZEM
2000
32
10
42
2001
36
15
51
2002
25
13
38
2003
44
12
56
2004
22
18
40
2005
29
13
42
2006
18
20
38
2007
22
18
40
Ogó³em w 2007 r., w Polsce 943 narz¹dy pochodz¹ce ze zw³ok i 40 pochodz¹cych od osób ¿ywych przeszczepiono 958 biorcom, liczba wszystkich biorców by³a
o 299 mniejsza ni¿ w 2006 r. (Tabela 20).
Tabela 20. Liczba przeszczepionych narz¹dów i liczba biorców w latach 2003-2007
Liczba przeszczepionych
narz¹dów (CD + LD)
Liczba biorców
2003
2004
2005
2006
2007
1350
1404
1425
1296
983
(1294 + 56) (1364 + 40) (1383 + 42) (1258 + 38) (943 + 40)
1328
1384
1398
1257
958
Krystyna Antoszkiewicz, Jaros³aw Czerwiñski, Piotr Malanowski
22
Krajowa lista
oczekuj¹cych na przeszczepienie
nerki lub nerki i trzustki
W 2007 r. w krajowej liœcie oczekuj¹cych na przeszczepienie nerki lub nerki
i trzustki zarejestrowanych by³o 2468 biorców w tym 76 dzieci poni¿ej 18-tego ¿ycia. 1404 biorców zg³oszono w 2007 roku po raz pierwszy lub ponownie.
Nerkê ze zw³ok przeszczepiono 652 chorym, nerkê od ¿ywego dawcy – 22, nerkê i trzustkê przeszczepiono 21 chorym z cukrzyc¹ typu I.
Czas oczekiwania od pierwszej dializy do przeszczepienia w 2007 roku wynosi³
œrednio 2 lata i 3 miesi¹ce.
Czas oczekiwania od zg³oszenia do KLO do przeszczepienia w 2007 roku wynosi³ œrednio 12 miesiêcy.
W 2007 roku skreœlono z listy 111 oczekuj¹cych na przeszczepienie nerki lub
nerki i trzustki z nastêpuj¹cych powodów:
l 68 biorców: brak informacji medycznej z oœrodka dializ przez okres jednego
roku
l 7 biorców: nieoperacyjna choroba wieñcowa, oporna na leczenie niewydolnoœæ
kr¹¿enia, uogólniona mia¿d¿yca têtnic brzusznych i koñczyn dolnych, mia¿d¿yca têtnic mózgowych – udar mózgu
l 16 biorców: rezygnacja chorego z zabiegu przeszczepienia
l 7 biorców z powodu wykrycia nowotworu: (rak nerki – 1, rak sutka – 3, szpiczak – 1, rak szyjki macicy – 1, rak stercza – 1)
l 1 biorca: marskoœæ w¹troby (wirusowe zapalenie w¹troby)
l 12 biorców: (alkoholizm, choroba psychiczna, poprawa czynnoœci nerek, wysokie BMI, inne)
W 2007 roku zmar³o 41 chorych nie doczekawszy przeszczepienia nerki lub
nerki i trzustki:
l 28 z powodu schorzeñ uk³adu sercowo-naczyniowego (udar mózgu lub choroba wieñcowa)
l 5 z powodu zaka¿eñ
l 3 z powodu powik³añ pooperacyjnych (cholecystektomia – 1, perforacja jelita – 1, operacja krêgos³upa – 1)
l 5 – przyczyna nieznana
Na zabieg przeszczepienia nerki w dniu 31 grudnia 2007 roku oczekiwa³o 1621
biorców, w tym na pierwszy przeszczep – 1368, na drugi – 226, na trzeci – 23
i na czwarty – 4. Dziesiêciu biorców czeka³o na przeszczepienie nerki i trzustki. W tej
grupie chorych oczekuj¹cych œredni czas oczekiwania na pierwszy przeszczep liczony od daty pierwszej dializy wynosi³ 3 lata i 1 miesi¹c. Czas oczekiwania wyd³u¿aj¹
23
chorzy wysoko immunizowani oraz biorcy z patologi¹ dolnych dróg moczowych
(patrz ni¿ej).
Przyczyny czasowej (okresowej) dyskwalifikacji 407 biorców zarejestrowanych
w KLO w dniu 31 grudnia 2007 roku:
– 195 biorców nie zarejestrowano w komputerze na „TAK” z przyczyn pozamedycznych tj. w zwi¹zku z brakiem nastêpuj¹cych niezbêdnych informacji: numeru PESEL, kopii wyniku badania grupy krwi, badania HIV, oznaczenia antygenów HLA biorcy oraz surowicy krwi chorego w Pracowni Zgodnoœci
Tkankowej Instytutu Transplantologii AM w Warszawie (bankowanie do próby
krzy¿owej z potencjalnym dawc¹ nerki)
– 212 biorców mia³o medyczne powody okresowej dyskwalifikacji do przeszczepienia tj.:
l Choroby uk³adu sercowo-naczyniowego - 37 biorców
l Diagnostyka lub leczenie chorych z wirusowym zapaleniem w¹troby typu
B i/lub C - 19 biorców.
l Zaka¿enia bakteryjne - 34 biorców.
l Diagnostyka i leczenie chorób uk³adu pokarmowego - 3 biorców
l Diagnostyka z³oœliwego nowotworu - 5 biorców.
l Inne przyczyny – 110 biorców (diagnostyka patologii dolnych dróg moczowych, zaostrzenie wtórnej glomerulopatii, nieukoñczona diagnostyka schorzeñ endokrynologicznych lub ginekologicznych, wysokie BMI).
l 4 biorców zrezygnowa³o okresowo z zabiegu przeszczepienia nerki.
Oœrodki dializ s¹ na bie¿¹co informowane o przyczynach nie wpisania na listê
aktywn¹ nowo zg³oszonego biorcy, jak równie¿ czasowej dyskwalifikacji poprzednio typowanego. Zarejestrowanie chorego w komputerze KLO na „TAK” lub „NIE”
stale siê zmienia i wymaga codziennej aktualizacji na podstawie informacji ze stacji dializ lub oœrodków przeszczepiaj¹cych nerki, które w czasie wyboru biorcy
dyskwalifikuj¹ oko³o 35% potencjalnych biorców. Po przys³aniu przez stacje dializ niezbêdnych informacji, chory mo¿e byæ ponownie zarejestrowany w komputerze na „TAK”.
Przeszczepianie nerek chorym wymagaj¹cych szybkiego
przeszczepienia – lista „urgens”
Lista urgens dotyczy zarejestrowanych w KLO biorców wymagaj¹cych szybkiego przeszczepienia nerki w zwi¹zku z brakiem mo¿liwoœci dalszego dializowania
(brak dostêpu naczyniowego i/lub mo¿liwoœci leczenia dializami otrzewnowymi).
Do wpisania w KLO biorcy na listê urgens konieczne jest wype³nienie „Karty zg³oszenia biorcy do przeszczepienia nerki w trybie nag³ym” (dostêpnej na stronie internetowej Poltransplantu), po zakwalifikowaniu w regionalnym oœrodku kwalifikacyjnym (ROK), oznaczeniu antygenów HLA biorcy, ocenie PRA oraz przes³aniu
24
wiêkszej iloœci surowicy krwi biorcy do Pracowni HLA w Instytucie Transplantologii w Warszawie. Surowica biorcy jest wysy³ana do próby krzy¿owej z potencjalnym dawc¹ nerki do 8 pracowni zgodnoœci tkankowej przy regionalnych oœrodkach
transplantacji nerek.
W 2007 roku by³o zarejestrowanych na liœcie urgens 17 biorców; nerkê przeszczepiono 11 biorcom (œredni czas oczekiwania od momentu zg³oszenia na listê
urgens do przeszczepienia wynosi³ 60 dni), 2 biorców zosta³o skreœlonych z listy
urgens po wytworzeniu sprawnej przetoki têtniczo-¿ylnej, 1 biorca zmar³, 3 oczekiwa³o na przeszczep na koniec roku.
Biorcy z nefropati¹ cukrzycow¹
W 2007 r. w KLO zarejestrowanych by³o 220 biorców z nefropati¹ cukrzycow¹
spowodowan¹ cukrzyc¹ I lub II typu. Nerkê ze zw³ok przeszczepiono 53 biorcom,
nerkê i trzustkê 21 biorcom. Skreœlono z listy 17 biorców – ¿aden z nich nie by³ zakwalifikowany do przeszczepienia nerki i trzustki. Zmar³o 7 chorych w tym dwóch
czekaj¹cych na przeszczepienie nerki i trzustki. W dniu 31 grudnia 2007 roku na
przeszczepienie oczekiwa³o 122 biorców z nefropati¹ cukrzycow¹, w tym na przeszczepienie nerki i trzustki – 10.
Biorcy zg³oszeni do przeszczepienia nerki lub nerki i trzustki
przed rozpoczêciem dializ
W 2007 r. zarejestrowanych by³o w KLO 120 (przesz³o z poprzednich lat: 51, nowo zg³oszeni w 2007: 69) chorych zakwalifikowanych do przeszczepienia przed
rozpoczêciem dializ. Nerkê ze zw³ok przeszczepiono 39 chorym (œredni czas oczekiwania na przeszczep wynosi³ 3 miesi¹ce), nerkê od ¿ywego dawcy – 8, nerkê
i trzustkê – 4. Leczenie dializami rozpoczêto u 32 chorych. W dniu 31 grudnia
2007 roku na przeszczep oczekiwa³o 37 niedializowanych potencjalnych biorców
(œredni czas oczekiwania w tej grupie wynosi³ 9 miesiêcy).
Biorcy immunizowani (PRA 50-100%)
W 2007 r. na zabieg przeszczepienia nerki oczekiwa³o 108 chorych immunizowanych, z czego u 76 miano PRA wynosi³o 50–79%, a u 32 – 80–100%.
Zmar³o 4 chorych, skreœlono z listy 12 biorców. Nerkê ze zw³ok przeszczepiono
17 chorym, 15 chorym z PRA 50–79% (œredni czas oczekiwania 3 lata i 11 miesiêcy) oraz 2 chorym z PRA 80–100% (œredni czas oczekiwania 4 lata i 9 miesiêcy). 31 grudnia 2007 roku na przeszczepienie nerki w grupie chorych immunizowanych oczekiwa³o 75 osób. Œredni czas oczekiwania 26 chorych z PRA
25
80–100% wynosi³ 5 lat i 3 miesi¹ce, 49 chorych z PRA 50–79% – 3 lata i 9
miesiêcy.
Biorcy z patologi¹ dolnego odcinka dróg moczowych
W 2007 r. na zabieg przeszczepienia nerki z odprowadzeniem moczu do pêcherza wytworzonego sposobem Brickera oczekiwa³o 25 biorców. Przeszczepiono nerkê 6 chorym (czas oczekiwania na przeszczep wynosi³ œrednio 2 lata, 5 miesiêcy), skreœlono z listy 2 biorców, 1 chory zmar³. Dnia 31 grudnia 2007 oczekiwa³o
na przeszczepienie 16 biorców (œredni czas oczekiwania 3 lata i 2 miesi¹ce).
Biorcy czekaj¹cy na przeszczepienie nerki po przeszczepieniu
serca lub w¹troby
·
na przeszczepienie nerki oczekiwa³o 6 biorców po uprzednio wykonanym
przeszczepieniu serca. Nerkê przeszczepiono 2 chorym z tej grupy. Dnia 31 grudnia 2007r oczekiwa³o 4 biorców.
·
4 chorym przeszczepiono jednoczasowo nerkê i w¹trobê. W dniu 31 grudnia 2007r na przeszczep nerki i w¹troby oczekiwa³ 1 biorca.
·
Na liœcie oczekuj¹cych zarejestrowany by³ 1 chory z niewydolnoœci¹ nerek,
po uprzednim przeszczepieniu w¹troby, chory ten w 2007 r. przeszczepu nerki nie
otrzyma³ i nadal oczekuje na liœcie.
Danuta Stryjecka–Rowiñska, Dorota Lewandowska,
Jolanta Przygoda, Ma³gorzata Hermanowicz, Rados³aw Hatliñski
26
Zasady wspó³pracy pomiêdzy
Krajow¹ List¹ Oczekuj¹cych na Przeszczepienie
Regionalnymi Oœrodkami Kwalifikuj¹cymi
oraz Regionalnymi Stacjami Dializ
W styczniu 2004 r. Centralna Lista Biorców (CLB), dzia³aj¹ca przez wiele lat
w Szpitalu Klinicznym Dzieci¹tka Jezus w Warszawie zosta³a przeniesiona zgodnie
z zarz¹dzeniem Ministra Zdrowia i Opieki Spo³ecznej do Centrum OrganizacyjnoKoordynacyjnego ds. Transplantacji Poltransplant i zmieniono jej nazwê na Krajow¹ Listê Biorców Przeszczepów Unaczynionych.
W zwi¹zku z rozwojem dializoterapii i zwiêkszeniem liczby chorych dializowanych, kwalifikacja chorych do zabiegu przeszczepienia nerki lub nerki i trzustki nie
jest mo¿liwa do przeprowadzenia w obrêbie jednego centrum kwalifikacyjnego.
Z inicjatywy dyrektora Poltransplantu w lutym 2004 r. powo³ano grupê robocz¹,
w sk³ad której weszli nefrolodzy i chirurdzy transplantolodzy z regionalnych oœrodków transplantacji nerek: prof. A. Wiêcek – przewodnicz¹cy, prof. M. Durlik,
prof. R. Grenda, prof. M. Klinger, prof. W. Su³owicz, dr hab. Z. W³odarczyk, dr hab.
Z. Zdrojewski, a z ramienia Poltransplantu dr n. med. Danuta Stryjecka-Rowiñska.
Podczas kolejnych spotkañ uczestnicy grupy roboczej opracowali zmianê sposobu
przep³ywu informacji pomiêdzy stacjami dializ i krajow¹ list¹ oczekuj¹cych (KLO).
Biorcy zg³aszani do przeszczepienia przez stacje dializ przed zarejestrowaniem
w KLO powinni zostaæ zakwalifikowani przez konsultanta nefrologa i chirurga transplantologa w regionalnym oœrodku kwalifikuj¹cym (ROK) znajduj¹cym siê przy oœrodku transplantacyjnym.
Tabela 1. Regionalne oœrodki kwalifikacyjne (ROK)
1.
2.
3.
ROK
Bia³ystok AM
Bydgoszcz AM
Gdañsk AM
4.
5.
6.
7.
Katowice SUM
Kraków CM UJ
£ódŸ UM
Poznañ UM
8.
9.
10.
Szczecin AM
Warszawa CZD
Warszawa Instytut
Transplantologii AM
11.
Wroc³aw AM
Biorcy – region
Biorcy z województwa podlaskiego
Biorcy z województwa kujawsko-pomorskiego
Biorcy z województwa pomorskiego i czêœci
województwa warmiñsko-mazurskiego
Biorcy z województwa œl¹skiego
Biorcy z województwa ma³opolskiego i podkarpackiego
Biorcy z województwa ³ódzkiego
Biorcy z województwa wielkopolskiego i lubuskiego
w Poznaniu.
Biorcy z województwa zachodnio-pomorskiego
Biorcy pediatryczni z terenu ca³ej Polski
Biorcy z województw: mazowieckiego, lubelskiego,
œwiêtokrzyskiego i czêœci województwa
warmiñsko-mazurskiego
Biorcy z województwa opolskiego i dolnoœl¹skiego
27
Adresy i d a n e k o n t a k t o w e r e g i o n a l n y c h o œ r o d k ó w k w a l i f i k a c y j n y c h m o ¿ n a z n a leŸæ na stronie: http://www.poltransplant.org.pl/rok.html
Informatycy zaproponowani przez prof. Andrzeja Wiêcka – dr med. Rafa³ Ficek
i dr hab. Grzegorz Cieplok opracowali program komputerowy zawieraj¹cy kartê
zg³oszenia biorcy i kartê okresow¹ biorcy dostêpne przez internet. Program przygotowano w oparciu o stosowan¹ w KLO kartê zg³oszenia do przeszczepienia nerki lub nerki i trzustki.
Ze wzglêdu na koniecznoœæ stworzenia jednolitej bazy danych dla ca³ej Polski wybrano wariant dostêpu przez internet do bazy zlokalizowanej na serwerze znajduj¹cym siê w Poltransplancie. Program dzia³a pod kontrol¹ systemu operacyjnego Linux,
gwarantuj¹cego wysoki stopieñ zabezpieczenia przed dostêpem osób niepowo³anych. Program zosta³ przekazany do Poltransplantu w koñcu listopada 2007 r.
Dostêp do danych zlokalizowanych na serwerze odbywa siê tak, jak w systemach bankowoœci elektronicznej z autoryzacj¹ dostêpu u¿ytkowników do systemu.
Do koñca 2007 r. przes³ano unikalny login i has³o u¿ytkownikom programu (lekarze stacji dializ, regionalnych oœrodków kwalifikacyjnych i pracownicy regionalnych
pracowni HLA).
Dane z oœrodków dializoterapii (karta zg³oszenia biorcy) s¹ przesy³ane drog¹
elektroniczn¹ do regionalnego oœrodka kwalifikacyjnego, w którym biorca zostaje
zakwalifikowany do przeszczepienia nerki lub nerki i trzustki po wykluczeniu bezwzglêdnych i wzglêdnych przeciwwskazañ, ustaleniu stopnia pilnoœci zabiegu i oœrodka w którym powinien zostaæ wykonany przeszczep nerki lub nerki i trzustki.
Czêœæ immunologiczna karty zg³oszenia (antygeny HLA biorcy, antygeny HLA
dawcy nerki lub innych narz¹dów, wyniki badania PRA) mog¹ byæ wprowadzane tylko przez upowa¿nionego pracownika pracowni zgodnoœci tkankowej, w której badania zosta³y wykonane.
Warunkiem zarejestrowania biorcy w KLO jest przys³anie poczt¹ „Potwierdzenia Zg³oszenia” (znajduj¹cego siê w karcie zg³oszenia nr „0”) z podpisem i piecz¹tk¹ konsultanta nefrologa i chirurga transplantologa, którzy zakwalifikowali chorego do przeszczepienia, podpisem i piecz¹tk¹ lekarza lecz¹cego dializami oraz
podpisem chorego (lub rodziców chorego dziecka) wyra¿aj¹cych zgodê na zabieg
przeszczepienia nerki lub nerki i trzustki.
Dok³adne informacje dotycz¹ce zasad pracy w nowym programie KLO zosta³y
umieszczone na stronie Poltransplantu (www.poltransplant.org.pl)
Nadal obowi¹zuje przysy³anie co 6 tygodni surowicy biorcy do Pracowni HLA
Instytutu Transplantologii AM, ul. Nowogrodzka 59 budynek 1 A w Warszawie
(tel/fax; 0 22 502-21-28), gdzie s¹ bankowane surowice chorych ze wszystkich oœrodków dializ w Polsce do typowania (próba krzy¿owa) z potencjalnymi dawcami nerki.
W zwi¹zku ze zmian¹ sposobu wspó³pracy pomiêdzy KLO, stacjami dializ i regionalnymi oœrodkami kwalifikacyjnymi Poltransplant przeprowadzi³ i przeprowadza
ogólnokrajow¹ akcjê edukacyjn¹:
1. W 2006 r. odby³y siê spotkania prof. J Wa³aszewskiego, dr n med. Danuty Stryjeckiej-Rowiñskiej i dr n. med. Doroty Lewandowskiej z u¿ytkownikami nowego programu KLO w oœmiu regionalnych oœrodkach transplantacyjnych. Brali w nich udzia³
transplantolodzy, pracownicy pracowni HLA oraz lekarze regionalnych stacji dializ.
28
2. W 2006, 2007 i w styczniu 2008 r. wys³ano kilkakrotnie (faks, poczta, e-mail)
informacje dotycz¹ce zmian sposobu wspó³pracy z KLO do 225 kierowników
stacji dializ, 18 regionalnych oœrodków transplantacyjnych (chirurg, nefrolog,
kierownicy oœrodków transplantacyjnych), 11 kierowników oœrodków kwalifikacyjnych oraz 10 kierowników regionalnych pracowni HLA.
3. W dniu 29 paŸdziernika 2007 r. zosta³y przeniesione do nowej bazy KLO informacje o biorcach zarejestrowanych w starej bazie. W zwi¹zku z tym do wszystkich kierowników stacji dializ wys³ano w dniu 8 listopada 2007 r. list z proœb¹ o sprawdzenie danych osobowych przeniesionych chorych, weryfikacjê
przeniesionych informacji, sprawdzenie statusu ka¿dego chorego oraz wprowadzenie i aktualizacjê informacji medycznych, które nie zosta³y przeniesione ze
starej bazy KLO (nie dotyczy antygenów HLA i badania PRA).
4. 11 stycznia 2008 r. wys³ano do wszystkich kierowników stacji dializ ponown¹ informacjê, ¿e obowi¹zuje ich nowy program KLO i tylko chorzy zarejestrowani
w nowej bazie bêd¹ brani pod uwagê w nowej alokacji (patrz strona internetowa Poltransplantu/alokacja).
Obowi¹zkiem kierowników stacji dializ jest uporz¹dkowanie wszystkich wprowadzonych do bazy KLO informacji. Dotyczy to miêdzy innymi prawid³owego wype³nienia karty zg³oszenia numer „0” – nowych biorców oraz chorych zg³oszonych do
przeszczepienia przed 29 paŸdziernika 2007 r. Stacja dializ jest tak¿e odpowiedzialna za aktualizacjê statusu chorych w nowym programie KLO. W zwi¹zku planowanym wyborem chorych do przeszczepienia nerki w nowym programie alokacyjnym, brak danych medycznych w karcie zg³oszenia numer „0” i brak aktualizacji
statusu biorcy utrudni lub uniemo¿liwi jego wybór do przeszczepienia nerki.
Ka¿dy u¿ytkownik nowego programu KLO zosta³ poinformowany o mo¿liwoœci korzystania z pomocy informatyka Poltransplantu ([email protected]) in¿. Rados³awa Hatliñskiego oraz pracowników krajowej listy oczekuj¹cych (dr Dorota Lewandowska, Jolanta Przygoda, Ma³gorzata Hermanowicz).
Zgodnie z zarz¹dzeniem Ministra Zdrowia (11 luty 2008r) dotycz¹cego realizacji zapisów Ustawy transplantacyjnej z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narz¹dów rozpoczêto w 2008 r. wdra¿anie ustawowych rejestrów transplantacyjnych, w strukturê których docelowo
wejdzie tak¿e dotychczasowa baza KLO. Dane osób dotychczas zg³oszonych do przeszczepienia bêd¹ automatycznie przekazywane z dotychczas funkcjonuj¹cego rejestru biorców, tak aby nie stwarzaæ koniecznoœci podwójnego wpisywania tych danych.
Na wszelkie pytania dotycz¹ce rejestrów odpowiedz¹ nastêpuj¹ce osoby:
Dr Zdzis³aw Tobota – administrator rejestrów (e-mail: [email protected],
tel. 501 162 807)
Dr Jaros³aw Czerwiñski – zca dyrektora Poltransplantu ds. medycznych (e-mail:
[email protected], tel. 601 330 471)
Prof. Piotr Kaliciñski – Przewodnicz¹cy KRT (e-mail: [email protected],
tel. 22 815 13 60)
Danuta Stryjecka-Rowiñska
29
Krajowa lista osób oczekuj¹cych
na przeszczepienie narz¹dów klatki piersiowej
Lista osób oczekuj¹cych na przeszczepienie serca, na kombinowany przeszczep
serca i p³uc oraz przeszczep p³uc jest prowadzona przez Centrum OrganizacyjnoKoordynacyjne Poltransplant w systemie elektronicznej bazy danych od 2003 r.
i gromadzi dane dotycz¹ce potencjalnych biorców za okres 2003-2007. £¹czna
liczba zarejestrowanych chorych wynosi 1243. Liczby nowo zg³oszonych potencjalnych biorców w latach 2003-07 przez poszczególne oœrodki zestawiono w Tabeli 1.
Tabela 1. Chorzy zg³oszeni do przeszczepienia narz¹dów klatki piersiowej przez
poszczególne oœrodki w latach 2003-2007
Rok zg³oszenia/
/oœrodek
przed rokiem 2003
(dane niepe³ne)
2003
2004
2005
2006
2007
Ca³kowita liczba nowo
zg³oszonych biorców
Anin Kraków MSWiA
Zabrze
Gdañsk
Liczba nowo
zg³oszonych
biorców
24
70
39
56
40
37
61
36
53
30
27
33
18
28
25
35
49
11
47
97
103
92
108
123
–
–
–
–
–
1
150
231
220
213
224
205
266
240
166
570
1
1243
Biorcy serca
W 2007 r. w Polsce oczekiwa³o na leczenie przeszczepieniem serca 353 chorych, czyli o 4 chorych mniej ni¿ w roku 2006. Z tej liczby 179 osób zosta³o zg³oszonych w 2007
r., pozosta³e 174 osoby w latach poprzednich (Tabela 2). Najwiêcej chorych oczekiwa³o
na przeszczep w Zabrzu (182 chorych), zaœ najmniej, bo 28 w MSWiA w Warszawie.
Najczêstszymi chorobami stanowi¹cymi wskazanie do przeszczepienia by³y podobnie jak w latach poprzednich kardiomiopatia niedokrwienna (46% wszystkich chorych) i kardiomiopatia rozstrzeniowa (32%) – Tabela 3.
Spoœród 353 oczekuj¹cych, 64 (18%) otrzyma³o w 2007 r. przeszczep serca
(w 2006 r. – 27%), zmar³o 27 chorych, co stanowi³o 8% wszystkich oczekuj¹cych
(w 2006r. zmar³o 12% oczekuj¹cych), a ponad po³owa (68%) oczekiwa³a nadal na przeszczepienie 31 grudnia 2007 roku (Tabela 4). Zespó³ z Anina w Warszawie zrealizowa³
listê oczekuj¹cych we w³asnym oœrodku w stopniu najwy¿szym, bo w 31%, zespó³ z Zabrza w 16%, a zespó³ z Krakowa w 14%. W Szpitalu MSWiA w Warszawie program
przeszczepiania serca zosta³ wstrzymany. Na koniec roku najd³u¿sz¹, bo sk³adaj¹ca siê
z 140 chorych listê oczekuj¹cych mia³ zespó³ z Zabrza, a najkrótsz¹ 27 osób zespó³
z Anina. W roku 2007 po raz pierwszy przeszczepiono serce w oœrodku w Gdañsku.
30
Tabela 2. Chorzy oczekuj¹cy na przeszczep serca w Polsce w 2007 r.
Rok zg³oszenia/
/oœrodek
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Ca³kowita Liczba Biorców
Ca³kowita
Anin Kraków MSWiA Zabrze Gdañsk liczba biorców
–
–
–
1
–
1
–
–
–
1
–
1
–
–
–
–
–
–
1
4
–
2
–
7
1
1
–
7
–
9
2
10
–
7
–
20
16
7
5
17
–
45
17
16
12
48
–
91
35
33
11
99
1
179
73
69
28
182
1
353
Tabela 3. Choroby stanowi¹ce wskazanie do przeszczepienia serca w 2007 r.
Anin Kraków MSWiA Zabrze Gdañsk
Kardiomiopatia niedokrwienna
Kardiomiopatia rozstrzeniowa
Inne kardiomiopatie
Wada serca, wada zastawkowa
Guz serca, niewydolnoϾ
przeszczepu
Etiologia nieznana lub
nieustalona
Inne
Ca³kowita Liczba Biorców
33
28
7
3
39
21
3
–
15
10
1
1
75
54
28
11
–
–
1
–
Razem
(Liczba /%)
162 (46%)
113 (32%)
40 (11%)
15 (4%)
1
–
–
–
–
1 (0,5%)
1
6
1
10
–
18 (5%)
–
73
–
69
–
28
4
182
–
1
4 (1%)
353
Tabela 4. Realizacja zapotrzebowania na leczenie przeszczepieniem serca w Polsce
w 2007 r.
Liczba Biorców
Przeszczepienia
Liczba / %
Oczekuj¹cy na HTx
31 XII 2007 Liczba / %
Zgony na liœcie
Liczba / %
Los chorych nieznany
Liczba / %
Chorzy czasowo wstrzymani
od HTx
Liczba / %
Dyskwalifikacje medyczne
Liczba / %
Wycofanie zgody chorego
na HTx
Liczba / %
Chorzy poddani ponownej
kwalifikacji w innym oœrodku
Liczba / %
73
Anin
22
31%
27
36%
8
11%
1
1%
2
3%
12
16%
1
1%
–
69
28
182
Kraków MSWiA Zabrze
10
2
29
14%
7%
16%
47
–
140
68%
77%
8
–
11
11%
6%
–
–
–
–
–
3
1
–
4%
3%
–
1
2
2
1%
7%
1%
–
1
–
3%
–
22
78%
–
1
354
Gdañsk Razem
1
64
100%
18%
–
214
68%
–
27
8%
1
0,3%
–
6
2%
–
17
5%
–
2
0,6%
–
22
6%
31
Œredni czas oczekiwania na liœcie chorych, którzy otrzymali w 2007 r. przeszczep
serca wyniós³ dla wszystkich oœrodków œrednio 6,5 miesi¹ca (o dwa miesi¹ce d³u¿ej, ni¿ w 2006 r.), z czego najd³u¿szy by³ okres oczekiwania w oœrodku krakowskim
(œrednio 9 miesiêcy), a najkrótszy, bo wynosz¹cy œrednio 5,5 miesi¹ca w Zabrzu. Natomiast osoby, które przeszczepu nie otrzyma³y i nadal na przeszczep oczekuj¹, oczekiwa³y (wg danych na 31.12.2007 r.) œrednio 19 miesiêcy (w Aninie – 16 miesiêcy,
w Krakowie – 23 miesi¹ce) – Tabela 5.
Tabela 5. Czas oczekiwania chorych zg³oszonych w 2007 r. do leczenia przeszczepieniem serca (œrednio w miesi¹cach)
Anin Kraków MSWiA Zabrze
Gdañsk Razem
Chorzy przeszczepieni
7
9
nie liczono* 5,5 nie liczono* 6,5
Oczekuj¹cy na HTx 31 XII 2007 16
23
–
18
–
19
Chorzy zmarli przed
18,5 16
–
3
–
11,5
przeszczepieniem
* nie policzono ze wzglêdu na ma³¹ liczbê chorych
Biorcy kombinowanego przeszczepu serca i p³uc
Zg³oszenia potencjalnych biorców kombinowanego przeszczepu serca i p³uc
w ³¹cznej liczbie 18 chorych pochodzi³y z dwóch oœrodków kardiochirurgicznych; ze
Œl¹skiego Centrum Chorób Serca w Zabrzu (13 zg³oszonych biorców) i z Instytutu
Kardiologii w Aninie (5 zg³oszeñ). Najczêstszymi wskazaniami do takiego leczenia
by³y: wada serca lub wada zastawkowa – 7 biorców, nadciœnienie p³ucne - 3 biorców.
W 2007 r. nie wykonano w kraju ani jednego kombinowanego przeszczepienia serca wraz z p³ucami. Dwóch chorych zmar³o nie doczekawszy przeszczepienia, zaœ
16 nadal oczekuje na przeszczep.
Biorcy p³uc
Na liœcie osób oczekuj¹cych na przeszczepienie p³uc w 2007 r. by³o 31 chorych,
z czego 15 zosta³o zg³oszonych w tym w³aœnie roku. Wszyscy biorcy byli zg³oszeni
przez Œl¹skie Centrum Chorób Serca w Zabrzu. Najczêstszym schorzeniem wœród
biorców by³o zw³óknienie p³uc (6 chorych) oraz rozedma (3 chorych). W Zabrzu
w 2007r. wykonano ³¹cznie 7 przeszczepieñ pojedynczego p³uca. Nadal na przeszczep oczekuje 24 chorych.
Jaros³aw Czerwiñski, Joanna Marcinkowska
32
Krajowa lista oczekuj¹cych na przeszczepienie
w¹troby w 2007 roku
W 2007 r. oczekiwa³o w Polsce na przeszczep w¹troby 420 chorych zakwalifikowanych w 5 oœrodkach transplantacyjnych. Z tej liczby 269 osób zg³oszono do krajowej listy oczekuj¹cych w tym w³aœnie roku (Tabela 1). Najwiêcej chorych, 174 oczekiwa³o na przeszczep w Centralnym Szpitalu Klinicznym w Warszawie.
Tabela 1. Potencjalni biorcy w¹troby zarejestrowani w krajowej liœcie oczekuj¹cych na
przeszczepienie w 2007 r.
Liczba zg³oszonych
przed 2007 r.
Liczba zg³oszonych w 2007 r.
Ca³kowita liczba
chorych oczekuj¹cych
CSK AM
Warszawa
Szpital
Dzieci¹tka
Jezus
Warszawa
CZD
Warszawa
Szczecin
Szp. Woj.
Katowice Ca³kowita
AM
liczba
biorców
62
48
7
30
4
151
112
40
39
56
22
269
174
88
46
86
26
420
Do przeszczepienia w trybie planowym zakwalifikowanych by³o 321 chorych (76%
wszystkich zg³oszeñ), natomiast do przeszczepienia w trybie urgens 99 biorców
(24%). Losy wszystkich chorych z uwzglêdnieniem trybu zg³oszenia (planowy, urgens)
zestawiono w Tabeli 2.
Urgens*
Wszyscy
Planowy
Urgens*
Oczekuj¹cy
31.12.2007 r.
Planowy
Przeszczepieni;
wg trybu
zg³oszenia
Wszyscy
Zgony na liœcie;
wg trybu
zg³oszenia
Urgens*
Zawieszeni
czasowo,
zdyskwalifikowani,
rezygnacja
chorego
Planowy
Warszawa
CSK AM
Warszawa
Szp. Dziec.
Jezus
Warszawa
CZD
Szczecin
Szpital Woj.
Katowice AM
£¹cznie
Liczba chorych
na liœcie; wg trybu
zg³oszenia
Wszyscy
Oœrodek zg³asza j¹cy
Tabela 2. Potencjalni biorcy w¹troby zarejestrowani w krajowej liœcie oczekuj¹cych
na przeszczepienie w 2007 r.; wg oœrodka, trybu zg³oszenia i losu chorych.
174
125
49
3
17
7
10
75
39
36
79
88
79
9
11
5
4
1
30
22
8
42
46
33
13
3
0
34
22
12
9
86
64
22
2
4
1
3
44
27
17
36
26
420
20
321
6
99
4
23
4
30
2
14
2
16
13
196
10 3
120 76
5
171
*Urgens – biorcy zg³oszeni do przeszczepienia z powodu ostrej niewydolnoœci w¹troby, zaostrzenia przewlek³ej
niewydolnoœci w¹troby oraz wczesnej niewydolnoœci przeszczepu
33
Wskazania do leczenia przeszczepieniem w¹troby
W Polsce najczêstszym wskazaniem do leczenia przeszczepieniem w¹troby, zarówno w trybie planowym, jak i w trybie urgens jest niewydolnoœæ tego narz¹du w przebiegu zaka¿enia wirusem zapalenia w¹troby typu C; w czystej postaci to 16% wykonanych przeszczepieñ, a ³¹cznie ze wspó³istnieniem innych schorzeñ (HBV, ALD, PSC,
PBC, Wilson) to 99, czyli 25% wykonanych przeszczepieñ (Tabela 3). W dalszej
kolejnoœci wskazaniami do przeszczepienia w¹troby s¹: alkoholowa marskoœæ w¹troby, wrodzona niedro¿noœæ (atrezja) dróg ¿ó³ciowych i pierwotna ¿ó³ciowa marskoœæ
w¹troby.
Tabela 3. Schorzenia, które by³y wskazaniem do przeszczepienia w¹troby w latach
2006 i 2007 chorym zakwalifikowanym w trybie planowym i trybie urgens.
Przeszczepieni
w trybie
planowym
2006 2007
HCV
HCV + HBV
HCV + ALD
HCV + HCC
HCV + PSC
HCV + AIH
HCV + PBC
HCV + Wilson
ALD
ALD + HBV
ALD + AIH
ALD + PBC
Atresio biliaris
PBC
HBV
IH
Choroba
Wilsona
Ostra
niewydolnoϾ
idiopatyczna
PSC
NiewydolnoϾ
przeszczepu
póŸna
Budd-Chiari
34
23
5
2
2
0
1
0
0
17
0
1
1
14
12
8
9
22
7
4
4
2
1
1
0
16
1
0
0
9
6
2
8
2006
i 2007
³¹cznie
45
12
6
6
2
2
1
0
33
1
1
1
23
18
10
17
1
0
0
Przeszczepieni
w trybie
urgens
2006 2007
Przeszczepienie
w trybie
planowym i urgens
10
1
2
0
0
0
0
1
7
0
1
0
3
4
5
1
9
0
1
1
0
0
0
0
5
2
0
0
0
4
8
2
2006
i 2007
³¹cznie
19
1
3
1
0
0
0
1
12
2
1
0
3
8
13
3
£¹cznie
2006
i 2007
64
13
9
7
2
2
1
1
45
3
2
1
26
26
23
20
1
4
14
18
19
0
0
6
12
18
18
5
7
12
2
0
2
14
3
0
3
5
3
8
11
2
0
2
3
2
5
7
Tabela 3. c.d.
Przeszczepieni
w trybie
planowym
2006 2007
Zatrucie
grzybami
Torbielow.
w¹troby
Hepatoblastoma
NiewydolnoϾ
przeszczepu
wczesna
Niedobór
α1-antytrypsyny
2006
i 2007
³¹cznie
Przeszczepieni
w trybie
urgens
2006 2007
2006
i 2007
³¹cznie
£¹cznie
2006
i 2007
4
6
6
0
0
5
0
0
0
4
1
5
2
3
5
0
0
0
5
0
0
0
2
3
5
5
1
3
4
0
0
0
4
2
1
4
3
0
0
0
0
0
0
4
3
0
3
0
0
0
3
0
2
1
0
1
3
0
1
0
1
1
2
1
1
0
0
0
1
0
1
0
0
0
1
0
0
1
0
1
1
0
0
0
1
1
1
0
0
0
1
1
1
0
0
0
1
1
1
0
0
1
0
1
1
1
1
0
0
0
1
0
1
0
0
0
1
14
24
3
0
3
27
4
4
0
2
2
6
120
255
65
76
141
396
B¹blowica
2
HCC
2
MarskoϾ
¿ó³ciowa
3
wtórna
AIH + PSC
2
Naczynia1
kowatoϾ
HBV + HCC
0
Torbielow.
1
dróg ¿ó³ciowych
Pêkniêcie
0
w¹troby
HBV
0
+ Budd Chiari
W³óknienie
0
w¹troby
Hemochro0
matoza
Niew. w HUS
0
MarskoϾ /
zespó³ krótkiego 0
jelita
Mukowiscydoza 1
MarskoϾ
10
idiopatyczna
Brak danych
0
Ca³kowita
135
liczba
2
Przeszczepienie
w trybie
planowym i urgens
35
Czas oczekiwania na przeszczepienie
Œredni czas oczekiwania osób zg³oszonych w trybie planowym, które otrzyma³y
przeszczep ze zw³ok wyniós³ w 2007r. 208 dni i by³ o 70 dni d³u¿szy ni¿ w poprzednim
roku (Tabela 4). Najd³u¿szy czas oczekiwania na przeszczep w tej grupie chorych by³
w Szpitalu Wojewódzkim w Szczecinie i wynosi³ blisko 1 rok (359 dni), najkrótszy
w AM Katowicach (98 dni). Œredni czas oczekiwania potencjalnych biorców, którzy
w 2007 r. byli na liœcie, a nie otrzymali przeszczepu wyniós³ 343 dni i by³ o ponad
3 miesi¹ce d³u¿szy ni¿ dla chorych, którzy przeszczep otrzymali.
W grupie chorych zg³oszonych do przeszczepienia w trybie urgens œredni czas oczekiwania dla chorych, którzy przeszczep otrzymali wyniós³ 5 dni (dwukrotnie krócej,
ni¿ w roku 2006), a tych, którzy zmarli bez przeszczepienia 3 dni.
Tabela 4. Œredni czas oczekiwania (w dniach) na krajowej liœcie oczekuj¹cych na prze szczepienie w¹troby w 2006 i 2007r.; wg statusu i oœrodków transplantacyjnych.
2006
Kategorie
biorców
Chorzy zg³oszenie
w trybie planowym,
którzy otrzymali
przeszczep
Chorzy, którzy
oczekiwali na koniec
roku na przeszczep
Chorzy zg³oszenie
w trybie urgens,
którzy otrzymali
przeszczep
Chorzy zg³oszenie
w trybie urgens,
którzy zmarli
nie doczekawszy
przeszczepu
Œredni dla
dla danej
kategorii
biorców
wszystkie
oœrodki
2007
CSK AM
Szpital
CZD
Szczecin Katowice Œredni dla
Warszawa Dzieci¹tka Warszawa Szpital
AM
dla danej
Jezus
Woj.
kategorii
Warszawa
biorców
wszystkie
oœrodki
138
183
167
159
359
98
208
300
314
511
222
262
198
343
10
4
5
2
7
9
5
8
3
2
Nie by³o
zgonów
1
7
3
W tabeli 5 zbiorczo porównano wybrane parametry statystyczne z krajowej listy
oczekuj¹cych na przeszczepienia w¹troby w latach 2006 i 2007.
36
T a b e l a 5 . K r a j o w a l i s t a o c z e k u j ¹ c y c h n a p r z e s z c z e p i e n i e w ¹ t r o b y w latach
2006–2007; wg wybranych parametrów
2006
2007
Ca³kowita liczba chorych oczekuj¹cych
417
420
Liczba zg³oszonych w danym roku
311
269
Liczba i procent oczekuj¹cych w trybie planowym
326
(78%)
321
(76%)
Liczba i procent oczekuj¹cych w trybie urgens
91
(22%)
99
(24%)
200
196
Liczba i odsetek przeszczepieñ od zmar³ych dawców
180
(90%)
178
(91%)
Liczba i odsetek przeszczepieñ od ¿ywych dawców
20
(10%)
18
18 (9%)
Liczba i procent przeszczepieñ w trybie planowym
135
(68%)
120
(61%)
Liczba i procent przeszczepieñ w trybie pilnym
65
(32%)
76
(39%)
Liczba przeszczepieñ ÷ Liczba oczekuj¹cych (%)
48%
47%
135/326
(41%)
120/321
(37%)
65/91
(71%)
76/99
(77%)
Ca³kowita liczba zgonów na liœcie
19
30
Liczba zgonów ÷ Liczba oczekuj¹cych (%)
5%
7%
Liczba i odsetek zgonów wœród zg³oszonych
w trybie planowym
5/326
(2%)
14/321
(4%)
Liczba i odsetek zgonów wœród zg³oszonych
w trybie urgens
14/91
(15%)
16
(16%)
160
171
160/417
(38%)
171/420
(41%)
138
208
300
343
Chorych zg³oszonych w trybie urgens,
którzy otrzymali przeszczep
10
5
Chorych zg³oszonych w trybie urgens,
którzy zmarli nie doczekawszy przeszczepu
8
3
Ca³kowita liczba przeszczepieñ
Liczba tx w trybie planowym ÷ Liczba oczekuj¹cych
w trybie planowym
Liczba tx w trybie urgens ÷ Liczba oczekuj¹cych
w trybie urgens
Liczba oczekuj¹cych na przeszczep 31.XII
Czas oczekiwania
(dni)
Liczba oczekuj¹cych 31.XII ÷ Liczba oczekuj¹cych
w ci¹gu ca³ego roku (%)
Chorych zg³oszonych w trybie planowym,
którzy otrzymali przeszczep
Chorych, którzy oczekiwali na koniec roku
nie doczekawszy przeszczepu
Jaros³aw Czerwiñski, Joanna Marcinkowska
37
Rejestr ¿ywych dawców
Zgodnie z ustaw¹ z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narz¹dów [Dziennik Ustaw z 6 wrzeœnia 2005 Nr 169
poz. 1411, Art. 15.1], rozporz¹dzeniem Ministra Zdrowia z dnia 25 kwietnia 2006 r.
w sprawie rodzaju i zakresu badañ ¿ywych dawców narz¹dów wykonywanych w ramach monitorowania ich stanu zdrowia [Dz.U.06.83.579] oraz zgodnie ze swoim
statutem Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne ds. Transplantacji Poltransplant
prowadzi od 1 stycznia 2006r. centralny rejestr ¿ywych dawców narz¹dów. Zadaniem rejestru jest „monitorowanie i ocena stanu zdrowia ¿ywych dawców, od
Tabela 1. Stan gromadzenia informacji w rejestrze ¿ywych dawców na koniec
2007 r.
38
Liczba nale¿nych
informacji
Liczba nale¿nych
informacji
Liczba nale¿nych
informacji
Liczba nale¿nych
informacji
Liczba nale¿nych
informacji
RAZEM
Liczba nale¿nych
informacji
Szpital
Dzieci¹tka
Jezus
Warszawa
Wroc³aw AM
CSK AM
Warszawa
Gdañsk AM
Szpital
MSWiA
Warszawa
Bydgoszcz
UMK
Wroc³aw Woj.
£ódŸ Szp. Woj.
Szczecin AM
Liczba brakuj¹cych
informacji
CSK AM
Warszawa
Liczba
pobrañ
od ¿ywych
dawców
Bezpoœre 3 miesi¹ce 12 miesiêcy
dnio
po pobraniu po pobraniu
po pobraniu
Liczba nale¿nych
informacji
Zespó³
pobieraj¹cy
narz¹d
Przed
pobraniem
38
fragmentów
w¹troby
38
27
38
27
36
36
20
20
20 nerek
20
3
20
3
15
2
8
3
6 nerek
6
3
6
3
5
3
3
3
4 nerki
4
2
4
2
4
4
2
2
4 nerki
4
3
4
3
3
2
1
1
2 nerki
2
2
2
2
2
2
1
1
1 nerka
1
1
1
1
1
1
0
0
1 nerka
1 nerka
1 nerka
38
fragmentów
w¹troby
i 40 nerek
1
1
1
1
0
1
1
1
1
1
0
1
1
1
1
1
0
1
1
1
1
1
0
1
78
43
78
43
69
52
40
32
których pobrano narz¹d do przeszczepienia”. W rejestrze zamieszcza siê nastêpuj¹ce dane: „imiê i nazwisko ¿ywego dawcy datê i miejsce urodzenia ¿ywego dawcy, adres miejsca zamieszkania ¿ywego dawcy, numer PESEL ¿ywego dawcy, datê
i miejsce pobrania, narz¹d, który uleg³ pobraniu, nazwê i adres zak³adu opieki zdrowotnej, w którym dokonano pobrania, imiê i nazwisko lekarza, który dokona³ pobrania oraz inne informacje medyczne o istot­nym znaczeniu”. Dane, o których mowa „zak³ad opieki zdrowotnej, w którym dokonano pobrania, przekazuje niezw³ocznie
do rejestru ¿ywych dawców”. S¹ one gromadzone w nastêpuj¹cych okresach: przed
pobraniem narz¹du, bezpoœrednio po pobraniu, w 3 i 12 miesiêcy po pobraniu, nastêpnie co 12 miesiêcy przez 10 kolejnych lat.
Na potrzeby prowadzenia rejestru zespó³ Poltransplant opracowa³ formularze,
które rozes³a³ do kierowników zespo³ów transplantacyjnych. Wzory tych formularzy s¹ dostêpne na stronie internetowej Poltransplantu. Raportowane dane s¹
na bie¿¹co gromadzone w rejestrze prowadzonym w formie elektronicznej. Od
marca 2008 r. rejestr bêdzie równie¿ dostêpny w internecie pod adresem wspólnym z innymi rejestrami ustawowymi. Do odwo³ania obowi¹zuje jednoczesne wype³nianie rejestru dawców zarówno w internecie jak i przesy³anie dotychczasowych
kart dawcy drog¹ pocztow¹.
W drugim roku dzia³alnoœci dane w du¿ej czêœci nie s¹ przesy³ane przez oœrodki dokonuj¹ce pobrania lub przesy³ane s¹ z du¿ym opóŸnieniem. Dzieje siê tak mimo ustnych i pisemnych próœb o uzupe³nienie przesy³anych przez Poltransplant.
Z tego powodu z koñcem roku 2007 rejestr nie zawiera³ wszystkich informacji przewidzianych przez rozporz¹dzenie.
W zwi¹zku z niefortunnym sformu³owaniem listu z dn. 10 grudnia 2007 r. wystosowanego przez Krajow¹ Radê Transplantacyjn¹ nale¿y wyjaœniæ, ¿e istnienie obligatoryjnych rejestrów elektronicznych dostêpnych drog¹ internetow¹ nie zwalnia
oœrodków transplantacyjnych z przesy³ania dotychczas u¿ywanych kart ¿ywych
dawców poczt¹ do Poltransplantu. Rejestr ¿ywych dawców jak i pozosta³e rejestry
ustawowe prowadzony jest równolegle w formie klasycznej i elektronicznej.
W okresie od 1 stycznia 2006 r. do 31 grudnia 2007 r. w Polsce pobrano narz¹dy od 78 ¿ywych dawców. Do rejestru ¿ywych dawców zg³oszono informacje
o 37 dawcach (47% dawców). Wyniki badañ na temat 15 dawców (19,2%) nap³ynê³y zgodnie z harmonogramem wyznaczonym w rozporz¹dzeniu. W tej sytuacji
analiza merytoryczna sk¹pych informacji zawartych w rejestrze nie by³a na koniec
2007 r. mo¿liwa. W Tabeli 1 pokazano jedynie dane strukturalne mówi¹ce o liczbie obecnie posiadanych informacji o dawcach w zestawieniu z liczb¹ informacji,
które do rejestru ju¿ powinny nap³yn¹æ.
Poltransplant przypomina, ¿e ustawa z dnia 1 lipca 2005 [Art. 15.3] obliguje
zespó³ opieki zdrowotnej, w którym dokonano pobrania do niezw³ocznego przekazania danych dawcy do rejestru ¿ywych dawców.
Piotr Malanowski, Joanna Marcinkowska, Jaros³aw Czerwiñski
39
Krajowy rejestr przeszczepieñ
Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne ds. Transplantacji Poltransplant na podstawie Ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek tkanek i narz¹dów (Dz. U. nr 169, poz. 1411, Art. 18.1) oraz rozporz¹dzenia Ministra Zdrowia z dnia 25 kwietnia 2006 r. w sprawie prowadzenia krajowego
rejestru przeszczepieñ (Dz. U. 06.76.542) prowadzi krajowy rejestr przeszczepieñ.
Poni¿ej przedstawiono wyniki prze¿yæ przeszczepów i biorców na podstawie danych
pozyskanych z oœrodków transplantacyjnych. Opracowanie obejmuje przeszczepienia
wykonane w okresie od 1 stycznia 2004 do 30 listopada 2007 r. Dane z czêœci
oœrodków przeszczepiaj¹cych nerki (Wroc³aw AM, Wroc³aw Woj., £ódŸ AM, Szpital
MSWiA w Warszawie) nie s¹ pe³ne. W czêœci przypadków ze wzglêdu na niedostateczn¹ liczbê danych nie zdo³ano oszacowaæ rzeczywistego prze¿ycia przeszczepów
i biorców.
W okresie wskazanym powy¿ej wykonano nastêpuj¹c¹ liczbê przeszczepieñ:
l Nerek od dawców zmar³ych – 3584
l Nerek od dawców ¿ywych – 89
l W¹trób od dawców zmar³ych – 724 u 698 biorców
l W¹trób od dawców ¿ywych – 70
l Serc – 252
l P³uc – 14
l Nerki z trzustk¹ – 92
Tabela 1. Prze¿ycia biorców i pr ze szcze pów ne r e k od dawców zmar ³ych
Pr ze ¿y ci e
Liczba bior ców
objêtych obserwacj¹
3 mies.
3096
3023
98%
2890
93%
12 mies.
2528
2394
95%
2246
89%
24 mies.
1595
1474
92%
1378
86%
36 mies.
Pr ze ¿y cie % p r z e ¿ y c i a
Pr ze ¿y ci e
% pr ze ¿y cia
biorcy
biorcy
pr ze s zcze pów pr ze s zcze pu
niedostateczna liczba danych uniemo¿liwia oszacowanie rzeczywistego prze¿ycia
Tabe la 2 Pr ze ¿ycia bior ców i pr ze szcze pów ne r e k od da wców ¿ywych
40
Pr ze ¿y ci e
Liczba bior ców
objêtych obserwacj¹
Pr ze ¿y cie % p r z e ¿ y c i a
Pr ze ¿y ci e
% pr ze ¿y cia
biorcy
biorcy
pr ze s zcze pów pr ze s zcze pu
3 mies.
76
76
100%
72
95%
12 mies.
64
63
98%
59
92%
24 mies.
niedostateczna liczba danych uniemo¿liwia oszacowanie rzeczywistego prze¿ycia
36 mies.
niedostateczna liczba danych uniemo¿liwia oszacowanie rzeczywistego prze¿ycia
Ta be la 3. Pr ze ¿y cia bior ców w¹ t r ób i pr zeszczepów od dawców zmar ³ych
Pr ze ¿y cie
Liczba
Pr ze ¿y ci e
% pr ze ¿y cia
Liczba Prze¿ycie
%
p r z e s z c z e p i e ñ pr ze s zcze pów pr ze s zcze pu
biorców
biorcy prze¿ycia
objêtych
objêtych
biorcy
obs e r wa cj ¹
obs e r wa cj ¹
3 mies.
668
584
87%
644
576
89%
12 mies.
547
459
84%
525
457
87%
24 mies.
373
300
80%
356
298
84%
36 mies.
170
131
77%
161
131
81%
Ta be la 4. Pr ze ¿y cia bior ców w¹ t r ób i przeszczepów od dawców ¿ywych
Pr ze ¿y cie
Liczba bior ców
objêtych obserwacj¹
3 mies.
65
62
95%
61
94%
12 mies.
49
47
96%
46
94%
24 mies.
29
27
93%
27
93%
36 mies.
Pr ze ¿y ci e % p r z e ¿ y c i a
Pr ze ¿y ci e
% pr ze ¿y cia
biorcy
biorcy
pr ze s zcze pów pr ze s zcze pu
niedostateczna liczba danych uniemo¿liwia oszacowanie rzeczywistego prze¿ycia
T a b e l a 5 . P r z e ¿ y c i a b i o r c ó w i pr ze szcze pów se r c
Pr ze ¿y cie
Liczba bior ców
objêtych obserwacj¹
Pr ze ¿y ci e % p r z e ¿ y c i a
Pr ze ¿y ci e
% pr ze ¿y cia
biorcy
biorcy
pr ze s zcze pów pr ze s zcze pu
3 mies.
345
261
76%
259
75%
12 mies.
286
205
72%
204
71%
24 mies.
194
137
71%
137
71%
36 mies.
99
63
64%
63
64%
T a b e l a 6 . P r z e ¿ y c i a b i o r c ó w i pr ze szcze pów p³u c
Pr ze ¿y cie
Liczba bior ców
objêtych obserwacj¹
3 mies.
13
10
77%
12 mies.
8
4
50%
24 mies.
4
1
25%
36 mies.
Prze¿ycie biorcy = prze¿ycie
% pr ze ¿y cia
p r z e s z c z e p u ; n i e b y ³ o r e t r a n s p l a n t a c j i pr ze s zcze pu
niedostateczna liczba danych uniemo¿liwia oszacowanie rzeczywistego prze¿ycia
Tabela 7. Prze¿ycie biorców i kombinowanych przeszczepów nerki i trzustki
Pr ze ¿y cie
Liczba bior ców
objêtych obserwacj¹
3 mies.
86
80
93%
69
80%
12 mies.
73
61
84%
49
67%
24 mies.
37
29
78%
24
65%
36 mies.
Pr ze ¿y ci e % p r z e ¿ y c i a
Pr ze ¿y ci e
% pr ze ¿y cia
biorcy
biorcy
pr ze s zcze pów pr ze s zcze pu
niedostateczna liczba danych uniemo¿liwia oszacowanie rzeczywistego prze¿ycia
Anna Pszenny, Jaros³aw Czerwiñski
41
Dzia³alnoœæ Centralnego Rejestru Sprzeciwów
w latach 1997–2006
Centralny Rejestr Sprzeciwów (CRS) na pobranie po œmierci komórek, tkanek i narz¹dów dzia³a w POLTRANSPLANCIE od dn. 1.11.1996 roku, obecnie funkcjonuje na podstawie Rozporz¹dzenia Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2006 r. w sprawie sposobu prowadzenia centralnego rejestru sprzeciwów oraz sposobu ustalania istnienia wpisu
w tym rejestrze [Dz.U.06.228.11350].
Zg³oszenia sprzeciwów i rezygnacje ze zg³oszonych wczeœniej sprzeciwów s¹ przekazywane do Ministerstwa Spraw Wewnêtrznych i Administracji w celu wprowadzenia ich do zasobów ewidencji ludnoœci. Po wprowadzeniu danych do bazy PESEL wype³niony formularz jest archiwizowany w biurze Poltransplantu. Prowadzona jest ewidencja
nadchodz¹cych z oœrodków transplantacyjnych zapytañ o sprawdzenie istnienia wpisu
w CRS-ie i wysy³anych odpowiedzi zgodnie z zasadami okreœlonymi w Rozporz¹dzeniu.
Od pocz¹tku istnienia rejestru czyli od 1. listopada 1996 roku do koñca grudnia 2007
roku ³¹cznie wp³ynê³o 24940 zg³oszeñ sprzeciwu lub oœwiadczeñ o cofniêciu sprzeciwu.
W dniu 31 grudnia 2007 w bazie zarejestrowano 24826 wpisów wyra¿aj¹cych sprzeciw na pobranie po œmierci komórek, tkanek i narz¹dów. Od pocz¹tku istnienia Rejestru 157 osób lub ich przedstawicieli ustawowych wycofa³o swój sprzeciw z rejestru.
Wykres 1. Zg³aszanie sprzeciwów do CRS w latach 2005–2007, miesi¹ce
42
W roku 2007 zaobserwowano od marca wzrost liczby zg³aszanych sprzeciwów,
zg³oszono 224 sprzeciwy w marcu (w roku 2006 w marcu 36 sprzeciwów),
205 w kwietniu (kwiecieñ 2006-18), 161 w maju (maj 2006-35), w ci¹gu ca³ego roku
zg³oszono 1066 sprzeciwów (w 2006 roku 282), liczbê zg³aszanych w poszczególnych
miesi¹cach sprzeciwów przedstawia wykres 1.
Analizuj¹c lata poprzednie najwiêkszy nap³yw sprzeciwów mia³ miejsce w 1997 r.
– prawie 15000 wniosków. W kolejnych latach obserwowano systematyczny spadek
liczby zg³aszanych sprzeciwów do 432 oœwiadczeñ w 2001r. oraz niewielki ich wzrost
do 673 oœwiadczeñ w 2002 r. W 2003 roku zarejestrowano ³¹cznie 382 wnioski o zarejestrowanie sprzeciwu lub jego cofniêcie (8 wniosków), a w 2004 roku odpowiednio
288 i 14., w 2005 r. zarejestrowano ju¿ tylko 265 zastrze¿eñ na pobranie komórek,
tkanek i narz¹dów oraz 11 wniosków o cofniêcie sprzeciwu.
Tabela 1. Sprzeciwy zg³aszane w latach 1996-2007.
LATA
Liczba oœwiadczeñ
ogó³em
Liczba sprzeciwów
ogó³em
Liczba cofniêæ sprzeciwu
ogó³em
1693
14626
2421
1700
1112
438
685
382
302
1693
14607
2404
1683
1095
432
673
374
288
0
19
17
17
17
6
12
8
14
11-12. 1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
276
282
1066
24983
RAZEM
265
272
1040
24826
11
10
26
157
Oœwiadczenia w³asne stanowi³y 84,43%, a zg³aszane przez przedstawicieli ustawowych 15,56%. Zg³oszenia zawieraj¹ce wniosek o cofniêcie sprzeciwu stanowi³y 0,62%
ogó³u oœwiadczeñ zarejestrowanych od 1996 roku. W latach 1996–2007 wiêcej
wniosków kierowa³y kobiety – 52,75%.
Tabela 2. Zg³oszenia zarejestrowane w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów wg podzi a³u na p³eæ i wiek
Wiek (lat)
0-9 10-14 15-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60-64 65-70 Pow. 70 RAZEM
Kobiety
94 255
463
1386
1807 1693 2235
sprzeciwy
94 255
456
1365
1786 1673 2222 982 1074
cofniêcia
0
7
21
Mê¿czyŸni
91 302
505
1452
sprzeciwy
91 299
496
1439
cofniêcia
0
9
13
0
3
21
3075
12982
1
2
92
2035 1852 1915
656
720
2179
11707
2021 1842
1908
653
719
2174
11642
7
3
1
5
65
10
13
13074
7
14
20
989 1075 3077
43
Tabela 3. Zg³oszenia do Centralnego Rejestru Sprzeciwów wg województw.
WOJEWÓDZTWO
DOLNOŒL¥SKIE
KUJAWSKO-POMORSKIE
LUBELSKIE
LUBUSKIE
£ÓDZKIE
MA£OPOLSKIE
MAZOWIECKIE
OPOLSKIE
PODKARPACKIE
PODLASKIE
POMORSKIE
ŒL¥SKIE
ŒWIÊTOKRZYSKIE
WARMIÑSKO-MAZURSKIE
WIELKOPOLSKIE
ZACHODNIOPOMORSKIE
OGÓ£EM SPRZECIWY
1928
2154
995
620
1638
1743
4806
419
704
720
1713
2883
322
707
2103
1326
1915
2142
991
617
1626
1726
4777
416
698
719
1701
2866
316
704
2089
1321
Zg³oszeñ
sprzeciwu na
COFNIÊCIA
1 mln/mieszkañców
664,42
1036,58
456,09
611,79
633,62
527,63
923,68
291,54
332,76
601,12
771,91
613,82
246,91
493,37
618,32
780,36
13
12
4
3
12
17
29
3
6
1
12
17
6
3
14
5
*populacja województw wg GUS na dzieñ 31.12.2006
Wykres 2. Zg³oszenia sprzeciwu wg. województw w przeliczeniu na 1 mln
mieszkañców
44
Najwiêcej sprzeciwów na 1 mln mieszkañców zg³oszono w województwie kujawskopomorskim (1036 sprzeciwów na 1 milion mieszkañców). Najwiêcej sprzeciwów liczbowo zg³oszono w województwie mazowieckim, 4777 sprzeciwów. Najmniej sprzeciwów na 1 milion mieszkañców zg³oszono w województwie œwiêtokrzyskim 246,91
na 1 milion mieszkañców, równie¿ liczbowo w województwie œwiêtokrzyskim zg³oszono najmniej sprzeciwów 316.
Powy¿sze dane statystyczne powsta³y po uaktualnieniu bazy danych PESEL i CRS. Liczba oœwiadczeñ o sprzeciwie lub cofniêciu sprzeciwu zarejestrowanych w CRS naliczana jest dla wszystkich zg³oszeñ (aktualnych i poprzednich) na podstawie rejestracji zg³oszenia w bazie CRS. Stan ludnoœci objêtej systemem CRS wg województw w okreœlonych
grupach wiekowych i z podzia³em na p³eæ naliczany jest na podstawie aktualnych zg³oszeñ i na podstawie danych zawartych ³¹cznie w bazach CRS i PESEL. Zestawienia statystyczne przedstawiaj¹ ca³kowit¹ bezwzglêdn¹ liczbê zg³oszeñ, co oznacza, ¿e w bazie
CRS figuruj¹ równie¿ osoby zmar³e. Dane statystyczne dotycz¹ce zg³oszeñ pochodz¹cych z poszczególnych województw naliczane s¹ wg danych zgodnych z aktualnym miejscem zamieszkania (zameldowania) a nie wg zg³oszenia pochodz¹cego z danego województwa. Wiek osób ujêtych w bazie danych CRS naliczany jest zgodnie z danym
rokiem bie¿¹cym. Dane statystyczne przedstawiane s¹ cyklicznie co miesi¹c i przekazywane do Poltransplantu.
W 2007 roku do Poltransplantu wp³ynê³o 1661 zapytañ o sprawdzenie istnienia zastrze¿enia z³o¿onego przez potencjalnego dawcê w bazie CRS na pobranie
narz¹dów i tkanek. W 2006 roku by³o 1926 zapytañ. Kwartalny rozk³ad próœb
o sprawdzenie zastrze¿enia w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów przedstawia poni¿sza tabela:
Tabela 4. Sprawdzenia w CRS w 2007 r.
Kwarta³
roku 2007
I
II
III
IV
Razem
Liczba
sprawdzeñ
383
386
434
458
1661
Tak jak w poprzednich latach przewa¿a³y zapytania z banków tkanek.
Znowelizowane w 2006 r. Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia w sprawie sposobu prowadzenia centralnego rejestru sprzeciwów oraz sposobu ustalania istnienia wpisu w tym rejestrze, które wesz³o w ¿ycie z dniem 15 grudnia 2006 roku nak³ada na Poltransplant koniecznoœæ identyfikacji osób, które ukoñczy³y 16 i 18 lat,
a opiekunowie prawni z³o¿yli zastrze¿enie w CRS w ich imieniu. Ze wzglêdu na to,
¿e osoby koñcz¹ce 16 i 18 rok ¿ycia mog¹ ju¿ same podejmowaæ decyzje, Minister
Zdrowia uzna³ za konieczne poinformowanie tych osób o istnieniu zastrze¿enia z³o-
45
¿onego w ich imieniu i podjêciu w³asnej decyzji dotycz¹cej zgody lub sprzeciwu na
pobranie komórek, tkanek i narz¹dów po ich œmierci niezale¿nie od woli rodziców.
Liczbê zidentyfikowanych i poinformowanych w 2007 roku 16 i 18-latków przedstawia poni¿sza tabela:
16 lat
18 lat
RAZEM
Styczeñ
17
Styczeñ
13
30
Luty
13
Luty
14
27
Marzec
13
Marzec
29
42
Kwiecieñ
22
Kwiecieñ
18
40
Maj
24
Maj
24
48
Czerwiec
9
Czerwiec
13
22
Lipiec
14
34
Lipiec
20
Sierpieñ
9
Sierpieñ
24
33
Wrzesieñ
13
Wrzesieñ
20
33
PaŸdziernik
13
PaŸdziernik
10
23
Listopad
11
Listopad
11
22
Grudzieñ
11
Grudzieñ
16
27
RAZEM
175
RAZEM
206
381
Piotr Malanowski, Joanna Marcinkowska
46
Rejestr pacjentów oczekuj¹cych
na przeszczepienie alogeniczne
i rejestr alogenicznych przeszczepieñ
komórek krwiotwórczych
Krajowa lista osób oczekuj¹cych na przeszczepienie oraz krajowy rejestr alogenicznych przeszczepieñ komórek krwiotwórczych s¹ prowadzone przez Poltransplant w formie elektronicznej bazy danych zawieraj¹cej, zgodnie z brzmieniem
Ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narz¹dów”, informacje medyczne i dane osobowe potencjalnych i faktycznych biorców przeszczepieñ alogenicznych komórek krwiotwórczych.
W 2007 roku Poltransplant otrzyma³ z 15 oœrodków transplantacyjnych dane dotycz¹ce 445 pacjentów zakwalifikowanych do przeszczepienia komórek krwiotwórczych. Na podstawie raportów nap³ywaj¹cych z oœrodków transplantacyjnych obliczono, ¿e do koñca ostatniego kwarta³u 2007 r. wykonano 144 alogeniczne
przeszczepienia komórek krwiotwórczych od dawców niespokrewnionych (w tym 7
retransplantacji) oraz 148 od dawców spokrewnionych (w tym 16 retransplantacji). Liczbê transplantacji wykonanych przez poszczególne oœrodki przedstawiono
w Tabeli 1.
Tabela 1. Transplantacje alogenicznych komórek krwiotwórczych wykonane przez
p o l s k i e o œ r o d k i t r a n s p l a n t a c y j n e w 2007 r.
Oœrodek
Transplantacyjny
(CIC)
CIC 507
CIC 538
CIC 553
CIC 641
CIC 677
CIC 678
CIC 693
CIC 695
CIC 699
CIC 730
CIC 764
CIC 799
CIC 816
CIC 817
CIC 954
suma
Alotransplantacje
od dawców
niespokrewnionych
transpl. r etr anspl.
1
10
0
10
55
6
7
0
1
9
3
1
0
26
7
137
0
2
0
1
1
1
0
0
0
0
1
0
0
1
0
7
Alotransplantacje
rodzinne
transpl.
retranspl.
8
10
8
9
25
5
4
4
5
8
14
3
5
13
14
134
0
1
0
4
1
0
2
0
0
1
0
3
1
1
0
14
Liczba
alotransplantacji
9
23
8
24
82
12
13
4
6
18
18
7
6
41
21
292
47
Spoœród 144 biorców przeszczepów od dawcy niespokrewnionego, 24 pacjentów, czyli 16,6% otrzyma³o przeszczep od dawców pochodz¹cych z rejestrów polskich, przy czym najwiêcej zakwalifikowanych do pobrania dawców pochodzi³o z Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Dawców Szpiku i Krwi Pêpowinowej
prowadzonego przez Poltransplant. Rysunek 1 pokazuje udzia³ dawców ze wszystkich piêciu polskich rejestrów w ogólnej liczbie dawców, od których pobrano komórki krwiotwórcze dla polskich pacjentów.
W 2007 r. preferowanym Ÿród³em komórek macierzystych do przeszczepieñ alogenicznych od dawców niespokrewnionych by³a, podobnie jak w roku ubieg³ym,
krew obwodowa (70,8%). Szpik przeszczepiono w ok. 19% przypadków (Tab. 2).
Wskazaniem do przeszczepienia alogenicznego by³a najczêœciej ostra bia³aczka
szpikowa (109 przypadków), rzadziej ostra bia³aczka limfoblastyczna (65 przeszczepieñ), a na trzecim miejscu przewlek³a bia³aczka szpikowa (24 przypadki).
Schorzenia kwalifikuj¹ce do przeszczepienia w 2007 r. przedstawiono w Tabeli 3.
Tabela 2. Przeszczepienia alogenicznych komórek krwiotwórczych w 2007 r.
– wg pochodzenia i rodzaju materia³u transplantacyjnego
Liczba przeszczepieñ od dawcy niespokrewnionego
Liczba przeszczepieñ szpiku
Liczba przeszczepieñ PBSC
Liczba przeszczepieñ jednostek krwi pêpowinowej
Liczba przeszczepieñ rodzinnych
Liczba przeszczepieñ szpiku
Liczba przeszczepieñ PBSC
Liczba przeszczepieñ jednostek krwi pêpowinowej
Suma
Liczba alotransplantacji
144
42
102
0
148
56
92
0
292
Tabela 3. Rozpoznania stanowi¹ce wskazanie do przeszczepienia alogenicznego
w 2007 r.
Rozpoznanie
Ostra bia³aczka szpikowa AML
Ostra bia³aczka limfoblastyczna ALL
Przewlek³a bia³aczka szpikowa CML
Ch³oniaki nieziarnicze
Zespo³y mielodysplastyczne MDS
Anemia aplastyczna AA
Niedobory odpornoœci
Ch³oniak Hodgkina
Inne
Nowotwory lite
Choroby metaboliczne
Zespo³y mieloproliferacyjne MPS
Szpiczak plazmocytowy
Suma
48
Liczba alotransplantacji
109
65
24
19
16
15
10
8
8
6
6
4
2
292
Zmar³o 30 pacjentów przeszczepionych w 2007 roku, w tym 26 pacjentów
przeszczepionych od dawcy niespokrewnionego oraz 10 biorców przeszczepu od
dawcy spokrewnionego.
Rys 1. Przeszczepienia alogenicznych komórek krwiotwórczych od dawcy niespo krewnionego – wed³ug rejestru i pochodzenia dawcy
Ogólna liczba pacjentów
przeszczepionych od dawcy
n i e s p o k r e w n i o n e g o w 2007 r.
N =144
Przeszczepieni od dawcy
polskiego
N=24
Przeszczepieni od dawcy
zagranicznego
N=120
CRNDSiKP POLTRANSPLANT [PL5]
N=9
Fundacja Przeciwko Leukemii [PL3]
N=6
Fundacja Urszuli Jaworskiej [PL4]
N=1
Rejestr Niespokrewnionych Dawców
Szpiku i Krwi Pêpowinowej [PL2]
N=3
Krajowy Bank Dawców Szpiku [PL]
N=5
Wykres 1. Aktywnoœæ Oœrodków Transplantacyjnych w 2007 roku wg pochodze nie niespokrewnionego dawcy szpiku
Agnieszka Pietrzykowska, Ma³gorzata Dudkiewicz, Katarzyna Adamiak
49
Centralny Rejestr
Niespokrewnionych Dawców
Szpiku i Krwi Pêpowinowej
Od 2001 roku w ramach realizacji œwiadczenia zdrowotnego dotycz¹cego rozwoju Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Dawców Szpiku i Krwi Pêpowinowej, zgodnie z obowi¹zuj¹c¹ Ustaw¹ z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu
Tabela 1. Realizacja œwiadczenia zdrowotnego dotycz¹cego rozwoju CRNDSiKP
w 2007 r.
Oœrodek
SPSK Nr 1 AM
w Gdañsku
RCKiK
w Katowicach
Uniw. SD
w Krakowie
RCKiK
Lublin
CSK UM
w £odzi
WSS
w £odzi
RCKiK
w Poznaniu
SPSK2
Szczecin
Medigen
w Warszawie
SPCSK AM
w Warszawie
SKDJ - CLO
w Warszawie
WIM
w Warszawie
NZOZ PAN
Wroc³aw
JHiT
Razem
50
liczba
zrekrutowanych
NDSz w 2007 r.
liczba pierwotnie
liczba
Wzrost (lub spadek)
zakontraktowanych zrekrutowanych liczby wykonanych
badañ NDSz wg
w 2006 r.
badañ w stosunku
umowy z 2007 r.
do roku 2006
(w punktach
procentowych)
230
200
220
4,55%
500
500
300
66,67%
130
100
108
20,37%
170
150
80
112,50%
80
70
60
33,33%
37
50
34
8,82%
1250
800
580
115,52%
152
100
80
90,00%
0
150
0
0,00%
330
150
200
65,00%
480
550
550
–12,73%
100
100
50
100,00%
50
0
3509
50
0
2970
40
100
2402
25,00%
–
46,09%
i przeszczepianiu komórek, tkanek i narz¹dów (Dz. U. Nr 169 poz. 1411), Poltransplant prowadzi rekrutacjê niespokrewnionych dawców szpiku oraz rejestracjê jednostek krwi pêpowinowej. Poltransplant spe³nia te¿ wszystkie zadania wynikaj¹ce
z prowadzenia rejestru niespokrewnionych dawców szpiku oraz zwi¹zanej z tym
wspó³pracy z zagranicznymi i krajowymi oœrodkami dobieraj¹cymi dawców.
Rozwój Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Dawców Szpiku
i Krwi Pêpowinowej
Zadania zwi¹zane z rekrutacj¹ potencjalnych dawców szpiku Poltransplant zleca wy³onionym w drodze konkursu zak³adom opieki zdrowotnej. Warunkiem przyst¹pienia do
konkursu jest posiadanie udokumentowanego przez akredytacjê krajowego konsultanta w dziedzinie immunologii klinicznej doœwiadczenia w oznaczaniu antygenów zgodnoœci tkankowej HLA metod¹ serologiczn¹ w klasie I i metod¹ genetyczn¹ w klasie II.
W 2007 roku Poltransplant zawar³ 13 kontraktów na wykonanie badañ u 2970
nowo zrekrutowanych potencjalnych, niespokrewnionych dawców szpiku na ³¹czn¹ kwotê 1 927 085,50 PLN oraz przeznaczy³ na rekrutacjê dodatkowe œrodki pieniê¿ne w kwocie 517 211,40 PLN, co pozwoli³o zwiêkszyæ kontrakt o kolejne 772 badania. £¹cznie
wyasygnowano œrodki na wykonanie 3742 badañ.
Ze œrodków finansowych przeznaczonych w 2007 r. na rekrutacjê nowych dawców przebadano ostatecznie 3509 osób. Jedynie NZOZ Medigen, który zawar³ z Poltransplantem kontrakt na 150 badañ, nie wywi¹za³ siê z umowy. Z oœmioma zak³adami opieki zdrowotnej Poltransplant podpisa³ aneks zwiêkszaj¹cy zakontraktowan¹
liczbê badañ, natomiast dwa oœrodki podpisa³y aneks zmniejszaj¹cy sumê pierwotnego kontraktu. Tabela 1 przedstawia porównanie liczby dawców zrekrutowanych w latach 2007 i 2006 przez poszczególne oœrodki.
Ryc.1. Liczba rekrutowanych potencjalnych niespokrewnionych dawców szpiku w latach 2001-2007.
51
Ryc.1 przedstawia wzrost liczby dawców rekrutowanych w ramach kontraktów
zawieranych przez Poltransplant w latach 2001– 2007 (wartoœci skumulowane zestawiono na Ryc. 2). Daj¹cy siê zauwa¿yæ w 2007 r. przyrost liczby zrekrutowanych
dawców w stosunku do roku poprzedniego jest skutkiem zagospodarowania œrodków
niewykorzystanych na badanie biorców nerek (nadwy¿ki powsta³y w zwi¹zku ze spadkiem liczby zg³oszonych osób w stosunku do roku 2006) i zwiêkszenia sumy œrodków
przeznaczonych na rozwój Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Dawców Szpiku i Krwi Pêpowinowej, co pozwoli³o na lepsze wykorzystanie mo¿liwoœci oœrodków rekrutuj¹cych.
Ryc. 2. Rozwój CRNDSiKP w latach 2001-2007.
Do koñca 2007 r. w bazie Centralnego Rejestru Niespokrewnionych Dawców Szpiku i Krwi Pêpowinowej (CRNDSiKP) zarejestrowano dane immunofenotypowe 13880
potencjalnych niespokrewnionych dawców szpiku.
Dzia³alnoœæ CRNDSiKP w 2007 roku
CRNDSiKP posiada akredytacjê w rejestrze BMDW (Bone Marrow Donors Worldwide) aktualnie skupiaj¹cym 59 rejestrów potencjalnych niespokrewnionych dawców
szpiku z 43 krajów i 38 banków krwi pêpowinowej z 23 krajów. CRNDSiKP nale¿y do
WMDA (World Marrow Donor Association) oraz miêdzynarodowej organizacji NetCord.
W grudniu 2007 roku liczba dawców i jednostek krwi pêpowinowej zgromadzonych w BMDW wynios³a 11810768. Do dnia ostatniej aktualizacji (24 grudnia 2006
roku) CRNDSiKP przes³a³ do BMDW dane 13531 potencjalnych niespokrewnionych
dawców szpiku. W przypadku 99,8% dawców CRNDSiKP posiada oznaczenia antygenów zgodnoœci tkankowej uk³adu HLA w obu klasach, tj. serologiczne (lub genetyczne) w klasie I i genetyczne w klasie II.
52
W ci¹gu 2007 r. w ramach doboru niespokrewnionego dawcy szpiku, z krajowych
i zagranicznych oœrodków poszukuj¹cych do CRNDSiKP wp³ynê³o 228 próœb o przeszukanie bazy Centralnego Rejestru Dawców Szpiku i 15 próœb o jednostki krwi pêpowinowej. W 223 przypadkach znaleziono wstêpnie zgodnego dawcê i w 15 wstêpnie zgodne jednostki krwi pêpowinowej. W 70 przypadkach wstêpne przeszukania
nap³ynê³y z krajowych oœrodków dobieraj¹cych, a w 158 z rejestrów zagranicznych.
W 157 przypadkach otrzymano proœbê o kontynuowanie procedury doboru. Od 69
potencjalnych dawców z CRNDSiKP pobrano próbki krwi na typowanie potwierdzaj¹ce, a w 45 przypadkach wykonano uzupe³niaj¹ce typowanie antygenów uk³adu HLA.
Ryc. 3. Struktura pobrañ komórek hematopoetycznych od dawców CRNDSiKP w 2007
roku
W 2007 r. otrzymano 17 próœb o pobranie komórek hematopoetycznych uk³adu
krwiotwórczego od dawców zarejestrowanych w CRNDSiKP, z czego zrealizowano 12
pobrañ – w tym 11 dla polskich pacjentów i 1 dla pacjenta z oœrodka zagranicznego (w tym
1 powtórne pobranie od tego samego dawcy dla tego samego chorego). Do koñca
2007 r. zarezerwowano do pobrania 3 dawców szpiku, w tym 2 dla polskich pacjentów.
W 2007 r., w ramach statutowego obowi¹zku rozwoju rejestru zwiêkszono liczbê
zarejestrowanych alogenicznych jednostek krwi pêpowinowej. Obecnie baza
CRNDSiKP gromadzi dane 303 jednostek krwi pêpowinowej. W ci¹gu 2007 roku
otrzymano 15 próœb o wstêpne przeszukanie rejestru CBU. W 8 przypadkach kontynuowano procedurê doboru, a w dwóch wstêpnie zarezerwowano jednostki krwi
pêpowinowej do przeszczepienia.
Agnieszka Pietrzykowska, Anna £êczycka, Ma³gorzata Dudkiewicz
53
Dobór niespokrewnionych dawców szpiku
w 2007 roku
Od 2001 roku Poltransplant zleca i koordynuje realizacjê procedur doboru niespokrewnionych dawców szpiku dla pacjentów zakwalifikowanych do alogenicznego
przeszczepienia szpiku z terenu ca³ego kraju. W ci¹gu 7 lat do Poltransplantu wp³ynê³o ³¹cznie 1807 wniosków o przeszukanie rejestrów i dobór dawcy niespokrewnionego.
Tabela 1. Wnioski o dobór niespokrewnionych dawców szpiku w latach 2001-2007
Rok
2001
(od IX)
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Liczba
wniosków z
poprzedniego
roku
Liczba
nowych Razem
wniosków
Wnioski
wycofane
przed
zleceniem
Wnioski
przekazane
do realizacji
Wnioski
wycofane
po zleceniu
Liczba
procedur
zap³aconych
–
162
162
–
162
36
100
54
28
43
–
–
–
215
238
245
297
335
315
269
266
288
297
335
315
11
19
6
2
10
9
176
198
282
295
325
306
27
25
25
7
9
1
172
197
253
236
316
221+43*
* procedury rozliczone czêœciowo na dzieñ 31.12.2007
Po raz pierwszy liczba wniosków o dobór dawcy niespokrewnionego nie wzros³a
w stosunku do roku poprzedniego. W 2007 r. do Poltransplantu wp³ynê³o 315 nowych
wniosków, czyli o ponad 6% mniej ni¿ w roku ubieg³ym. Ogólna liczba procedur realizowanych w ci¹gu 2007 r. jest jednak wiêksza o 60, poniewa¿ nale¿y uwzglêdniæ dobory rozliczane w roku bie¿¹cym ze œrodków niewygasaj¹cych z roku 2006. £¹cznie
w ubieg³ym roku dobierano dawców dla 334 pacjentów, przy czym w ok. 50% przypadków procedura doboru zakoñczy³a siê sukcesem, czyli akceptacj¹ dawcy do przeszczepienia komórek krwiotwórczych. W 36 przypadkach oœrodki transplantacyjne
wystêpowa³y z nowym wnioskiem o ponowne zlecenie doboru w sytuacji, gdy procedura nie koñczy³a siê dobraniem zaakceptowanego dawcy, a w rejestrach wystêpowali jeszcze inni, wstêpnie zgodni dawcy dla danego chorego.
Wysokoœæ œrodków finansowych, którymi dysponuje Poltransplant oraz fakt, ¿e
od 2004 r. Poltransplant mo¿e sam decydowaæ o strukturze œrodków przeznaczonych na realizacjê zadañ statutowych pozwala³ odpowiednio dostosowaæ umowy z wykonawcami do wzrastaj¹cych potrzeb w zakresie doboru. Dziêki temu, podobnie jak
w 2005 i w 2006 roku, w roku 2007 realizacja doboru przebiega³a bez zak³óceñ, a wszystkie wp³ywaj¹ce wnioski by³y natychmiast kierowane do realizacji.
W styczniu 2007 r. Poltransplant przeprowadzi³ konkurs ofert, a nastêpnie podpisa³ umowy z czterema oœrodkami na realizacjê œwiadczenia zdrowotnego:
54
Dolnoœl¹skie Centrum Transplantacji Komórkowych
57 x 20 000,00 z³
z KBDS we Wroc³awiu (DCTK)
l Instytut Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie (IHiT)
27 x 20 000,00 z³
l NZOZ MEDiGEN w Warszawie
57 x 20 000,00 z³
l Samodzielny Publiczny Centralny Szpital Kliniczny
9 x 20 000,00 z³
w Warszawie (CSK)
150 procedur doboru x 20 000,00 z³ = 3 000 000,00 z³
l
Tak jak w poprzednich latach obowi¹zywa³a zasada, ¿e koszt jednego zlecenia mo¿e wynieœæ maksymalnie 20 000,00 z³.
Wed³ug obowi¹zuj¹cych od 2006 r. zasad doboru niespokrewnionych dawców szpiku Poltransplant dokonywa³ wstêpnego przeszukania rejestru BMDW w celu ustalenia
rejestrów lub banków krwi pêpowinowej posiadaj¹cych wstêpnie zgodnych dawców lub
jednostkê krwi pêpowinowej. Informacje o ustalonym rejestrze lub banku krwi pêpowinowej Poltransplant do³¹cza³ do zlecenia. W 2007 r. w mocy pozostawa³a zasada ustalaj¹ca kolejnoœæ, w jakiej powinna siê odbywaæ aktywacja dawców wstêpnie zgodnych w I i II
klasie antygenów zgodnoœci tkankowej z danym pacjentem, uwzglêdniaj¹ca pierwszeñstwo rejestrów polskich. Poltransplant do ka¿dego wydanego zlecenia do³¹cza³ informacjê o ewentualnej dostêpnoœci dawców polskich w rejestrze BMDW. Jednoczeœnie, tak
jak do tej pory, oœrodek dobieraj¹cy mia³ obowi¹zek uzgadniaæ realizacjê poszukiwania i doboru z oœrodkiem transplantacyjnym, który zakwalifikowa³ chorego do przeszczepu.
Tak jak w latach poprzednich równie¿ w 2007 r. oœrodki transplantacyjne kieruj¹ce wnioski o dobór do Poltransplantu mia³y prawo wskazywaæ preferowany oœrodek
dobieraj¹cy. W ogólnej liczbie 315 wniosków 214 (67,9%) zawiera³o wskazanie konkretnego oœrodka poszukuj¹cego, a pozosta³e 101 (32,1%) wniosków kierowa³ Poltransplant. Udzia³ wniosków bez wskazania oœrodka poszukuj¹cego by³ wyraŸnie wy¿szy
ni¿ w roku ubieg³ym, kiedy odpowiedni wskaŸnik wynosi³ 22,4%. Spoœród wniosków,
w których oœrodki kieruj¹ce nie wskaza³y oœrodka poszukuj¹cego Poltransplant skierowa³ najwiêcej do DCTK we Wroc³awiu (46), nieco mniej do IHiT (35), a najmniej do
NZOZ Medigen (20).
W ogólnej liczbie wniosków ze wskazaniem, tak jak w poprzednich latach, najwy¿szy udzia³ mia³ NZOZ Medigen, który by³ najczêœciej wybierany przez oœrodki transplantacyjne jako oœrodek dobieraj¹cy – 93 wnioski.
Tabela 2. Liczba wniosków wg preferencji oœrodków kieruj¹cych w 2007r.
Oœrodek
poszukuj¹cy
DCTK Wroc³aw
IHIT Warszawa
NZOZ Medigen
Warszawa
SP CSK Warszawa
£¹cznie
Ogólna liczba
Liczba
wniosków
wniosków ze
skierowanych wskazanym
do danego
oœrodkiem
oœrodka
poszukuj¹cym
Liczba wniosków
bez wskazania
oœrodka
poszukuj¹cego
Udzia³ wniosków
ze wskazaniem danego
oœrodkaw ogólnej
liczbie wniosków ze
wskazaniem w %
97
91
113
51
56
93
46
35
20
23,83
26,17
43,46
14
315
14
214
0
101
6,54
100
55
Kontrakty zawarte w styczniu pozostawia³y mo¿liwoœæ dostosowania nak³adów finansowych do rzeczywistego obci¹¿enia oœrodków dobieraj¹cych w drodze aneksów zwiêkszaj¹cych wartoœæ umów zgodnie z zapotrzebowaniem. Ca³kowita wartoœæ umów z czterema oœrodkami dobieraj¹cymi w 2007 roku wynios³a ostatecznie 3 580 000,00 z³.
Œredni koszt zakoñczonej procedury poszukiwania i doboru wyniós³ w 2007 r.
11 276,58 z³, czyli by³ nieco ni¿szy ni¿ w roku ubieg³ym. Œredni koszt badania biorcy
oszacowano na 4 652,53
W 2007 r. skierowano do realizacji 308 zleceñ, z czego 2 zosta³y wycofane przez
oœrodki transplantacyjne przed poniesieniem kosztów. Z pozosta³ych 306 procedur
do koñca 2007 r. zakoñczono i rozliczono w ca³oœci 221, a czêœciowo 43. Tabela nr 3
przedstawia procedury zlecone poszczególnym oœrodkom w 2007 roku.
Tabela 3. Liczba procedur zleconych oœrodkom poszukuj¹cym w 2006 r.
oœrodek
liczba wniosków ogó³em
liczba wniosków wycofana
przed zleceniem
liczba wniosków wycofana
po zleceniu
liczba zleceñ
procedury zakoñczone
Udzia³ procedur zakoñczonych %
DCTK
97
IHiT
91
Medigen
113
SPCSK W-wa
14
razem
315
3
1
5
-
9
14
5+8cz
35,71
1
306
221+43cz*
72,46
1
94
90
108
68+13cz 59+8cz 89+14cz
73,12
65,56
82,41
* procedury rozliczone czêœciowo na dzieñ 31.12.2007
Na pozosta³e zlecone, a nie zakoñczone w 2007 r. procedury (42 ca³kowite i 43 czêœciowe) zabezpieczono 670 000,00 z³ jako œrodki niewygasaj¹ce z koñcem 2007 r.
z mo¿liwoœci¹ rozliczenia do 15 czerwca 2008 roku.
Ryc. 1. Struktura rozliczonych procedur doborowych wed³ug ostatecznych wyników
170 realizowanych w 2007 r. procedur zakoñczy³o siê akceptacj¹ dobranego
przez oœrodek poszukuj¹cy dawcy do przeszczepienia komórek krwiotwórczych, z czego w 31 przypadkach uda³o siê dobraæ dawcê w rejestrze polskim. Wstêpnie zgodnych polskich dawców (w loci HLA – A, B, DR na niskim poziomie rozdzielczoœci) znalaz³o 86 pacjentów.
56
Ryc. 2. Dawcy dobrani dla polskich biorców w 2007 r. – wed³ug rejestru pochodzenia
Ryc. 3. Porównanie wyników procedur doborowych realizowanych przez ró¿ne oœrodki dobieraj¹ce
Ryc. 4. Wœród procedur zakoñczonych akceptacj¹ dawcy mo¿na wyró¿niæ procedury zakoñczone doborem dawcy w pe³ni zgodnego (optymalnego) lub dawcy z niezgodnoœci¹ (alleliczn¹ lub antygenow¹ w jednym lub dwóch loci).
Z zestawienia wyników zakoñczonych procedur doboru dawcy niespokrewnionego wynika, ¿e wszystkie oœrodki wykazuj¹ podobny poziom udzia³u procedur zakoñczonych akceptacj¹ dawcy, jednoczeœnie IHiT, w którego przypadku udzia³ procedur nie
zakoñczonych w roku zlecenia by³ najwy¿szy, wykazuje siê najwy¿szym wskaŸnikiem,
je¿eli chodzi o procedury zakoñczone doborem dawcy w pe³ni zgodnego.
Jolanta ¯alikowska-Ho³oweñko, Ma³gorzata Dudkiewicz, Agnieszka D³ugokêcka
57
DOPKI – Improvement of Knowledge
and Practices in Organ Donation
– projekt Unii Europejskiej
Poltransplant aktywnie uczestniczy w miêdzynarodowych projektach dotycz¹cych pobierania i przeszczepiania narz¹dów. Jednym z takich projektów, realizowanych w ramach Unii Europejskiej jest program DOPKI (Improving the Knowledge
and Practices in Organ Donation), który rozpocz¹³ siê w 2006 roku i ma trwaæ do
koñca 2008 roku.
G³ówne cele projektu to w kolejnoœci:
l opracowanie metodologii pozwalaj¹cej na ustalenie potencja³u donacyjnego
danego regionu lub kraju,
l okreœlenie mo¿liwoœci zwiêkszenia liczby pozyskiwanych narz¹dów do przeszczepienia,
l zwiêkszenie wspó³czynników dawstwa narz¹dów,
l okreœlenie standardów jakoœci i bezpieczeñstwa pobierania i wykorzystania narz¹dów
Program DOPKI koncentruje siê m.in. na stworzeniu i wyliczeniu wskaŸników pozwalaj¹cych oszacowaæ potencja³ donacyjny krajów bior¹cych udzia³ w DOPKI, zdefiniowanie poziomów ryzyka w procesie kwalifikacji dawcy narz¹dów, stworzeniu procedur zwiêkszaj¹cych liczbê identyfikowanych zmar³ych dawców i pobieranych
narz¹dów.
Dotychczas ustalono wskaŸniki socjo-demograficzne, prawne, strukturalne (np.
organizacjê i potencja³ opieki zdrowotnej, liczbê szpitali zg³aszaj¹cych potencjalnych
dawców narz¹dów, liczbê programów transplantacyjnych, populacjê mieszkañców,
liczbê koordynatorów, odsetek pobrañ wielonarz¹dowych, potencja³ donacyjny szpitali i wybranych regionów), zwi¹zane z realizowanymi kampaniami promocyjnymi
mog¹cymi mieæ wp³yw na liczbê pozyskiwanych i wykorzystywanych do przeszczepienie narz¹dów.
Od pocz¹tku 2007r. program wszed³ w now¹ fazê, tj.:
– ustalenia rzeczywistych liczb dotycz¹cych wystêpowania wyselekcjonowanych
chorób i przeprowadzania procedur medycznych (wg ICD10 i ICD9) bêd¹cych
najbardziej prawdopodobn¹ przyczyn¹ prowadz¹c¹ do œmierci mózgu oraz
ustalenie ich wystêpowania w danym szpitalu i pañstwie,
– czêstoœci wystêpowania schorzeñ u zmar³ych dawców, które kwalifikuj¹ tych dawców do grupy zwiêkszonego ryzyka – Extended Criteria Donors – ECD (zatrucia, wspó³wystêpowanie zaka¿eñ wirusowych, schorzeñ nowotworowych). Dane o takich dawcach s¹ zbierane w portalu internetowym www.dopki.eu, do
którego dostêp maj¹ zarejestrowani uczestnicy.
Ostatnie spotkanie organizacyjne DOPKI odby³o siê w Madrycie w grudniu 2007 r.,
na którym ustalono dalsze zasady wspó³pracy partnerów tego programu. W Polsce,
w ubieg³ym roku nawi¹zano wspó³pracê z 3 szpitalami o ró¿nej strukturze i ró¿nym
58
potencjale donacyjnym (Szczecin, Warszawa, Olsztyn), w których koordynatorzy zgromadzili szczegó³owe dane dotycz¹ce wystêpowania zgonów pacjentów na schorzenia wg wyselekcjonowanych kodów ICD-10 oraz wykonywanych procedur wg ICD-9.
Dane te s¹ stopniowo przesy³ane do Poltransplantu, a nastêpnie wysy³ane zbiorczo
do baz statystycznych DOPKI. Podobny zestaw danych na poziomie krajowym uzyskano z bazy Pañstwowego Zak³adu Higieny.
Baza Extended Criteria Donors (ECD) przygotowana przez Organización Nacional
de Trasplantes (ONT) uzupe³niana jest na bie¿¹co z danych Poltransplantu. Docelowo zawieraæ bêdzie dane dawców rozszerzonego ryzyka oraz wyniki leczenia przeszczepieniem narz¹dów od tych dawców. Analiza wyników przeszczepiania narz¹dów od takich dawców w skali europejskiej da unikalne pod wzglêdem medycznym opracowania,
pozwalaj¹c na analizê czynników ryzyka i korzyœci oraz w³aœciwy dobór dawców i biorców przeszczepów unaczynionych.
Agnieszka Krawczyk
59
ETPOD
– European Training Program on Organ Donation
ETPOD to projekt Komisji Europejskiej, którego zadaniem jest sprawdzenie skutecznoœci modelu szkolenia kadr medycznych w dziedzinie identyfikacji potencjalnych zmar³ych dawców i pozyskiwania narz¹dów do przeszczepienia. W projekcie uczestniczy 25 oœrodków zwi¹zanych z dzia³alnoœci¹ transplantacyjn¹ i jednoczeœnie
maj¹cych zadania edukacyjne z 18 krajów Europy; ze strony polskiej jest to Poltransplant oraz Klinika Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej Akademii Medycznej w Warszawie. Koordynatorem ca³ego projektu jest hiszpañska instytucja Les Heures-Fundació Bosch i Gimpera-Universitat de Barcelona. Program rozpocz¹³ siê na pocz¹tku
2007r. i bêdzie trwa³ 36 miesiêcy.
Jedn¹ z idei projektu jest zbudowanie trwa³ego partnerstwa krajów Unii Europejskiej, które umo¿liwi narodowym instytucjom ochrony zdrowia zaspokojenie potrzeb zdrowotnych pacjentów z krañcow¹ niewydolnoœci¹ narz¹dów poprzez zwiêkszenie liczby zidentyfikowanych mo¿liwoœci pobrania i tym samym zwiêkszenie liczby
przeszczepianych narz¹dów.
Za³o¿enia projektu bêd¹ realizowane poprzez œciœle okreœlony i jednolity program
szkoleñ personelu medycznego zogniskowany w tzw. Target Area (TA). TA to kilkusettysiêczny obszar zabezpieczony medycznie przez 2-3 szpitale. Procedura szkoleniowa obejmie 125 osób z jednego TA (personelu szpitali), w tym 1 tzw. mened¿era transplantacyjnego, 2 starszych i 2 m³odszych koordynatorów transplantacyjnych
oraz 120 osób personelu medycznego. Metodologia szkoleñ dla ka¿dej z tych grup
odbiorców-uczestników jest inna i mo¿e mieæ postaæ: tzw. szkoleñ „face to face”
podczas grupowych kursów, szkoleñ poprzez specjalnie do tego celu stworzon¹
platformê internetow¹ oraz wyk³ady dla personelu medycznego. W Polsce wyodrêbniono 3 TA, jeden w £odzi (uczestnicz¹ szpitale: Wojewódzki Szpital Specjalistyczny
im. M. Kopernika i Uniwersytecki Szpital Kliniczny nr 2 im. Wojskowej Akademii Medycznej), drugi w Warszawie (uczestnicz¹: Szpital Bielañski i Wojewódzki Szpital
Bródnowski), trzeci w Bydgoszczy (uczestnicz¹: Szpital Uniwersytecki im. A. Jurasza
oraz szpital Wojewódzki im. J. Biziela).
ETPOD szczególn¹ uwagê zwraca na odrêbnoœci i specyfikê krajów bior¹cych
udzia³ w projekcie. St¹d du¿y nacisk po³o¿ony zostanie na analizê porównawcz¹ czêstoœci donacji przed i po wprowadzeniu programu w ka¿dym TA, z uwzglêdnieniem
potrzeb bior¹cych w nim udzia³ specjalistów. Analiza ta pozwoli na usystematyzowanie zawartoœci kursów w taki sposób, aby móg³ przyczyniæ siê do tworzenia ponadnarodowej sieci szkoleñ profesjonalistów w dziedzinie transplantacji narz¹dów.
Agnieszka Skrzypek-Mikulska
60
Kurs TPM ’2007
TPM – Transplant Procurement Management jest systemowym podejœciem
s³u¿¹cym rozwi¹zywaniu niedoboru narz¹dów do transplantacji. G³ównym celem
TPMu jest zwiêkszenie iloœci i jakoœci narz¹dów oraz tkanek przeznaczonych do
przeszczepienia poprzez przygotowanie profesjonalistów opieki zdrowotnej w zakresie procesu donacji.1 Dyrektorem projektu TPM jest dr Marti Manyalich.
dr Marti Manyalich
i Aleksandra Woderska
26–30 listopada 2007 roku. Sant Hilari Sacalm, Hiszpania. Spotkanie 50 osób
z 19 krajów œwiata. Ró¿norodnoœæ narodowoœci, jêzyka, kultury, wykszta³cenia i doœwiadczenia. Jeden cel: udzia³ w 13. edycji Advanced International Training Course
in Transplant Coordination – kursie, którego celem jest odpowiedŸ na obecne i przysz³e potrzeby osób zwi¹zanych zawodowo z transplantologi¹ oraz przekazanie wiedzy i umiejêtnoœci niezbêdnych w pracy koordynatora transplantacyjnego.2
5 dni, 40 godzin interaktywnych zajêæ teoretycznych i praktycznych prowadzonych przez profesjonalistów (pochodz¹cych z Australii, Austrii, Belgii, Hiszpanii, Kolumbii, £otwy, Niemiec, Singapuru, Stanów Zjednoczonych, Szwajcarii, i W³och) ró¿nych dziedzin powi¹zanych z transplantologi¹ to dla ka¿dego z 50 uczestników
mo¿liwoœæ zdobycia wiedzy, doœwiadczenia i wspomnieñ na ca³e ¿ycie.
„TPM”” – „Th
heory Prractice Me
emoirs”
PM – Th
heor y (teor ia)
TP
Na zajêciach teoretycznych (seminaryjnych) zosta³y przedstawione zagadnienia
odnosz¹ce siê do wszystkich g³ównych etapów w procesie pobierania i przeszczepiania narz¹dów. Podczas zajêæ podejmowano tematykê identyfikacji i kwalifikacji
1
2
http://www.tpm.org/
Ibid.
61
dawców, rozpoznania œmierci mózgu, opieki nad dawc¹, rozmowy z rodzin¹ dawcy,
metod przechowywania narz¹dów, kryteriów alokacji narz¹dów, dawców ¿ywych,
zagadnieñ bioetycznych w transplantologii i uwarunkowañ prawnych w procesie donacji-transplantacji, edukacji publicznej i mass-mediów. Przedstawiono równie¿ zakres dzia³alnoœci Organización Nacional de Trasplantes (ONT) w Hiszpanii, Centro
Nazionale Trapianto (CNT) we W³oszech, OneLegacy w P³d. Kalifornii (USA) oraz
Deutsche Stiftung Organtransplantation (DSO) w Niemczech.
TPM
M – Prractice (praktyka)
Zajêcia praktyczne zosta³y oparte na interaktywnej metodzie „nauki przez doœwiadczenie”. Program tych zajêæ obejmowa³ tematykê identyfikacji dawcy (z wykorzystaniem symulacji komputerowej), diagnozy œmierci mózgu, opieki nad dawc¹,
symulacje rozmów z rodzin¹ dawcy, zagadnienia zwi¹zane z alokacj¹ narz¹dów, dawcami po zatrzymaniu kr¹¿enia (NHBD), donacj¹ tkanek, metodami przechowywania
narz¹dów oraz prze¿ywalnoœci¹ narz¹dów. Ponadto prowadzone by³y interaktywne
zajêcia dotycz¹ce analizy przypadków klinicznych, symulacja procesu koordynacji
„Action Learning” oraz grupowe zajêcia „Donorland” na temat modelu planowania
i rozwoju metod pozyskiwania narz¹dów oraz strategii, kosztów i inwestycji.
TPM – Me
e moir s (wspomnie nia )
Niezapomniane. Dziêki obecnym tam ludziom. Powsta³e podczas zajêæ i czasu
wolnego. Zajêæ wspólnych i w 5-osobowych grupach. Podczas dyskusji na zajêciach
i w trakcie rozmów w przerwach miêdzy nimi. W czasie wspólnych posi³ków i zwiedzania Girony. Podczas pierwszego spotkania i po¿egnañ…
Uczestnicy TPM 2007
Kolejny kurs TPM odbêdzie siê 24-28.11.2008 r. w Barcelonie.
Aleksandra Woderska
62
Przeszczepianie narz¹dów od dawców
HBsAg dodatnich – przegl¹d
KRAJ
BIORCA
NARZ¥D
WARUNKI
OCENA
UWAGI
Oznaczenie u dawcy
antygenu HDV:
HBsAg“+“
nerki
p³uca
serce
w¹troba
HDV (+)
zabronione
HDV (-)
oraz u dawcy
anty-HDV IgM I IgG
dozwolone
Konieczna
zgoda
biorcy
> 1:100
HDV (+)
W³ochy3,4
(CENTRO
NAZIONALE
TRAPIANTI)
zabronione
HDV(-)
oraz u dawcy
HBsAg“-“
nerki
p³uca
serce
w¹troba
anty-HDV IgM i IgG
> 1:100
– tylko w sytuacjach
ratuj¹cych ¿ycie
dopuszczalne
Konieczna
zgoda
biorcy
– i tylko, gdy u biorcy
przeciwcia³a
anty-HBs
≥10mlU/mL,:
Hiszpania5
HBsAg“+“
(ORGANIZACIÓN
NACIONAL DE
TRASPLANTES)
HBsAg“-“
nerki
p³uca
serce
w¹troba
Oznaczenie u dawcy
antygenu HDV:
HDV (+)
zabronione
HDV (-)
dopuszczalne
zabronione
3
Criteri generali per la valutazione di idoneità del donatore – Centro Nazionale Trapianti, Stato Regioni, 26.11.2003.
www.trapianti.ministerosalute.it/imgs/C_17_normativa_449_allegato.pdf
Decreto Ministrale 2.08. 2002 – criteri e modalità per la certificazione dell’ idoneità degli organi prelevati al trapianto
(Gazzetta Ufficiale del 04.11.2002 n. 258).
5 Criterios de selección del donante de órganos respecto a la transmisión de infecciones. 2 Edición. XI 2004. www.ont.es
4
63
KRAJ
BIORCA
Szwajcaria6
(SWISSTRANSPLANT)
HBsAg“+“
HBsAg“-“
HBsAg“+“
Francja7
(EFG FRANCE)
HBsAg“-“
Dania
Finlandia
Islandia
Norwegia
Szwecja8
(SCANDIATRANSPLANT)
HBsAg“+“
HBsAg“-“
NARZ¥D
WARUNKI
nerki
p³uca
serce
w¹troba
OCENA
UWAGI
dozwolone
zabronione
nerki
HDV (+)
zabronione
serce
p³uca
TYLKO w trybie
„URGENS“
dopuszczalne
w¹troba
TYLKO w trybie
„URGENS“
nerki
p³uca
serce
w¹troba
nerki
p³uca
serce
dopuszczalne
Konieczna
profilaktyka
antywirusowa
i HBIG
zabronione
TYLKO w trybie
„URGENS“
dopuszczalne
w¹troba
dopuszczalne
nerki
p³uca
serce
w¹troba
zabronione
Ma³gorzata Zelman
6
Ordinanza concemente il trapianto di organi, tessuti e cellule umani del 16.03.2007, n. 810.211.
www.swisstransplnat.org
7 Recommandations pour la mise en oeuvre de derogations permettant l’utilisation d’organes ou de cellules de donneurs
porteurs de marqueurs du virus de l’hepatite B ou de l’hepatite C. Saint – Denis, 23.12. 2005. www.afssaps.sante.fr
8 Friman V., Lindh M., Gunnavarsson G., yen D.: Guidelines for prevention of transmission of infectious diseases from
organ donors to recipients, 20.02.2007. www.scandiatransplant.org/INFSCA2007.pdf
64
Uwagi dotycz¹ce orzekania œmierci mózgu
Œmieræ jest zjawiskiem biologicznym, a wiêc nie nastêpuje w konsekwencji jej
stwierdzenia. Diagnoza œmierci przez wieki by³a bezproblemowa i podejmowano j¹
na podstawie objawów ustania kr¹¿enia i bezdechu. Wraz z wejœciem w ¿ycie w lipcu 2007 r. nowych przepisów i wprowadzeniem badañ instrumentalnych do diagnostyki œmierci mózgu definiuje siê j¹ jako nieodwracaln¹ utratê wszystkich funkcji ca³ego mózgu, z pniem mózgu w³¹cznie. Obecnie w diagnozowaniu œmierci mózgu
kluczowym pojêciem jest nieodwracalna utrata wszystkich funkcji mózgowych, a wiêc
œmieræ ca³ego mózgu. Postrzegamy umieranie jako proces. Rozwija siê on od os³abienia funkcji, a¿ do jej ca³kowitej utraty. Koñcowy punkt jest okreœlany jako œmieræ.
Poniewa¿ istotne funkcje ¿yciowe, takie jak kr¹¿enie i oddychanie mog¹ byæ dziœ podtrzymywane sztucznie, stwierdzenie nieodwracalnej utraty wszystkich funkcji mózgowych staje siê koniecznym i wystarczaj¹cym warunkiem stwierdzenia œmierci.
Uszkodzenie pierwotne i wtórne
W nowych kryteriach diagnostycznych dla stwierdzania œmierci mózgu w zakresie mechanizmu powstawania nieodwracalnego uszkodzenia tkanek mózgowia wprowadzono pojêcie uszkodzenia pierwotnego i wtórnego. Pierwotne – wystêpuj¹ w momencie zaistnienia uszkodzenia i dotycz¹ bezpoœrednio mózgowia. Zwykle zwi¹zane
s¹ z urazem, zamkniêciem lub pêkniêciem naczynia mózgowego (udar krwotoczny),
pêkniêciem malformacji naczyniowej, guzem mózgu i infekcj¹ mózgu. Wtórne – powodowane s¹ przez procesy wyzwolone poza mózgowiem i czêsto niewidoczne klinicznie w momencie powstania uszkodzenia. Zwi¹zane s¹ najczêœciej z niedotlenieniem (w przebiegu nag³ego zatrzymania kr¹¿enia), zamkniêciem naczynia mózgowego,
obrzmieniem mózgu, obrzêkiem cytotoksycznym, infekcj¹ (równie¿ opon mózgowordzeniowych), uszkodzeniem metabolicznym (np. hipoglikemia).
Uszkodzenie nadnamiotowe i podnamiotowe
W obrêbie jamy czaszki anatomia i patofizjologia urazu mózgu w naturalny sposób wyodrêbnia dwie przestrzenie wyznaczone konstrukcj¹ opony twardej – przestrzeñ nadnamiotow¹ i podnamiotow¹. Izolowane uszkodzenie obszaru mózgu wype³niaj¹cego przestrzeñ podnamiotow¹ – uszkodzenie struktur tylnego do³u czaszki
i dolnej czêœci pnia mózgu w pewnych sytuacjach klinicznych nie wywo³ywa³o ca³kowitego zatrzymania mózgowego przep³ywu krwi w przestrzeni nadnamiotowej. Pojawia³y siê w¹tpliwoœci, czy obszary te uleg³y jednoczasowemu nieodwracalnemu
zniszczeniu. Wprowadzenie badañ instrumentalnych do procedury stwierdzania
œmierci mózgu pozwala wykluczyæ czynnoœæ elektryczn¹ mózgu lub przep³yw krwi
przez mózgowie. W wiêkszoœci przypadków klinicznych obrzêk mózgu wynikaj¹cy
z jego uszkodzenia narasta od strony przestrzeni nadnamiotowej, a pieñ mózgu
umiera jako ostatnia jego czêœæ. W takich sytuacjach czynnikiem kwalifikuj¹cym
œmieræ mózgu jest nieodwracalny brak funkcji pnia mózgu.
65
Rozpoznanie œmierci mózgu opiera siê na stwierdzeniu
nieodwracalnej utraty jego funkcji.
Postêpowanie kwalifikacyjne jest wieloetapowe. Na etapie stwierdzeñ ustaliæ nale¿y etiologiê uszkodzenia mózgu, na kolejnym wykluczyæ nale¿y potencjalnie odwracalne przyczyny uszkodzenia mózgu, a na etapie badania klinicznego - wykazaæ brak odruchów nerwów czaszkowych i funkcji oœrodka oddechowego podczas próby bezdechu.
Instrumentalne badania potwierdzaj¹ce œmieræ mózgu
Celem rozpoznania œmierci mózgu w wiêkszoœci przypadków wystarczy przeprowadziæ klasyczn¹ procedurê z dok³adn¹ analiz¹ przyczyn, mechanizmów i skutków
uszkodzenia mózgu, opieraj¹c j¹ na badaniu klinicznym.
Jednak zdarzaj¹ siê szczególne sytuacje, w których badania kliniczne nie mog¹
byæ prawid³owo wykonane lub jednoznacznie interpretowane. Przepisy dopuszczaj¹ lub nakazuj¹ niekiedy potwierdzenie œmierci mózgu poprzez wykonanie jednego z dopuszczonych, instrumentalnych badañ dodatkowych. Dopuszczono dwie grupy badañ diagnostycznych: badania elektrofizjologiczne i badania oceniaj¹ce przep³yw
mózgowy. Brak czynnoœci elektrycznej mózgu wykazaæ nale¿y w eeg lub badaj¹c multimodalne (BAEP) lub somatosensoryczne (SSEP) potencja³y wywo³ane z pnia mózgu.
W ocenie mózgowego przep³ywu krwi wykonaæ wolno przezczaszkow¹ ultrasonografiê Dopplera, scyntygrafiê perfuzyjn¹ mózgu, angiografiê mózgow¹. W przepisach
do stwierdzania œmierci mózgu w zakresie badañ instrumentalnych okreœlono szczegó³owo sposób prawid³owego przeprowadzenia badañ z zastosowaniem odpowiedniego sprzêtu i techniki. Przepisy okreœlaj¹ równie¿ kwalifikacje, jakie musi mieæ
lekarz przeprowadzaj¹cy badanie i interpretuj¹cy wyniki.
Rozleg³e uszkodzenia twarzoczaszki, uszkodzenie ga³ki ocznej z masywnym obrzêkiem tkanek oczodo³u, sklepienia kostnego oczodo³u, piramidy koœci skroniowej, koœci podstawy czaszki mog¹ uniemo¿liwiæ wykonanie badania odruchów, gdy¿ istnieje prawdopodobieñstwo obwodowego uszkodzenie nerwów czaszkowych. Z protoko³u
procedury usuniêto wykluczenie chorych z drgawkami i prê¿eniami, a pojawienie
siê nietypowych odruchów trudnych jednoznacznie do interpretacji w trakcie obserwacji nakazuje zweryfikowaæ badanie neurologiczne. Zatrucie lub wczeœniejsze
zastosowanie terapeutyczne leków dzia³aj¹cych depresyjnie na OUN mo¿e uniemo¿liwiæ jednoznaczn¹ interpretacjê badania klinicznego. Resztkowa obecnoœæ tych substancji wynikaæ mo¿e z ich farmakokinetyki lub niedoskona³oœci badania toksykologicznego. Nale¿y pamiêtaæ, ¿e pomimo eliminacji stosowanej substancji z ustroju,
czêsto pozostaj¹ aktywne klinicznie metabolity, których dzia³anie utrudnia weryfikacjê badania przedmiotowego. W przypadku tych wybranych trudnoœci diagnostycznych, mimo braku dokonania wszystkich wykluczeñ, wolno nam kontynuowaæ procedurê pod warunkiem wykonania jednego z badañ potwierdzaj¹cych, zgodnie ze
wskazówkami zawartymi w przepisach.
Okres obserwacji wstêpnej
Wstêpna ocena stanu pacjenta spe³niaj¹cego kryteria œmierci mózgu okreœlona w etapie stwierdzeñ i wykluczeñ wymaga nastêpnie zastosowania odpowiednio
d³ugiej obserwacji przed rozpoczêciem badania klinicznego. Jeœli przyczyn¹ braku funk66
cji mózgu jest uszkodzenie wtórne to nale¿y obserwowaæ stan pacjenta przez 12 godzin, jeœli zaœ mamy do czynienia z pierwotnym uszkodzeniem mózgowia to okres obserwacji wstêpnej wynosi o po³owê krócej – 6 godzin.
Jednym z warunków prawid³owej oceny odruchów na etapie badania klinicznego
jest normotermia. Zdefiniowano hipotermiê, okreœlaj¹c j¹ jako temperaturê powierzchniow¹ ni¿sz¹ ni¿ 35 stopni C. Nale¿y utrzymywaæ tak¹ temperaturê przez ca³y okres prowadzonej diagnostyki œmierci mózgu.
Ocena odruchów pniowych
W etapie badania klinicznego nale¿y przeprowadziæ badanie odruchów nerwów
czaszkowych i próbê bezdechu zawsze dwukrotnie; w przypadku rozpoznania uszkodzenia pierwotnego mózgu w odstêpie 6 godzin, a w przypadku uszkodzenia wtórnego - 24 godzin. Wyj¹tkiem jest pierwotne podnamiotowe uszkodzenie mózgu,
które pozwala skróciæ odstêp miêdzy badaniami klinicznymi do 3 godzin. Jeœli przyczyn¹ nieodwracalnego uszkodzenia mózgu jest proces pierwotnie podnamiotowy,
obowi¹zkowo musimy zastosowaæ jedno z badañ potwierdzaj¹cych (z wyj¹tkiem badania potencja³ów wywo³anych z pnia mózgu, które nie zweryfikuj¹ uszkodzenia struktur nadnamiotowych).
Zawsze, bez wzglêdu na etiologiê uszkodzenia mózgu, jeœli zastosuje siê badanie
potwierdzaj¹ce, mo¿na skróciæ odstêp pomiêdzy dwoma badaniami klinicznymi do
3 godzin. Przepisy szczegó³owo nie okreœlaj¹, na jakim etapie diagnostyki nale¿y wykonaæ badanie potwierdzaj¹ce.
Badaj¹c odruchy nale¿y stosowaæ siê dok³adnie do przepisów okreœlaj¹cych przebieg badania.
W badaniu odruchu reakcji Ÿrenic na œwiat³o nie okreœlamy wielkoœci, symetrii
i kszta³tu Ÿrenicy. Ocenie podlega jedynie obserwacja zwê¿enia Ÿrenicy w reakcji na
œwiat³o badana obustronnie.
W próbie kalorycznej wstrzykujemy obustronnie do przewodu s³uchowego zewnêtrznego strumieñ zimnej (3-10 stopni C) soli fizjologicznej w iloœci 20 ml. Zawsze przed wykonaniem próby nale¿y sprawdziæ dro¿noœæ przewodów s³uchowych.
Oceny tej nie musi wykonaæ laryngolog, laryngolog nie musi tak¿e oceniaæ ci¹g³oœci
b³ony bêbenkowej.
Badanie reakcji bólowej w zakresie unerwienia nerwów czaszkowych polega na
stymulacji nerwu trójdzielnego. Stymulacja punktów kostnych nerwu nadoczodo³owego i podoczodo³owego podlega ocenie. Obszar unerwienia trzeciej ga³¹zki skórnej - nerwu bródkowego mo¿e mieæ mieszany zakres unerwienia czuciowego z nerwami rdzeniowymi odcinka szyjnego.
Dopuszczono równie¿ sposób polegaj¹cy na stymulacji bólowej nerwów obwodowych poprzez ucisk nasady p³ytki paznokciowej. W tym sposobie badania obserwacji i ocenie podlega zachowanie miêœni mimicznych twarzy (nerw VII – twarzowy).
Wywo³ana w ten sposób reakcja ruchowa z innego obszaru unerwienia ruchowego
nie podlega ocenie – jest znakiem funkcji rdzenia.
Nale¿y zwróciæ uwagê na prawid³owe zabezpieczenie rogówek roztworem soli fizjologicznej i opatrunkiem (ja³owe gaziki) po przeprowadzeniu badañ z ocen¹ zachowania siê ga³ek ocznych.
67
Test bezdechu
Istot¹ testu bezdechu jest stymulacja oœrodka oddechowego w pniu mózgu do
reakcji na wzrastaj¹ce ciœnienie parcjalne CO2 we krwi – najsilniejszy bodziec wzbudzaj¹cy odruchowe oddychanie, a wiêc proces automatyczny i niezale¿ny od naszej
woli. W trakcie próby obserwujemy zachowanie miêœni oddechowych i nadbrzusza.
Rozpoznanie trwa³ego bezdechu nastêpuje przy prê¿noœci CO2 60 mmHg oznaczonej we krwi têtniczej. Przed rozpoczêciem testu nale¿y usun¹æ azot z ustroju, zastêpuj¹c go tlenem poprzez wentylowanie badanego 100% tlenem przez 30 minut.
Nastêpnie, odpowiednio modyfikuj¹c wentylacjê nale¿y osi¹gn¹æ prawid³ow¹ prê¿noœæ CO2 i ustabilizowaæ pCO2 na poziomie 40 mmHg.
Aby uznaæ wa¿noœæ próby okreœlono przyrost pCO2 w trakcie obserwacji bezdechu jako wartoœæ przekraczaj¹c¹ 20 mmHg. Intencj¹ przeprowadzonego testu jest
wykazanie bezdechu przy prê¿noœci CO2 60 mmHg, jednoczeœnie uzyskuj¹c jej minimalny przyrost o 20 mmHg. Aby te warunki spe³niæ nale¿y obserwowaæ bezdech
przez oko³o 10 minut. Czasem wystarczy krótszy okres obserwacji do spe³nienia
warunków kluczowych i koniecznoœæ skrócenia czasu obserwacji nie wyklucza wa¿noœci przeprowadzonej próby. Zawsze nale¿y pobraæ krew w celu sprawdzenia, czy
nast¹pi³ oczekiwany wzrost prê¿noœci CO2
W przypadkach wystêpowania uszkodzeñ p³uc, zachowuj¹c istotê rozpoznania trwa³ego bezdechu dopuszczono zmodyfikowany sposób osi¹gniêcia warunku kluczowego,
czyli bezdechu przy prê¿noœci CO2 60 mmHg. Stosuj¹c kontrolowan¹ hipowentylacjê
tlenem, osi¹gn¹æ nale¿y têtnicz¹ prê¿noœæ CO2 na poziomie 60 mmHg i wtedy od³¹czyæ badanego od respiratora po czym zaobserwowaæ brak ruchów oddechowych.
Wiele kontrowersji budzi interpretacja zapisu okreœlaj¹cego dok³adn¹ wartoœæ
pocz¹tkow¹ pCO2 w teœcie (40 mmHg). W praktyce w³aœciwie niemo¿liwe staje siê
dok³adne uzyskanie jednej okreœlonej wartoœci, a nie zakresu wartoœci. Uznaj¹c za
cel badania okreœlenie zdolnoœci reakcji oœrodka oddechowego na wzrastaj¹cy poziom CO2 we krwi (im wy¿szy, tym wiêksza stymulacja oddychania) wolno rozpocz¹æ
próbê z poziomu wy¿szego ni¿ pCO2 40 mmHg. Dopuszczenie zastosowania zmodyfikowanego sposobu z zastosowaniem hipowentylacji w³aœciwie eliminuje okreœlenie wartoœci pocz¹tkowej, gdy¿ okres sztucznej wentylacji nie podlega obserwacji.
Traci wiêc sens okreœlenie zarówno wartoœci pocz¹tkowej jak i przyrostu, a kluczowym staje siê osi¹gniêcie prê¿noœci CO2 60 mmHg wyznaczaj¹cej definicjê bezdechu. Przepis jednak nie stanowi, jak tym sposobem okreœliæ definitywnie bezdech (jak
d³ugo obserwowaæ po od³¹czeniu wentylacji). Byæ mo¿e w niedalekiej przysz³oœci zastosowanie nowoczesnych respiratorów pozwoli w obiektywny sposób okreœliæ bezdech za pomoc¹ czu³ych detektorów czynnoœci wdechowej pacjenta. Jeœli pojawiaj¹ siê w¹tpliwoœci zwi¹zane z obserwowanymi reakcjami lub interpretacj¹ wyników
(np. u chorych z przewlek³¹ niewydolnoœci¹ oddechow¹), nale¿y zweryfikowaæ wynik
testu wykonuj¹c jedno z dopuszczonych instrumentalnych badañ potwierdzaj¹cych.
Odruchy rdzeniowe
U pacjentów z cechami œmierci mózgu mo¿e pojawiæ siê odruchowe i spontaniczne poruszanie siê ró¿nych czêœci cia³a. Odpowiedzialne za te ruchy s¹ neurony
rdzenia krêgowego.
68
Obecnoœæ takich odruchów i automatyzmów rdzeniowych u pacjentów z cechami œmierci mózgu nie wyklucza w ¿adnej mierze prawid³owego przeprowadzenia
procedury diagnostycznej prowadz¹cej do stwierdzenia œmierci osobniczej.
Wszystkie takie zjawiska zosta³y szczegó³owo opisane w przepisach za³¹cznika.
Pochodz¹ z rdzenia krêgowego lub nerwów obwodowych i zgodnie ze wspó³czesn¹
wiedz¹ medyczn¹ nie nale¿y ich mylnie interpretowaæ jako dowód na zachowan¹
czynnoœæ mózgu.
Trudnoœci w interpretacji badania neurologicznego b¹dŸ pojawienie siê nietypowych zjawisk i odruchów nakazuje w celu potwierdzenia œmierci mózgu wykonaæ
jedno z dopuszczonych instrumentalnych badañ potwierdzaj¹cych.
Œmieræ mózgu u dzieci
Odmiennoœci anatomiczne i patofizjologiczne mózgu ma³ego dziecka powoduj¹,
¿e trwa³oœæ i nieodwracalnoœæ uszkodzenia tkanek mózgowia wymagaj¹ zastosowania odpowiednio d³ugiego czasu obserwacji. Czêsto trudnoœci techniczne i wynikaj¹ca z nich niejednoznaczna ocena badania klinicznego powoduje, ¿e do rozpoznania œmierci mózgu obligatoryjnie nale¿y wykonaæ jedno z instrumentalnych badañ
potwierdzaj¹cych, zachowuj¹c d³ugi okres obserwacji.
Podzielono dzieci na trzy grupy wiekowe. Dzieci powy¿ej 2 roku ¿ycia podlegaj¹ procedurom diagnostycznym jak doroœli. Okres obserwacji wstêpnej we wszystkich
grupach wiekowych jest analogicznie 6 i 12 godzinny jak u doros³ych.
Dopuszczono wdro¿enie procedury u noworodków niedonoszonych, zachowuj¹c
minimalny okres 7 dni od urodzenia do mo¿liwoœci rozpoczêcia stwierdzania œmierci mózgu. Odstêp miêdzy badaniami klinicznymi wynosi 72 godziny, a rozpoznanie potwierdziæ nale¿y badaniem instrumentalnym.
U ma³ych dzieci (od 28 dnia do 2 roku ¿ycia) odstêp miêdzy badaniami wynosi co
najmniej 24 godziny i rozpoznanie równie¿ potwierdziæ nale¿y jednym z badañ instrumentalnych.
Nowe przepisy rozszerzy³y równie¿ kompetencje lekarskie. Badania diagnostyczne (próby) œmierci mózgu mo¿e wykonaæ teraz lekarz upowa¿niony przez ordynatora. Przepisy nie zabraniaj¹ lekarzowi prowadz¹cemu przeprowadzaæ procedury diagnostycznej stwierdzania œmierci mózgu i przewodniczyæ komisji ds. œmierci
osobniczej. Podobnie cz³onkowie komisji ds. œmierci osobniczej oraz jej przewodnicz¹cy mog¹ byæ powo³ani przez osobê upowa¿nion¹ decyzj¹ dyrektora zoz-u.
Nowe przepisy obowi¹zuj¹ od 17 lipca 2007 i wesz³y w ¿ycie wraz z opublikowaniem za³¹cznika do obwieszczenia „o kryteriach i sposobie stwierdzenia trwa³ego i nieodwracalnego ustania czynnoœci mózgu, ustalone przez specjalistów z dziedzin medycyny: anestezjologii i intensywnej terapii, neurologii, neurochirurgii oraz medycyny
s¹dowej”.
Tomasz Kubik
69
Schemat postêpowania diagnostycznego w przypadku
podejrzenia œmierci mózgu – Wojciech Saucha
70
Prace Komisji Europejskiej nad dyrektyw¹
dotycz¹c¹ standardów jakoœci i bezpieczeñstwa
w dziedzinie dawstwa i przeszczepiania narz¹dów
Komisja Europejska (EC Health and Consumer Protection Directorate, Directorate C – Public Health) przyjê³a, og³osi³a oraz skierowa³a do Parlamentu Europejskiego w dniu 30 maja 2007 r. komunikat „Dawstwo i przeszczepianie narz¹dów: strategia dzia³añ na poziomie europejskim” („Organ Donation and Transplantation: Policy
Actions at EU Level”, COM/2007/275 final).
Przedmiotem dzia³añ Komisji s¹ kluczowe problemy dawstwa i przeszczepiania
narz¹dów, a w szczególnoœci: ryzyko, jakoœæ i bezpieczeñstwo pobierania i przeszczepiania narz¹dów, niedobór narz¹dów do przeszczepienia oraz obwarowania prawne
w tej dziedzinie, w szczególnoœci w zakresie zapobiegania handlu narz¹dami. W wyniku wspólnych dzia³añ krajów cz³onkowskich Unii, uzgodnieñ, wymiany doœwiadczeñ
w zakresie procedur medycznych i uregulowañ prawnych w poszczególnych krajach
powstanie dyrektywa Unii Europejskiej dotycz¹ca standardów jakoœci i bezpieczeñstwa
dawstwa i przeszczepiania narz¹dów. Delegacjê do stworzenia i zastosowania ujednoliconych zasad dotycz¹cych zdrowia publicznego w krajach cz³onkowskich Unii,
w oparciu o procedurê wspólnych i zgodnych decyzji daje Parlamentowi Europejskiemu i Radzie Europy Traktat Unijny (Art. 152,4,a). Komisja Europejska przywo³uje tak¿e precedensy istnienia aktów prawnych o takim charakterze dotycz¹cych pobierania i przeszczepiania tkanek i komórek, a mianowicie dyrektywy Wspólnoty Europejskiej
2004/23/WE, 2006/17/WE i 2006/86/WE (teksty tych dyrektyw s¹ dostêpne na stronie www.poltransplant.org.pl).
Platform¹ uzgodnieñ zmierzaj¹cych do powstania nowej dyrektywy s¹ spotkania
ekspertów w zakresie dawstwa i przeszczepiania narz¹dów oraz spotkania grupy
roboczej w zakresie standardów jakoœci i bezpieczeñstwa z poszczególnych krajów
cz³onkowskich. Takich spotkañ w okresie od lipca 2007 do stycznia 2008 by³o ju¿
cztery.
Poni¿ej przedstawiono wybrane tematy, zagadnienia i problemy bêd¹ce treœci¹
spotkañ ekspertów.
1. Wykorzystywanie ludzkich narz¹dów w leczeniu wymaga odpowiednich standardów jakoœci i bezpieczeñstwa w celu zapobiegania przenoszeniu chorób. Nale¿y stworzyæ odpowiednie mierniki takiego bezpieczeñstwa i wprowadziæ je przy
pozyskiwaniu, przechowywaniu, transporcie i przeszczepianiu narz¹dów.
2. Standardy jakoœci i bezpieczeñstwa pobierania i wykorzystania narz¹dów powinny byæ porównywalne we wszystkich krajach Unii i ujednolicone na tyle, by daæ pewnoœæ, ¿e narz¹dy pobrane w jednym kraju cz³onkowskim maj¹ gwarancjê jakoœci
i mog¹ byæ przeszczepiane w innym.
3. Analiza ryzyko-zysk ma w dziedzinie przeszczepiania narz¹dów szczególne zastosowanie ze wzglêdu na powszechny niedobór narz¹dów oraz ze wzglêdu na ratuj¹cy ¿ycie charakter takiego leczenia. Dlatego korzyœci p³yn¹ce z leczenia prze-
71
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
72
szczepianiem narz¹dów pozwalaj¹ zaakceptowaæ wiêksze ryzyko zabiegu ni¿ ma
to miejsce w przypadku leczenia krwi¹ lub przeszczepianiem tkanek. W takim
ujêciu lekarzom przypada szczególna rola przy podejmowaniu decyzji o zaakceptowaniu narz¹dów do przeszczepienia.
Kluczow¹ rolê w zapewnieniu jakoœci i bezpieczeñstwa w poszczególnych krajach
Unii nale¿y oddaæ kompetentnym w tych sprawach instytucjom. Musz¹ one ustaliæ systemy autoryzacji procedur pobierania i przeszczepiania narz¹dów w oparciu o powszechne kryteria jakoœci i bezpieczeñstwa oraz autoryzacji oœrodków przeszczepiaj¹cych. Pozwoli to w przysz³oœci stworzyæ pe³n¹ i powszechnie dostêpn¹
listê takich oœrodków w ca³ej Europie.
Ocena potencjalnego dawcy pod k¹tem jakoœci i bezpieczeñstwa wykorzystania
narz¹dów odgrywa najwa¿niejsz¹ rolê. Taka ocena musi siê opieraæ na informacjach niezbêdnych, by dokonaæ rzetelnej z medycznego punktu widzenia analizy
ryzyka i korzyœci. Czynniki ryzyka dawcy i narz¹du musz¹ byæ zdefiniowane i udokumentowane, by dokonaæ odpowiedniej alokacji narz¹dów do odpowiednich biorców. Gromadzenie i przekazywanie informacji o dawcy powinno odbywaæ siê
w ustalony i jednolity sposób.
Warunki pobierania narz¹dów powinny podlegaæ autoryzacji kompetentnej instytucji, a sama autoryzacja powinna dotyczyæ oœrodka pobieraj¹cego, osób pobieraj¹cych, miejsca pobrania, urz¹dzeñ i sprzêtu.
Transport narz¹dów ma zapobiec uszkodzeniu narz¹dów. Pojemniki zawieraj¹ce
narz¹d powinny byæ odpowiednio i jednoznacznie oznakowane, ale z zapewnieniem poufnoœci danych medycznych i personalnych oraz zawieraæ niezbêdn¹ dokumentacjê.
System pobierania i przeszczepiania narz¹dów musi zapewniæ mo¿liwoœæ przeœledzenia i kontrolowania drogi narz¹du od dawcy do biorcy oraz musi mieæ
mo¿liwoœæ powiadamiania o nieprzewidzianych powik³aniach i zdarzeniach niepo¿¹danych.
Wielokrotnie dawca narz¹dów jest tak¿e dawc¹ tkanek. System pobierania i przeszczepiania narz¹dów musi byæ po³¹czony z systemem pobierania i przeszczepiania tkanek. Reakcje niepo¿¹dane u biorcy narz¹du powinny byæ tak¿e raportowane do oœrodka, który przechowuje lub wykorzysta³ tkanki od tego dawcy.
Eksport i import narz¹dów pomiêdzy krajami powinny byæ nadzorowane i autoryzowane przez kompetentn¹ instytucjê. Taka autoryzacja mo¿e z kolei mieæ
miejsce tylko wtedy, gdy narz¹d spe³nia powszechne kryteria jakoœci i bezpieczeñstwa.
Celem maksymalnego ograniczenia ryzyka z jednej oraz maksymalnego zwiêkszenia korzyœci, jakie p³yn¹ z przeszczepiania narz¹dów z drugiej strony w krajach
cz³onkowskich powinien dzia³aæ program procedur bezpieczeñstwa i jakoœci. Takie procedury powinny byæ wprowadzone, utrzymywane i realizowane przez ca³y
proces od pobrania do przeszczepienia i powinny obejmowaæ personel, organizacjê, pozwolenia, sprzêt, materia³y, dokumentacjê i przechowywanie danych. System ten powinien pos³ugiwaæ siê takimi niezbêdnymi narzêdziami jak audyty.
12. Personel zaanga¿owany bezpoœrednio w proces dawstwa, pozyskiwania, testowania, przechowywania, transportu i przeszczepienia narz¹dów powinien mieæ
odpowiednie wykszta³cenie i przejœæ specjalistyczne przeszkolenie.
13. Zalecane jest, by w szpitalach posiadaj¹cych potencja³ w zakresie pozyskiwania
narz¹dów zatrudniaæ osoby odpowiedzialne za proces identyfikacji mo¿liwoœci
pobrania. Taka osoba powinna byæ tak¿e odpowiedzialna za monitorowanie procesów pozyskiwania narz¹dów w tym szpitalu.
14. Jako zasadê naczeln¹ powinno siê przyj¹æ, ¿e program przeszczepiania narz¹dów powinien byæ budowany na zasadach dobrowolnoœci, bezinteresownoœci, altruizmu, nieodp³atnoœci i wiêziach solidarnoœci pomiêdzy dawc¹ i biorc¹ przeszczepu oraz z zachowaniem zasad anonimowoœci.
15. Dawcy ¿ywi s¹ nara¿eni na ryzyko wynikaj¹ce z wykonywania badañ niezbêdnych
do ich kwalifikacji jako dawców oraz z samego faktu pobrania narz¹du, komórek
lub tkanek. Mo¿liwe powik³ania dotycz¹ sfery medycznej, socjalnej, finansowej
i psychologicznej i w przypadku niekorzystnego obrotu spraw mog¹ prowadziæ do
niewydolnoœci dawcy w ww. obszarach ludzkiej aktywnoœci, a w najgorszym przypadku do œmierci dawcy. Bior¹c pod uwagê fakt, ¿e dawcy s¹ osobami zdrowymi i ¿e ich decyzja o oddaniu narz¹du ma charakter dobrowolny, odpowiednie
mierniki musz¹ byæ zastosowane w celu minimalizacji ryzyka zwi¹zanego z dawstwem narz¹dów. Musi byæ tak¿e wprowadzony system monitorowania ich stanu zdrowia po operacji pobrania narz¹du.
16. Kliniczne zastosowanie narz¹dów w leczeniu ma ograniczenie pod postaci¹ dostêpnoœci narz¹dów. Dlatego kryteria alokacji narz¹dów powinny mieæ charakter
czysto medyczny i byæ jasno okreœlone.
Jaros³aw Czerwiñski
73
Sprawozdanie z dzia³alnoœci
Polskiej Unii Medycyny Transplantacyjnej
w 2007 r.
1. Zorganizowanie Dni Transplantacji oraz inauguracji Unii (styczeñ 2007).
2. Szkolenie (2 dniowe) dla dziennikarzy zajmuj¹cych siê zdrowiem (marzec 2007).
3. Organizacja zajêæ dla m³odzie¿y w szko³ach licealnych (kwiecieñ, maj 2007), które
s¹ kontynuowane w 4 województwach. Lekcje w szko³ach w województwie mazowieckim, pomorskim, ma³opolskim i œl¹skim – ³¹cznie 270 godzin.
4. Rozpoczêcie szkolenia koordynatorów transplantacyjnych poprzez otwarcie
w Akademii Medycznej w Warszawie Podyplomowych Studiów Koordynatorów Pobierania i Przeszczepiania Narz¹dów. Pierwsze dwie 3 miesiêczne edycje mia³y
miejsce wiosn¹ i jesieni¹ 2007 r.. Kolejna rozpoczê³a siê 1 marca 2008 r.. W planach jest wyszkolenie oko³o 300 osób.
5. Wykonanie na zlecenie Unii przez IPSOS Demoskop badania postaw spo³eczeñstwa wobec przeszczepiania narz¹dów w kwietniu 2007 r., po wydarzenia zwi¹zanych z nag³oœnionym medialnie aresztowaniem Dr G.
6. Nawi¹zanie kontaktu z Komisj¹ Zdrowia w Brukseli oraz dr. Luc Noel’em z WHO
w Genewie i Regionalnym Biurem WHO w Kopenhadze. Œwiatowa Organizacja Zdrowia (podobnie jak Komisja Europejska) niezwykle aktywnie promuje pobieranie
i przeszczepianie narz¹dów.
7. Z inicjatywy Unii Senacka Komisja Zdrowia zorganizowa³a w dniu 12 czerwca
Konferencjê „Przeszczepianie narz¹dów i szpiku - potrzeby i mo¿liwoœci”. W wyniku tej konferencji Senacka Komisja Zdrowia wys³a³a do Pana Ministra Religi
i do Pani Premier Gilowskiej pismo z proœb¹ o uwzglêdnienie w planach bud¿etowych na rok przysz³y funduszów na Ogólnopolski Program Rozwoju Medycyny
Transplantacyjnej (niestety ze wzglêdu na wybory i zmianê rz¹du nie wprowadzono poprawki do bud¿etu). Pogram ten, choæ zatwierdzony przed 2 laty, finansowany by³ przez pierwsze 2 lata „szcz¹tkowo”. Zamiarem Unii jest przekonanie
rz¹dz¹cych i parlamentarzystów o potrzebie stworzenia (drog¹ ustawy) Narodowego Programu Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej na okres 5 lat (w którym
by³yby fundusze na promocjê idei przeszczepiania).
8. Spotkanie w koñcu czerwca z Marsza³kiem Sejmu RP, Panem Ludwikiem Dornem,
który obieca³, ¿e Sejm podejmie uchwa³ê do spo³eczeñstwa dotycz¹c¹ przeszczepiania narz¹dów. Ze wzglêdu na rozwi¹zanie parlamentu sprawa obecnie jest nieaktualna.
9. Nawi¹zanie kontaktu z Konferencj¹ Episkopatu Polski, z Kardyna³em Stanis³awem Dziwiszem i Arcybiskupem Kazimierzem Nyczem. List Pasterski zosta³ wyg³oszony we wszystkich parafiach w Polsce 23 wrzeœnia 2007 r. Sukces zawdziêczamy prof. Bogdanowi Micha³owiczowi.
10. Zorganizowanie w redakcji „¯ycia Warszawy” 2 debat publicznych na temat zgody na pobranie narz¹dów oraz na tematy prawne. Przewidziana jest jeszcze jedna debata na temat œmierci cz³owieka.
74
11. Wydanie 23-stronnicowego dodatku do „¯ycia Warszawy” w miesi¹cu wrzeœniu
pt. „Transplantologia”.
12. Wydanie w „¯yciu Warszawy” oœwiadczenia woli, wyra¿aj¹cego zgodê na pobranie narz¹dów.
13. Wspó³udzia³ w organizacji „Biegu po zdrowie” z has³em „Nie zabieraj narz¹dów
do nieba” przygotowanego przez Oddzia³ Szczeciñski TVP (czerwiec 2007).
14. Udzia³ w wielu programach radiowych (rozmowy ze s³uchaczami) i przekazach
telewizyjnych.
15. Przygotowanie promocyjnych zestawów z 7 p³ytami CD, na których zosta³y nagrane audycje radiowe pod wspólnym tytu³em „Sekrety przeszczepiana narz¹dów”.
Wydane zosta³o 200 zestawów CD celem rozes³ania do rozg³oœni radiowych,
szkó³ itp.
16. Realizacja dwóch zadañ publicznych, które finansuje Ministerstwo Zdrowia dotycz¹cych edukacji w dziedzinie przeszczepiania narz¹dów. W ramach powy¿szych
zadañ:
a. Opracowane i wydane zosta³y materia³y dla nauczycieli, uczniów oraz ulotki.
b. W opracowaniu materia³y z przeznaczeniem dla wyk³adów w seminariach
duchownych.
17. Zrealizowanie filmu na DVD dotycz¹cego skutecznoœci i bezpieczeñstwa
przeszczepiania nerki od dawcy ¿ywego (dystrybucja w 240 stacjach dializ w
Polsce).
18. Przygotowanie umowy z TVN Med na przygotowanie i realizacjê materia³ów merytorycznych oraz nagrañ i emisji dwóch audycji telewizyjnych.
19. Wspólnie z grup¹ Linemed powstaje Edukacyjna Witryna Internetowa dotycz¹ca
medycyny transplantacyjnej.
20. Emisja spotów dotycz¹cych transplantacji w okresie od wrzeœnia do grudnia, w
kinach Multikina w ca³ej Polsce. Spot realizowany przez Szko³ê Mistrzów Reklamy
przy Wy¿szej Szkole Przedsiêbiorczoœci i Zarz¹dzania im. Leona KoŸmiñskiego.
Wojciech Rowiñski
75
Kalendarium 2008
AST 12th Annual Winter Symposium
13–16 Marca, 2008
Emergence to Convergence: Management of High Risk Donors and Recipients
Rancho Las Palmas Resort and Spa, Rancho Mirage, California, USA
4th ELITA-ELTRA Winter Meeting
3–5 Kwietnia 2008
Cortina, W³ochy
www.elita.org
XIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Immunologii
Doœwiadczalnej i Klinicznej
14–17 Maja 2008
Kraków, Centrum Dydaktyczno-Kongresowe Wydzia³u Lekarskiego UJ CM
http://www.immuno2008.krakow.pl
43 Zjazd Europejskiego Towarzystwa Chirurgii Doœwiadczalnej
21–24 maja 2008,
Warszawa
http://www.essr2008.pl
American Transplant Congress 2008
31 maja – 4 czerwca 2008
Toronto, Kanada
http://www.atcmeeting.org/2008/
Konferencja Naukowo-Szkoleniowa Polskiego Towarzystwa
Hepatologicznego „Postêpy w Hepatologii”
22–24 czerwca 2008
Hotel Go³êbiewski, Miko³ajki
http://www.p-t-h.org
Joint International Congress of ILTS, ELITA and LICAGE
9–12 Lipca 2008, Palais de Congres
Pary¿, Francja
http://www.ilts.org/meetings/14th/index.cfm?section=CME
XXII International Congress of the Transplantation Society
10–14 sierpnia 2008
Sydney, Australia
Sympozjum Polskiego Towarzystwa Transplantacyjnego
11–13 wrzeœnia 2008
Bydgoszcz
International Conference: Therapeutic Drug Monitoring
in Optimizing the Immunosuppressive Therapy
26–27 wrzeœnia 2008, Hotel Hyatt Regency
Warszawa,
www.immunotdm.com
VI Sympozjum Postêpy w Immunosupresji
w Przeszczepianiu Narz¹dów Unaczynionych
11–13 grudnia 2008
Kraków
76