SpiS treści - Nomos - wydawnictwo naukowe

2
Komunikowanie
i zarządzanie
w społeczeństwie
informacyjnym
Wybrane zagadnienia
3
Redakcja
Lesław H. Haber
Komunikowanie
i zarządzanie
w społeczeństwie
informacyjnym
Wybrane zagadnienia
NOMOS
4
© Copyright by Zakład Wydawniczy »NOMOS«
Wszelkie prawa zastrzeżone. Książka ani żadna jej część nie może być przedrukowywana, ani w jakikolwiek
inny sposób reprodukowana czy powielana mechanicznie, fotooptycznie, zapisywana elektronicznie lub
magnetycznie, ani odczytywana w środkach publicznego przekazu bez pisemnej zgody wydawcy.
Recenzje: prof. zw. dr hab. Kazimierz Perechuda
prof. zw. dr hab. Jacek Wódz
Publikacja dofinansowana przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego
oraz Wyższą Szkołę Zarządzania i Bankowości w Krakowie ze środków na badania naukowe
Redakcja wydawnicza: Magdalena Pawłowicz
Redakcja techniczna: Dariusz Piskulak
II korekta: Kasper Świerzowski
Projekt okładki: Kompania Graficzna Joanna i Wojciech Jedlińscy
ISBN 978-83-7688-067-9
KRAKÓW 2011
Zakład Wydawniczy »NOMOS«
31-208 Kraków, ul. Kluczborska 25/3u; tel./fax (12) 626 19 21
e-mail: [email protected]; www.nomos.pl
5
Spis treści
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Część I
KOMUNIKOWANIE W SPOŁECZEŃSTWIE INFORMACYJNYM
Rozdział 1. Społeczeństwo informacyjne w ujęciu analitycznym
– Lesław H. Haber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
1.1.Geneza społeczeństwa informacyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
1.2.Koncepcje społeczeństwa informacyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
1.3.Segmentacja społeczeństwa informacyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
1.4. Funkcje i dysfunkcje społeczeństwa informacyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
1.5. Socjologia Internetu – nowy wymiar badań nad społeczeństwem
informacyjnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
Problemy do refleksji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Rozdział 2. Media społeczeństwa informacyjnego
– Tomasz Goban-Klas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
2.1.Media masowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
2.2. Komu służą media? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
2.3. Przekaz i jego treść . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
2.4. Publiczność odbiorcza i jej skład . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
2.5.Oddziaływanie komunikowania masowego i publicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
2.6.Mediamorfoza i prawa mediów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
2.7.Media cyfrowe i sieciowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
2.8.Media mobilne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
Problemy do refleksji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
Rozdział 3. Komunikacja interpersonalna w relacjach społecznych
– Andrzej Augustynek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
3.1.Komunikacja interpersonalna – podstawowe zagadnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
3.2.Rodzaje komunikacji pomiędzy ludźmi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
3.3.Typy komunikacji interpersonalnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
3.4.Mowa ciała w komunikacji interpersonalnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
3.5.Typy reakcji na komunikaty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
6
Spis treści
3.6.Przeszkody w komunikacji interpersonalnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
3.7.Reguły w komunikowaniu się . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
Problemy do refleksji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
Rozdział 4. Istota i projektowanie działań public relations
– Ewa Migaczewska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
4.1.Historia PR w zarysie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
4.2.Definicje public relations . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
4.3. Przygotowanie projektu działań PR – analiza etapów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
4.4.Czynniki sukcesu w PR – ostatnie uwagi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
Aneks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
Problemy do refleksji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
Rozdział 5. Marketing w praktyce socjologicznej
– Dorota Żuchowska-Skiba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
5.1. Koncepcje działań marketingowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
5.2. Marketing polityczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
5.4. Marketing społeczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
5.5. Demarketing jako strategia marketingu społecznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
5.6. Marketing społeczny w Internecie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
5.7.Marketing komercyjny polityczny i społeczny − podsumowanie . . . . . . . . . . . . 118
Problemy do refleksji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
Rozdział 6. Psychopatologia komunikacji sieciowej
– Andrzej Augustynek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
6.1. Człowiek w dobie Internetu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
6.2. Kryteria rozpoznania uzależnienia od Internetu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
6.3. Przyczyny uzależnień komputerowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
6.4. Predyspozycje do uzależnień komputerowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
6.5. Badania nad uzależnieniem od Internetu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
6.6. Terapia uzależnień komputerowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
6.7.Przykłady wybranych przypadków osób uzależnionych od Internetu . . . . . . . 144
6.8. Kilka słów podsumowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
Problemy do refleksji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
Rozdział 7. Pozycjonowanie informacji w Internecie
– Wiktor Adamus, Ireneusz Kaczmar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
7.1. Zasady funkcjonowania wyszukiwarek internetowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
7.2. Oddziaływanie wysokiej pozycji witryny w wyszukiwarkach na rozwój
organizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
7
Spis treści
7.3. Techniki pozycjonowania i wyszukiwania informacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
7.4. Identyfikacja czynników budowania popularności witryny organizacji
w sieci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
7.5. Metody wielokryterialne w procesie pozycjonowania informacji
− przykład empiryczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
Problemy do refleksji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
Rozdział 8. „Komunikowanie” na rynku pracy – nowe możliwości zawodowe
– Ewa Migaczewska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
8.1. Wykształcenie w zakresie nauk społecznych versus perspektywy
zawodowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
8.2. Profesjonalne kompetencje komunikacyjne w perspektywie szans
zawodowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
8.3. Społeczeństwo medialne – implikacje dla rynku pracy: konkluzje . . . . . . . . . . 187
Problemy do refleksji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
Część II
ZARZĄDZANIE W SPOŁECZEŃSTWIE INFORMACYJNYM
Rozdział 1. Projektowanie systemów zarządzania organizacjami
– Lesław H. Haber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
1.1. Kontekstualność procesów zarządzania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
1.2. Przegląd koncepcji zarządzania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196
1.3. Parametryzacja otoczenia firmy/organizacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
1.4. Struktura systemu zarządzania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207
1.5. Menadżer w procesie zarządzania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214
1.6. Sieciowe zarządzanie firmą w otoczeniu digitalnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220
Problemy do refleksji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224
Rozdział 2. Przedsiębiorczość w zarządzaniu
– Lesław H. Haber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226
2.1. Poznawcze aspekty wiedzy z zakresu przedsiębiorczości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226
2.2. Koncepcje i strategie w działalności przedsiębiorczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228
2.3. Rola otoczenia w prognozowaniu działań przedsiębiorczych . . . . . . . . . . . . . . . 232
2.4. Modele i style działań przedsiębiorczych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236
2.5. Technologia przedsiębiorczego zarządzania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245
Problemy do refleksji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250
8
Spis treści
Rozdział 3. Jak kierować karierą własną i podwładnych?
– Andrzej Augustynek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252
3.1. Etapy procesu kadrowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252
3.2. Nabór do pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258
3.3. Metody stosowane podczas rekrutacji zawodowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260
3.4. Etapy w okresie zatrudnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262
3.5. Poszukiwanie pracy w warunkach współczesnego rynku pracy . . . . . . . . . . . . . 268
Problemy do refleksji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271
Rozdział 4. Kultura organizacyjna w systemach zarządzania
– Maria Stojkow . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273
4.1. Przegląd sposobów definiowania kultury organizacyjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273
4.2. Czynniki wpływu na kulturę organizacyjną . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276
4.3. Wpływ kultury narodowej na kulturę organizacyjną . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278
4.4. Wymiary kultury organizacyjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281
4.5. Składniki kultury organizacyjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284
4.6. Funkcje kultury organizacyjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287
4.7. Typologie kultur organizacyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289
4.8. Zmiana kultury organizacyjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293
4.9. Przykład kultury organizacyjnej – kultura arabska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294
Problemy do refleksji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297
Rozdział 5. Jak skutecznie negocjować i rozwiązywać konflikty
– Andrzej Augustynek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299
5.1. Negocjacje jako proces komunikowania się w celu osiągnięcia
porozumienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299
5.2. Konflikt – jego rodzaje, uwarunkowania, cechy, fazy i sposoby
rozwiązywania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302
5.3. Jak negocjować, aby osiągnąć korzystne dla siebie porozumienie? . . . . . . . . . . 306
5.4. Reguły, taktyki, typy, style i „chwyty” występujące w negocjacjach . . . . . . . . . . 310
5.5. Fazy procesu negocjacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314
5.6. Psychologiczne determinanty sukcesu negocjacyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316
Problemy do refleksji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 318
Rozdział 6. Problemy etyki biznesu
– Wanda Takuska-Mróz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319
6.1. Uwarunkowania etyki biznesu w społeczeństwie informacyjnym . . . . . . . . . . . 319
6.2. Etyka i moralność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321
6.3. Etyka biznesu – problemy definicyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323
6.4. Etyka biznesu a kultura organizacyjna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325
Spis treści
9
6.5. Społeczna odpowiedzialność biznesu – CSR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329
6.6. Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa za ochronę środowiska . . . . . . 335
Problemy do refleksji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341
Rozdział 7. „Zarządzanie” na rynku pracy
– Krzysztof Matuszek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343
7.1. Zmiany na rynku pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343
7.2. Nowe zawody i stanowiska pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361
Część III
METODOLOGIA BADAŃ W SPOŁECZEŃSTWIE INFORMACYJNYM
Rozdział 1. Praktyczny wymiar metod i technik
– Lesław H. Haber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 365
1.1. „Mapa” postępowania badawczego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 365
1.2. Od teorii do praktyki – wymiar kontekstulany . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 368
1.3. Projektowane modele postępowań indukcyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372
1.4. Finał badań – wartość użytkowa projektu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 375
Problemy do refleksji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 377
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 377
Rozdział 2. Charakterystyka podejścia jakościowego
– Marian Niezgoda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379
2.1. Współczesne dylematy badawcze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379
2.2. Skąd zainteresowanie podejściem jakościowym? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381
2.3. Jakie trendy? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 388
2.4. Co dalej? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392
Problemy do refleksji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 393
Rozdział 3. Metody ilościowe w zarządzaniu i organizacji
– Wiktor Adamus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 396
3.1. Metody ilościowe versus metody jakościowe w zarządzaniu i organizacji . . . . . 396
3.2. Zastosowanie metody AHP do oceniania pracowników w organizacjach . . . . 402
Problemy do refleksji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 416
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 416
Rozdział 4. Internet i jego rola w procesie realizacji badań
– Magdalena Szpunar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418
4.1. Rola i znaczenie Internetu w badaniach ankietowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 418
4.2. Zalety badań internetowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 424
10
Spis treści
4.3. Wady badań internetowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 427
4.4. Jak zachęcać respondentów do wypełnienia ankiety online? . . . . . . . . . . . . . . . 432
Problemy do refleksji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 437
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 438
AUTORZY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441
Summary
Communication and Management in the Information Society: Selected Issues . . . . 443
11
Wprowadzenie
Non scholae, sed vitae discimus
Uczymy się nie dla szkoły, lecz dla życia
Lucius Annaeus Seneka
Wchodząc w życie zawodowe, możemy wydzielić trzy grupy: pracowników, menedżerów, przedsiębiorców. Do której grupy będziemy należeli −
zależy zarówno od nas samych, jak i panujących sytuacji na rynku pracy.
Wzorem kariery może być zarówno menedżer, jak i przedsiębiorca. Należy pamiętać, że aktualnie, niezależnie od posiadanych uzdolnień, własnej
intuicji, na rynku pracy liczy się zakres posiadanej wiedzy specjalistycznej
z zakresu komunikacji i zarządzania jako ważny atrybut osobistej konkurencyjności. Może on być bardzo pomocny zarówno w zdobywaniu kolejnych
szczebli w karierze menedżerskiej, jak i zaistnieniu w roli przedsiębiorcy –
właściciela własnej firmy.
Stąd celem niniejszego podręcznika jest przekazanie merytorycznej wiedzy
z zakresu komunikacji i zarządzania, mającej w przyszłości wpływ na pozycję
i autorytet menedżera, jak również przynoszące zysk, umiejętne zarządzanie
własnym biznesem.
Szczególnymi zaletami podręcznika są:
− zakres poruszanej problematyki z dziedziny komunikacji i zarządzania nawiązuje do wyznaczonych przez ministerstwo standardów kształcenia dla studiów pierwszego i drugiego stopnia na kierunkach komunikacji społecznej i zarządzania;
− elastyczność w doborze analizowanych problemów i zagadnień
umożliwia dodatkową inwencję interpretacyjną dla wykładowcy w zakresie tematyki, która go szczególnie interesuje;
− wielość przykładów praktycznych – case study − zamieszczonych
w tekście, które w zamyśle autorów mają pobudzić zainteresowania studentów/czytelników dla dalszego poszerzania wiedzy z zakresu komunikacji i zarządzania poprzez własne samokształcenie, dodatkowe szkolenia lub kursy związane z tą problematyką;
− innowacyjność analityczna związana z usadowieniem problematyki komunikacji i zarządzania w nowym otoczeniu, jakim jest społeczeństwo informacyjne, i wynikająca stąd specyficzna rola technologii
12
Wprowadzenie
teleinformatycznej w systemach sieciowego zarządzania poprzez Intranet, Ekstranet i Internet;
− połączenie części konceptualnej z zakresu komunikacji i zarządzania
z częścią metodologiczną wskazującą na konkretne metody i techniki badań odwołujące się do idei poznawczego empiryzmu, które mogą
mieć zastosowanie przy zbieraniu i analizowaniu materiałów empirycznych dla podejmowanych projektów, prac licencjackich czy prac magisterskich. Prezentowane metody i techniki mogą mieć również zastosowanie w dalszym doskonaleniu systemów komunikacji i zarządzania
w odniesieniu do konkretnych organizacji, firm i instytucji;
− ogólna przystępność informacyjna, albowiem czytelnikami podręcznika mogą być zarówno studenci uczelni państwowych, jak i niepublicznych kierunków związanych bezpośrednio z komunikacją i zarządzaniem; podręcznik może być jednocześnie uzupełnieniem dla studentów
nauk społecznych, humanistycznych, inżynieryjnych itp. oraz źródłem
samokształcenia;
− interdyscyplinarność w omawianiu poruszonej problematyki z zakresu komunikacji i zarządzania, która została wzbogacona m.in. o wątki:
socjologiczne, psychologiczne, informatyczne, medioznawcze, politologiczne, marketingowe, public relations, filozoficzne itp.
Prezentowane w podręczniku problemy i zagadnienia, zgodne z wyznaczonymi standardami kształcenia dla studiów pierwszego i drugiego stopnia, odwołują się do zalecanych przez ministerstwo przedmiotów: kształcenie w zakresie socjologii, nauki o komunikowaniu, public relations, podstawy
zarządzania, nauka o organizacji, zarządzanie zasobami ludzkimi, marketing,
nauka o koncepcjach zarządzania, przedsiębiorczości, etyka w zarządzaniu,
psychologia w zarządzaniu, negocjacje.
Wydzielona grupa zalecanych przez ministerstwo przedmiotów stanowi
merytoryczną konstrukcję niniejszego podręcznika, składającego się z trzech
części:
− Komunikacja w społeczeństwie informacyjnym;
− Zarządzanie w społeczeństwie informacyjnym;
− Metodologia badań w społeczeństwie informacyjnym.
W skład części I – Komunikacja w społeczeństwie informacyjnym –
wchodzą takie zagadnienia, jak: Społeczeństwo informacyjne w ujęciu analitycznym (L.H. Haber), Media społeczeństwa informacyjnego (T. Goban-Klas),
Komunikacja interpersonalna w relacjach społecznych (A. Augustynek), Istota
i projektowanie działań public relations (E. Migaczewska), Marketing w praktyce społecznej (D. Żuchowska-Skiba), Psychopatologia komunikacji sieciowej (A. Augustynek), Pozycjonowanie informacji w Internecie (W. Adamus,
I. Kaczmar), „Komunikowanie” na rynku pracy – nowe możliwości zawodowe
(E. Migaczewska).
Wprowadzenie
13
Część II podręcznika – Zarządzanie w społeczeństwie informacyjnym –
prezentuje następującą tematykę: Projektowanie systemów zarządzania organizacjami (L.H. Haber), Przedsiębiorczość w zarządzaniu (L.H. Haber), Procesy
kadrowe czyli zarządzanie zasobami ludzkimi (A. Augustynek), Kultura organizacyjna w systemach zarządzania (M. Stojkow), Negocjacje sposobem osiągania kompromisu i rozwiązywania konfliktów (A. Augustynek), Problemy etyki
biznesu (W. Takuska-Mróz), „Zarządzanie” na rynku pracy (K. Matuszek).
Część III podręcznika – Metodologia badań w społeczeństwie informacyjnym – obejmuje rozdziały: Praktyczny wymiar metod i technik (L.H. Haber), Charakterystyka podejścia jakościowego (M. Niezgoda), Metody ilościowe w zarządzaniu i organizacji (W. Adamus), Internet i jego rola w procesie
badań (M. Szpunar).
Dodatkowo każdy rozdział zakończony jest zbiorem problemów do refleksji. Stanowi to swoisty sprawdzian praktycznego zastosowania przyswojonych
przez czytelnika wiadomości w codziennej działalności w systemach komunikacji i zarządzania. Dla osób szczególnie zainteresowanych poszerzaniem wiedzy z wybranej tematyki na końcu każdego rozdziału znajduje się bibliografia
omawianego zagadnienia, wskazująca na szczególnie znaczące książki lub artykuły, jak również netografie z danej dziedziny.
Podręcznik został opracowany w oparciu o długoletnie doświadczenie badawcze i dydaktyczne związane z prowadzeniem przez autorów wykładów, seminariów o podobnej tematyce wśród studentów studiów stacjonarnych i niestacjonarnych Uniwersytetu Jagiellońskiego, Akademii Górniczo-Hutniczej
oraz Wyższej Szkoły Zarządzania i Bankowości w Krakowie.
Autorami podręcznika są pracownicy Katedry Socjologii i Psychologii
Zarządzania i Komunikowania z Akademii Górniczo-Hutniczej, którą kierowałem w latach 2001–2010. W projekcie uczestniczyli również wybitni naukowcy z Uniwersytetu Jagiellońskiego: prof. zw. dr hab. Tomasz Goban-Klas,
prof. dr hab. Marian Niezgoda oraz prof. dr hab. Wiktor Adamus.
Kończąc, pragnę podziękować Wydawnictwu „Nomos” − Pani Prezes
prof. dr hab. Irenie Borowik oraz sekretarzowi naukowemu dr. Romanowi Małeckiemu za osobiste zaangażowanie w wydanie niniejszego podręcznika.
Recenzentom − prof. zw. dr. hab. Kazimierzowi Perechudzie z Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu oraz prof. zw. dr. hab. Jackowi Wodzowi z Uniwersytetu Śląskiego jestem szczególnie wdzięczny za wnikliwe opinie,
w których pozytywne rekomendacje wydania książki znacznie przewyższają
wskazane możliwości uzupełnień niektórych kwestii z punktu widzenia ich
komunikatywności i merytoryczności, co też zostało uczynione.
Na szczególne podkreślenie zasługuje osobista inicjatywa prof. zw. dr. hab.
inż. Włodzimierza Roszczynialskiego, Rektora Wyższej Szkoły Zarządzania
i Bankowości w Krakowie, dotycząca dofinansowania wydania podręcznika,
któremu jestem serdecznie wdzięczny.
14
Wprowadzenie
Specjalne słowa podziękowania kieruję do Pań: mgr Katarzyny Janowskiej
i mgr inż. Anny Wesołowskiej zajmujących się przygotowaniem maszynopisu
podręcznika do wydawnictwa. Szczególnie chcę podkreślić ich sumienność,
terminowość, jak również osobistą inwencję w korektorskim doskonaleniu
maszynopisu. Życzę, ażeby każdy autor tekstów dysponował tak wspaniałym
i fachowym personelem.
W podsumowaniu, jako redaktor podręcznika, pragnę zaznaczyć, że moim
celem było rozbudzenie zainteresowań czytelników − studentów oraz wykładowców − dla praktycznego zastosowania wiedzy z zakresu komunikacji i zarządzania w świecie działań społecznych i biznesowych. Jednocześnie zdaję
sobie sprawę, że w tym ograniczonym przekazie wiadomości (versus grube
podręczniki amerykańskie) mogą występować pewne luki i uproszczenia, za
które z góry przepraszam i jestem otwarty na wszelkie sugestie czytelników,
mające na celu dalsze doskonalenie komunikatywności podręcznika w zakresie przekazywanej treści.
Lesław H. Haber