Spis treści

Spis treści
Słowo wstępne ....................................................................................................
7
Wprowadzenie .................................................................................................... 9
1. Teorie kultury i cywilizacji w sporze o Europę ........................................... 9
2. Założenia monografii poświęconej życiu i dziełu
Antona Hilckmana ......................................................................................... 13
Rozdział I
Contra torrentem. Życie i dzieło Antona Hilckmana ................................
1. Okres międzywojenny ....................................................................................
2. W więzieniach Gestapo i obozach koncentracyjnych ................................
3. Czasy powojenne ............................................................................................
Rozdział II
Feliks Koneczny i Anton Hilckman o kulturze i cywilizacji .....................
1. Dzieje problemu kultury i cywilizacji ..........................................................
1.1. Paideia i cultura filozofii starożytnej .....................................................
1.2. Trójmian Arystotelesa: theoria – praksis – poiesis .............................
1.3. Civilitas, humanitas, romanitas starożytnego Rzymu i religio
filozofii średniowiecznej ........................................................................
1.4. Kultura i cywilizacja w filozofii nowożytnej i współczesnej ..............
2. Cywilizacja jako „metoda” (Koneczny) i „forma” (Hilckman) .................
3. Konecznego nauka o cywilizacjach w ujęciu Hilckmana .........................
3.1. Definicja, dziedziny i typy cywilizacji ..................................................
3.2. Istota cywilizacji ......................................................................................
a) Trójprawo (personalizm a gromadność) .........................................
b) Quincunx ............................................................................................
c) Zasada współmierności .....................................................................
20
20
33
37
52
54
55
58
66
70
78
89
89
95
96
101
103
4
Spis treści
3.3. Kryteria wielości cywilizacji ..................................................................
a) Moralność i postawa człowieka wobec czasu .................................
b) Prawo i źródła prawa .........................................................................
c) Tożsamość narodowa .........................................................................
3.4. Cywilizacyjny dramat narodów Europy ...............................................
a) Turanizm .............................................................................................
b) Bizantynizm ........................................................................................
c) Cywilizacja łacińska ...........................................................................
106
107
108
110
112
114
118
121
Rozdział III
Metoda i systematyka porównawczej nauki o cywilizacjach ....................
1. Metoda indukcyjno-porównawcza ...............................................................
1.1. Dedukcja czy indukcja? ..........................................................................
1.2. Indukcja porównawcza Konecznego i Hilckmana ..............................
2. Porównawcza nauka o cywilizacjach w systemie nauk
humanistycznych ............................................................................................
2.1. Porównawcza nauka o cywilizacjach a filozofia
(filozofia historii) ....................................................................................
2.2. Porównawcza nauka o cywilizacjach a socjologia ..............................
2.3. Porównawcza nauka o cywilizacjach a polityka
(geopolityka) ...........................................................................................
2.4. Porównawcza nauka o cywilizacjach a etnologia
i językoznawstwo ....................................................................................
3. Cywilizacje a religie ........................................................................................
4. Koneczny a Spengler ......................................................................................
169
170
181
Rozdział IV
Antona Hilckmana filozofia sensu .................................................................
1. Filozofia istoty, sensu, celu ............................................................................
2. Moralność i etyka: sens-cel ludzkiego życia ................................................
2.1. O istocie i znaczeniu wolności ..............................................................
2.2. Obowiązek, namiętność i pasja .............................................................
2.3. O istocie szczęścia ...................................................................................
2.4. O istocie wychowania, polityki i techniki ............................................
a) Wychowanie (Bildung) ......................................................................
197
197
202
206
215
220
222
222
126
126
131
139
152
159
161
165
Spis treści
b) Polityka ................................................................................................
c) Fenomen techniki ..............................................................................
3. Filozofia historii ..............................................................................................
3.1. Historiozofia a prawa dziejowe .............................................................
3.2. O istocie i sensie historii ........................................................................
Rozdział V
Hilckmanowska teoria cywilizacji a polityka ..............................................
1. Polityka jako praksis nauki o cywilizacjach ................................................
1.1. Cywilizacyjne uwarunkowania idei politycznych ...............................
a) Nacjonalizm ........................................................................................
b) Internacjonalizm ................................................................................
c) Uniwersalizm ......................................................................................
1.2. Polityczne pseudoreligie a wychowanie obywatelskie ......................
1.3. Moralność i polityka: doktryna Pawła Włodkowica .........................
2. Rozważania o Niemczech .............................................................................
2.1. Dziedzictwo niemieckie a pruskie ........................................................
2.2. Niemcy na rozdrożu – okres międzywojenny i narodowy
socjalizm ..................................................................................................
2.3. Niemcy w Europie ...................................................................................
3. „Amici Poloniae” ............................................................................................
3.1. Polska i Niemcy w perspektywie porównawczej nauki
o cywilizacjach ........................................................................................
3.2. Ideologia pruska a stosunki niemiecko-polskie ..................................
4. Cywilizacyjno-polityczna wizja Europy ......................................................
5
225
227
230
230
238
248
252
253
259
262
263
266
270
279
280
290
298
303
304
311
322
Zakończenie. Aktualność myśli Antona Hilckmana .................................. 337
Bibliografia ......................................................................................................... 342
Indeks osób ......................................................................................................... 356