spis treści

REHABILITACJA
poi redakcją
prof. dr. hab. med.
Jerzego Kiwerskiego
Warszawa
Wydawnictwo Lekarskie PZWL
SPIS TREŚCI
I.
C Z Ę ŚĆ O G Ó L N A
1.
W stęp - Jerzy K iw e r s k i......................................................................................
13
2.
H isto ria reh ab ilitac ji - Marek K r a s u s k i.......................................................
15
3.
W spółczesne poglądy n a reh ab ilitację - Jerzy K iw e r s k i.........................
26
4.
N astępstw a d łu gotrw ałego u n ieru ch o m ien ia - Jerzy K iw e r s k i..............
38
5.
N eurofizjologiczne podstaw y rehabilitacji ruchow ej
- Ryszard K i n a ls k i ...............................................................................................
5.1. Kontrola nerwowa r u c h u .........................................................................................
5.1.1. Jednostka ruchowa mięśnia szkieletowego ..............................................
5.1.2. Struktury i funkcje mózgu oraz móżdżku związane z kontrolą nerwową
r u c h u ...........................................................................................................
5.1.3. Neuromechanizmy integracyjne prawidłowej izaburzonej kontroli ruchu
5.1.4. Neuromechanizm równowagi ....................................................................
5.1.5. Neuromechanizmy lo k o m o cji....................................................................
5.2. Plastyczność i regeneracja układu nerwowego.......................................................
5.2.1. Plastyczność i regeneracja jednostki ruchowej ........................................
5.2.2. Plastyczność i regeneracja n e u ro n u ..........................................................
5.2.3. Plastyczność m ó z g u ...................................................................................
Techniki k in ezyterapeutyczne stosow ane w reh ab ilitacji Wojciech C h y d z iń s k i............................................................................................
6.1. Zadania kinezyterapii...............................................................................................
6.2. Cele kinezyterapii.....................................................................................................
6.3. Techniki stosowane w kinezyterapii.......................................................................
6.3.1. Ćwiczenia b ie rn e ..........................................................................................
6.3.2. Ćwiczenia czynno-bieme.............................................................................
6.3.3. Ćwiczenia czynne .......................................................................................
6.3.4. Ćwiczenia synergistyczne..........................................................................
6.3.5. Metoda reedukacji nerwowo-mięśniowej .................................................
6.3.6. Ćwiczenia ogólnokondycyjne....................................................................
49
49
50
53
55
58
61
61
62
64
65
6.
70
70
71
71
71
75
76
84
84
85
5
6.3.7. Ćwiczenia w w o d z ie ................................................................................
6.3.8. Pionizacja i nauka chodzenia....................................................................
89
90
T erap ia m an u aln a i je j m iejsce w re h ab ilitacji A nna M a r c in k o w s k a .........................................................................................
94
W y b ran e zag ad n ienia z zak resu zastosow ania zabiegów
fizykoterapeutycznych w re h ab ilitacji Barbara G oraj-Szczypiorow ska......................................................................
Zagadnienia w stę p n e ............................................................................................
T erm oterapia........................................................................................................
8.2.1. K rioterapia...............................................................................................
Elektroterapia........................................................................................................
M agnetoterapia.....................................................................................................
Biostymulacja laserowa.........................................................................................
Ultradźwięki ........................................................................................................
104
104
108
112
118
126
129
132
In ż y n ie ria re h ab ilitac y jn a Roman P a ś n ic z e k ...............................................................................................
Aparaty ortotyczne narządii m c h u ......................................................................
9.1.1. W prow adzenie.........................................................................................
9.1.2. Zaopatrzenie ortotyczne kończyn dolnych..............................................
9.1.3. Zaopatrzenie aktywne w ortotyce kończyn dolnych...............................
9.1.4. Zaopatrzenie ortotyczne kończyny g ó rn e j..............................................
9.1.5. Materiały stosowane w o rto ty ce.............................................................
Funkcjonalna elektrostymulacja kończyn ..........................................................
9.2.1. Założenia o g ó ln e ......................................................................................
9.2.2. Układ nerw-mięsień. Hierarchia systemu sterow ania...........................
9.2.3. Kryteria doboru i określenie punktówstymulacyjnych m ię ś n i..............
9.2.4. Określenie parametrów impulsu do uzyskania skurczu tężcowego . . .
Stymulacja jako metoda terapeutyczna................................................................
Perspektywy rozwoju F E S ...................................................................................
139
139
139
139
145
147
148
149
149
151
152
153
161
162
10. P ro te ty k a - Michał Dziewulski, Szymon Janicki ......................................
10.1. Część o g ó ln a........................................................................................................
10.1.1. W stęp........................................................................................................
10.1.2. Rys h isto ry czn y ......................................................................................
10.2. Część szczegółowa - nowoczesne zaopatrzenie protetyczne kończyn dolnych
10.2.1. Protetyka stopy........................................................................................
10.2.2. Protetyka g o le n i....................................................................................
10.2.3. Protetyka uda .......................................................................................
10.2.4. Protetyka b io d r a ....................................................................................
10.3. Część uzupełniająca............................................................................................
10.3.1. Problem amputacji wielokończynowych ..............................................
10.3.2. Problem nadwagi u chorych po am putacjach........................................
10.3.3. Protezy - ich akceptacja i używanie ....................................................
10.3.4. Amputacja i zaprotezowanie a życieseksualne......................................
10.3.5. Protetyka u d z i e c i ...................................................................................
167
167
167
169
170
171
173
181
186
189
189
189
190
190
191
11. Psychologiczne problem y osób niepełnospraw nych ruchow o Teresa T a rko w ska ...............................................................................................
11.1. Wstęp .................................................................................................................
11.2. Ogólne problemy psychologiczne osób niepełnosprawnych ru c h o w o ............
193
193
194
7.
8.
8.1.
8.2.
8.3.
8.4.
8.5.
8.6.
9.
9.1.
9.2.
9.3.
9.4.
6
11.2.1.
11.2.2.
11.2.3.
11.2.4.
Poczucie własnej w artości..........................................................................
Psychologiczne aspekty bólu ....................................................................
S t r e s ............................................................................................................
Najczęściej występujące problemy psychopatologiczne u osób z zabu­
rzoną sprawnością ru c h o w ą.......................................................................
11.3. Specyficzne problemy psychologiczne związane z czasem wystąpienia
dysfunkcji narządu ruchu ......................................................................................
11.3.1. Niepełnosprawność ruchowa od u ro d z en ia..............................................
11.3.2. Niepełnosprawność ruchowa powstająca nagle, w wyniku urazu lub
choroby.........................................................................................................
11.3.3. Niepełnosprawność mchowa postępująca w przebiegu schorzeń
przewlekłych................................................................................................
11.4. Program psychoterapeutyczno-rehabilitacyjny realizowany w Ośrodku Rehabili­
tacji Społecznej Specjalistycznego Centrum Leczenia i Rehabilitacji Schorzeń
Narządu Ruchu w Konstancinie.............................................................................
194
196
198
200
205
205
208
212
214
12.
O rzecznictw o i problem y reh ab ilitac ji zaw odow ej - Marek Krasuski . 221
II.
C Z Ę ŚĆ SZ C Z EG Ó ŁO W A
1. D iagnostyka w schorzeniach n a rz ą d u ru c h u - Adam Ogonowski . . .
1.1. Badanie podmiotowe (wywiad, anamneza) ...........................................................
1.1.1. Główne dolegliwości...................................................................................
1.1.2. Wywiad chorobowy ...................................................................................
1.2.3. Wywiad rodzinny.........................................................................................
1.2.4. Przebieg dotychczasowego lecz en ia.........................................................
1.2. Badanie przedmiotowe (kliniczne)..........................................................................
1.2.1. Oględziny lekarskie ...................................................................................
1.2.2. Badanie palpacyjne......................................................................................
1.2.3. Pomiar długości i obwodów k o ń c z y n ........................................................
1.2.4. Badanie zakresu mchu w staw ach ..............................................................
1.2.5. Badanie siły m ięśniow ej.............................................................................
1.2.6. Testy diagnostyczne ...................................................................................
1.3. Badania dodatkowe...................................................................................................
1.3.1. Rentgenodiagnostyka...................................................................................
1.3.2. Ultrasonografia.............................................................................................
1.3.3. Tomografia kom puterow a..........................................................................
1.3.4. Badanie rezonansu m agnetycznego...........................................................
1.3.5. Elektrom iografia.........................................................................................
1.3.6. Artroskopia...................................................................................................
1.3.7. Scyntygrafia kośćca ...................................................................................
1.3.8. Inne badania diagnostyczne.......................................................................
229
229
229
231
231
231
232
232
234
234
235
239
239
240
241
241
241
242
242
242
242
243
2. E lek tro d iag n o sty k a - Ryszard K i n a l s k i ........................................................
2.1. Elektrodiagnostyka k la sy c z n a ................................................................................
2.2. Elektrom iografia......................................................................................................
2.2.1. Polielektromiografia...................................................................................
2.3. Elektroneurografia...................................................................................................
2.3.1. Przewodnictwo nerwowe.............................................................................
2.3.2. Transmisja nerwowo-mięśniowa.................................................................
2.4. O druchy.....................................................................................................................
2.4.1. Odruch ścięgnisty .....................................................................................
244
244
247
249
249
250
251
251
251
7
2.5.
2.6.
2.7.
2.8.
3.
2.4.2. Odruch Hoffm anna...................................................................................
2.4.3. Fala F ........................................................................................................
2.4.4. Toniczny odruch wibracyjny....................................................................
2.4.5. Odruch m rugania......................................................................................
2.4.6. Nocyceptywny odruch zg ięcio w y ...........................................................
Elektroencefalografia............................................................................................
2.5.1. Magnetoencefalografia.............................................................................
Potencjały w yw ołane............................................................................................
Modulacja odruchu Hoffmanna ..........................................................................
Antycypacja przystosowania postaw nego...........................................................
252
252
253
253
253
254
254
255
258
259
Rehabilitacja schorzeń wieku d z iec ięc e g o .............................................
263
263
265
3.1. Wady wrodzone kończyn - Mieczysław K ow alski..............................................
3.1.1. Mianownictwo i podziały wad wrodzonych k o ń cz y n ............ ...
3.1.2. Omówienie wad wrodzonych kończyn na podstawie klasyfikacji
S v an so n a..................................................................................................
3.1.3. Rehabilitacja dzieci z wrodzonymi wadami k o ń cz y n ............................
3.2. Wady wrodzone kręgosłupa i klatki piersiowej - Mieczysław Kowalski . . . .
3.2.1. Rozszczep k ręg o słu p a.............................................................................
3.2.2. Inne wady wrodzone kręgosłupa.............................................................
3.2.3. Wady wrodzone kręgosłupa sz y jn e g o ....................................................
3.2.4. Zespół K lippla-Feila................................................................................
3.2.5. Wrodzony kręcz s z y i ................................................................................
3.2.6. Wady wrodzone dolnego odcinka kręgosłupa, niedorozwój lub
całkowity brak kości krzyżow ej..............................................................
3.2.7. Wady wrodzone ż e b e r .............................................................................
3.2.8. Żebro s z y j n e ............................................................................................
3.2.9. Choroba Sprengla ...................................................................................
3.2.10. Klatka piersiowa lejkowata.......................................................................
3.2.11. Klatka piersiowa k u rz a .............................................................................
3.3. Wady postawy - Izabella Barcińska, Anna Dubielis ........................................
3.3.1. Definicja wady p o s ta w y ..........................................................................
3.3.2. Schemat badania postawy .......................................................................
3.3.3. Metody dokumentacji postawy.................................................................
3.3.4. Zmienność postawy ................................................................................
3.3.5. Podstawowe zasady profilaktykii leczenia wad postaw y.......................
3.3.6. Zasady wykonywania ćwiczeń korekcyjnych........................................
3.3.7. Typy wad p o sta w y ...................................................................................
3.3.8. Prognozowanie.........................................................................................
3.4. Boczne skrzywienie kręgosłupa (skolioza)- Marek Krasuski.............................
3.4.1. Etiologia ..................................................................................................
3.4.2. Teorie powstawania skrzywień bocznych kręgosłupa...........................
3.4.3. Badanie kliniczne......................................................................................
3.4.4. Badania dodatkowe...................................................................................
3.4.5. Leczenie ..................................................................................................
3.5. Choroba Scheuermanna - Jerzy K iw e rsk i...........................................................
3.5.1. Eliopatogeneza.........................................................................................
3.5.2. Diagnostyka ............................................................................................
3.5.3. Metody postępowania .............................................................................
3.5.4. Prognozowanie.........................................................................................
3.6. Mózgowe porażenie dziecięce - Janina B. Michałowska-Mrożek.....................
3.6.1. Etiologia ..................................................................................................
3.6.2. Postacie kliniczne mózgowego porażenia dziecięcego .........................
266
278
281
281
286
288
289
290
291
292
292
293
294
296
298
298
298
301
302
303
304
307
313
314
315
321
323
326
330
341
341
343
348
353
355
356
359
3.6.3. Wczesne rozpoznanie mózgowego porażenia dziecięcego ......................
3.6.4. Postępowanie lecznicze i rehabilitacyjne .................................................
3.7. Okołoporodowe uszkodzenie splotu ramiennego - Jerzy K iw e rsk i....................
3.7.1. Warunki anatomiczne splotu ram iennego.................................................
3.7.2. Patogeneza porodowego urazu splotu ramiennego ..................................
3.7.3. Kliniczne postacie porażeń..........................................................................
3.7.4. Diagnostyka ...............................................................................................
3.7.5. Późne następstwa urazu splotu ram iennego..............................................
3.7.6. Leczenie .....................................................................................................
363
372
384
384
385
385
386
386
387
4. R eh ab ilitacja uszkodzeń u ra z o w y c h .............................................................
4.1. Rehabilitacja w urazowych uszkodzeniach u dzieci - MarekK rasuski.................
4.1.1. Urazy ośrodkowego układu nerwowego u d z i e c i .....................................
4.1.2. Złamania nadklykciowe kości ramiennej u d zieci.....................................
4.1.3. Leczenie usprawniające po złamaniach k o ń c z y n .....................................
4.1.4. Leczenie usprawniające po złamaniach o b o jc z y k a ..................................
4.1.5. Podwichnięcie głowy kości promieniowej.................................................
4.1.6. Leczenie usprawniające po amputacji k o ń cz y n ........................................
4.2. Urazowe uszkodzenia u dorosłych..........................................................................
4.2.1. Rehabilitacja w uszkodzeniach urazowych u dorosłych - Piotr Tederko .
4.2.2. Amputacje urazowe - Krzysztof W asiak....................................................
4.2.3. Urazy kręgosłupa szyjnego - Jerzy K iw e rsk i...........................................
4.2.4. Leczenie usprawniające chorych po urazie kręgosłupa i rdzenia kręgowe­
go w odcinku piersiowym i lędźwiowym - Marek K ra su sk i...................
4.2.5. Urazy obwodowego układu nerwowego - Jerzy Kiwerski ......................
4.2.6. Powikłania w leczeniu urazów rdzenia kręgowego - Jerzy Kiwerski . . .
391
391
395
402
405
406
408
409
411
411
426
447
5. R eh ab ilitacja schorzeń u dorosłych i osób starszych ............................
5.1. Schorzenia szyjnego odcinka kręgosłupa - Jerzy K iw erski..................................
5.1.1. W prowadzenie............................................................................................
5.1.2. Następstwa uszkodzenia krążka międzykręgow ego..................................
5.1.3. Schorzenia kręgosłupa szyjnego w przebiegu reumatoidalnego
zapalenia staw ów .........................................................................................
5.2. Zespoły bólowe odcinka lędźwiowego kręgosłupa (bóle krzyża) Marek K rasuski.........................................................................................................
5.2.1. D yskopatie...................................................................................................
5.2.2. Kręgozm yk...................................................................................................
5.2.3. Zmiany zwyrodnieniowe.............................................................................
5.2.4. Inne przyczyny zespołu bólu k rzy ża...........................................................
5.2.5. Diagnostyka różnicowa................................................................................
5.2.6. Badania dodatkowe......................................................................................
5.2.7. Leczenie bólów k rzy ża................................................................................
5.3. Zmiany zwyrodnieniowo-przeciążeniowe dużych stawów - Marek Krasuski . .
5.3.1. Ogólne założenia leczenia choroby zwyrodnieniowej s ta w ó w ................
5.3.2. Zmiany zwyrodnieniowe b io d ra .................................................................
5.3.3. Zmiany zwyrodnieniowe kolana (gonartroza)...........................................
5.3.4. Zespół bolesnego barku .............................................................................
5.3.5. Leczenie usprawniające w reumatoidalnym zapaleniu stawów Marek Krasuski.............................................................................................
5.3.6. Osteoporoza - Iwona Garwacka-Jodzis....................................................
5.4. Schorzenia układu nerwowego - Jerzy Kiwerski .................................................
5.4.1. W prowadzenie.............................................................................................
5.4.2. Uszkodzenia m ó z g u ...................................................................................
513
513
513
514
472
488
496
527
533
537
540
542
544
549
550
551
560
565
571
576
579
582
595
615
615
617
9
5.4.3. Schorzenia demielinizacyjne....................................................................
5.4.4. Zapalenie rdzenia kręgowego .................................................................
5.4.5. Rdzeniowy zanik m ię ś n i..........................................................................
5.4.6. Ostre zapalenie rogów przednich rdzenia (choroba Heinego-Medina) .
5.4.7. Przewlekle zespoły pozapiramidowe.......................................................
5.4.8. Guzy wewnątrzkanałowe..........................................................................
5.4.9. Zapalenie wielonerwowe i wielokorzeniowe ........................................
5.4.10. Miopatie ..................................................................................................
5.4.11. Podsumowanie.........................................................................................
5.5. Odrębności postępowania w amputacjach naczyniowych - Krzysztof Wasiak .
5.5.1. W stę p ........................................................................................................
5.5.2. Przyczyny wykonywania amputacji naczyniow ych...............................
5.5.3. Wskazania do amputacji kończyn w przebiegu schorzeń naczyń . . . .
5.5.4. Wybór poziomu amputacji niedokrwionej kończyny ............................
5.5.5. Najczęstsze poziomy amputacji kończyn dolnych wykonywanych
z powodu niedokrw ienia..........................................................................
5.5.6. Odmienności usprawniania po amputacjach naczyniowych..................
5.6. Rehabilitacja kardiologiczna po zawale serca i zabiegach kardiochirurgicz­
nych - Stanisław Rudnicki, Krzysztof Mazurek, Barbara Kazimierska, Ewa
Rydzewska, Ryszard Piotrowicz ..........................................................................
5.6.1. W stę p .........................................................................................................
5.6.2. Wpływ hipokinezji i(lub) unieruchomienia na zaburzenia homeostazy
ustroju........................................................................................................
5.6.3. Cele rehabilitacji kardiologicznej ...........................................................
5.6.4. Organizacja rehabilitacji..........................................................................
5.6.5. Pracownicy w rehabilitacji.......................................................................
5.6.6. Diagnostyka kardiologiczna....................................................................
5.6.7. Rehabilitacja kardiologiczna........................
5.6.8. Podsumowanie.........................................................................................
5.7. Rehabilitacja pulmonologiczna - Anna D oboszyńska........................................
5.7.1. Określenia ................................................................................................
5.7.2. E d u k a c ja ..................................................................................................
5.7.3. Trening fizyczny i ćwiczenia mięśni oddechowych...............................
624
625
626
627
628
628
629
630
631
632
632
632
633
634
Skorowidz
691
..................................................................................................................
636
640
641
641
643
645
647
648
648
649
676
678
678
682
683