dr Anna Śliwińska
Transkrypt
dr Anna Śliwińska
Anna Śliwińska - Osiecka Raport z badań Stan świadomości mieszkańców Torunia w zakresie szans kobiet na rynku pracy Badania przeprowadzono w ramach projektu PIW EQUAL „Partnerstwo – Rodzina – Równość – Praca”, finansowanego w 75% ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego oraz w 25% z budżetu państwa Toruń, lipiec 2006 1 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie. ............................................................................................3 2. Percepcja ról społecznych pełnionych przez kobiety................................5 3. Opinie na temat działań mających na celu wyrównanie pozycji kobiet i mężczyzn........................................................................................................13 4. Stereotypy płci............................................................................................15 5. Podsumowanie............................................................................................16 Aneks 1............................................................................................................19 2 1. Wprowadzenie Głównym celem przeprowadzonych badań było poznanie opinii mieszkańców Torunia na temat sytuacji kobiet na rynku pracy oraz potrzeby podejmowania działań w celu likwidowania nierówności. Aby rozwiązać tak postawiony problem badawczy zaplanowano szereg celów szczegółowych, które zostały zrealizowane w trakcie badań empirycznych: 1. Poznanie percepcji respondentów ról społecznych związanych z płcią, w tym szczególnie roli przypisywanej kobietom – - ustalenie, czy, i w jakim stopniu, utrzymuje się w świadomości respondentów tradycyjny podział ról społecznych związanych z płcią; - zidentyfikowanie stereotypów dotyczących kobiet /ich predyspozycji zawodowych, aspiracji życiowych itp./, które często stanowią główne uzasadnienie dyskryminacji kobiet. 2. Zbadanie opinii na temat sytuacji kobiet na rynku pracy: - ustalenie, czy respondenci dostrzegają związane z płcią nierówności na rynku pracy /np. większe bezrobocie kobiet /. 3. Ustalenie, czy w opinii mieszkańców miasta konieczne jest podjecie działań w celu likwidacji nierówności i godzenia ról zawodowych z rolami rodzinnymi. 4. Poznanie opinii respondentów na temat rodzajów działań, które należy podjąć w celu likwidacji nierówności na rynku pracy. 5. Ustalenie, jak zdaniem respondentów można pomóc kobietom w godzeniu ról zawodowych i rodzinnych /m. in. opinie i oceny na temat telepracy, tworzenia przedszkoli, podejmowania działań prawnych itp./. Uznano, że najodpowiedniejszą metodą, która umożliwi zrealizowanie postawionych wyżej celów badawczych, będzie sondaż przeprowadzony przy użyciu techniki wywiadu kwestionariuszowego na dwóch próbach: reprezentatywnej i celowej. Zastosowanie w badaniach jedynie próby reprezentatywnej nie dałoby szansy na poznanie opinii tych kategorii osób, które mają szczególny wpływ na zatrudnienie kobiet /zbyt mała reprezentacja w populacji badanej/. Dlatego postanowiono zbadać także próbę celową, w której są reprezentowane osoby mające szczególny wpływ na zatrudnienie kobiet: przedstawiciele kadry zarządzającej przedsiębiorstwami, prywatni przedsiębiorcy w tym kobiety – przedsiębiorcy, lokalni politycy, doradcy zawodowi i pracownicy socjalni. Próba celowa liczyła 200 osób. 3 Próba reprezentatywna, kwotowo – udziałowa dorosłych mieszkańców Torunia (od 18 roku życia) liczyła 600 osób, błąd statystyczny próby wyniósł 4%. Rozkład procentowy cech demograficznych respondentów odpowiada strukturze dorosłych mieszkańców Torunia (tab.1., tab. 2., tab. 3.). W próbie dominowały osoby pracujące (62%; tab. 4.). W próbie celowej znalazło się 200 osób (90 – prywatni przedsiębiorcy, 46 - pracownicy instytucji związanych z rynkiem pracy, w tym pracownicy socjalni i doradcy zawodowi, 43 – przedstawiciele kadry zarządzającej przedsiębiorstwami, 23 – politycy). Starano się tu zachować mniej więcej wyrównane proporcje kobiet i mężczyzn (kobiety – 53,5%, mężczyźni – 46,5%; tab. 6., Aneks). Najliczniej były w próbie reprezentowane osoby pomiędzy 25 a 59 rokiem życia (tab.7.), a także osoby z średnim i wyższym wykształceniem (tab. 8.). Przyjęte rozwiązanie, polegające na zastosowaniu dwóch prób badawczych, niesie ze sobą konieczność odrębnej analizy danych empirycznych, ale umożliwia jednocześnie pełną realizację głównego celu badań. Badania empiryczne przeprowadzono w czerwcu 2006 roku na terenie Torunia. Jako ankieterzy uczestniczyli w nich studenci socjologii UMK. Raport został podzielony na dwie części, pierwsza z nich, to część opisowa, zawierająca omówienia i interpretacje wyników badań. W drugiej części, w Aneksie 1, zawarto w tablicach i rysunkach prezentację wyników analiz statystycznych danych empirycznych. Takie rozwiązanie uznano za wskazane ze względu na rozmiary analiz statystycznych. Niektóre analizy odpowiedzi respondentów na pytania zawarte w kwestionariuszu wywiadu porównano do wyników badań ogólnopolskich prowadzonych przez CBOS. Kwestionariusz wywiadu zamieszczono w Aneksie 2. 2. Percepcja ról społecznych pełnionych przez kobiety Jednym z celów przeprowadzonych badań empirycznych było ustalenie, jak respondenci postrzegają role społeczne związane z płcią. Czy nadal utrzymuje się tradycyjny podział na role typowe dla kobiet, kojarzone z prowadzeniem domu i opieką nad dziećmi i role typowe dla mężczyzn, utożsamiane z pracą zawodową i utrzymaniem rodziny. Realizację tego celu umożliwia analiza opinii badanych osób na temat najbardziej szanowanego społecznie wzorca pełnienia ról społecznych przez kobiety, stopnia odpowiedzialności obojga małżonków za sytuację materialną rodziny oraz podziału obowiązków w rodzinie. 4 Pierwsze pytanie zawarte w kwestionariuszu wywiadu służyło poznaniu opinii mieszkańców Torunia na temat szacunku społecznego wobec kobiet w zależności od określonego modelu pełnienia przez nie ról społecznych. Model tradycyjny, to kobieta – gospodyni zawodowa, która nie pracuje zawodowo, model bardziej nowoczesny to kobieta pracująca zawodowo. W opinii ponad połowy respondentów większym szacunkiem niż gospodyni domowa cieszy się kobieta pracująca zawodowo (56% ogółu respondentów wskazało na kobiety pracujące zawodowo, a jedynie 10% na gospodynie domowe rys.1.). Prawie 1/5 respondentów (19%) nie dostrzega różnic w statusie kobiet aktywnych i biernych zawodowo. Odpowiedzi respondentów różnicują się ze względu na płeć i wykształcenie. Kobiety zdecydowanie częściej niż mężczyźni, wskazują na kobiety pracujące zawodowo jako na cieszące się większym szacunkiem społecznym (65% kobiet i 45% mężczyzn; rys. 2.). Ponadto, ten model pełnienia ról społecznych zyskuje na popularności wraz z wzrostem poziomu wykształcenia respondentów (wybiera go 44% respondentów z wykształceniem podstawowym, 50% z wykształceniem zasadniczym zawodowym, 60% respondentów z wykształceniem średnim i 68% z wykształceniem wyższym, rys. 4.). Wiek respondentów nie różnicuje w tym przypadku ich opinii (rys.3.). W celowo dobranej populacji osób, które mają szczególny wpływ na zatrudnienie kobiet ranking odpowiedzi jest taki sam, jak w próbie reprezentatywnej, jednak respondenci częściej wybierają odpowiedź wskazującą na większy szacunek wobec kobiet pracujących zawodowo (68%; rys.5.) Podobny ranking odpowiedzi na to samo pytanie uzyskano w badaniu ogólnopolskim1, gdzie prawie połowa respondentów (49%) wskazała na większy szacunek wobec kobiet pracujących zawodowo niż wobec gospodyń domowych (4%). Pojawia się tu jednak pewna różnica: w badaniach ogólnopolskich respondenci zdecydowanie częściej niż respondenci toruńscy wybierali odpowiedź wskazującą na niedostrzeganie różnicy w statusie kobiet aktywnych i biernych zawodowo ( badania ogólnopolskie 43%, badania toruńskie 19% i 20%). Zdaniem większości badanych osób (62%; rys. 5.) odpowiedzialność za sytuację materialną rodziny powinni ponosić w tym samym stopniu oboje partnerzy. Jednak prawie 2/5 respondentów uważa, że jest to rola męża (37%), a jedynie 1% osób wskazuje na żonę. W 1 Opinie o kobietach pracujących zawodowo. Komunikat z badań, CBOS, Warszawa, sierpień 2003. 5 odpowiedziach na to pytanie, podobnie jak i na poprzednie, kobiety częściej niż mężczyźni wybierają partnerski podział odpowiedzialności za byt rodziny (66% kobiet i 57% mężczyzn, rys.6.). Wiek i wykształcenie respondentów nie różnicują w tym przypadku ich odpowiedzi (rys. 7.i rys.8.). Osoby należące do próby celowej odpowiadały podobnie, jednak częściej wskazywały na odpowiedzialność za byt rodziny obojga partnerów (72%; rys.10). W badaniach starano się także ustalić, jaki sposób podziału obowiązków w rodzinie respondenci uważają za najbardziej wskazany. Badani wybierali odpowiedź z czterech podanych wariantów, wśród których występował wariant najbardziej tradycyjny – jedynie maż pracuje, a żona zajmuje się domem, na który wskazało 17% respondentów (tab. 6; Aneks). Płeć w tym przypadku nie różnicuje wyników badań (wariant ten wybrało 17% kobiet i 18% mężczyzn; tab.7), różnicują je za to wykształcenie i wiek badanych. Popularność tego modelu małżeństwa jest najwyższa u respondentów powyżej sześćdziesiątego roku życia (34%; tab.8 Aneks), a procent jego zwolenników zmniejsza się wraz z wykształceniem badanych (31% respondenci z wykształceniem podstawowym, 5% z wyższym; tab.9 Aneks). Kolejny wariant odpowiedzi, który wybierali respondenci nadal prezentuje tradycyjne spojrzenie na rolę kobiety w życiu rodzinnym – „żona prowadzi dom i wychowuje dzieci”, jednak zakłada pracę zawodową obojga małżonków. Ten wariant, świadczący o pewnej sprzeczności postawy wobec ról społecznych kobiet wybrała aż 1/5 respondentów (20%, tab. 6.). Częściej wskazywali na niego mężczyźni niż kobiety, chociaż różnica tylko o 2% przekracza 4% błąd statystyczny próby (17% kobiet i 23% mężczyzn; tab. 7.). W tym przypadku także chętniej wybierały tę odpowiedź osoby najstarsze, powyżej 60 roku życia (34%; tab.8.). Wykształcenie respondentów nie różnicuje ich odpowiedzi (tab.9.). Dwa pozostałe warianty odpowiedzi prezentują bardziej nowoczesny, partnerski model podziału obowiązków w rodzinie, wybrało je aż 63% respondentów (tab. 6.), częściej wskazują na nie kobiety niż mężczyźni (65% kobiet, 59% mężczyzn; tab.7.). Najrzadziej te warianty wybierają osoby powyżej 60 roku życia ( 49%; tab. 8.), a także osoby z kategorii wiekowej 45 – 59 lat (59%). Respondenci z młodszych kategorii wiekowych, do 44 roku życia, częściej, niż pozostali badani, wybierają te sposoby życia rodzinnego (na poziomie 68 – 69%). Wybór bardziej nowoczesnych, partnerskich sposobów życia rodzinnego koreluje z wykształceniem respondentów, im wyższy poziom wykształcenia tym więcej wskazań (46% 6 osoby z podstawowym wykształceniem, 53% z zasadniczym zawodowym, 68% z średnim i 76% z wyższym; tab. 9.). Odpowiedzi respondentów z próby celowej są zbliżone do odpowiedzi badanych w próbie reprezentatywnej. Wyjątek stanowi zdecydowanie rzadszy wybór modelu tradycyjnego podziału ról w rodzinie (5,5%; tab.13), zgodnie z którym, żona zajmuje się wyłącznie domem i dziećmi. Jednym z ważniejszych celów przeprowadzonych badań było ustalenie, czy respondenci dostrzegają związane z płcią nierówności na rynku pracy, powodujące trudności w pełnieniu przez kobiety ich ról zawodowych. Pierwszym problemem wiążącym się z tym zagadnieniem jest opinia badanych osób na temat zarobków kobiet i mężczyzn. Większość respondentów uważa, że w Polsce kobieta wykonująca ten sam zawód i mająca takie samo wykształcenie zarabia mniej od mężczyzny (66%: „trochę mniej” 45% respondentów, „dużo mniej” 21%; rys.9.). Na takie same, a nawet wyższe zarobki kobiet jak mężczyzn, wskazało jedynie 16% respondentów. Zdecydowanie częściej nierówności w obrębie płac na niekorzyść kobiet dostrzegają kobiety niż mężczyźni (72% kobiet i 59% mężczyzn rys.10.). Wiek i wykształcenie respondentów nie różnicują w tym przypadku odpowiedzi (rys.11. i rys.12.). Opinia osób mających wpływ na zatrudnienie kobiet jest bardzo zbliżona do opinii mieszkańców Torunia (rys. 15.) Kolejnym zagadnieniem podjętym w badaniach było poznanie opinii badanych osób na temat równości szans obu płci w zakresie awansu zawodowego. Także i tu większość respondentów uważa, że w naszym kraju kobieta mająca takie samo wykształcenie jak mężczyzna i wykonująca ten sam zawód ma gorsze szanse na awans zawodowy (48% badanych; rys.13.). Ponad ¼ badanych uznała, że szanse te są takie same (27%), a jedynie 5% uważa, że to kobiety mają lepsze szanse na awans zawodowy. Aż 1/5 respondentów nie umiała odpowiedzieć na to pytanie. Podobnie jak poprzednio, także i w tym przypadku to kobiety częściej niż mężczyźni dostrzegają dyskryminację kobiet w zakresie awansu zawodowego (56% kobiet i 36% mężczyzn; rys. 14.). Osoby młodsze, do 34 roku życia, rzadziej od osób starszych zauważają mniejsze szanse kobiet na awans zawodowy (38% osób w przedziale wieku 18 -24 lat i 37% w przedziale 25 – 34 lata; rys. 15.). Wykształcenie respondentów nie różnicuje ich wypowiedzi (rys. 16.). Respondenci z próby celowej tym różnią się w swoich opiniach od mieszkańców Torunia, że częściej wybierają odpowiedź wskazującą, iż szanse kobiet na awans zawodowy są takie same jak mężczyzn (45%; rys. 20.). 7 Ponad połowa respondentów (52%; rys.17.) uważa, że kobiety mają większe niż mężczyźni trudności ze znalezieniem pracy. Jednocześnie trochę ponad 1/3 badanych stwierdza, iż płeć w tym przypadku nie ma znaczenia (34%). Dyskryminację kobiet w obszarze szans na znalezienie pracy w takim samym stopniu dostrzegają mężczyźni i kobiety (53% kobiet i 51% mężczyzn; rys.17.). Częściej na nią wskazują badani pomiędzy 25 a 44 rokiem życia, niż respondenci od nich młodsi i starsi (rys. 18.). Można próbować wyjaśnić ten wynik badań tym, że najmłodsi respondenci, do 24 roku życia nie mają jeszcze dużego doświadczenia na rynku pracy. A doświadczenia zawodowe osób powyżej 45 roku życia są inne niż badanych, którzy są w wieku, kiedy zdobywa się pozycję zawodową (25 – 44 lata). Związek pomiędzy opinią badanych a ich wykształceniem prezentuje rysunek 20., najczęściej dyskryminację kobiet w tym aspekcie dostrzegają respondenci z wykształceniem zasadniczym zawodowym (58%). Poglądy osób z próby celowej na temat wpływu płci na trudności ze znalezieniem pracy są bardzo zbliżone do opinii mieszkańców Torunia (rys. 25.) Większość badanych osób (42%; rys.21.) uważa, że częściej trudności z utrzymaniem pracy mają kobiety. Na drugim miejscu, ze względu liczbę wskazań, lokuje się odpowiedź, iż płeć nie ma tu znaczenia (33%). Jednak mężczyźni wybierają częściej odpowiedź wskazującą na brak dyskryminacji ze względu na płeć w aspekcie trudności z utrzymaniem pracy (37% odpowiedzi, że płeć nie ma znaczenia i 34%, że kobiety mają większe trudności; rys.22.). Podobnie osoby młodsze, do 34 roku życia – więcej osób wybiera odpowiedź świadczącą o braku dyskryminacji kobiet, a dopiero na drugim miejscu pojawia się odpowiedź świadcząca o jej występowaniu (rys. 23.). Osoby z wyższym wykształceniem także częściej stwierdzają, że sytuacja obu płci jest tu taka sama (brak dyskryminacji – 44%, dyskryminacja kobiet - 38%; rys. 24.). I w tym przypadku, opinie osób mających wpływ na zatrudnienie kobiet nie odbiegają od opinii mieszkańców Torunia (rys. 30.). Istotnym przejawem braku uprzedzeń wobec kobiet w aspekcie zawodowym jest akceptowanie pełnienia przez nie różnych ról zawodowych, w tym roli przełożonego. Dlatego respondentów poproszono o określenie ich preferencji wobec płci ich przełożonego. Prawie połowa badanych (46%; rys. 25.), uważa, że płeć ich przełożonego nie ma znaczenia. Jednak ponad 1/3 respondentów preferuje szefa – mężczyznę, a jedynie 10% szefa – kobietę (szef – mężczyzna 36%, szef – kobieta 10%; rys. 25.). Interesujące jest to, że to właśnie kobiety, co prawda w nieznacznym stopniu, częściej niż mężczyźni wskazują na preferowanie szefa – 8 mężczyzny (kobiety – 38%, mężczyźni – 33%; rys. 26, Aneks) i rzadziej wybierają szefa – kobietę (kobiety – 7%, mężczyźni – 13%; rys. 26.). Podobny jest wynik badań ogólnopolskich – i tutaj to właśnie kobiety częściej niż mężczyźni preferują szefów-mężczyzn (40% kobiet i 33% mężczyzn)2. Wiek respondentów różnicuje ich preferencje odnośnie płci szefa. Najstarsi respondenci, powyżej 60 roku życia, jako jedyni wśród badanych osób częściej wybierają szefa – mężczyznę (45%; rys.27.) niż deklarują, że płeć szefa nie ma dla nich znaczenia (36%). Również wykształcenie badanych osób odgrywa tu znaczenie. Osoby z wyższym wykształceniem, częściej niż pozostali respondenci deklarują, że dla nich płeć szefa nie ma znaczenia (53%; rys. 28.). Podobny wynik (54%; rys.35.) pojawił się w próbie osób mających wpływ na zatrudnienie kobiet. Aby ustalić, czy respondenci są wolni od uprzedzeń wobec kobiet pełniących swoje role zawodowe poproszono ich także o wskazanie, jakiej płci pracowników woleliby zatrudniać, gdyby byli prywatnymi przedsiębiorcami. Aż ¾ badanych stwierdziło, że płeć nie ma tu znaczenia (75%; rys. 29.). Głównym uzasadnieniem wyboru takiej odpowiedzi były wypowiedzi, że podstawowe znaczenie mają tu kompetencje, a nie płeć pracownika (37% ogółu podanych uzasadnień; rys. 30.). Osoby badane, które w swoich odpowiedziach wskazywały na preferowaną przez siebie płeć pracownika stanowiły ¼ respondentów, a wśród nich było więcej tych, które wybierały mężczyzn (wybór mężczyzny – 16%, wybór kobiety – 9%; rys. 29.) Wybór mężczyzn na pracowników uzasadniano przede wszystkim pozytywnymi cechami charakteru mężczyzn (7% uzasadnień), większymi kompetencjami mężczyzn, skupianiem się kobiet na rolach rodzinnych (3%) oraz negatywnymi cechami charakteru kobiet (1%). Pojawiły się tu więc, co prawda u niewielu respondentów, stereotypy płciowe: pozytywny stereotyp mężczyzny i negatywny stereotyp kobiety. Pozytywne cechy charakteru mężczyzn to: mniejsza konfliktowość i większa odporność psychiczna. Kobietom z kolei przypisywano konfliktowość. Preferencje respondentów jako potencjalnych pracodawców wobec płci zatrudnianego pracownika różnicują się w pewnym stopniu ze względu na płeć, wiek i wykształcenie badanych. Kobiety trochę częściej niż mężczyźni wybierały odpowiedź, że płeć pracownika nie ma znaczenia (78% kobiet i 72% mężczyzn; rys.31). Podobnie jak w poprzednich pytaniach osoby najstarsze, powyżej 60 roku życia, prezentowały bardziej konserwatywne poglądy (26% wskazań 2 Opinie o kobietach pracujących zawodowo. Komunikat z badań, CBOS, Warszawa, sierpień 2003. 9 na mężczyznę i 65% odpowiedzi bez preferencji płci; rys.32). Procent odpowiedzi, że płeć pracownika nie ma znaczenia jest także wyższy u osób bardziej wykształconych, ze średnim, a szczególnie z wyższym wykształceniem (podstawowe - 72%, zasadnicze zawodowe – 67%, średnie 77% i wyższe 86%; rys.33.) W populacji osób mających wpływ na zatrudnienie kobiet także najczęściej pojawiała się odpowiedź, że płeć pracownika nie ma znaczenia, a liczą się przede wszystkim kompetencje (71%; rys. 41). Jednak tu respondenci, którzy wskazują na płeć preferowanego pracownika podzielili się prawie równo: 13% badanych wybiera mężczyzn, a 14% kobiety. Respondentów poproszono także o wskazanie motywów podejmowania przez kobiety pracy zawodowej. Większość respondentów wybrała odpowiedź, że kobiety podejmują pracę zawodową nie tylko ze względów finansowych, ale także z chęci zaspokojenia innych swoich potrzeb – kontaktów społecznych, możliwości rozwoju itp.(40%; rys.34.). Na drugim miejscu znalazła się odpowiedź, że praca kobiet wynika z konieczności dorobienia do pensji mężów (33%), a na trzecim, że jest ona efektem dążenia do niezależności finansowej (26%). Występują nieznaczne różnice, w granicach błędu próby, w odpowiedziach kobiet i mężczyzn. Mężczyźni trochę częściej niż kobiety wskazują na pozamaterialne motywy pracy kobiet (38% kobiet i 42% mężczyzn; rys.35.). Także wiek respondentów różnicuje ich opinie. Osoby młodsze, do 44 roku życia, częściej wskazują motywy pozamaterialne niż osoby starsze (tab.14.). Najbardziej jednak widoczne jest zróżnicowanie odpowiedzi badanych ze względu na ich wykształcenie: wraz z wykształceniem wzrasta procent wskazań na pozamaterialne motywy pracy kobiet (podstawowe 19%, zasadnicze zawodowe 31%, średnie 45% i wyższe 56%; tab.), a maleje procent wskazań na konieczność dorobienia do pensji męża (podstawowe 44%, zasadnicze zawodowe 43%, średnie 32% i wyższe 16%; tab.). Opinie na temat motywów podejmowania pracy zawodowej przez kobiety w populacji respondentów mających wpływ na zatrudnianie kobiet są zbliżone do tych wyżej omówionych, które wystąpiły w próbie reprezentatywnej (rys.45.). Różnica polega na tym, że badani z próby celowej częściej wybierali odpowiedź wskazującą na pozamaterialne motywy pracy kobiet (53%, próba reprezentatywna 40%), a rzadziej wskazującą na potrzebę dorobienia przez kobiety do pensji ich mężów (21%, próba reprezentatywna 33%). 10 3. Opinie na temat działań mających na celu wyrównanie pozycji kobiet i mężczyzn Istotnym celem przeprowadzonych badań empirycznych było ustalenie, czy mieszkańcy Torunia dostrzegają potrzebę podejmowania działań mających na celu wyrównanie pozycji kobiet i mężczyzn. Większość respondentów dostrzega taką potrzebę (45%; rys. 46.), jednak aż 1/5 badanych uważa, że tego typu działania nie są potrzebne, ale to, co szczególnie zwraca uwagę w odpowiedziach respondentów, to wysoki procent osób (ponad 1/3 ogółu), które nie mają opinii na ten temat. Rozkład procentowy odpowiedzi osób mających wpływ na zatrudnienie kobiet jest właściwie taki sam, jak w próbie reprezentatywnej (rys. 51.). W odpowiedziach respondentów widać wyraźną różnicę pomiędzy wyborami kobiet i mężczyzn, kobiety zdecydowanie częściej niż mężczyźni dostrzegają potrzebę podejmowania działań wyrównujących pozycję obu płci (kobiety – 53%, mężczyźni – 34%; rys. 47.). Trochę częściej, niż pozostali respondenci, potrzebę podejmowania działań wyrównujących status obu płci dostrzegają badani pomiędzy 35 a 59 rokiem życia (rys. 48). Wykształcenie nie różnicuje opinii badanych osób (rys.49.). 11 Respondenci z obu badanych populacji, którzy uważają, że powinno się podejmować działania na rzecz wyrównywania pozycji kobiet i mężczyzn proponowali przede wszystkim wprowadzenie regulacji prawnych przeciwdziałających dyskryminacji kobiet (mieszkańcy Torunia - 22%, rys. 50.; osoby mające wpływ na zatrudnienie kobiet - 26%, rys. 52.), a także działania na rzecz zmiany świadomości społeczeństwa (17% i 19%). Jednak w przypadku mieszkańców Torunia zwraca uwagę fakt, że aż 35% respondentów, którzy postulują podjęcie działań nie umie wskazać przykładów takich działań. Ponad połowa respondentów w obu badanych próbach uważa, że powinno się pomóc kobietom w godzeniu ról zawodowych i rodzinnych (próba reprezentatywna - 57%; rys. 53., próba celowa - 59%, rys. 57.). Częściej potrzebę pomocy kobietom wskazują kobiety niż mężczyźni (kobiety – 64%, mężczyźni – 48%; rys.54.), badani powyżej 60 roku życia (66%; rys.55.) i osoby z wykształceniem średnim (63%; rys. 56.). Respondenci z obu badanych prób, którzy uważają, że taka pomoc jest potrzebna, są tu całkowicie zgodni, co do tego, kto powinien udzielić pomocy kobietom w pogodzeniu ich ról zawodowych i rodzinnych. Przede wszystkim wskazywano na partnera kobiety (mieszkańcy Torunia - 42%, rys.58; osoby mające wpływ na zatrudnienie kobiet - 42%, rys.59.). Na drugim miejscu pojawiły się wskazania na państwo i rząd (odpowiednio 35% i 33%). W dalszej kolejności wskazywano pracodawców oraz organizacje działające na rzecz kobiet. Formy pomocy kobietom to przede wszystkim dzielenie obowiązków domowych z partnerem, następnie regulacje prawne uwzględniające sytuację kobiet, organizowanie przedszkoli i opieki nad dziećmi oraz skierowane do kobiet kursy, szkolenia i pośrednictwo pracy. I tu także respondenci z obu badanych prób są zgodni w swoich opiniach (rys. 60.i rys. 61.). Na koniec poproszono badane osoby, aby oceniły wpływ podanych form pomocy na lepsze godzenie przez kobiety ról zawodowych i rodzinnych. Zdaniem respondentów, najbardziej może pomóc kobietom tworzenie przedszkoli, pojawiło się aż 71% odpowiedzi wskazujących duży i bardzo duży wpływ takiej formy pomocy wśród mieszkańców miasta (tab. 16.) i aż 78% odpowiedzi osób mających wpływ na zatrudnienie kobiet (tab. 17.). Na drugim miejscu wskazywano elastyczny czas pracy (68% i 70%), na trzecim telepracę (45% i 47,5%). Zaobserwowano w trakcie badań, że ta forma pracy zawodowej, jaką stanowi telepraca, nie jest znana wielu respondentom, ankieterzy często musieli wyjaśniać, na czym ona polega. Przepisy prawne zajęły ostatnie miejsce w rankingu form pomocy kobietom. Respondentów, którzy ocenili ich wpływ jako duży i bardzo duży, poproszono o wskazanie konkretnych przepisów prawnych 12 dających szansę na łatwiejsze godzenie przez kobiety ich ról społecznych. Także i tu wielu respondentów nie umiało podać przykładów konkretnych przepisów prawnych (rys. 62. i rys. 63.). Pozostałe osoby głównie podawały przepisy umożliwiające kobietom łączenie macierzyństwa z pracą zawodową, takie jak ochrona kobiet wracających z urlopów macierzyńskich przed zwolnieniem z pracy, czy elastyczny czas pracy. Wśród wypowiedzi respondentów pojawiło się także stwierdzenie o nieprzestrzeganiu istniejącego już obecnie prawa przez firmy. 4. Stereotypy płci Bardzo często dyskryminacja kobiet w różnych obszarach życia społecznego jest uzasadniana poprzez przywoływanie stereotypów związanych z płcią, które „obejmują uogólnione i uproszczone wyobrażenia oraz związane z nimi oczekiwania odnośnie sposobu myślenia, odczuwania i zachowania kobiet/mężczyzn”3. Cechy stereotypowe mężczyzn to te kojarzące się z siłą: agresja, niezależność czy pewność siebie. Cechy stereotypowe kobiet kojarzą się z słabością: wrażliwość, zależność, pasywność czy też uległość. Jednym z celów przeprowadzonych badań empirycznych było ustalenie, w jakim stopniu respondenci ulegają stereotypom związanym z płcią i jakie cechy stereotypowe pojawiają się w obrazie „typowej kobiety” i „typowego mężczyzny”. Wyniki badań są bardzo interesujące. Chociaż nadal wyraźne są tradycyjne stereotypy płci, to pojawiły się w opiniach badanych cechy przypisywane kobietom wykraczające poza tradycyjny stereotyp płci, są to wskazania, że typowa kobieta jest ambitna, zaradna i pracowita (rys.64.). Te ostatnie cechy, a szczególnie dwie z nich, pracowitość i zaradność, są cechami najczęściej przypisywanymi przez respondentów także typowemu mężczyźnie (rys. 65.) Respondenci najczęściej jako cechę typową dla kobiet wskazują wrażliwość, a jako typową dla mężczyzn pewność siebie. Dotyczy to wszystkich badanych, zarówno mieszkańców Torunia, jak i osób mających wpływ na zatrudnienie kobiet. Obie te cechy mieszczą się w tradycyjnych stereotypach płci. Typowa kobieta jest także troskliwa, uczuciowa i delikatna. Właśnie te cechy najczęściej wskazują respondenci, w prawie takim samym stopniu kobiety, jak i mężczyźni (rys. 66. i rys. 67.). Z kolei typowy mężczyzna, poza pewnością siebie charakteryzuje się także pracowitością, zaradnością, dążeniem do dominacji i sukcesu zawodowego (rys.65). 3 Wilhelmina Wosińska, Psychologia życia społecznego, GWP, Gdańsk 2004. 13 Podsumowując, można stwierdzić, że nadal wśród respondentów występuje stereotypowe postrzeganie ról płciowych, ale przypisuje się także wspólne cechy obu płciom (ambicja, pracowitość i zaradność), które są istotne również w pracy zawodowej. 5. Podsumowanie Przedstawiona wyżej analiza uzyskanego w trakcie badań materiału empirycznego uprawnia do sformułowania szeregu wniosków: - opinie respondentów na temat sytuacji społecznej kobiet i ich szans na rynku pracy są bardzo podobne w obu badanych populacjach: w próbie reprezentatywnej mieszkańców Torunia oraz w próbie celowej osób mających wpływ na zatrudnienie kobiet; - płeć, wiek i wykształcenie respondentów także w niewielkim stopniu różnicują ich opinie, pojawiają się tu jedynie pewne trendy: kobiety, osoby młodsze i bardziej wykształcone trochę częściej prezentują bardziej nowoczesne podejście do pełnienia ról społecznych przez kobiety i dostrzegają ich dyskryminację na rynku pracy; - wyjątek w przypadku kobiet stanowi trochę rzadsza, niż u mężczyzn, akceptacja szefa - kobiety; - większość respondentów uważa, że w naszym społeczeństwie bardziej szanowana jest kobieta pracująca zawodowo niż gospodyni domowa; - odpowiedzialność za sytuację materialną rodziny, w opinii respondentów, ponoszą oboje partnerzy, zarówno kobieta, jaki mężczyzna; - najczęściej respondenci wybierają partnerski model podziału obowiązków w rodzinie; - większość badanych osób dostrzega dyskryminację kobiet na rynku pracy, niższe zarobki, mniejsze szanse na awans zawodowy, większe trudności z znalezieniem i utrzymaniem pracy; - dla większości respondentów płeć ich przełożonego nie jest istotna, podobnie płeć przyjmowanego przez siebie do pracy pracownika (w przypadku, gdyby byli prywatnymi przedsiębiorcami), liczą się kompetencje zawodowe; 14 - głównym motywem podejmowania pracy zawodowej przez kobiety jest, w opinii respondentów, chęć realizacji własnych potrzeb (kontaktów społecznych, rozwoju); - opinie respondentów na temat potrzeby podejmowania działań wyrównujących pozycje kobiet i mężczyzn nie są w pełni wykrystalizowane i pomimo, że przeważają tu respondenci dostrzegający konieczność takich działań, to zwraca też uwagę wysoki procent osób nie mających własnej opinii na ten temat; - również osoby dostrzegające potrzebę podejmowania działań na rzecz równego statusu kobiet i mężczyzn nie mają w pełni wyrobionego zdania na ten temat, wielu spośród nich trudno jest wskazać jakieś formy działań, które należałoby zastosować; - respondenci uważają, że kobietom jest potrzebna pomoc w godzeniu ich ról zawodowych i rodzinnych, przede wszystkim powinien ją okazać partner kobiety, ale także państwo i rząd; - w przypadku partnera kobiety pomoc powinna polegać na sprawiedliwym dzieleniu obowiązków domowych; - inne, potrzebne zdaniem respondentów, formy pomocy kobietom to odpowiednie regulacje prawne i organizowanie opieki nad dziećmi, m. in. przedszkoli; - najlepsze formy pomocy kobietom w godzeniu ich ról zawodowych i rodzinnych to, w opinii respondentów, tworzenie przedszkoli i elastyczny czas pracy; - zwraca uwagę brak wiedzy u wielu respondentów na temat telepracy, wielu z nich nawet nie słyszało o takiej formie zatrudnienia; - wśród respondentów występuje stereotypowe postrzeganie ról płciowych (przypisujące mężczyznom cechy świadczące o sile, a kobietom cechy świadczące o słabości), ale przypisuje się także obu płciom wspólne cechy (ambicja, pracowitość i zaradność), które są bardzo istotne również w pracy zawodowej. 15 . Aneks 1 - Tabele i rysunki Spis treści 1. CHARAKTERYSTYKA DEMOGRAFICZNO-SPOŁECZNA .....................................................21 1.1. OPIS PRÓBY MIESZKAŃCÓW TORUNIA......................................................................................................21 1.2. OPIS PRÓBY SKŁADAJĄCEJ SIĘ Z OSÓB MAJĄCYCH WPŁYW NA ZATRUDNIENIE...................................................23 2. PERCEPCJA RÓL SPOŁECZNYCH PEŁNIONYCH PRZEZ KOBIETY...................................24 2.1. OPINIE NA TEMAT SZACUNKU WOBEC KOBIET W ZALEŻNOŚCI OD ICH ROLI SPOŁECZNEJ......................................24 2. 2. OPINIE NA TEMAT ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA SYTUACJĘ MATERIALNĄ RODZINY .................................................26 2.3. OPINIE NA TEMAT PREFEROWANEGO PODZIAŁU OBOWIĄZKÓW W RODZINIE - SPOSOBÓW ŻYCIA RODZINY................29 2.4. OPINIE NA TEMAT ZAROBKÓW KOBIET I MĘŻCZYZN......................................................................................31 2.5. OPINIE NA TEMAT MOŻLIWOŚCI AWANSU ZAWODOWEGO KOBIET I MĘŻCZYZN....................................................33 2.6.1. OPINIE NA TEMAT TRUDNOŚCI ZE ZNALEZIENIEM PRACY PRZEZ KOBIETY I MĘŻCZYZN.....................................36 2. 6.2. OPINIE NA TEMAT TRUDNOŚCI Z UTRZYMANIEM PRACY PRZEZ KOBIETY I MĘŻCZYZN......................................38 2.7. PREFERENCJE ZWIĄZANE Z PŁCIĄ SZEFA....................................................................................................41 2. 8. PREFEROWANY PRACOWNIK : KOBIETA CZY MĘŻCZYZNA?............................................................................43 2. 9. OPINIE O MOTYWACH PODEJMOWANIA PRZEZ KOBIETY PRACY ZAWODOWEJ.....................................................47 3. OPINIE NA TEMAT DZIAŁAŃ MAJĄCYCH NA CELU WYRÓWNANIE POZYCJI KOBIET I MĘŻCZYZN W POLSCE......................................................................................................................................................49 16 3.1. OPINIE NA TEMAT CELOWOŚCI I RODZAJÓW DZIAŁAŃ WYRÓWNUJĄCYCH POZYCJE ZAWODOWE KOBIET I MĘŻCZYZN.49 3.2.OPINIE NA TEMAT POMOCY KOBIETOM W GODZENIU RÓL ZAWODOWYCH I RODZINNYCH.......................................52 4. STEREOTYPY PŁCI ..........................................................................................................................59 17 1. CHARAKTERYSTYKA DEMOGRAFICZNO-SPOŁECZNA 1.1. Opis próby mieszkańców Torunia TABELA 1.. ROZKŁAD LICZBOWY I PROCENTOWY ZE WZGLĘDU NA PŁEĆ W PRÓBIE MIESZKAŃCÓW TORUNIA płeć KOBIETY Dane RAZEM Liczba 343 57% 257 43% 600 100% Procent MĘŻCZYŹNI Liczba Procent Liczba, Razem Procent, Razem TABELA 2. ROZKŁAD LICZBOWY I PROCENTOWY ZE WZGLĘDU NA WIEK W PRÓBIE MIESZKAŃCÓW TORUNIA wiek 18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-59 lat 60 lat i powyżej Dane RAZEM Liczba 108 Procent 18% Liczba 116 Procent 19% Liczba 106 Procent 18% Liczba 170 Procent 29% Liczba 100 Procent 17% 600 100% Liczba, Razem Procent, Razem TABELA 3. ROZKŁAD LICZBOWY I PROCENTOWY ZE WZGLĘDU NA WYKSZTAŁCENIE W PRÓBIE MIESZKAŃCÓW TORUNIA wykształcenie podstawowe zas.zawodowe średnie wyższe Liczba, Razem Procent, Razem Dane RAZEM Liczba 90 Procent 15% Liczba 147 Procent 25% Liczba 250 Procent 41% Liczba 113 Procent 19% 600 100% 18 TABELA 4. ROZKŁAD LICZBOWY I PROCENTOWY ZE WZGLĘDU NA ZATRUDNIENIE W PRÓBIE MIESZKAŃCÓW TORUNIA zatrudnienie NIE PRACUJE PRACUJE Dane RAZEM Liczba 228 Procent 38% Liczba 372 Procent 62% 600 100% Liczba, Razem Procent, Razem TABELA 5. ROZKŁAD LICZBOWY I PROCENTOWY ZE WZGLĘDU NA KATEGORIE ZAWODOWE W PRÓBIE MIESZKAŃCÓW TORUNIA kategoria zawodowa bezrobotni emeryci lub renciści go spodynie domowe inny inteligencja menadżerowie pracownicy biurowi pracownicy techniczni prywatni przedsiębiorcy robotnicy uczniowie, studenci Liczba, Razem Procent, Razem Dane Razem Liczba 29 Procent 5% Liczba 97 Procent 16% Liczba 26 Procent 4% Liczba 104 Procent 17% Liczba 41 Procent 7% Liczba 7 Procent 1% Liczba 87 Procent 15% Liczba 56 Procent 9% Liczba 24 Procent 4% Liczba 58 Procent 10% Liczba 71 Procent 12% 600 100% 19 1.2. Opis próby składającej się z osób mających wpływ na zatrudnienie TABELA 6. ROZKŁAD LICZBOWY I PROCENTOWY ZE WZGLĘDU NA PŁEĆ W PRÓBIE OSÓB MAJĄCYCH WPŁYW NA ZATRUDNIANIE płeć KOBIETY Dane RAZEM Liczba 107 53,5% 93 46,5% 200 100,0% Procent MĘŻCZYŹNI Liczba Procent Liczba, Razem Procent, Razem TABELA 7. ROZKŁAD LICZBOWY I PROCENTOWY ZE WZGLĘDU NA WIEK W PRÓBIE OSÓB MAJĄCYCH WPŁYW NA ZATRUDNIANIE wiek 18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-59 lat 60 lat i powyżej Dane RAZEM Liczba 12 Procent 6,0% Liczba 65 Procent 32,5% Liczba 49 Procent 24,5% Liczba 67 Procent 33,5% Liczba 7 Procent 3,5% 200 100,0% Liczba, Razem Procent, Razem TABELA 8. ROZKŁAD LICZBOWY I PROCENTOWY ZE WZGLĘDU NA WYKSZTAŁCENIE W PRÓBIE OSÓB MAJĄCYCH WPŁYW NA ZATRUDNIANIE wykształcenie zas.zawodowe średnie wyższe Dane Liczba Procent Liczba Procent Liczba Procent RAZEM 16 8% 90 45% 94 47% Liczba, Razem 200 Procent, Razem 100% 20 2. PERCEPCJA RÓL SPOŁECZNYCH PEŁNIONYCH PRZEZ KOBIETY 2.1. Opinie na temat szacunku wobec kobiet w zależności od ich roli społecznej S ZACUNEK - WOBEC KTÓREJ KOBIETY? GOS PODYNI DOMOWA, NIE PRACUJĄCA; 10% TRUDNO POWIEDZIEĆ; 15% NIE MA RÓŻNICY; 19% KOBIETA PRACUJĄCA ZAWODOWO; 56% Rysunek 1. Rozkład procentowy odpowiedzi respondentów na temat szacunku wobec kobiet w zależności od ich roli społeczno-zawodowej wśród ogółu respondentów GOS PODYNI DOMOWA, NIE PRACUJĄCA KOBIETA PRACUJĄCA ZAWODOWO 65% 70% NIE MA RÓŻNICY TRUDNO POWIEDZIEĆ 60% 45% 50% 40% 30% 24% 16% 20% 10% 12% 17% 14% 7% 0% KOBIETY MĘŻCZYŹNI Rysunek 2. Rozkład procentowy odpowiedzi na temat szacunku wobec kobiet w zależności od płci respondentów. 21 GOSPODYNI DOMOWA, NIE PRACUJĄCA 70% PRACUJĄCA ZAWODOWO KOBIETA 66% NIE MA RÓŻNICY TRUDNO POWIEDZIEĆ 60% 57% 55% 52% 52% 50% 40% 30% 23% 23% 20% 17%17% 20% 13% 12% 14% 12% 11% 8% 10% 14% 14% 14% 6% 0% 18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-59 lat 60 lat i powyżej Rysunek 3. Rozkład procentowy opinii mieszkańców Torunia na temat szacunku wobec kobiet w zależności od wieku respondentów. 68% 70% 60% 60% GOSPODYNI DOMOWA, NIE PRACUJĄCA KOBIETA PRACUJĄCA ZAWODOWO 50% 50% NIE MA RÓŻNICY 44% TRUDNO POWIEDZIEĆ 40% 30% 25% 19% 20% 12% 13% 20% 17% 10% 18% 14% 8% 16% 7% 9% 0% podstawowe zas.zawodowe średnie wyższe Rysunek 4. Rozkład procentowy opinii mieszkańców Torunia na temat szacunku wobec kobiet w zależności od wykształcenia respondentów. 22 SZACUNEK DO KOBIET WŚRÓD MAJĄCYCH WPŁYW NA ZATRUDNIENIE NIE MA RÓŻNICY 20% TRUDNO POWIEDZIEĆ 8% KOBIETA PRACUJĄCA ZAWODOWO 68% GOSPODYNI DOMOWA, NIE PRACUJĄCA 4% Rysunek 5. Rozkład procentowy odpowiedzi respondentów na temat szacunku wobec kobiet w zależności od ich roli społecznej w grupie osób mających wpływ na zatrudnienie 2. 2. Opinie na temat odpowiedzialności za sytuację materialną rodziny ŻONA; 1% OBOJE PARTNERZY; 62% MĄŻ; 37% Rysunek 6. Rozkład procentowy opinii mieszkańców Torunia na temat odpowiedzialności za sytuację materialną rodziny 23 66% 70% 57% 60% 50% 43% 40% 32% MĄŻ OBOJE PARTNERZY 30% ŻONA 20% 10% 1% 0% 0% KOBIETY MĘŻCZYŹNI Rysunek 7. Rozkład procentowy opinii na temat odpowiedzialności za sytuację materialną rodziny w zależności od płci respondentów 70% 60% 66% 60% 63% 60% 59% 50% 40% 40% 39% 39% 36% 33% MĄŻ 30% OBOJE PARTNERZY ŻONA 20% 10% 0% 0% 18-24 lata 2% 25-34 lata 1% 35-44 lata 1% 45-59 lat 1% 60 lat i pow yże j Rysunek 8. Rozkład procentowy opinii na temat odpowiedzialności za sytuację materialną rodziny w zależności od wieku respondentów 24 70% 65% 61% 60% 60% 59% 50% 40% 40% 39% 38% 34% 30% MĄŻ OBOJE PARTNERZY 20% ŻONA 10% 0% 1% 0% pods taw ow e zas .zaw odow e 2% 1% ś re dnie w yżs ze Rysunek 9. Rozkład procentowy opinii na temat odpowiedzialności za sytuację materialną rodziny w zależności od wykształcenia respondentów OPINIE O ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA SYUACJĘ MATERIALNĄ RODZINY WŚRÓD MAJĄCYCH WPŁYW NA ZATRUDNIENIE ŻONA 0% MĄŻ 28% OBOJE PARTNERZY 72% Rysunek 10. Rozkład procentowy opinii na temat odpowiedzialności za sytuację materialną rodziny wśród osób mających wpływ na zatrudnienie 25 2.3. Opinie na temat preferowanego podziału obowiązków w rodzinie - sposobów życia rodziny Tabela 9. Rozkład liczbowy i procentowy opinii mieszkańców Torunia na temat podziału obowiązków w rodzinie SPOSOBY ŻYCIA RODZINY LICZBA PROCENT R Ó WNY P O DZIAŁ O B O WIĄZKÓ W 219 37% TYLKO M ĄŻ P R A CUJE ZAWO DO WO, ŻONA ZAJMUJE SI Ę DO M E M I DZIE Ć MI 106 17% O B OJE P R A CUJĄ ZAWO DO WO, ŻONA P R O WA DI D OIM I WY CHO WUJE DZIE CI NA P R AC Y ZAWO DO W EJ KON C E NTRUJE SI Ę TO Z M AŁŻONKÓ W, KTÓ R E MA WYŻ SZ E M OŻLIWO S CI ZAR O BK O W E, 119 20% 156 26% 600 100% DRUGIE PRZEJMUJE OBOWIĄZKI DOMOWE R AZ EM Tabela 10. Rozkład procentowy opinii mieszkańców Torunia na temat podziału obowiązków w rodzinie w zależności od płci respondentów SPOSOBY ŻYCIA RODZINY KOBIETY MĘŻCZYŹNI R Ó WNY P O DZIAŁ O B O WIĄZKÓ W 40% 32% TYLKO M ĄŻ P R A CUJE ZAWO DO WO, ŻONA ZAJMUJE SI Ę DO M E M I DZIE Ć MI 17% 18% O B OJE P R A CUJĄ ZAWO DO WO, ŻONA P R O WA DI D OIM I WY CHO WUJE DZIE CI NA P R AC Y ZAWO DO W EJ KON C E NTRUJE SI Ę TO Z M AŁŻONKÓ W, KTÓ R E MA WYŻ SZ E M OŻLIWO S CI ZAR O BK O W E, 17% 23% 25% 27% 100% 100% D R U GIE P RZ EJMUJE O BO WIĄZKI DO M O W E R AZ EM 26 Tabela 11. Rozkład procentowy opinii mieszkańców Torunia na temat podziału obowiązków w rodzinie w zależności od wieku i respondentów 3544 lata 4559 lat 41% 37% 34% 31% 12% 16% 9% 18% 34% 19% 16% 22% 23% 17% 27% 27% 32% 25% 18% 100% 100% 100 % 100 % 18-24 lata 25-34 lata R ÓWN Y P O DZIAŁ OB OWIĄZKÓW 42% TYLKO M ĄŻ P R A CUJE Z AW OD OW O, ŻONA ZAJMUJE SI Ę D O M E M I DZIE Ć MI OB OJE P R A CUJĄ Z AW OD OW O, ŻONA P R O WA DI D OIM I W Y CH OWUJE DZIE CI NA P R A C Y Z AW OD OW EJ KON C ENT RUJE S I Ę TO Z M AŁŻONKÓW, KTÓR E M A WYŻ SZ E M OŻLIWO S CI ZAR OBKOW E, SPOSOBY ŻYCIA RODZINY 60 lat i powyż ej DRUGIE PRZEJMUJE OBOWIĄZKI DOMOWE R AZ EM 100% Tabela 12. Rozkład procentowy opinii mieszkańców Torunia na temat podziału obowiązków w rodzinie w zależności od wykształcenia i respondentów podstawo we zas.zawodo we średnie wyższe R ÓWNY PODZIAŁ OBOWIĄZKÓW 31% 32% 40% 38% TYLKO MĄŻ P RA CUJE ZAWODOWO, ŻONA ZAJMUJE SIĘ DOMEM I DZIEĆMI 31% 29% 12% 5% OBOJE PRA CUJĄ ZAWODOWO, ŻONA PROWADI DOIM I WYCHOWUJE DZIECI 23% 18% 20% 19% 15% 21% 28% 38% 100% 100% 100% 100% S PO S O BY ŻYCIA R ODZINY NA P RA CY ZAWODOWEJ KONC ENTRUJE SIĘ TO Z MAŁŻONKÓW, KTÓR E MA WYŻ SZE MOŻLIWO S CI ZARO B KOWE , DRUGIE P RZEJMUJE OBOWIĄZKI DOMOWE R AZ EM Tabela 13. Rozkład procentowy opinii wśród osób mających wpływ na zatrudnienie na temat podziału obowiązków w rodzinie SPOSOBY ŻYCIA RODZINY PROCEN T R Ó WNY P O DZIAŁ O B O WIĄZKÓ W 40,5% TYLKO M ĄŻ P R A CUJE ZAWO DO WO, ŻONA ZAJMUJE SI Ę DO M E M I DZIE Ć MI 5,5% O B OJE P R A CUJĄ ZAWO DO WO, ŻONA P R O WA DI D OIM I WY CHO WUJE DZIE CI 24,0% NA PRACY ZAWODOWEJ KONCENTRUJE SIĘ TO Z MAŁŻONKÓW, KTÓRE MA WYŻSZE MOŻLIWOSCI ZAROBKOWE, 30,0% DRUGIE PRZEJMUJE OBOWIĄZKI DOMOWE R AZ EM 100% 27 2.4. Opinie na temat zarobków kobiet i mężczyzn TYLE S AMO, CO MĘŻCZYZNA 12% DUŻO MNIEJ 21% TRUDNO POWIEDZIEĆ 18% DUŻO WIĘCEJ 1% NIECO WIĘCEJ 3% TROCHĘ MNIEJ 45% Rysunek 11. Rozkład procentowy opinii mieszkańców Torunia na temat zarobków kobiet i mężczyzn. 50% DUŻO MNIEJ 47% 44% 45% DUŻO WIĘCEJ NIECO WIĘCEJ 40% TROCHĘ MNIEJ 35% 30% 25% TRUDNO POWIEDZIEĆ 25% 23% 20% 15% 15% 15% TYLE SAMO, CO MĘŻCZYZNA 14% 10% 10% 5% 1% 2% 1% 3% 0% KOBIETY MĘŻCZYŹNI Rysunek 12. Rozkład procentowy opinii na temat zarobków kobiet i mężczyzn w zależności od płci respondentów 28 TYLE SAMO, CO MĘŻCZYZNA 9% 60lat i powyżej 1% 26% TRUDNO POWIEDZIEĆ 38% 4% TROCHĘ MNIEJ NIECO WIĘCEJ 22% DUŻO WIĘCEJ 8% 45-59lat DUŻO MNIEJ 13% 50% 1% 1% 28% 18% 13% 35-44lata 44% 4% 2% 19% 11% 25-34lata 1% 19% 47% 4% 17% 16% 18-24lata 0% 25% 44% 1% 14% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Rysunek 13. Rozkład procentowy opinii na temat zarobków kobiet i mężczyzn w zależności od wieku respondentów. 12% w yżs ze 14% 11% 2% 0% 20% 0% TRUDNO POWIEDZIEĆ 38% TROCHĘ MNIEJ 26% 8% 0% TYLE SAMO, CO MĘŻCZYZNA 20% 3% 2% pods taw ow e 47% 20% 11% zas .zaw odow e 51% 4% 1% ś re dnie 18% NIECO WIĘCEJ DUŻO WIĘCEJ 22% 46% 3% DUŻO MNIEJ 21% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Rysunek 14. Rozkład procentowy opinii na temat zarobków kobiet i mężczyzn w zależności od wykształcenia respondentów 29 OPINIE O ZAROBKACH KOBIET W PORÓWNANIU Z MĘŻCZYZNAMI WŚRÓD MAJĄCYCH WPŁYW NA ZATRUDNIENIE DUŻO MNIEJ 13% DUŻO WIĘCEJ TRUDNO POWIEDZIEĆ 13,5% 0,5% NIECO WIĘCEJ 2,5% TROCHĘ MNIEJ 56% TYLE SAMO 14,5% Rysunek 15. Rozkład procentowy opinii na temat zarobków kobiet i mężczyzn wśród osób mających wpływ na zatrudnienie 2.5. Opinie na temat możliwości awansu zawodowego kobiet i mężczyzn TRUDNO POWIEDZIEĆ 20% LEPSZE SZANSE NA AWANS ZAWODOWY 5% ANI LEPSZE ANI GORSZE SZANSE 27% GORSZE SZANSE NA AWANS ZAWODOWY 48% Rysunek 16. Rozkład procentowy opinii mieszkańców Torunia na temat możliwości awansu zawodowego kobiet i mężczyzn 30 GORSZE SZANSE NA AWANS ZAWODOWY ANI LEPSZE ANI GORSZE SZANSE 56% 60% LEPSZE SZANSE NA AWANS ZAWODOWY TRUDNO POWIEDZIEĆ 50% 36% 40% 30% 21% 35% 21% 21% 20% 8% 10% 2% 0% KOBIETY MĘŻCZYŹNI Rysunek 17. Rozkład procentowy opinii na temat możliwości awansu zawodowego kobiet i mężczyzn w zależności od płci respondentów GORSZE SZANSE NA AWANS ZAWODOWY 60% 54% 52% ANI LEPSZE ANI GORSZE SZANSE 54% LEPSZE SZANSE NA AWANS ZAWODOWY 50% TRUDNO POWIEDZIEĆ 40% 38% 35% 37% 29% 30% 20% 10% 27% 28% 25% 19% 23% 19% 19% 16% 8% 7% 4% 2% 4% 0% 18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-59 lat 60 lat i pow yżej Rysunek 18. Rozkład procentowy opinii na temat możliwości awansu zawodowego kobiet i mężczyzn w zależności od wieku respondentów 31 50% 50% GORSZE SZANSE NA AWANS ZAWODOWY 50% 45% 48% ANI LEPSZE ANI GORSZE SZANSE LEPSZE SZANSE NA AWANS ZAWODOWY 42% TRUDNO POWIEDZIEĆ 40% 35% 30% 29% 27% 34% 32% 25% 20% 21% 18% 16% 14% 15% 10% 5% 8% 5% 4% 2% 0% podstawowe zas.zawodowe średnie wyższe Rysunek 19. Rozkład procentowy opinii na temat możliwości awansu zawodowego kobiet i mężczyzn w zależności od wykształcenia respondentów OPINIE O SZANSACH AWANSU ZAWODOWEGO KOBIET W ŚRÓD MAJĄCYCH W PŁYW NA ZATRUDNIENIE TRUDNO POWIEDZIEĆ 13% LEPSZE SZANSE NA GORSZE SZANSE NA AWANS AWANS 1% 41% ANI LEPSZE ANI GORSZE SZANSE 45% Rysunek 20. Rozkład procentowy opinii wśród osób mających wpływ na zatrudnienie na temat możliwości awansu zawodowego kobiet i mężczyzn 32 2.6.1. Opinie na temat trudności ze znalezieniem pracy przez kobiety i mężczyzn KTO MA WIEKSZE TRUDNOŚCI ZE ZNALEZIENIEM PRACY? TRUDNO POWIEDZIEĆ; 11% KOBIETY; 52% PŁEĆ NIE MA ZNACZENIA; 34% MĘŻCZYŹNI; 3% Rysunek 21. Rozkład procentowy opinii ogółu respondentów na temat trudności ze znalezieniem pracy przez kobiety i mężczyzn 60% 53% K OB IETY 51% MĘŻ C Z YŹ N I 50% PŁ EĆ N IE MA Z N AC Z EN IA TR U D N O POW IED Z IEĆ 40% 35% 33% 30% 20% 12% 11% 10% 1% 4% 0% KOBIETY MĘŻCZYŹNI Rysunek 22. Rozkład procentowy opinii na temat trudności ze znalezieniem pracy przez kobiety i mężczyzn w zależności od płci respondentów 33 70% KOBIETY 64% 60% MĘŻCZYŹNI PŁEĆ NIE MA ZNACZENIA 56% TRUDNO POWIEDZIEĆ 51% 50% 47% 45% 40% 40% 37% 34% 32% 30% 26% 20% 12% 10% 3% 3% 18-24 lata 25-34 lata 13% 12% 9% 8% 4% 1% 0% 35-44 lata 45-59 lat 2% 60 lat i powyżej Rysunek 23. Rozkład procentowy opinii na temat trudności ze znalezieniem pracy przez kobiety i mężczyzn w zależności od wieku respondentów 50% KOBIETY 58% 60% MĘŻCZYŹNI 55% PŁEĆ NIE MA ZNACZENIA 50% 45% TRUDNO POWIEDZIEĆ 42% 40% 36% 31% 29% 30% 20% 11% 10% 2% 4% 12% 12% 9% 2% 2% 0% podstawowe zas.zawodowe średnie wyższe Rysunek 24. Rozkład procentowy opinii na temat trudności ze znalezieniem pracy przez kobiety i mężczyzn w zależności od wykształcenia respondentów 34 OPINIE OSÓB MAJĄCYCH WPŁYW NA ZATRUDNIENIE O TYM, KTO MA W IĘKSZE TRUDNOŚCI W ZNALEZNIENIU PRACY TRUDNO POWIEDZIEĆ 12% KOBIETY 46% PŁEĆ NIE MA ZNACZENIA 40% MĘŻCZYŹNI 2% Rysunek 25. Rozkład procentowy opinii ogółu respondentów na temat trudności ze znalezieniem pracy przez kobiety i mężczyzn 2. 6.2. Opinie na temat trudności z utrzymaniem pracy przez kobiety i mężczyzn KTO MA WIĘKSZE TRUDNOŚCI Z UTRZYMANIEM PRACY? TRUDNO POWIEDZIEĆ; 16% KOBIETY; 42% PŁEĆ NIE MA ZNACZENIA; 33% MĘŻCZYŹNI; 9% Rysunek 26. Rozkład procentowy opinii ogółu respondentów na temat trudności z utrzymaniem pracy przez kobiety i mężczyzn 35 KOBIETY 48% 50% MĘŻCZYŹNI 45% 40% 34% 35% PŁEĆ NIE MA ZNACZENIA 37% TRUDNO POWIEDZIEĆ 31% 30% 25% 18% 20% 13% 15% 11% 8% 10% 5% 0% KOBIETY MĘŻCZYŹNI Rysunek 27. Rozkład procentowy opinii na temat trudności z utrzymaniem pracy przez kobiety i mężczyzn w zależności od płci respondentów 50% 50% 46% 45% 42% 46% 41% 40% 34% 35% 30% 30% 29% 31% 25% 25% 21% 20% 15% KOBIETY MĘŻCZYŹNI PŁEĆ NIE MA ZNACZENIA TRUDNO POWIEDZIEĆ 13% 15% 17% 12% 13% 10% 10% 11% 6% 5% 8% 0% 18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-59 lat 60 lat i powyżej Rysunek 28. Rozkład procentowy opinii na temat trudności z utrzymaniem pracy przez kobiety i mężczyzn w zależności od wieku respondentów 36 45% 43% 41% 40% PŁEĆ NIE MA ZNACZENIA TRUDNO POWIEDZIEĆ 38% 35% 35% 30% KOBIETY MĘŻCZYŹNI 44% 43% 29% 26% 25% 19% 20% 15% 10% 10% 9% 18% 17% 15% 12% 5% 1% 0% podstawowe średnie wyższe zas.zawodowe Rysunek 29. Rozkład procentowy opinii na temat trudności z utrzymaniem pracy przez kobiety i mężczyzn w zależności od wykształcenia respondentów OPINIE OSÓB MAJĄCYCH WPŁYW NA ZATRUDNIENIE O TYM, KTO MA WIĘKSZE TRUDNOŚCI W UTRZYMANIU PRACY TRUDNO POWIEDZIEĆ 13% KOBIETY 45% PŁEĆ NIE MA ZNACZENIA 37% MĘŻCZYŹNI 5% Rysunek 30. Rozkład procentowy opinii na temat trudności z utrzymaniem pracy przez kobiety i mężczyzn wśród osób mających wpływ na zatrudnienie 37 2.7. Preferencje związane z płcią szefa SZEF KOBIETA CZY SZEF MĘŻCZYZNA? KOBIETA; 10% WSZYSTKO JEDNO; 46% MĘŻCZYZNA; 36% TRUDNO POWIEDZIEĆ; 8% Rysunek 31. Rozkład procentowy opinii mieszkańców Torunia na temat preferowanej przez siebie płci przełożonego w pracy KOBIETĘ 47% 47% 50% 45% TRUDNO POWIEDZIEĆ 38% 40% MĘŻCZYZNĘ WSZYSTKO JEDNO 33% 35% 30% 25% 20% 13% 15% 10% 7% 8% 7% 5% 0% KOBIETY MĘŻCZYŹNI Rysunek 32. Rozkład procentowy opinii kobiet i mężczyzn o preferowanej przez siebie płci przełożonego w pracy 38 60% KOBIETĘ 54% MĘŻCZYZNĘ 50% 50% 46% 46% TRUDNO POWIEDZIEĆ 45% WSZYSTKO JEDNO 41% 40% 36% 35% 34% 30% 24% 20% 10% 9% 11% 11% 9% 10% 7% 9% 10% 9% 4% 0% 18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-59 lat 60 lat i powyżej Rysunek 33. Rozkład procentowy opinii o preferowanej przez siebie płci przełożonego w pracy w zależności od wieku respondentów KOBIETĘ 60% 53% 50% 40% MĘŻCZYZNĘ TRUDNO POWIEDZIEĆ 46% 45% 41% 45% WSZYSTKO JEDNO 39% 34% 28% 30% 20% 14% 10% 8% 6% 7% 8% 8% 10% 9% 0% podstawowe zas.zawodowe średnie wyższe Rysunek 34. Rozkład procentowy opinii o preferowanej przez siebie płci przełożonego w pracy w zależności od wykształcenia respondentów 39 SZEF KOBIETA CZY SZEF MĘŻCZYZNA? W OPINIACH OSÓB MAJĄCYCH WPŁYW NA ZATRUDNIENIE WS ZYS TKO JEDNO 54% MĘŻCZYZNA 31% TRUDNO POWIEDZIEĆ 9% KOBIETA 6% Rysunek 35. Rozkład procentowy opinii na temat preferowanej przez siebie płci przełożonego w pracy wśród osób mających wpływ na zatrudnienie 2. 8. Preferowany pracownik : kobieta czy mężczyzna? KOGO ZATRUDNIAĆ? KOBIETY; 9% MĘŻCZYŹNI; 16% PŁEĆ NIE MA ZNACZENIA; 75% Rysunek 36. Rozkład procentowy opinii mieszkańców Torunia na temat preferowanej płci zatrudnianych przez siebie osób 40 UZASADNIENIA ODPOWIEDZI NA PYTANIE: KOGO WOLAŁBYŚ ZATRUDNIAĆ? KOMPETENCJE KOMPETENCJE ZAWODOWE KOBIET POZYTYWNE CECHY CHARAKTERU 2% POZYTYWNE CECHY KOBIET ZAWODOWE MĘŻCZYZN 3% MĘŻCZYZN NEGATYWNE CECHY KOBIET WIEKSZA KONCENTRACJA INNE 7% 6% KOBIET NA ROLACH 2% 1% RODZINNYCH ZALEŻY OD RODZJU PRACY 3% 16% BRAK ODPOWIEDZI 13% POWINNY BYĆ RÓWNE SZANSE DLA OBU PŁCI PŁEĆ NIE MA ZNACZENIA, WAZNE SĄ 10% KOMPETENCJE 37% Rysunek 37. Rozkład procentowy uzasadnień własnych opinii na temat preferowanej płci zatrudnianych przez siebie osób wśród mieszkańców Torunia (procent z ogółu podanych uzasadnień.) KOBIETY 78% 80% 72% MĘŻCZYŹNI PŁEĆ NIE MA ZNACZENIA 70% 60% 50% 40% 30% 20% 14% 8% 19% 10% 10% 0% KOBIETY MĘŻCZYŹNI Rysunek 38. Rozkład procentowy opinii kobiet i mężczyzn na temat preferowanej płci zatrudnianych przez siebie osób 41 KOBIETY MĘŻCZYŹNI PŁEĆ NIE MA ZNACZENIA 87% 90% 80% 80% 74% 72% 70% 65% 60% 50% 40% 26% 30% 20% 14% 12% 18% 13% 7% 10% 6%7% 10% 35-44 lata 45-59 lat 9% 0% 18-24 lata 25-34 lata 60 lat i powyżej Rysunek 39. Rozkład procentowy opinii na temat preferowanej płci zatrudnianych przez siebie osób w zależności od wieku respondentów 86% 90% 80% 77% 72% 67% 70% KOBIETY MĘŻCZYŹNI PŁEĆ NIE MA ZNACZENIA 60% 50% 40% 30% 22% 20% 10% 21% 12% 6% 9% 14% 5% 9% 0% podstawowe zas.zawodowe średnie wyższe Rysunek 40. Rozkład procentowy opinii na temat preferowanej płci zatrudnianych przez siebie osób w zależności od wykształcenia respondentów 42 PRACOWNIK KOBIETA CZY PRACOWNIK MĘŻCZYZNA? W OPINIACH OSÓB MAJĄCYCH WPŁYW NA ZATRUDNIENIE BRAK ODPOWIEDZI 2% KOBIETA 14% MĘŻCZYZNA 13% PŁEC NIE MA ZNACZENIA 71% Rysunek 41. Rozkład procentowy opinii na temat preferowanej płci pracownika wśród osób mających wpływ na zatrudnienie. UZASADNIENIA ODPOWIEDZI NA PYTANIE: KOGO ZATRUDNIAĆ? podawane przez osoby mające wpływ na zatrudnianie KOMPETENCJE ZAWODOWE MĘŻCZYZN WIĘKSZA KONCENTRACJA 5% KOBIET NA ROLACH RODZINNYCH INNE 3% 4% POZYTYWNE CECHY CHARAKTERU MĘŻCZYZN 3% BRAK ODPOWIEDZI KOMPETENCJE 9% ZAWODOWE KOBIET 4% POZYTYWNE CECHY KOBIET 8% ZALEŻY OD RODZAJU PŁEĆ NIE MA PRACY ZNACZENIA, WAŻNE SĄ 11% KOMPETENCJE POWINNY BYĆ RÓWNE 43% SZANSE DLA OBU PŁCI 10% Rysunek 42. Rozkład procentowy uzasadnień własnych opinii na temat preferowanej płci pracownika wśród osób mających wpływ na zatrudnienie (procent z ogółu podanych uzasadnień.) 43 2. 9. Opinie o motywach podejmowania przez kobiety pracy zawodowej OPINIE O MOTYWACH PODEJMOWANIA PRZEZ KOBIETY PRACY ZAWODOWEJ BRAK ODPOWIEDZI 1% DĄŻENIE DO NIEZALEŻNOŚCI FINANSOWEJ OD M ĘŻA ; 26% KONIECZNOŚĆ DOROBIENIA DO PENSJI M ĘŻA; 33% INNE WŁASNE POTRZEBY KOBIETY; 40% Rysunek 43. Rozkład procentowy opinii mieszkańców Torunia na temat motywów podejmowania przez kobiety pracy zawodowej 45% 38% 40% 35% 32% 35% 30% DĄŻENIE DO NIEZALEŻNOŚCI FINANSOWEJ OD MĘŻA IINE WŁASNE POTRZEBY KOBIETY (KONTAKTY SPOECZNE, ROZWÓJ) KONIECZNOŚĆ DOROBIENIA DO PENSJI MĘŻA BRAK ODPOWIEDZI 42% 27% 24% 25% 20% 15% 10% 5% 1% 0% 0% KOBIETY MĘŻCZYŹNI Rysunek 44. Rozkład procentowy opinii kobiet i mężczyzn na temat motywów podejmowania przez kobiety pracy zawodowej 44 Tabela 14. Rozkład procentowy opinii na temat motywów podejmowania przez kobiety pracy zawodowej w zależności od wieku respondentów wiek 18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-59 lat 60 lat i powyżej DĄŻENIE DO NIEZALEŻNO Ś CI FINANS OWEJ OD MĘŻA IINE WŁA SNE POTRZEBY KOBIETY (KONTAKTY 28% 23% 25% 29% 24% S P OE CZNE, ROZWÓJ) 41% 53% 43% 34% 30% KONIECZNO Ś Ć DORO BIENIA DO PEN SJI MĘŻA 31% 24% 31% 36% 45% B R A K ODPOWIEDZI 0% 0% 1% 1% 1% 100% 100% 100% 100% 100% OPINIE O MOTYWACH PODEJMOWANIA PRA CY P RZEZ KO BIETY razem Tabela 15. Rozkład procentowy opinii na temat motywów podejmowania przez kobiety pracy zawodowej w zależności od wykształcenia respondentów wykształcenie podstawowe zas. zawodowe średnie wyższe DĄŻENIE DO NIEZALEŻNO Ś CI FINANS OWEJ OD MĘŻA IINE WŁA SNE POTRZEBY KOBIETY (KONTAKTY S P OECZNE, R OZWÓJ) 36% 26% 23% 27% 19% 31% 45% 56% KONIECZNO Ś Ć DORO BIENIA DO PEN SJI MĘŻA 44% 43% 32% 16% 1% 0% 0% 1% 100% 100% 100% 100% OPINIE O MOTYWACH PODEJMOWANIA PRACY PRZEZ KOBIETY B R A K ODPOWIEDZI razem OPINIE NA TEMAT MOTYW ÓW PODEJMOW ANIA PRACY ZAW ODOW EJ PRZEZ KOBIETY W ŚRÓD OSÓB MAJĄCYCH W PŁYW NA ZATRUDNIANIE KONIECZNOŚ Ć DOROBIENIA DO PENS JI MĘŻA 21% DĄŻENIE DO NIEZALEŻNOŚ CI FINANS OWEJ OD MĘŻA 26% IINE WŁAS NE POTRZEBY KOBIETY (KONTAKTY S POECZNE, ROZWÓJ) 53% Rysunek 45. Rozkład procentowy opinii na temat motywów podejmowania przez kobiety pracy zawodowej wśród osób mających wpływ na zatrudnienie 45 3. OPINIE NA TEMAT DZIAŁAŃ MAJĄCYCH NA CELU WYRÓWNANIE POZYCJI POLSCE KOBIET I MĘŻCZYZN W 3.1. Opinie na temat celowości i rodzajów działań wyrównujących pozycje zawodowe kobiet i mężczyzn CZY POTRZEBNE JEST W YRÓWNYWANIE POZYCJI KOBIET I MĘŻCZYZN? ROZKŁAD ODPOW IEDZI W SRÓD MIESZKAŃCÓW TORUNIA TRUDNO POWIEDZIEĆ; 35% NIE; 20% TAK; 45% Rysunek 46. Rozkład procentowy opinii ogółu respondentów na temat potrzeby podejmowania działań w celu wyrównania pozycji kobiet i mężczyzn NIE 60% TAK 53% TRUDNO POWIEDZIEĆ 50% 40% 34% 33% 37% 29% 30% 20% 14% 10% 0% KOBIETY MĘŻCZYŹNI Rysunek 47. Rozkład procentowy opinii w zależności od płci respondentów na temat potrzeby podejmowania działań w celu wyrównania pozycji kobiet i mężczyzn 46 45% 50% 49% 50% 45% 42% 41% 40% 34% 35% 37% 36% 32% 31% 30% 25% 24% 22% 19% 19% 20% 19% NIE TAK TRUDNO POWIEDZIEĆ 15% 10% 5% 0% 18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-59 lat 60 lat i powyżej Rysunek 48. Rozkład procentowy opinii w zależności od wieku respondentów na temat potrzeby podejmowania działań w celu wyrównania pozycji kobiet i mężczyzn NIE 50% 45% 43% 40% 44% 41% 46% TAK 44% TRUDNO POWIEDZIEĆ 37% 35% 32% 32% 30% 25% 20% 15% 22% 16% 24% 18% 10% 5% 0% podstawowe zas.zawodowe średnie wyższe Rysunek 49. Rozkład procentowy opinii w zależności od wykształcenia respondentów na temat potrzeby podejmowania działań w celu wyrównania pozycji kobiet i mężczyzn 47 FORMY DZIAŁAŃ WYRÓWNUJĄCYCH POZYCJE KOBIET I MĘŻCZYZN ROZKŁAD OPINII WŚRÓD MIESZKANCÓW TORUNIA BRAK ODPOWIEDZI 35% ZM IANA ŚWIADOM OŚCI SPOŁECZEŃSTWA 17% TWORZENIE PRZEDSZKOLI 1% INNE 20% REGULACJE PRAWNE ZACHĘCAJĄCE PRACODAWCÓW DO ZATRUDNIANIA KOBIET 5% R EGU L AC JE PR AW N E PR Z EC IW D Z . D YSK R YMIN AC JI K OB IET 22% Rysunek 50. Rozkład procentowy odpowiedzi respondentów na temat rodzaju działań, które służyłyby wyrównaniu pozycji kobiet i mężczyzn * (jako 100 % traktowano wszystkie podane propozycje działań przez tych respondentów, którzy deklarowali, że działania należy podejmować) ODPOWIEDZI WŚ RÓD MAJĄCYCH WPŁYW NA ZATRUDNIANIE NA PYTANIE CZY NALEŻY PODEJMOWAĆ DZIAŁANIA NA RZECZ WYRÓWNYWANIA POZYCJI KOBIET I MĘŻCZYZN TRUDNO POWIEDZIEĆ 31% TAK 46% NIE 23% Rysunek 51. Rozkład procentowy opinii na temat potrzeby podejmowania działań w celu wyrównania pozycji kobiet i mężczyzn wśród osób mających wpływ na zatrudnienie 48 FORMY DZIAŁAŃ W YRÓW NUJACYCH POZYCJE KOBIET I MĘŻCZYZN PODAW ANE PRZEZ OSOBY MAJĄCE W PŁYW NA ZATRUDNIENIE REGULACJE PRAWNE REGULACJE PRAWNE ZACHĘCAJĄCE PRZECIWDZIAŁAJĄCE PRACODAWCÓW DO DYSKRYMINACJI ZATRUDNIANIA KOBIET KOBIET 26% 2% TWORZENIE PRZEDSZKOLI 2% INNE ZMIANA 32% ŚWIADOMOŚCI SPOŁECZEŃSTWA 19% BRAK ODPOWIEDZI 19% Rysunek 52. Rozkład procentowy odpowiedzi na temat rodzaju działań, które służyłyby wyrównaniu pozycji kobiet i mężczyzn wśród osób mających wpływ na zatrudnienie * (jako 100 % traktowano wszystkie podane propozycje działań przez tych respondentów, którzy deklarowali, że działania należy podejmować) 3.2. Opinie na temat pomocy kobietom w godzeniu ról zawodowych i rodzinnych CZY POTRZEBNA POMOC KOBIETOM W GODZENIU RÓL? TRUDNO POWIEDZIEĆ; 21% NIE; 22% TAK; 57% Rysunek 53. Rozkład procentowy opinii ogółu respondentów na temat potrzeby udzielania pomocy kobietom w godzeniu ról zawodowych i rodzinnych 49 NIE TAK 64% 70% TRUDNO POWIEDZIEĆ 60% 48% 50% 40% 27% 30% 25% 19% 17% 20% 10% 0% KOBIETY MĘŻCZYŹNI Rysunek 54. Rozkład procentowy opinii w zależności od płci respondentów na temat potrzeby udzielania pomocy kobietom w godzeniu ról zawodowych i rodzinnych 70% 66% 62% 60% 54% 54% 53% NIE 50% TAK TRUDNO POWIEDZIEĆ 40% 30% 23% 23% 20% 26% 20% 24% 21% 23% 22% 17% 12% 10% 0% 18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45-59lat 60 lat i powyżej Rysunek 55. Rozkład procentowy opinii w zależności od wieku respondentów na temat potrzeby udzielania pomocy kobietom w godzeniu ról zawodowych i rodzinnych 50 NIE 70% 60% TAK 63% 53% 50% TRUDNO POWIEDZIEĆ 55% 52% 40% 30% 20% 28% 27% 20% 20% 27% 20% 17% 18% 10% 0% podstawowe zas.zawodowe średnie wyższe Rysunek 56. Rozkład procentowy opinii w zależności od wykształcenia respondentów na temat potrzeby udzielania pomocy kobietom w godzeniu ról zawodowych i rodzinnych CZY POTRZEBNA JEST POMOC KOBIETOM W GODZENIU ICH RÓL ZAWODOWYCH I RODZINNYCH ? ROZKŁAD ODPOWIEDZI WŚRÓD OSÓB MAJĄCYCH WPŁYW NA ZATRUDNIENIE TRUDNO POWIEDZIEĆ 22% TAK 59% NIE 19% Rysunek 57. Rozkład procentowy opinii na temat potrzeby udzielania pomocy kobietom w godzeniu ról zawodowych i rodzinnych wśród osób mających wpływ na zatrudnienie 51 KTO POWINIEN UDZIELIĆ POMOCY KOBIETOM? PRACODAWCY 11% PARTNER KOBIETY 42% INNE 5% PAŃSTWO, RZĄD 35% ORGANIZACJE NA RZECZ KOBIET 7% Rysunek 58. Rozkład procentowy odpowiedzi wśród mieszkańców Torunia na pytanie: Kto powinien udzielić pomocy? * (jako 100 % traktowano wszystkie podane odpowiedzi przez tych respondentów, którzy deklarowali, że pomoc powinna być udzielona, stanowili 57% ogółu badanych) KTO POWINIEN UDZIELIĆ POM OCY KOBIETOM W GODZENIU RÓL ZAWODOWYCH I RODZINNYCH W OPINIACH OSÓB M AJĄCYCH WPŁYW NA ZATRUDNIENIE BRAK ODPOWIEDZI 3% PRACODAWCY ORGANIZACJE NA INNE RZECZ KOBIET 8% 8% 6% PARTNER KOBIETY 42% PAŃSTWO, RZĄD 33% Rysunek 59. Rozkład procentowy odpowiedzi na pytanie: Kto powinien udzielić pomocy? wśród osób mających wpływ na zatrudnienie * (jako 100 % traktowano wszystkie podane odpowiedzi przez tych respondentów, którzy deklarowali, że pomoc powinna być udzielona, stanowili 59% ogółu badanych) 52 FORMY POMOCY KOBIETOM INNE 21% KURSY, SZKOLENIA, POŚREDNICTWO PRACY DZIELENIE OBOWIĄZKÓW 5% DOMOWYCH, POMOC W PRACACH DOMOWYCH I OPIECE NAD DZIEĆMI 36% REGULACJE PRAWNE UWZGLĘDNIAJĄCE SYTUACJĘ KOBIET ORGANIZOWANIE PRZEDSZKOLI I OPIEKI 21% NAD DZIEĆMI 17% Rysunek 60. Rozkład procentowy odpowiedzi respondentów na pytanie: Jakie powinny być formy pomocy kobietom? * (jako 100 % traktowano wszystkie podane odpowiedzi przez tych respondentów, którzy deklarowali, że pomoc powinna być udzielona, stanowili 57% ogółu badanych) FORMY POMOCY KOBIETOM W PODAWANE PRZEZ OSOBY MAJĄCE WPŁYW NA ZATRUDNIENIE BRAK ODPOWIEDZI 8% DZIELENIE INNE OBOWIĄZKÓW 19% DOMOWYCH, POMOC W PRACACH DOMOWYCH KURSY, SZKOLENIA, I OPIECE NAD DZIEĆMI POŚREDNICTWO PRACY 43% 2% REGULACJE PRAWNE UWZGLĘDNIAJĄCE SYTUACJĘ KOBIET 14% ORGANIZOWANIE PRZEDSZKOLI I OPIEKI NAD DZIEĆMI 14% Rysunek 61. Rozkład procentowy odpowiedzi na pytanie: Jakie powinny być formy pomocy kobietom? wśród osób mających wpływ na zatrudnienie* (jako 100 % traktowano wszystkie podane odpowiedzi badanych) 53 TABELA 16. Oceny ocen różnych form pomocy kobietom - rozkład liczbowy i procentowy wśród mieszkańców Torunia Oceny form DANE PRZED SZKO LA pomocy ELA STYCZN Y CZA S PRA CY TELEPRA CA P RZEPI SY PRAWNE liczba 1 2 10 4 procent z ogółu 0 0% 2% 1% 11 19 69 49 2% 3% 12% 8% 26 43 74 92 procent z ogółu 4% 7% 12% 15% liczba 137 128 175 236 23% 22% 29% 39% 157 192 149 93 26% 32% 25% 16% 268 216 123 126 45% 36% 20% 21% 600 100% 600 100% 600 100% 600 100% BRAK ODPOWIEDZI bardzo mały wpływ liczba procent z ogółu mały wpływ liczba przeciętny wpływ procent z ogółu duży wpływ liczba procent z ogółu bardzo duży wpływ liczba procent z ogółu RAZEM % RAZEM UZASADNIENIE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH WŚRÓD MIESZKAŃCÓW TORUNIA prawo nie jes t inne przes trzegane 21% przez firm y brak odpowiedzi 3% 25% przepis y przeciwdziałajace dys krym inacji 14% urlopy wychowawcze dla m eżczyzn 1% prawo pom agające łączyć m acierzyńs two z pracą 36% Rysunek 62. Rozkład procentowy uzasadnień wypowiedzi o dużym i bardzo dużym wpływie przepisów prawnych na godzenie ról zawodowych i rodzinnych wśród mieszkańców Torunia * jako 100 % traktowano wszystkie uzasadnienia odpowiedzi podane przez 37% ogółu respondentów 54 TABELA 17. Oceny różnych form pomocy kobietom - rozkład liczbowy i procentowy wśród osób mających wpływ na zatrudnienie Oceny form pomocy DANE P RZED SZKOLA wśród mających wpływ na zatrudnienie ELA STYCZNY CZA S TELEPRA C A P RA CY bardzo mały wpływ liczba procent mały wpływ liczba procent przeciętny wplyw liczba procent duży wpływ liczba procent bardzo duży wpływ liczba procent RAZEM % RAZEM P RZEPISY P RAWNE 5 2,50% 4 2,00% 34 17,00% 65 32,50% 92 46,00% 6 3,0% 8 4,0% 46 23,0% 65 32,5% 75 37,5% 21 10,5% 26 13,0% 58 29,0% 57 28,5% 38 19,0% 14 7,0% 28 14,0% 91 45,5% 32 16,0% 35 17,5% 200 200 200 200 100,00% 100,0% 100,0% 100,0% UZASADNIENIA DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH WŚRÓD OSÓB MAJĄCYCH WPŁYW NA ZATRUDNIENIE prawo nie jest przestrzegane przez firmy 3% przepisy przeciwdziałajace dyskryminacji 6% urlopy wychowawcze dla meżczyzn 3% inne 22% brak odpowiedzi 19% prawo pomagające łączyć macierzyństwo z pracą 47% Rysunek 63. Rozkład procentowy uzasadnień wypowiedzi o dużym i bardzo dużym wpływie przepisów prawnych na godzenie ról zawodowych i rodzinnych wśród osób mających wpływ na zatrudnienie. * jako 100 % traktowano wszystkie uzasadnienia odpowiedzi podane przez 33,5% respondentów z grupy mających wpływ na zatrudnienie 55 4. STEREOTYPY PŁCI Stereotyp kobiety wśród mieszkańców Torunia. 68% delikata 69% uczuciowa 35% ugodowa 42% kokieteryjna 56% łagodna 49% angażująca się w sprawy innych 59% wyrozumiała 74% troskliwa 80% Cecha wrażliwa 48% przyjacielska konfliktowa 21% 24% pewna siebie 51% ambita 59% zaradna 66% pracowita siła przebicia nastawiona na sukces zawodowy rywalizująca dominująca 18% 16% 21% 17% 26% niezalezna 0% 20% 40% 60% 80% 100% % wskazań Rysunek 64. Zawartość treściowa stereotypu kobiety wśród mieszkańców Torunia 56 Stereotyp mężczyzny wśród mieszkańców Torunia. 18% delikatny uczuciowy 26% ugodowy 25% kokieteryjny 7% łagodny 16% angażujący się w sprawy innych 16% 29% wyrozumiały 34% troskliwy Cecha wrażliwy 18% 37% przyjacielski 24% konfliktowy 67% pewny siebie 49% ambity 61% zaradny 63% pracowity 49% siła przebicia 58% nastawiony sukces zawodowy 50% rywalizujący dominujący 58% niezalezny 57% 0% 20% 40% 60% 80% 100% % wskazań Rysunek 65. Zawartość treściowa stereotypu mężczyzny wśród mieszkańców Torunia 57 Stereotyp kobiety wśród kobiet - mieszkanek Torunia. 66% delikata 71% uczuciowa ugodowa 40% kokieteryjna 39% 58% łagodna 50% angażująca się w sprawy innych 63% wyrozumiała 77% troskliwa 83% Cecha wrażliwa 50% przyjacielska konfliktowa 18% 24% pewna siebie 54% ambita 66% zaradna 71% pracowita siła przebicia nastawiona sukces zawodowy rywalizująca dominująca 17% 15% 18% 16% 27% niezalezna 0% 20% 40% 60% 80% 100% % wskazań Rysunek 66. Zawartość treściowa stereotypu kobiety wśród kobiet - mieszkanek Torunia 58 Stereotyp kobiety wśród mężczyzn mieszkańców Torunia. 70% delikata 67% uczuciowa 28% ugodowa 46% kokieteryjna 53% łagodna 47% angazująca się w sprawy innych 55% wyrozumiała 70% troskliwa 76% Cecha wrażliwa 45% przyjacielska 25% konfliktowa pewna siebie 23% 46% ambita 49% zaradna 58% pracowita siła przebicia 20% nastawiona sukces zawodowy 19% 24% rywalizująca dominująca 18% 24% niezalezna 0% 20% 40% 60% 80% 100% % wskazań Rysunek 67. Zawartość treściowa stereotypu kobiety wśród mężczyzn - mieszkańców Torunia 59 Stereotyp kobiety wśród osób mających wpływ na zatrudnienie 59% delikata 67% uczuciowa 26% ugodowa 42% kokieteryjna 48% łagodna angażująca się w sprawy innych 46% wyrozumiała 46% 64% troskliwa 78% Cecha wrażliwa 33% przyjacielska konfliktowa 14% 21% pewna siebie 45% ambinta 51% zaradna 63% pracowita siła przebicia 13% 18% nastawiona sukces zawodowy 21% rywalizująca dominująca 9% 27% niezalezna 0% 20% 40% 60% 80% 100% % w skazań Rysunek 68. Zawartość treściowa stereotypu kobiety w grupie osób mających wpływ na zatrudnienie 60 Stereotyp mężczyzny wśród osób mających wpływ na zatrudnienie 10% delikatny 15% uczuciowy 17% ugodowy kokieteryjny łagodny angażujący się w sprawy innych wyrozumiały 5% 4% 15% 24% 26% troskliwy Cecha wrażliwy 18% 39% przyjacielski konfliktowy 23% 64% pewny siebie 53% ambitny 56% zaradny 51% pracowity 54% siła przebicia 57% nastawiony sukces zawodowy 49% rywalizujący dominujący 55% niezalezny 55% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% % w skazań Rysunek 69. Zawartość treściowa stereotypu mężczyzny w grupie osób mających wpływ na zatrudnienie Uniwersytet Mikołaja Kopernika Kwestionariusz wywiadu nt.: „Kobieta w społeczeństwie” 61 1. Jak Pan/i sądzi, czy w naszym społeczeństwie jest bardziej szanowana: 1. kobieta pracująca zawodowo 2. gospodyni domowa, kobieta niepracująca zawodowo 3. nie ma różnicy 4.. trudno powiedzieć 2. Kto, Pana/i zdaniem, powinien ponosić większą odpowiedzialność za sytuację materialną rodziny? 1. żona 2.. mąż 3. oboje partnerzy w tym samym stopniu 3. Który, z podanych niżej sposobów życia rodziny uważa Pan/i za najlepszy? 3a. mąż i żona mniej więcej tyle samo czasu przeznaczają na prace, oboje w równym stopniu zajmują się domem i dziećmi 3b. jedynie mąż pracuje, zarabiając wystarczająco na zaspokojenie potrzeb rodziny, żona zajmuje się prowadzeniem domu i wychowywaniem dzieci 3c. zarówno mąż, jak i żona pracują zawodowo, mąż poświęca więcej czasu na pracę zawodową, żona zaś oprócz pracy zawodowej zajmuje się prowadzeniem domu i wychowywaniem dzieci 4d. bardziej skupia się na pracy zawodowej to z małżonków, które ma większe możliwości zarobkowe, drugie wyręcza je z części obowiązków domowych 4. Czy dziś w Polsce, w porównaniu z mężczyzną, kobieta wykonująca ten sam zawód i mająca takie samo jak mężczyzna wykształcenie zarabia na ogół: 1. dużo więcej 2. nieco więcej 3. tyle samo, co mężczyzna 4. trochę mniej 5. dużo mniej 6. trudno powiedzieć 5. Jak Pan/i sądzi, czy w naszym kraju kobieta wykonująca ten sam zawód i mająca takie samo jak mężczyzna wykształcenie ma w porównaniu z mężczyzną: 1. lepsze szanse na awans zawodowy 2. ani lepsze, ani gorsze szanse na awans zawodowy 3. gorsze szanse na awans zawodowy 4. trudno powiedzieć 6. Kto, obecnie w Polsce ma większe trudności: A. ze znalezieniem pracy 1. kobiety 2. mężczyźni 3. płeć nie ma znaczenia B. z utrzymaniem pracy 1. kobiety 2. mężczyźni 3. płeć nie ma znaczenia 4. trudno powiedzieć 4. trudno powiedzieć 7. Czy Pan/i osobiście wolałby mieć w pracy szefa-kobietę czy szefa-mężczyznę? 1. kobietę 2. mężczyznę 3. wszystko jedno 4. trudno powiedzieć 8. Czy, gdyby był/a Pan/i prywatnym przedsiębiorcą wolałby/wolałaby Pan/i zatrudniać: 1. kobiety 2. mężczyzn 3. płeć nie ma znaczenia prosimy uzasadnić: ......................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................. 9. Które, z podanych niżej twierdzeń, jest najbardziej zgodne z Pana/i przekonaniami? a. większość kobiet podejmuje pracę zarobkową wyłącznie ze względu na konieczność dorobienia do pensji męża b. większość kobiet podejmuje pracę zawodową, ponieważ chce być niezależna finansowo od męża c. dla większości kobiet podejmujących pracę zawodową ważne są nie tylko zarobki, ale także możliwość zaspokajania innych potrzeb /kontakty społeczne, możliwość rozwoju itp./ 10. Czy Pana/ Pani zdaniem, należy podejmować jakieś działania w celu wyrównania pozycji kobiet i mężczyzn w Polsce? 1. Tak 2. Nie 3. Trudno powiedzieć 62 10. A. jeżeli wybrano odpowiedź Tak, prosimy podać propozycje takich działań ......................................................................................................................................................... ............................................................................ TERAZ BADANIE STEREOTYPU : kolejno: wskazać z listy cechy KOBIETY/ potem MĘŻCZYZNY, zastosować zmienną kolejność: połowa respondentów KOBIETA - Mężczyzna połowa Mężczyzna - KOBIETA przechodzimy do dalszych pytań WYWIADU .. 11.Czy Pana/i zdaniem, potrzebna jest pomoc kobietom w godzeniu ról zawodowych i rodzinnych? 1. Tak 2. Nie 3. Trudno powiedzieć jeżeli wybrano odpowiedź TAK, prosimy podać: 11. A. Kto powinien udzielić pomocy? .................................................................................................. 11. B. Jakie powinny być formy tej pomocy ......................................................................................... ...................................................................................................................................................... 12. Jak ocenia Pan/i, podane niżej form pomocy kobietom w godzeniu ról rodzinnych i zawodowych/ prosimy ocenić na skali 1 – bardzo mały wpływ; 5 – bardzo duży wpływ/ : a. tworzenie przedszkoli 1 2 3 4 5 b. elastyczny czas pracy 1 2 3 4 5 c. telepraca / praca na odległość, w domu/ 1 2 3 4 5 d. przepisy prawne 1 2 3 4 5 jeśli wybrano ocenę „4” lub „5” w punkcie d prosimy podać jakie?........................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... DANE O RESPONDENCIE płeć: 1. Kobieta 2. Mężczyzna wiek 1. 18-24 lata, 2. 25-34 lata, 3. 35-44 lata 4. 45-59 lat, 5. 60 lat i powyżej Zatrudnienie: 1. pracuje 2. NIE pracuje wykształcenie: 1. podstawowe, 2. zas.zawodowe, 3. średnie, 4. wyższe zawód: 1.robotnik, 2. pracownik techniczny 3. pracownik biurowy, 4. inteligencja 5. prywatny przedsiębiorca, 6 menadżer, 7.bezrobotny, 8.emeryt lub rencista, 9.uczeń lub student, 10. gospodyni domowa, 11. inny 63 KOBIETA - TYPOWE CECHY KOBIET PYTANIE DO RESPONDENTA: Które z podanych niżej cech stanowią Twoim zdaniem cechy najbardziej typowe dla kobiet? Przeczytaj je kolejno i zaznacz te, które w Twojej opinii są cechami typowymi dla kobiet. (wstawić krzyżyk przy wybranych cechach, najpierw dla kobiet Cecha − − − − − − − − − − − − − − − − − − − − P RZYJACIEL S KA W RAŻLIWA NIEZALEŻNA D O MINUJĄCA TRO S KLIWA RY WALIZUJĄCA WY R OZU MIAŁA ANGAŻUJĄCA SI Ę W S P R AW Y INNY CH NA STAWIONA NA S U K C E S ZAWO D OWY M AJĄCA SIŁĘ P RZ E BICIA ŁAGODNA P R A C OWITA KOKIETE RYJNA ZA RADNA AM BITNA UGO D O WA UCZUCIO WA P E WNA SI E BIE KONFLIKTO WA D ELIKATNA 64 MĘŻCZYZNA - TYPOWE CECHY MĘŻCZYZN PYTANIE DO RESPONDENTA: Które z podanych niżej cech stanowią Twoim zdaniem cechy najbardziej typowe dla mężczyzn? Przeczytaj je kolejno i zaznacz te, które w Twojej opinii są cechami typowymi dla mężczyzn. (wstawić krzyżyk przy wybranych cechach, najpierw dla kobiet Cecha − − − − − − − − − − − − − − − − − − − − P RZYJACIEL S KI W RAŻLIWY NIEZALEŻNY D O MINUJĄCY TRO S KLIWY RY WALIZUJĄCY WY R OZU MIAŁY ANGAŻUJĄCY SI Ę W S P R AW Y INNY CH NA STAWIONY NA S U K C E S ZAWO D OWY M AJĄCY SIŁ Ę P RZ E BICIA ŁAGODNY P R A C OWITY KOKIETE RYJNY ZA RADNY AM BITNY UGO D OWY UCZUCIOWY P E WNY SI E BIE KONFLIKTOWY D ELIKATNY 65