Prognoza stomatologiczna z laboratorium
Transkrypt
Prognoza stomatologiczna z laboratorium
4 DENTAL TRIBUNE Opinie Polish Edition Prognoza stomatologiczna z laboratorium Doreen Jaeschke, Niemcy Dla coraz większej liczby pacjentów przyczyną, dla której zjawiają się w gabinecie stomatologicznym, jest zapalenie przyzębia. Niektórych skłania do przyjścia narastający ból, inni pragną zapobiec rozwojowi choroby i dowiedzieć się, jaka przyszłość czeka ich uzębienie. Zabiegi profilaktyczne nie powinny być jednakowe dla wszystkich, planując je należy uwzględnić indywidualne ryzyko zachorowania i aktualny stan przyzębia konkretnego pacjenta. Stomatolodzy mają do dyspozycji nie tylko klasyczne metody leczenia, ale także możliwość działania profilaktycznego w krytycznych dla danego pacjenta punktach. W celu oceny ryzyka rozwoju choroby przyzębia i jego zminimalizowania w zindywidualizowany sposób, stworzono nowoczesne metody diagnostyczne, które zostaną przedstawione poniżej. Zidentyfikowane: Główne Patogeny Powodujące Choroby Przyzębia mikroorganizmy, wiadomo dzisiaj, że w szczelinie dziąsłowej bytują bardzo liczne gatunki bakterii, ale tylko niektóre z nich prowadzą do rozwoju stanu zapalnego z obrębie tkanek podtrzymujących ząb i są patogenne dla przyzębia. Dzisiaj ich identyfikacja i monitorowanie są częścią terapii nie tylko dla pacjentów z grupy wysokiego ryzyka. Zaleca się wykonanie testu przed rozpoczęciem leczenia oraz cztery do sześciu tygodni po jego zakończeniu, aby ocenić sukces mikrobiologiczny terapii i monitorować zmiany we florze bakteryjnej, związane ze stosowaniem antybiotyków. Znaczenie takiego postępowania jest tym większe, że prowadzone ostatnio badania potwierdzają istnienie bezpośredniej zależności między występowaniem zapalenia przyzębia a zapadalnością na pewne choroby ogólnoustrojowe (choroby układu sercowo-naczyniowego, cukrzycę). Dostępne metody badań Tradycyjne metody diagnostyczne opierały się na rozpoznaniu objawów zapalenia przyzębia, takich jak krwawienie, głębokość kieszonek i inne parametry świadczące o obecności choroby. Nowoczesne testy pozwalają stwierdzić przyczynę choroby, jeśli jest ona związana z obecnymi bakteriami, a także przewidzieć dalszy przebieg zapalenia przyzębia i zaplanować indywidualną terapię antybiotykową na wczesnym etapie choroby. Poniżej przedstawiono krótkie podsumowanie całego asortymentu dostępnych testów. Badania mikroskopowe nie umożliwiały identyfikacji poszczególnych gatunków bakterii. Również hodowle kultur bakteryjnych nie mogły zostać uznane za standard. Hodowla komórek jest trudna i czasochłonna, a wynik zależy w dużym stopniu od sposobu pobrania próbki – te wady metody powodowały, że nie była ona powszechnie stosowana. Zaletą hodowli kultur bakteryjnych jest natomiast możliwość oceny wrażliwości na antybiotyki. Destrukcja tkanek przyzębia jest zależna przede wszystkim od dwóch czynników: układu immunologicznego i mikroorganizmów chorobotwórczych. Jeśli chodzi o Metody enzymatyczne służą do stwierdzenia obecności konkretnych gatunków bakterii (np. Porphyromonas gingivalis, Tannerella forsythensis, Treponema dentico- AD la). Nie jest możliwa identyfikacja gatunków, których profil enzymatyczny nie został poznany, co jest główną przyczyną ograniczonej użyteczności tych testów. Testy immunologiczne pozwalają na stwierdzenie obecności antygenów typowych dla danego gatunku bakterii na podstawie reakcji między antygenem a przeciwciałami. Można w ten sposób zidentyfikować zarówno żywe, jak i martwe komórki bakteryjne, co znacznie ułatwia pobieranie i transport materiału biologicznego. Badania immunofluorescencyjne umożliwiają nie tylko jakościową, ale także ilościową ocenę bakterii. Są jednak inne, bardziej czułe metody oznaczania ilościowego mikroorganizmów. Próbka płytki nazębnej poddawana jest działaniu przeciwciał monoklonalnych, sprzężonych ze znacznikiem fluorescencyjnym. Wyznakowane bakterie oglądane są pod mikroskopem. Oznaczenia można prowadzić w laboratorium lub nawet bezpośrednio w gabinecie stomatologicznym. W innym teście opartym na reakcjach immunologicznych, próbie lateksowej, przeciwciała są połączone z cząsteczkami lateksu. Metody wykorzystujące reakcje immunologiczne mają jedną wspólną cechę – dokładność uzyskanych wyników w znacznym stopniu zależy od przygotowania próbki, jakości odczynników oraz doświadczenia osoby wykonującej badanie. Z tego powodu nie są one polecane dla każdego. Ze względu na swoją złożoność testy te nie są stosowane rutynowo w codziennej diagnostyce. Wykorzystuje się je głównie w badaniach naukowych. Kiedy Przemówiły Geny Metody biologii molekularnej, takie jak sondy DNA i łańcuchowa reakcja polimerazy (polymerase chain reaction, PCR), są szybkie, dokładne i niedrogie. Są także bardzo wiarygodne, czułe i można je wykorzystywać do identyfikacji martwych komórek, co znacznie ułatwia transport materiału. Metodologia sond DNA wykorzystuje znakowane, krótkie odcinki łańcucha nukleotydowego, o sekwencji komplementarnej do materiału Lustereczko, lustereczko… ciu płytki naddziąsłowej i osuszeniu zęba za pomocą ligniny, do kieszonki przyzębnej wprowadza się równolegle do osi długiej zęba sterylny sączek papierowy do momentu wyczucia delikatnego oporu dna kieszonki. Do analizy należy wybrać kieszonkę o odpowiedniej głębokości lub niejasnym obrazie klinicznym. Sączek pozostawiamy w kieszonce na 10 sekund, po czym pakujemy w załączony pojemnik i wysyłamy do laboratorium. Dzięki swej łatwości, techniki biologii molekularnej są niezwykle obiecującą metodą wykrywania bakterii patogennych dla przyzębia. terią względnie beztlenową, która jest stwierdzana u niewielkiej ilości osób z zapaleniem przyzębia. Uważa się, że jest to główny patogen związany z agresywnym zapaleniem przyzębia. Beztlenowa bakteria Pg jest gatunkiem najczęściej spotykanym u osób z przewlekłym zapaleniem przyzębia. Nie stwierdza się jego obecności u osób o zdrowym przyzębiu, natomiast w przypadku zaawansowanego zapalenia przyzębia obserwuje się duże ilości bakterii. Gatunek Td wymaga obecności Pg i jest silnie związany z występo- ”Uk∏ad immunologiczny odpowiada za powstanie i post´p ka˝dej choroby. Równie˝ za rozwój zapalenia przyz´bia.” genetycznego bakterii. Technika PCR oparta jest na reakcji namnażania materiału genetycznego. Często jest stosowana łącznie z metodologią sondy DNA. Pobranie materiału do badań jest łatwe, gdyż do przeprowadzenia oznaczenia wystarczy obecność martwych bakterii. Wynik badania może nie być wiarygodny w przypadku obecności ropnia przyzębnego, stosowania płukanki przeciwbakteryjnej lub po irygacji kieszonek. Po delikatnym usunię- Niebezpieczny kwartet Szczególne zainteresowanie budzą cztery najważniejsze gatunki bakterii: Actinobacillus actinomycetemcomitans (Aa), Prophyromonas gingivalis (Pg), Treponema denticola (Td) i Tannerella forsythensis (Tf, poprzednio nazywana Bacteroides forsythus). Stwierdzenie ich obecności w płytce nazębnej świadczy o ryzyku szybkiej utraty tkanek przyzębia. Obecność dość licznych lub licznych bakterii oznacza, że pacjent należy do grupy wysokiego ryzyka. Aa jest bak- waniem przewlekłego zapalenia przyzębia. Obserwuje się także ścisłą korelację pomiędzy Tf i Td, jednak zwykle skaling i wygładzenie powierzchni korzeni wystarczają dla opanowania infekcji Bf. Charakterystyczną cechą Pg jest zdolność do wnikania w głąb komórek nabłonka wyścielającego naczynia krwionośne serca. Lipopolisacharyd produkowany przez te bakterie jest opisywano jako jeden z czynników najsilniej pobudzających agregację płytek krwi. W przypadku stwierdzenia w płyt- DENTAL TRIBUNE ce nazębnej obecności Aa stosuje się połączenie metronidazolu (3 x 250 mg) i amoksycyliny (3 x 375 mg) przez siedem dni. Niektórzy lekarze nie stosują w tej sytuacji metronidazolu i podają tylko amoksycyklinę. W zależności od profilu bakteriologicznego stwierdzonego u danego pacjenta, oprócz tych leków przeciwbakteryjnych przepi- Opinie Polish Edition W przypadku kieszonki zainfekowanej Tf wystarczy terapia mechaniczna i poprawa higieny. Jeśli w płytce poddziąsłowej stwierdza się obecność Aa lub Td, zabiegi profilaktyczne nie tylko nie przyniosą znaczącej poprawy, ale mogą doprowadzić do przedostania się bakterii do krwiobiegu. Ponadto w przypadku samej terapii mechanicznej obserwuje się wysoki stopień rekolonizacji gatunkami Aa i kretnej kieszonki nie obciążając całego organizmu. Immunologiczne Czynniki Ryzyka Układ immunologiczny odpowiada za powstanie i postęp każdej choroby. Dotyczy to również zapalenia przyzębia. GenoType® PRT jest testem oceniającym układ immunologiczny pod kątem jego zdolności do reakcji na stan zapalny przyzębia, na podstawie obec- ”Im wi´cej czynników ryzyka poznamy i zmierzymy za pomocà testów, tym bardziej b´dziemy mogli zindywidualizowaç profilaktyk´ i leczenie.” sywana jest również klindamycyna, tetracykliny i połączenie amoksycyliny i kwasu klawulanowego. Warto pamiętać, że każda kieszonka przyzębna to odrębna biocenoza i decyzja o zastosowaniu antybiotyków powinna być podejmowana niezależnie dla każdej z nich. Td, zaś regeneracja przyczepu łącznotkankowego następuje powoli. Dlatego też poleca się w tej sytuacji podanie antybiotyku. Można także stosować antybiotyki aplikowane miejscowo, na przykład nici tetracyklinowe czy żel Atridox, zawierający doksycyklinę. W ten sposób lek dociera do wnętrza kon- Nowy sposób leczena wirusowego zapalenia wątroby Najnowsze badania amerykańskich naukowców dowodzą, że jedno z niedawno odkrytych białek ludzkich może pomóc w leczeniu wirusowego zapalenia wątroby typu B (WZW-B), a nawet zapalenia typu C (WZW-C), donosi „Journal of Virology”. Od pewnego czasu w terapii WZW-B, jak i WZW-C stosuje się leki przeciwwirusowe razem z białkiem o nazwie interferon alfa. Należy on do dużej grupy interferonów, których różne klasy są produkowane w organizmie ludzkim do walki z wirusami. W codziennej pracy lekarze dentyści są narażeni na zakażenie wirusowym zapaleniem wątroby typu B jak również typu C, które nie leczone, mogą prowadzić do poważnego uszkodzenia wątroby, marskości, a nawet do rozwoju nowotworu. Ogromna zmienność wirusa HCV, prowadzącego do rozwoju zapalenia wątroby typu C utrudnia stworzenie szczepionki uodparniającej. Wnajnowszych badaniach naukowcy ze Scripps Research Institute w La Jolla (Kalifornia) testowali przeciwwirusowe własności nowo odkrytego interferonu - tzw. interferonu lambda (IFN-lambda). Doświadczenia prowadzono na mysich hepatocytach zakażonych wirusem HBV i hepatocytach ludzkich zainfekowanych HCV. Mimo wysiłków służb medycznych, infekcja HCV na całym świecie rozszerza się w niepokojącym tempie - obecnie żyje ponad 170 mln. osób zakażonych tym wirusem, czyli ponad 4 razy więcej niż osób żyjących z wirusem HIV. Jak podaje Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zapalenie wątroby typu C jest główną przyczyną marskości i raka wątroby na świecie. Już po 24 godzinach IFNlambda zredukował namnażanie sięwirusa HBV w mysich komórkach wątroby (hepatocytach) o 90%. Natomiast w 5 dni po podaniu leku odnotowano spadek w namnażaniu się HCV w komórkach ludzkich o 90-99%. Zdaniem autorów, te wyniki wskazują, że IFN-lambda może dawać dobre wyniki w leczeniu przewlekłego zakażenia zarówno wirusem HBV, jak i HCV. DT Źródło: www.onet.pl ności specyficznego allelu genu dla interleukiny 1. Pozwala on oszacować ryzyko postępu choroby na podstawie stanu sił obronnych organizmu. Interleukina 1 stanowi element układu odpornościowego i działa jako mediator reakcji zapalnej. W przypadku mutacji w obrębie genu dla interleukiny 1 układ immunologiczny stymuluje produkcję nad- miernej ilości tego mediatora już pod wpływem obecności bardzo znikomych ilości patogennych bakterii. W rezultacie już na wczesnym etapie choroby dochodzi do szybkiej utraty tkanek przyzębia. Do przeprowadzenia testu GenoType® PRT wystarczy za pomocą wacika pobrać złuszczony nabłonek z błony śluzowej policzka. Po dwóch, trzech dniach możemy ocenić, w jakim stopniu pacjent jest zagrożony chorobą przyzębia. Jeśli zapalenie przyzębia już u niego występuje, możliwa jest prognoza szybkości, z jaką będzie dochodziło do dalszej utraty tkanek. Dzięki możliwości przewidywania przyszłości, stomatolog łatwiej podejmie decyzję o podjęciu właściwych środków profilaktycznych, zapobiegających lub opóźniających wystąpienie zapalenia przyzębia. Indywidualna Terapia Im więcej czynników ryzyka poznamy i zmierzymy za pomocą testów, tym bardziej będziemy mogli zindywidualizować profilakty- 5 Autor Doreen Jaeschke jest lekarzem stomatologiem pracującym w Lipsku, w Niemczech. kę i leczenie. W przypadku chorób o złożonej etiopatogenezie, takich jak próchnica czy zapalenie przyzębia, nie znajdą zastosowania uniwersalne algorytmy postępowania. Przyszłością gabinetów stomatologicznych jest terapia indywidualna, zależna od osobniczych czynników ryzyka każdego pacjenta. Nowe metody diagnostyczne, nieinwazyjne i bezbolesne dla pacjenta, zapewniają uzyskanie cennych informacji i są niezastąpionym narzędziem dla lekarzy, którzy potrafią włączyć je w kompleksowy plan postępowania. Przeprowadzane okresowo oznaczenia, po ich porównaniu z wynikami wyjściowymi, pozwalają ocenić skuteczność zabiegów higienicznych, odpowiedniej diety oraz leczenia oraz oszacować, w jakim stopniu kontrolowane są poszczególne czynniki ryzyka. DT AD