sytuacja społeczności romskiej w europie

SYTUACJA SPOŁECZNOŚCI ROMSKIEJ W EUROPIE
Romowie, którzy są największą mniejszością w Europie doświadczają dyskryminacji w
dostępie do edukacji, opieki zdrowotnej i społecznej, a ich prawa podstawowe oraz prawo do
mieszkania nie są gwarantowane. Pomimo różnych inicjatywy, jak przyjęcie przez Unię
Europejską ram dotyczących Krajowych Strategii Integracji Romów czy powołanie w 2008
roku Europejskiej Platformy na rzecz Włączenia Romów, integracja społeczności romskiej
nadal pozostaje daleka od rzeczywistości.
Jako obywatele Unii Europejskiej, Romowie mają takie same prawa i obowiązki jak pozostali
obywatele państw członkowskich. Jednocześnie ich dyskryminacja, na jakimkolwiek polu
jest niedopuszczalna. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej zakazuje wszelkiej
dyskryminacji ze względu na płeć, rasę, kolor skóry, pochodzenie etniczne lub społeczne,
cechy genetyczne, język, religię lub światopogląd, opinie polityczne lub wszelkie inne,
przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie, niepełnosprawność, wiek lub
orientację seksualną.
W raporcie rocznym, Amnesty International podkreśla, że prawa Romów w Europie nie są w
pełni gwarantowane. Jednocześnie grupa ta doświadcza systematycznej dyskryminacji na
wielu polach życia codziennego, jest wykluczona z życia społecznego i politycznego oraz
spotyka się z ksenofobią i silnie zakorzenionymi stereotypami. Romowie to jedna z
nielicznych grup wobec której rasistowskie komentarze nie spotykają się z potępieniem ale
ze społecznym przyzwoleniem.
Romowie nie mogę w pełni korzystać z ich praw, m.in. takich jak dostęp do mieszkania,
edukacji, zatrudnienia oraz opieki zdrowotnej. Wielu Romów nadal życie w slumsach i jest
grupą narażoną na przymusowe wysiedlenia (np. we Włoszech, Grecji, Francji, Rumunii i
Serbii), co w jeszcze większym stopniu powoduje ich marginalizację i wyklucza społecznie.
Edukacja, która mogłaby przerwać to błędne koło, również pozostaje poza ich zasięgiem,
bowiem Romowie umieszczani są w specjalnych klasach i doświadczają dyskryminacji w
dostępnie do szkolnictwa m.in. w Chorwacji, Czechach, Grecji, Rumunii, na Słowacji i na
Węgrzech.
W Czechach nadal istnieją specjalne klasy przeznaczone wyłącznie dla romskich dzieci,
pomimo tego, że Europejski Trybunał Praw Człowieka orzekł, że praktyka ta jest
dyskryminująca i narusza Europejską Konwencję o Ochronie Praw Człowieka i
Podstawowych Wolności (orzeczenie D.H. i inni v. Republika Czeska, 13.11.2007).
Jednocześnie u wielu romskich dzieci rozpoznaje się lekką niepełnosprawność
intelektualną, a Czeski Rzecznik Praw Obywatelskich stwierdził, że metody stosowane przy
orzekaniu o niepełnosprawności uniemożliwiają równy dostęp dzieci do edukacji. Nadal,
poważnym problemem pozostają również przypadki przymusowej sterylizacji kobiet
romskich, szczególnie że nie istnieją odpowiednie uregulowania prawne, które zakazywałyby
takiej praktyki.
We Włoszech z kolei nie zapewnia się Romom odpowiedniego dostępu do pomocy
społecznej, co mogłoby chronić tę grupę przed wykluczeniem społecznym i ubóstwem.
Również prawo do mieszkania nie jest przestrzegane przez władze tego kraju. Amnesty
International zaniepokojona jest szczególnie tzw. „Nomad Plan”, który zakłada przymusowe
wysiedlenie około 6 tys. Romów w okolicach Rzymu. Szacuje się, że w konsekwencji tych
działań, ponad tysiąc osób pozostanie bez dachu nad głową. Pod koniec listopada Amnesty
International opublikuje raport dotyczący sytuacji Romów w okolicach Rzymu i Mediolanu.
Amnesty International zaniepokojona jest również sytuacją Romów na Węgrzech, w
szczególności zaś brakiem odpowiedniej reakcji władz tego kraju na werbalne i fizyczne
ataki na społeczność romską. Komitet ds. Praw Człowieka Organizacji Narodów
Zjednoczonych wyraził swoje zaniepokojenie dyskryminacją Romów w dostępie do edukacji i
służby zdrowia, a także odnośnie prawa do mieszkania. Problemem pozostaje również mała
partycypacja tej grupy w życiu społecznym i politycznym, co zmniejsza realną szansę na
zmianę polityki kraju i poprawy sytuacji Romów na Węgrzech.
Segregację dzieci romskich w szkołach na Słowacji Amnesty International postrzega jako
istotny problem. Komitet ds. Eliminacji Dyskryminacji Rasowej ONZ, podkreślił
jednocześnie związek pomiędzy dyskryminacją w szkołach a zatrudnieniem i dostępem do
mieszkań na późniejszym etapie życia. Niepokój wzbudza również fakt, iż niektóre władze
regionalne zdecydowały się na budowę muru oddzielającego Romów od pozostałej
społeczności. Jest to o tyle istotne, że Rzecznika Praw Obywatelskich, ocenił, że konstrukcje
te nie naruszają podstawowych praw i wolności.
Utrudnienia w dostępnie do edukacji, służby zdrowia oraz nierówne traktowanie w kwestiach
zatrudnienia i mieszkalnictwa powszechne są w Rumunii. Komitet ds. Eliminacji
Dyskryminacji Rasowej ONZ wyraził zaniepokojenie odnośnie tych kwestii. Istotnym
problemem pozostaje stosunek polityków wobec społeczności romskiej oraz negatywne
stereotypy tej grupy funkcjonujące w świadomości społecznej. Badania Rumuńskiego
Instytutu Ocen i Strategii (Romanian Institute for Evaluation and Strategy) pokazują, że
67% Rumunów nie zaakceptowałoby w swojej rodzinie osoby pochodzenia romskiego.
Komitet, powołując się na lokalne organizacje pozarządowe, zwrócił również uwagę na skargi
dotyczące złego traktowania Romów w ośrodkach detencyjnych. Pomimo odnotowanych
przypadków tortur i nieludzkiego traktowania zatrzymanych, w większość spraw nie
stwierdzono naruszeń prawa i nie pociągnięto do odpowiedzialności osób, które dopuściły
się tych czynów.
Amnesty International apeluje o jak najszybsze implementowanie przez wszystkie kraje
członkowskie ram Unii Europejskiej dotyczących Krajowych Strategii Integracji Romów.
Opracowanie i przyjęcie do porządku prawnego tych Strategii pomoże w integracji
społecznej i będzie przeciwdziałać dyskryminacji społeczności romskiej, zgodnie z
zawartymi w tych ramach 10 podstawowymi zasadami dotyczącymi włączenia Romów.
Zasady te to m.in. niedyskryminująca polityka, podejście interkulturowe, zwiększanie
świadomości, zaangażowanie w podejmowane działania zarówno społeczności lokalnej i
władz ale przede wszystkim samych Romów.
Amnesty International podkreśla jednocześnie, że niezbędna jest reforma Europejskiej
Platformy na rzecz Włączenia Romów. W ocenie Amnesty International instytucja ta nie
wykorzystuje w pełni swojego potencjału. Jej działalność może przynieść zdecydowanie
bardziej wymierne efekty, jeśli tematyka zagadnień poruszanych przez Platformę zostanie
skoordynowania z działaniami i inicjatywami podejmowanymi przez instytucje Unii.
Niezbędna jest również zinstytucjonalizowana współpracy pomiędzy Unią Europejską,
państwami członkowskimi i przede wszystkim społecznością romską.
Więcej informacji:
Amnesty International, strona dotycząca Prezydencji Polski w Radzie Unii Europejskiej:
http://amnesty.org.pl/zobacz/polska-prezydencja-w-radzie-ue/kategorie/romowie.html
Amnesty International, “Romani Children Continue to be Trapped in Separate and Unequal
Education, Despite Judgments by The European Court of Human Rights”,
http://www.amnesty.org/en/library/asset/EUR01/029/2010/en/4714bd64-247c-4b8e-b4f69967880ce79e/eur010292010en.html
Amnesty International, "Injustice renamed: Discrimination in education of Roma persists in
the Czech Republic",
http://www.amnesty.org/en/library/asset/EUR71/003/2009/en/8572b7e5-4435-4f43-bb2d462fd7fdb905/eur710032009en.pdf
Amnesty International, "Violent attacks against Roma in Hungary: Time to investigate racial
motivation", http://www.amnesty.at/uploads/tx_amnesty/Violent_attacks_against_Roma_in_H
ungary_report_web.pdf
Amnesty International, "The wrong answer: Italy’s “Nomad Plan” violates the housing rights
of Roma in Rome" http://www.amnesty.org/en/library/info/EUR30/001/2010
Amnesty International, "Unlock their future: End the segregation of Romani children in
Slovakia’s schools" http://www.amnesty.org/en/library/info/EUR72/004/2010
Amnesty International, "Romani children continue to be trapped in separate and unequal
education, despite judgments by the European Court of Human Rights"
http://www.amnesty.org/en/library/asset/EUR01/029/2010/en/4714bd64-247c-4b8e-b4f69967880ce79e/eur010292010en.html
Amnesty International, "Treated like waste: Roma homes destroyed, and health at risk, in
Romania", http://www.amnesty.org/en/library/info/EUR39/001/2010
Amnesty International, "Romania: Stop forced eviction of Romani settlement in Craica, Baia
Mare", http://www.amnesty.org/en/library/asset/EUR39/002/2010/en/c4fce015-c7e3-41fbb80f-3fc14f68ddfa/eur390022010en.html
Opracował: Maciej Kruk
Listopad 2011