Prawo cywilne

2012-05-13
Prawo cywilne
Ogólna charakterystyka
ograniczonych praw rzeczowych
Użytkowanie
Pojęcie
• Ograniczone prawa rzeczowe I
– Prawna forma korzystania z rzeczy (cudzej)
– Dająca uprawnionemu możliwość korzystania z
rzeczy w ściśle określonym zakresie
• Ograniczone prawa rzeczowe II
– Prawa na rzeczy cudzej
– Użytkowanie wieczyste też jest prawem na rzeczy
cudzej, ale nie ograniczonym prawem rzeczowym
Numerus clausus
• Można ustanawiać tylko ograniczone prawa
rzeczowe przewidziane przez ustawę.
• Prawa
– „kodeksowe:” użytkowanie, zastaw, służebności
– „pozakodeksowe:” zastaw rejestrowy, hipoteka,
spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu
– Prawa powstałe pod rządami dawnch przepisów
• Co do zasady istnieją nadal
• Nie można ustanawiać nowych
1
2012-05-13
Cechy ograniczonych praw rzeczowych
• Klasyfikacja I:
– Prawa polegające na korzystaniu z rzeczy
– Prawa pełniące funkcję zabezpieczającą
• Klasyfikacja II
– Samoistne
– Akcesoryjne
• Przedmiot:
– Rzeczy
– Prawa
Cechy II
• Skuteczność erga omnes
• Obowiązki właściciela rzeczy
– Bierne
– Czynne (spółdzielcze prawa do lokalu)
• Funkcja społeczno gospodarcza
– Alimentacyjna
– „gwarancja” korzystania z rzeczy
– Zabezpieczenie wierzytelności
– Zaspakajanie potrzeb mieszkaniowych
Cechy III
• Treść
– Wynika z ustawy
– Może być modyfikowana przez strony (248 KC)
• Zbywalność ograniczona
– Użytkowanie (wyjątek – timesharind), służebność
osobista: niezbtwakbe
– Służebności gruntowe i przesyłu: zbywalne jako prawa
związane
– Prawa akcesoryjne zbywalne razem z zabezpieczoną
wierzytelnością
2
2012-05-13
Powstanie ograniczonych praw
rzeczowych
• Umowa – odpowiednio stosujemy przepisy o
przeniesieniu własności
– Konsensualność
– Kauzalność
– Podwójny skutek
• Wyjątki
– Można zastrzec warunek lub termin
– Forma aktu notarialnego: tylko oświadczenie
właściciela nieruchomości, wyjątek: pr. Bank.
– Wydanie rzeczy (zastaw) lub wpis do rejestru
(hipoteka, zastaw rejestrowy)
Powstanie – c.d.
• Jednostronne oświadczenie woli (wyjątkowo)
• Orzeczenie sądowe
– Służebności drogi koniecznej, przesyłu i
budynkowe,
– Hipoteka przymusowa
– Służebność przy podziale nieruchomości
• Decyzja administracyjna (wywłaszczenie)
• Zasiedzenie (służebność gruntowa i przesyłu)
Wygaśnięcie ograniczonych praw
rzeczowych
•
•
•
•
Czynność prawna
Konfuzja
Upływ czasu
Niewykonywanie przez lat 10 (użytkowanie i
służebność)
• Wyrok sądu (zniesienie służebności)
• Decyzja administracyjna
• Wygaśnięcie zabezpieczanej wierzytelności
3
2012-05-13
Kolizja ograniczonych praw rzeczowych
• Dwa prawa nie mogą być wykonywane
jednocześnie
• Dwa prawa nie mogą być wykonywane
jednocześnie w pełnym zakresie
• Wykonywanie jednego prawa wpływa na wartość
innego prawa (użytkowanie – hipoteka)
• Zaspokojenie jednego prawa uniemożliwia
zaspokojenie innego prawa (2 wierzytelności
hipoteczne)
Kolizja II
• Prawo powstałe później nie może być
wykonywane z uszczerbkiem dla powstałego
wcześniej
– Wyjątek: zastaw (art. 310)
• Prawo wpisane do KW ma pierwszeństwo przed
niewpisanym
• Zbieg praw wpisanych do KW: decyduje chwila
złożenia wniosku
• Wnioski złożone w tej samej chwili => równe
pierwszeństwa
Ochrona praw / ciężary realne
• Ochrona praw: odpowiednio stosujemy przepisy
o ochronie własności
• Ciężary realne
– Kategoria historyczna
– Zabezpieczały renty i należności Skarbu Państwa
– Obowiązek powtarzających się świadczeń na rzecz
określonej osoby lub każdoczesnego właściciela danej
nieruchomości
– Można je wykupić op 3-miesięcznym wypowiedzeniu
(zasada)
4
2012-05-13
Użytkowanie
• Obciążające rzecz prawo do
– Używania rzeczy
– Pobierania z niej pożytków
• Podobieństwo do dzierżawy
• Funkcje
– Alimentacyjna
– Produkcyjna
– „Rekreacyjna” (timesharing)
Przedmiot użytkowania
• Rzecz ruchoma lub nieruchoma
– Tylko rzeczy niezużywalne
– Użytkowanie obciąża rzecz jako całość oraz
przynależności
– Można ograniczyć wykonywanie do części rzeczy
• Prawa
– Tylko prawa zbywalne (przykład: prawa udziałowe)
– Odpowiednie stosowanie przepisów o użytkowaniu
rzeczy
• Zespół środków produkcji
Cechy użytkowania
• Prawo niezbywalne (możliwe oddanie do
korzystania osobie trzeciej na podstawie
umowy)
• Prawo terminowe lub bezterminowe
• Łączą się z nim stosunki obligacyjne
– Prawidłowa gospodarka
– Nakłady
• Powstanie i ustanie wg zasad ogólnych
5
2012-05-13
Użytkowanie przez osoby fizyczne
• Zasadniczo o charakterze alimentacyjnym
• Szczególna ochrona właściela.
• Obowiązki użytkownika
– Salva substantia rei
– Zakaz wznoszenia budynków (względny)
• Uprawnienia
– Budowa i używanie urządzeń wydobywczych
– Zakładanie nowych urządzeń
Użytkowanie przez osoby fizyczne II
• Prawo terminowe, co najwyżej dożywotnie
• Uprawnienia właściciela
– Żądanie zabezpieczenia
– Roszczenie o wyznaczenie zarządcy
• Timesharing
– Strony: przedsiębiorca – konsument
– Prawo korzystania z domu lub mieszkania przez
oznaczoną część roku
– Zbywalne i dziedziczne
Użytkowanie przez rolnicze
spółdzielnie produkcyjne
• Przepisy formalnie obowiązują
• Znaczenie praktyczne – żadne. Brak
możliwości ustanawiania
• Powstanie: umowa
• Szczególna regulacja własności budynków
• Można zmieniać przeznaczenie
• Użytkowanie spółdzielcze (277 par. 1)
6
2012-05-13
Inne wypadki użytkowania
• Generalnie – użytkowanie przez osoby prawne
i ułomne osoby prawne
• Stosujemy odpowiednio przepisy działu I i II
• Niemające podmiotowości cywilnoprawnej
jednostki państwowe i samorządowe nie
mogą być użytkownikami
• Jednostki te mają grunty w trwałym zarządzie
7