9 PP Zamajtys

Podstawa prawna - Atmosfera wybuchowa
Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 maja 2003 r.
w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników
zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których może wystąpić atmosfera wybuchowa
(Dz. U. Nr 107, poz. 1004 z 2003 r. z późn. zm.)
Wymagania dla oceny ryzyka zawodowego:
Ocena ryzyka zawodowego występującego na stanowiskach pracy, na których może
wystąpić atmosfera wybuchowa powinna obejmować:
1) prawdopodobieństwo wystąpienia i trwałości atmosfery wybuchowej,
2) prawdopodobieństwo wystąpienia oraz uaktywnienia się źródeł zapłonu, w tym
wyładowań elektrostatycznych,
3) opis procesów pracy i ich wzajemnego oddziaływania,
4) opis rozmiaru możliwych i niepożądanych skutków wybuchu.
Ocena ryzyka stwarzanego przez atmosferę wybuchową powinna obejmować miejsca,
gdzie może powstać przestrzeń zagrożona wybuchem.
Ocena ryzyka zawodowego powinna być dokonywana nie rzadziej niż raz w roku.
Podstawowe definicje:
Atmosfera wybuchowa - mieszaninę palnych gazów, par, mgieł lub pyłów z powietrzem, w
której, po zainicjowaniu źródłem zapłonu, spalanie rozprzestrzenia się samorzutnie na całą
mieszaninę.
Czynności niebezpieczne - działania mogące zainicjować zapłon i wybuch atmosfery
wybuchowej.
Miejsce, w którym mogą wystąpić atmosfery wybuchowe - przestrzeń, w obrębie której
mogą wystąpić stężenia substancji łatwopalnych określone granicami wybuchowości,
wymagające zastosowania środków mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa i ochronę
zdrowia zatrudnionych tam pracowników.
Środki profilaktyczne wpływające na poziom ryzyka zawodowego:
W ocenie ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy, na których może wystąpić
atmosfera wybuchowa jako środki profilaktyczne, stosowane lub możliwe do zastosowania,
wpływające na poziom ryzyka zawodowego powinno się umieścić:
1. stosowanie środków technicznych i organizacyjnych odpowiednie do prowadzonych
działań w miejscach zagrożonych atmosferą wybuchową, tak aby zapobiegać tworzeniu
się atmosfery wybuchowej.
2. dążenie do wyeliminowania źródeł zapłonu atmosfery wybuchowej.
3. stosowanie środków zmniejszających skutki wybuchu w celu zapewnienia bezpieczeństwa
i ochrony zdrowia pracowników.
4. zapewnienie, że stanowisko pracy, urządzenia i narzędzia tam stosowane oraz wszelkie
inne urządzenia udostępnione pracownikom zostały zaprojektowane, skonstruowane,
zmontowane, zainstalowane, a także używane i konserwowane w sposób minimalizujący
zagrożenie wybuchem.
5. dokonanie przed przekazaniem do eksploatacji stanowiska pracy, na którym może
występować atmosfera wybuchowa, oceny pod względem zastosowanych zabezpieczeń
zapobiegających zainicjowaniu wybuchu lub ograniczających jego skutki.
6. zastosowanie sposobów uniemożliwiających jego przejście w detonację i
rozprzestrzenianie się fali detonacyjnej w przypadku zaistnienia wybuchu poza
stanowiska pracy i znajdujące się tam urządzeń na skutek.
54
7. zapewnienie utrzymania pracy urządzeń i systemów zabezpieczających w stanie
bezpiecznego funkcjonowania, nawet w przypadku odcięcia dopływu energii, niezależnie
od pracy pozostałych instalacji.
8. zapewnienie możliwości sterowania ręcznego, zastępującego sterowanie automatyczne,
pod warunkiem że takie sterowanie nie ma wpływu na obniżenie poziomu
bezpieczeństwa; czynności te mogą wykonywać jedynie pracownicy, którzy odbyli
szkolenie stanowiskowe;
9. przewidzieć, w przypadku wyłączenia awaryjnego, sposoby rozproszenia skumulowanej
energii lub odcięcia jej w taki sposób, aby nie stanowiła zagrożenia.
10. umieszczanie przy wejściach do pomieszczeń, gdzie znajdują się miejsca, w których
występują atmosfery wybuchowe, oznakowania w kształcie trójkąta z czarnym
obramowaniem, gdzie wewnątrz obramowania powinny być umieszczone czarne litery
"Ex" na żółtym tle.
11. wykonywanie prac wykonywanych w miejscach zagrożonych wybuchem po uzyskaniu
pisemnego zezwolenia w trybie ustalonym przez pracodawcę.
Podstawa prawna – Promieniowanie optyczne
Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 maja 2010 r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z ekspozycją na promieniowanie
optyczne (Dz. U. Nr 100, poz. 643 z dnia 9 czerwca 2010 r. )
Wymagania dla oceny ryzyka zawodowego:
Ocena ryzyka zawodowego związanego z ekspozycją pracowników na promieniowanie
optyczne, wynikające z konkretnych uwarunkowań występujących w miejscu pracy, powinna
uwzględniać:
1) czynniki mające wpływ na skutki oddziaływania promieniowania optycznego na
organizm
człowieka
dla
promieniowania
nielaserowego,
tj.
poziom
promieniowania, długość fali promieniowania, czas trwania ekspozycji oraz rozmiar
obrazu źródła promieniowania na siatkówce oka (dla λ = 300-1400 nm) oraz dla
promieniowania
laserowego,
tj.
poziom
promieniowania,
długość
fali
promieniowania, czas ekspozycji lub czasu trwania impulsu oraz rozmiar obrazu źródła
promieniowania na siatkówce oka (dla λ = 400-1400 nm).
2) wartości MDE, w tym również wartości MDE odrębnie dla kobiet w ciąży określone w
przepisach w sprawie prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet,
oraz ograniczeń przy zatrudnianiu młodocianych wynikających z przepisów w sprawie
prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych
prac.
3) skutki dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników, w tym należących do grup
szczególnego ryzyka.
55
4) możliwe skutki dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników, wynikające ze
współwystępowania w środowisku pracy promieniowania optycznego i fotouczulających
substancji chemicznych.
5) pośrednie skutki mające wpływ na bezpieczeństwo pracowników, w szczególności
zagrożenia związanych z możliwością wywołania olśnienia, pożaru lub wybuchu.
6) istnienie urządzeń ochronnych i innego wyposażenia zabezpieczającego przed
nadmiernym poziomem ekspozycji.
7) wiedzę medyczną w dostępnych publikacjach oraz informacji uzyskanych w wyniku
profilaktycznych badań lekarskich pracowników.
8) przypadki ekspozycji na promieniowanie optyczne emitowane przez więcej niż jedno
źródło promieniowania lub ekspozycji na promieniowanie optyczne o szerokim zakresie
długości fal.
9) klasyfikację laserów podanej w Polskiej Normie PN-EN 60825-1, a także każdej
podobnej klasyfikacji źródeł promieniowania, mogących spowodować zagrożenia
porównywalne z laserem klasy 3B lub 4.
10) informację dostarczanych przez producentów źródeł promieniowania i związanego z
nimi wyposażenia, wykonywanych zgodnie z normami zharmonizowanymi i
spełniających zasadnicze wymagania w rozumieniu przepisów o systemie oceny
zgodności.
Ocena ryzyka zawodowego powinna zostać określona w sposób wskazany w przepisach
w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Ocena ryzyka zawodowego powinna zostać wykonana ponownie, jeżeli nastąpiły
zmiany warunków wykonywania pracy lub wystąpiły inne okoliczności, które wskazują na
konieczność aktualizacji tej oceny.
Podstawowe definicje:
Grupy szczególnego ryzyka - pracownicy, którzy:
a) podlegają szczególnej ochronie zdrowia na podstawie odrębnych przepisów, w
szczególności kobiety w ciąży oraz młodociani,
b) mają stwierdzone schorzenia powodujące nadwrażliwość na promieniowanie optyczne lub
stosują środki fotouczulające.
Poziom promieniowania - wartość parametrów charakteryzujących promieniowanie
optyczne jako fizyczny czynnik szkodliwy dla zdrowia w środowisku pracy, dla
promieniowania nielaserowego, tj. natężenie napromienienia (E), napromienienie (H) oraz
luminancja energetyczna (L), a także promieniowania laserowego, tj. natężenie
napromienienia (E) albo napromienienie (H).
Poziom ekspozycji - poziom promieniowania po uwzględnieniu środków ochrony
zbiorowej, zastosowanych w celu ograniczenia ekspozycji pracownika na promieniowanie
optyczne.
Promieniowanie optyczne - wszelkie promieniowanie elektromagnetyczne o długości
fali w przedziale od 100 nm do 1 mm, występujące jako:
a) promieniowanie nadfioletowe (UV) czyli nadfiolet - promieniowanie optyczne o długości
fali w przedziale od 100 nm do 400 nm; zakres nadfioletu dzieli się na pasma: UVA (315400 nm), UVB (280-315 nm) oraz UVC (100-280 nm),
b) promieniowanie widzialne (VIS) czyli światło - promieniowanie optyczne o długości fali
w przedziale od 380 nm do 780 nm,
c) promieniowanie podczerwone (IR) czyli podczerwień - promieniowanie optyczne o
długości fali w przedziale od 780 nm do 1 mm; zakres podczerwieni dzieli się na pasma:
IRA (780-1400 nm), IRB (1400-3000 nm) oraz IRC (3000 nm-1 mm);
56
Wartości MDE - maksymalne dopuszczalne ekspozycje na promieniowanie optyczne,
określone w przepisach w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników
szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.
Źródło promieniowania - za źródła promieniowania optycznego uznaje się:
a) w przypadku promieniowania nielaserowego:
– źródła elektryczne, w szczególności: promienniki nadfioletu (UV), podczerwieni (IR),
żarówki, świetlówki, lampy metalohalogenkowe, rtęciowe, ksenonowe, deuterowe i
inne,
– źródła luminescencyjne i termiczne, które emitują promieniowanie optyczne jako
produkt uboczny wykonywanego procesu technologicznego, w szczególności: łuki
elektryczne, palniki plazmowe i gazowe, paleniska, piece, roztopione metale lub inne
materiały oraz wszelkie obiekty rozgrzane do wysokiej temperatury,
b) w przypadku promieniowania laserowego:
– lasery, czyli każde urządzenie wytwarzające lub wzmacniające promieniowanie
optyczne w procesie kontrolowanej emisji wymuszonej,
– urządzenia laserowe, czyli każde urządzenie zawierające jeden albo więcej laserów w
złożonym układzie optycznym, elektrycznym lub mechanicznym,
– laserowe systemy transmisji światłowodowej, w tym światłowodowe systemy
telekomunikacyjne,
– źródła promieniowania wykorzystujące głównie emisję spontaniczną, lecz charakter
wytwarzanego promieniowania i stwarzane przez niego zagrożenia uzasadniają
traktowanie takiego źródła na równi z laserami, w szczególności diody
elektroluminescencyjne (LED) dużych mocy.
Środki profilaktyczne wpływające na poziom ryzyka zawodowego:
W ocenie ryzyka zawodowego występującego przy narażeniu na promieniowanie
optyczne jako środki profilaktyczne, stosowane lub możliwe do zastosowania, wpływające na
poziom ryzyka zawodowego powinno się umieścić:
1. ograniczenie ekspozycji na promieniowanie optyczne w możliwie największym stopniu,
w szczególności przez likwidowanie zagrożeń w miejscu ich powstawania.
2. w przypadku możliwości wystąpienia poziomów ekspozycji przekraczających wartości
MDE, sporządzenie i wprowadzenie w życie programu działań organizacyjnotechnicznych, zapobiegających przekroczeniu dopuszczalnych poziomów ekspozycji.
3. uwzględnienie w programie działań organizacyjno-technicznych, zapobiegających
przekroczeniu dopuszczalnych poziomów ekspozycji w szczególności działań
polegających na:
a) wprowadzaniu procesów lub metod pracy ograniczających ryzyko zawodowe
związane z promieniowaniem optycznym,
b) doborze urządzeń, przeznaczonych do wykonywania określonej pracy, o możliwie
najniższej emisji promieniowania optycznego,
c) ograniczaniu emisji promieniowania optycznego środkami technicznymi, w tym przez
stosowanie, w przypadkach koniecznych, urządzeń ochronnych i innych środków
ochrony zbiorowej (blokad, obudów, osłon, ekranów itp.),
d) konserwowaniu urządzeń będących źródłem emisji promieniowania optycznego i ich
wyposażenia, stosowanych urządzeń ochronnych i środków ochrony zbiorowej oraz
miejsc i stanowisk pracy,
e) projektowaniu miejsc pracy i rozmieszczaniu stanowisk pracy w sposób
umożliwiający izolowanie od źródeł promieniowania oraz ograniczający jednoczesną
ekspozycję na promieniowanie optyczne emitowane przez wiele źródeł
promieniowania,
57
4.
5.
6.
7.
8.
9.
f) ograniczaniu czasu trwania i poziomu ekspozycji,
g) zapewnieniu prawidłowo dobranych środków ochrony indywidualnej,
h) przestrzeganiu instrukcji producentów sprzętu, w szczególności w zakresie
bezpiecznej obsługi, zapobiegającej powstawaniu szkodliwych emisji promieniowania
optycznego lub nadmiernych poziomów ekspozycji.
zapewnienie, że poziom ekspozycji pracownika na promieniowanie optyczne, po
uwzględnieniu wszystkich środków ochronnych zastosowanych w celu ograniczenia
zagrożenia, w tym środków ochrony indywidualnej, nie będzie przekraczać wartości
MDE.
w przypadku stwierdzenia przekroczeń wartości MDE, pomimo podjętych środków
zmierzających do ograniczenia poziomu ekspozycji, podjęcie niezwłoczne działania w
celu obniżenia poziomu ekspozycji poniżej wartości MDE oraz ustalenie przyczyny
wystąpienia przekroczeń.
przekazanie informacji w ramach szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy
pracownikom podlegających ekspozycji na promieniowanie optyczne, w szczególności
dotyczących:
a) podjętych na podstawie rozporządzenia środków niezbędnych do wyeliminowania lub
ograniczenia ryzyka zawodowego oraz okoliczności, w jakich takie środki należy
stosować,
b) wartości MDE i związanego z nimi potencjalnego ryzyka,
c) wyników wyznaczania poziomu ekspozycji, zagrożeń stwarzanych przez występujące
w miejscu pracy promieniowanie optyczne oraz potencjalnych skutków dla zdrowia
lub bezpieczeństwa pracowników,
d) przyczyn powstawania chorób powodowanych ekspozycją na promieniowanie
optyczne, ich objawów i sposobów wykrywania,
e) profilaktycznych badań lekarskich oraz zagrożeń stwarzanych przez środki
fotouczulające,
f) bezpiecznych sposobów wykonywania pracy, ograniczających poziom ekspozycji do
możliwie najmniejszej wartości,
g) prawidłowego stosowania odpowiednio dobranych środków ochrony indywidualnej.
zapewnienie pracownikom podlegającym ekspozycji na promieniowanie optyczne opieki
medycznej w zakresie i na zasadach określonych w przepisach w sprawie badań
lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami
oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy.
przekazanie lekarzowi sprawującemu profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami
informacji dotyczącej czynników środowiska pracy, których współoddziaływanie z
promieniowaniem optycznym może mieć niekorzystny wpływ na stan zdrowia
pracowników, w szczególności dotyczącej występowania fotouczulających substancji
chemicznych.
oznakowanie znakami bezpieczeństwa miejsca pracy, w których poziom promieniowania
może przekraczać wartości MDE, oraz wydzielenie strefy z takimi miejscami i
ograniczenie do nich dostępu, jeżeli jest to technicznie wykonalne.
a) ostrzeżenie przed substancjami radioaktywnymi i promieniowaniem jonizującym.
b) ostrzeżenie przed promieniami laserowymi.
58
c) ostrzeżenie przed silnym polem magnetycznym
Podstawa prawna- czynniki biologiczne
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych
czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia
pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz. U. Nr 81, poz. 716 z dnia 11 maja
2005 r. z późn. zm.)
Wymagania dla oceny ryzyka zawodowego:
Ocena ryzyka zawodowego występującego przy narażeniu na czynniki biologiczne
powinna obejmować:
1) klasyfikację i wykaz szkodliwych czynników biologicznych,
2) rodzaj, stopień oraz czas trwania narażenia na działanie szkodliwego czynnika
biologicznego,
3) informację na temat:
a) potencjalnego działania alergizującego lub toksycznego szkodliwego czynnika
biologicznego,
b) choroby, która może wystąpić w następstwie wykonywanej pracy,
c) stwierdzonej choroby, która ma bezpośredni związek z wykonywaną pracą.
4) wskazówki organów właściwej inspekcji sanitarnej, Państwowej Inspekcji Pracy oraz
jednostek służby medycyny pracy.
W zakładach opieki zdrowotnej i zakładach leczniczych ocena ryzyka zawodowego
powinna uwzględniać ponadto:
1) informację na temat potencjalnego występowania szkodliwego czynnika biologicznego u
pacjenta lub zwierzęcia oraz w materiale i próbkach od nich pobranych,
2) zagrożenie ze strony szkodliwego czynnika biologicznego, o którym wiadomo, że jest
obecny lub którego obecność jest podejrzewana u pacjenta lub u zwierzęcia oraz w
materiałach i próbkach od nich pobranych,
3) ryzyko wynikające z rodzaju pracy.
Ocena ryzyka zawodowego powinna być aktualizowana w szczególności w odniesieniu
do zmian mających znaczenie dla zdrowia pracowników w miejscu pracy.
Podstawowe definicje:
Szkodliwe czynniki biologiczne obejmują drobnoustroje komórkowe, pasożyty
wewnętrzne, jednostki bezkomórkowe zdolne do replikacji lub przenoszenia materiału
genetycznego, w tym zmodyfikowane genetycznie hodowle komórkowe, które mogą być
przyczyną zakażenia, alergii lub zatrucia.
59
Klasyfikacja szkodliwych czynników biologicznych:
1) Grupa 1 zagrożenia - Czynniki, przez które wywołanie chorób u ludzi jest mało
prawdopodobne.
2) Grupa 2 zagrożenia - Czynniki, które mogą wywoływać choroby u ludzi, mogą być
niebezpieczne dla pracowników, ale rozprzestrzenienie ich w populacji ludzkiej jest mało
prawdopodobne. Zazwyczaj istnieją w stosunku do nich skuteczne metody profilaktyki
lub leczenia.
3) Grupa 3 zagrożenia - Czynniki, które mogą wywoływać u ludzi ciężkie choroby, są
niebezpieczne dla pracowników, a rozprzestrzenienie ich w populacji ludzkiej jest bardzo
prawdopodobne. Zazwyczaj istnieją w stosunku do nich skuteczne metody profilaktyki
lub leczenia.
4) Grupa 4 zagrożenia - Czynniki, które wywołują u ludzi ciężkie choroby, są
niebezpieczne dla pracowników, a rozprzestrzenienie czynników w populacji ludzkiej jest
bardzo prawdopodobne. Zazwyczaj nie istnieją w stosunku do nich skuteczne metody
profilaktyki lub leczenia.
Znak bezpieczeństwa - znak utworzony przez kombinację kształtu geometrycznego,
barwy i symbolu graficznego lub obrazkowego (piktogramu) albo tekstu, przekazujący
określona informację związaną z bezpieczeństwem lub jego zagrożeniem.
Środki profilaktyczne wpływające na poziom ryzyka zawodowego:
W ocenie ryzyka zawodowego przy narażeniu na czynniki biologiczne jako środki
profilaktyczne, stosowane lub możliwe do zastosowania, wpływające na poziom ryzyka
zawodowego powinno się umieścić:
1. unikanie stosowania szkodliwego czynnika biologicznego, jeżeli rodzaj prowadzonej
działalności na to pozwala, poprzez jego zastąpienie innym czynnikiem biologicznym,
który zgodnie z warunkami używania nie jest niebezpieczny lub jest mniej niebezpieczny
dla zdrowia pracownika.
2. ograniczanie liczby pracowników narażonych lub potencjalnie narażonych na działanie
szkodliwego czynnika biologicznego.
3. projektowanie procesu pracy w sposób pozwalający na uniknięcie lub zminimalizowanie
uwalniania się szkodliwego czynnika biologicznego w miejscu pracy.
4. zapewnianie pracownikom środków ochrony zbiorowej lub w przypadku gdy w inny
sposób nie można uniknąć narażenia, środków ochrony indywidualnej, odpowiednich do
rodzaju i poziomu narażenia.
5. zapewnianie pracownikom środków hermetyczności w celu zapobiegania i redukcji
przypadkowego przeniesienia lub uwolnienia szkodliwego czynnika biologicznego.
6. stosowanie znaku ostrzegającego przed zagrożeniem biologicznym.
UWAGA:
Piktogram powinien być koloru czarnego na żółto-pomarańczowym tle, w formie trójkąta.
7. sporządzenie planu postępowania na wypadek awarii z udziałem szkodliwego czynnika
biologicznego zakwalifikowanego do grupy 3 lub 4 zagrożenia.
8. przeprowadzanie badań na obecność szkodliwego czynnika biologicznego, tam gdzie jest
to konieczne i technicznie wykonalne, z wyłączeniem pierwotnie zamkniętej przestrzeni.
60
9. zapewnianie warunków bezpiecznego zbierania, przechowywania oraz usuwania odpadów
przez pracowników, z zastosowaniem bezpiecznych i oznakowanych pojemników.
10. stosowanie procedur bezpiecznego postępowania ze szkodliwymi czynnikami
biologicznymi.
11. informowanie pracownika o badaniach lekarskich, z których pracownik może skorzystać
po ustaniu narażenia.
12. prowadzenie rejestru pracowników narażonych na działanie szkodliwych czynników
biologicznych zakwalifikowanych do grupy 3 lub 4 zagrożenia, w formie elektronicznej
lub księgi rejestrowej, uwzględniając w szczególności informacje dotyczące:
a) rodzaju wykonywanej pracy,
b) stopnia zagrożenia spowodowanego działaniem szkodliwego czynnika biologicznego,
c) awarii i wypadków związanych z narażeniem na działanie szkodliwego czynnika
biologicznego,
d) wyniku przeprowadzonej oceny ryzyka z podaniem nazwy szkodliwego czynnika
biologicznego i grupy zagrożenia,
e) liczby pracowników narażonych na działanie szkodliwego czynnika biologicznego,
f) imienia, nazwiska, stanowiska oraz numeru telefonu kontaktowego osoby
odpowiedzialnej u pracodawcy za bezpieczeństwo i higienę pracy oraz ochronę
zdrowia pracowników;
13. informowanie na wniosek pracownika lub jego przedstawiciela o:
a) liczbie pracowników narażonych,
b) osobie odpowiedzialnej za bezpieczeństwo i higienę pracy oraz ochronę zdrowia pracowników.
14. przeprowadzanie szkoleń dla pracowników obejmujących zagadnienia dotyczące:
a) potencjalnego zagrożenia dla zdrowia i życia pracowników spowodowanego
działaniem szkodliwego czynnika biologicznego.
b) środków, które należy podjąć w celu zapobiegania zagrożeniom spowodowanym
działaniem szkodliwego czynnika biologicznego.
c) wymagań higieniczno-sanitarnych.
d) wyposażenia i stosowania środków ochrony zbiorowej i indywidualnej;
e) działań, które pracownicy podejmują w razie występowania awarii lub wypadków, lub
dla ich zapobiegania.
15. zapewnienie pracownikom bezpiecznych warunków spożywania posiłków i napojów w
wydzielonych pomieszczeniach.
16. wyposażenie pracowników w odpowiednie środki ochrony indywidualnej i
przechowywania ich w wyraźnie oznakowanym miejscu.
17. zapewnienie właściwych pomieszczeń, urządzeń higieniczno-sanitarnych, a także
środków higieny osobistej oraz, jeżeli to konieczne, środków do odkażania skóry lub błon
śluzowych.
18. stworzenie i stosowanie procedur:
a) pobierania, transportu oraz przetwarzania próbek i materiałów pochodzenia ludzkiego
lub zwierzęcego,
b) dezynfekcji,
c) umożliwiających bezpieczne usuwanie i postępowanie ze skażonymi odpadami.
19. zapewnienia bezpiecznych warunków odkażania, czyszczenia, a w razie konieczności
niszczenia odzieży, środków ochrony indywidualnej i wyposażenia, które uległy skażeniu
szkodliwym czynnikiem biologicznym.
20. dostarczenie pracownikom aktualnych pisemnych instrukcji postępowania ze szkodliwym
czynnikiem biologicznym, obejmujących także procedurę postępowania ze szkodliwym
czynnikiem biologicznym w razie awarii lub wypadku związanych z uwolnieniem się
61
szkodliwego czynnika biologicznego, a także narażenia na szkodliwy czynnik
biologiczny zakwalifikowany do grupy 3 lub 4 zagrożenia.
21. niezwłoczne informowanie wszystkich pracowników narażonych w wyniku awarii lub
wypadku lub ich przedstawiciela o tym zdarzeniu, jeżeli mogło ono spowodować
uwolnienie się szkodliwego czynnika biologicznego, a także o jego przyczynach oraz
podjętych i proponowanych środkach mających na celu opanowanie sytuacji.
22. podjęcie natychmiastowych działań mających na celu likwidację przyczyn i skutków
zaistniałej awarii lub wypadku.
23. zgłaszanie awarii lub wypadku związanego z uwolnieniem się szkodliwego czynnika
biologicznego, w zależności od jego rodzaju, do właściwych jednostek służby medycyny
pracy oraz właściwego inspektora sanitarnego.
Podstawa prawna - Czynniki chemiczne
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i
higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U.
Nr 11, poz. 86 z 2005 r. z późn .zm.)
Wymagania dla oceny ryzyka zawodowego:
W ocenie ryzyka zawodowego pracodawca jest obowiązany uwzględnić:
1) niebezpieczne właściwości czynnika chemicznego,
2) otrzymane od dostawcy informacje dotyczące zagrożenia czynnikiem chemicznym oraz
zaleceń jego bezpiecznego stosowania, w szczególności zawarte w karcie charakterystyki,
o których mowa w odrębnych przepisach,
3) rodzaj, poziom i czas trwania narażenia,
4) wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń w środowisku pracy, jeżeli zostały ustalone,
5) wartości dopuszczalnych stężeń w materiale biologicznym, jeżeli zostały ustalone,
6) efekty działań zapobiegawczych,
7) wyniki oceny stanu zdrowia pracowników, jeżeli została przeprowadzona,
8) warunki pracy przy użytkowaniu czynników chemicznych, z uwzględnieniem ilości tych
czynników.
Do oceny ryzyka zawodowego powinny być uzyskane dodatkowe informacje od dostawcy
czynnika chemicznego lub z innych dostępnych źródeł, jeżeli jest to niezbędne w celu
dokonania oceny ryzyka zawodowego. Takie informacje powinna zawierać karata
charakterystyki substancji lub preparatu niebezpiecznego.
W przypadku, gdy występuje narażenie na kilka czynników chemicznych, ryzyko
stwarzane przez wszystkie czynniki chemiczne powinno zostać ocenione łącznie.
Ocena ryzyka zawodowego musi zawierać ocenę także tych rodzajów prac, w czasie
których może wystąpić istotny wzrost narażenia, w szczególności:
1) podczas remontów i napraw urządzeń,
2) innych działań, które mogą mieć szkodliwy wpływ na bezpieczeństwo lub zdrowie
pracowników, także w tych przypadkach, gdy podjęto wszelkie niezbędne środki
zapobiegawcze.
Ocena ryzyka zawodowego powinna zostać sporządzona w formie pisemnej, a także
powinna zostać udostępniona lekarzowi sprawującemu profilaktyczną opiekę zdrowotną nad
pracownikami.
Ponowna oceny ryzyka zawodowego stwarzanego przez czynnik chemiczny powinna
zostać wykonana, jeżeli nastąpi:
1) zmiana w składzie czynnika chemicznego,
2) zmiana w procesie technologicznym,
62
3) postęp wiedzy medycznej dotyczącej oddziaływania tego czynnika na zdrowie ludzi.
Ponowna ocena ryzyka może zostać przeprowadzona także na wniosek lekarza
prowadzącego profilaktyczną opiekę zdrowotną, w przypadkach uzasadnionych oceną
zdrowia pracowników.
Podstawowe definicje:
Czynnik chemiczny - każdy pierwiastek lub związek chemiczny, w postaci własnej lub w
mieszaninie, w stanie, w jakim występuje w przyrodzie, lub w stanie, w jakim jest
wytwarzany, stosowany lub uwalniany w środowisku pracy, w tym podczas usuwania go w
postaci odpadów, w trakcie każdej pracy, niezależnie od faktu, czy jest albo nie jest
wytwarzany celowo lub jest albo nie jest wprowadzany do obrotu.
Czynnik chemiczny stwarzający zagrożenie:
a) czynnik chemiczny, który zgodnie z kryteriami, o których mowa w przepisach wydanych
na podstawie art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach
chemicznych (Dz. U. Nr 11, poz. 84 z 2001 r., z późn. zm.), zwanej dalej "ustawą", jest
klasyfikowany jako substancja niebezpieczna lub preparat niebezpieczny, z wyjątkiem
niebezpiecznych wyłącznie dla środowiska, niezależnie od faktu, czy wymaga klasyfikacji
zgodnie z tymi przepisami,
b) czynnik chemiczny, który zgodnie z kryteriami, o których mowa w przepisach ustawy, nie
jest niebezpieczny, ale który z uwagi na swoje właściwości fizykochemiczne lub
oddziaływanie na człowieka oraz sposób, w jaki jest stosowany lub obecny w miejscu
pracy, może stwarzać ryzyko dla bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników; przez pojęcie
to należy rozumieć także każdy czynnik chemiczny oraz pył, dla którego zgodnie z
odrębnymi przepisami ustalono wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń;
Zagrożenie czynnikiem chemicznym - swoistą właściwość czynnika chemicznego
mogącą potencjalnie spowodować szkodę.
Narażenie zawodowe na czynnik chemiczny - proces oddziaływania na organizm
pracownika czynnika chemicznego występującego na jego stanowisku pracy
Ryzyko zawodowe stwarzane przez czynnik chemiczny - prawdopodobieństwo
(możliwość) wystąpienia potencjalnej szkody zdrowotnej w warunkach stosowania czynnika
chemicznego lub narażenia na czynnik chemiczny w miejscu pracy.
Praca z udziałem czynnika chemicznego - każda praca, w której stosuje się lub zamierza
się stosować czynnik chemiczny, w jakimkolwiek procesie, łącznie z jego wytwarzaniem,
wszelkimi manipulacjami, przechowywaniem, transportem oraz usuwaniem w postaci
odpadów i procesami przeróbki odpadów, a także wszelką działalność, która wynika z takiej
pracy.
Znak bezpieczeństwa - znak utworzony przez kombinację kształtu geometrycznego,
barwy i symbolu graficznego lub obrazkowego (piktogramu) albo tekstu, przekazujący
określona informację związaną z bezpieczeństwem lub jego zagrożeniem.
Środki profilaktyczne wpływające na poziom ryzyka zawodowego:
W ocenie ryzyka zawodowego występującego przy narażeniu na czynniki chemiczne jako
środki profilaktyczne, stosowane lub możliwe do zastosowania, wpływające na poziom
ryzyka zawodowego powinno się umieścić:
1. właściwe zaprojektowanie i organizację pracy w miejscu pracy.
2. dostarczenie odpowiedniego wyposażenia dla prac z czynnikami chemicznymi oraz
stosowanie procedur utrzymania ruchu, które zapewniają ochronę zdrowia i
bezpieczeństwo pracowników w miejscu pracy.
3. zmniejszanie do minimum liczby pracowników narażonych lub którzy mogą być narażeni
na czynniki chemiczne w miejscu pracy.
4. zmniejszanie do minimum czasu i poziomu narażenia na czynnik chemiczny.
63
5. odpowiednią higienę miejsca pracy.
6. zmniejszanie do minimum ilości czynnika chemicznego wymaganego w procesie pracy.
7. stosowanie właściwych procedur pracy, w tym procedur lub instrukcji bezpiecznego
obchodzenia się z czynnikiem chemicznym stwarzającym zagrożenie i odpadami
zawierającymi taki czynnik oraz procedur ich przechowywania i transportu w miejscu
pracy.
8. właściwe stosowanie urządzeń i sprzętu w pracach z czynnikiem chemicznym,
zapewniające bezpieczeństwo i ochronę zdrowia pracowników.
9. unikanie stosowania czynnika chemicznego stwarzającego zagrożenie, poprzez
zastąpienie go czynnikiem chemicznym lub procesem, który w warunkach jego
stosowania nie stwarza zagrożenia lub stwarza mniejsze zagrożenie dla bezpieczeństwa i
zdrowia pracowników.
10. wyeliminowanie uwalniania do środowiska pracy stwarzającego zagrożenie czynnika
chemicznego poprzez właściwe projektowanie procesów pracy i kontrolę techniczną oraz
stosowanie odpowiedniego wyposażenia i materiałów.
11. ograniczenie uwalniania do środowiska pracy stwarzającego zagrożenie czynnika
chemicznego poprzez właściwe projektowanie i właściwą organizację procesów pracy,
stosowanie odpowiedniego wyposażenia i materiałów oraz systematyczne kontrole stanu
bezpieczeństwa i higieny pracy ze szczególnym uwzględnieniem organizacji procesów
pracy, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych oraz ustalenie
sposobów rejestracji nieprawidłowości i metod ich usuwania;
12. stosowanie środków ochrony zbiorowej u źródła powstawania zagrożenia, takich jak na
przykład odpowiednia wentylacja, i odpowiednie działania organizacyjne;
13. stosowanie środków ochrony indywidualnej, jeżeli zagrożeniu nie można przeciwdziałać
w inny sposób.
14. zapobieżenie obecności w miejscu pracy substancji palnych w stężeniu stwarzającym
zagrożenie lub substancji chemicznie niestabilnych, w ilościach stwarzających zagrożenie
wybuchem lub pożarem.
15. usunięcie źródeł zapłonu, które mogą spowodować pożar lub wybuch, oraz
wyeliminowania warunków, które mogą powodować, że substancje chemicznie
niestabilne mogą wywołać szkodliwe skutki fizyczne.
16. ograniczenie skutków dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w przypadku pożaru
lub wybuchu substancji palnych, substancji chemicznie niestabilnych lub ich mieszanin.
17. określenie i wdrożenie procedury, obejmującej ćwiczenia ratownicze powtarzane
okresowo, a także zapewnienie odpowiednich środków i urządzeń ratowniczych oraz
zasad udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym, celem zapewnienia bezpieczeństwa
i ochrony zdrowia pracowników w przypadku obecności w miejscu pracy czynnika
chemicznego stwarzającego zagrożenie wypadku lub awarii.
18. wykonywanie pomiarów stężeń czynnika chemicznego.
19. podejmowanie działań i środków zmierzających do zlikwidowania przekroczeń w
przypadku gdy pomiary stężeń czynnika chemicznego wykażą przekroczenie wartości
najwyższych dopuszczalnych stężeń.
20. oznakowanie znaków ostrzegających przed czynnikami chemicznymi zgodnie z
wymaganiami Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 16 czerwca 2010 r. w sprawie
sposobu oznakowania miejsc, rurociągów oraz pojemników i zbiorników służących do
przechowywania lub zawierających substancje niebezpieczne lub preparaty niebezpieczne
(Dz. U. Nr 125, poz. 851 z dnia 13 lipca 2010 r.):
a) Ostrzeżenie przed substancjami i preparatami łatwo palnymi
64
b) Ostrzeżenie przed substancjami i preparatami o właściwościach wybuchowych
c) Ostrzeżenie przed substancjami i preparatami toksycznymi
d) Ostrzeżenie przed substancjami i preparatami szkodliwymi lub drażniącymi
e) Ostrzeżenie przed substancjami i preparatami żrącymi
f) Ogólny znak ostrzegawczy - ostrzeżenie o niebezpieczeństwie
Podstawa prawna – ryzyko zawodowe
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie
ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. (tj. Dz. U. Nr 169, poz. 1650 z 2003 r. z
późn. zm.)
Wymagania dla oceny ryzyka zawodowego:
Dokument potwierdzający dokonanie oceny ryzyka zawodowego powinien uwzględniać
w szczególności:
1. opis ocenianego stanowiska pracy, w tym wyszczególnienie:
a) stosowanych maszyn, narzędzi i materiałów,
b) wykonywanych zadań,
c) występujących na stanowisku niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych czynników
środowiska pracy,
d) stosowanych środków ochrony zbiorowej i indywidualnej,
e) osób pracujących na tym stanowisku.
2. wyniki przeprowadzonej oceny ryzyka zawodowego dla każdego z czynników środowiska
pracy oraz niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko.
3. datę przeprowadzonej oceny oraz osoby dokonujące oceny.
65
Ocena ryzyka zawodowego powinna dotyczyć wykonywanych prac, w szczególności
wyposażenia stanowisk i miejsc pracy, stosowanych substancji i preparatów chemicznych,
biologicznych, rakotwórczych lub mutagennych oraz zmianie organizacji pracy.
Podczas oceny ryzyka zawodowego uwzględnia się wszystkie czynniki środowiska pracy
występujące przy wykonywanych pracach oraz sposoby wykonywania prac.
Stosowane w następstwie oceny ryzyka zawodowego środki profilaktyczne, metody oraz
organizacja pracy powinny:
1. zapewniać zwiększenie poziomu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników.
2. być zintegrowane z działalnością prowadzoną przez pracodawcę na wszystkich
poziomach struktury organizacyjnej zakładu pracy.
Podstawowe definicje:
Ryzyko zawodowe - prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń
związanych z wykonywaną praca, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u
pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych
występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy
Zagrożenie - stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę
Znak bezpieczeństwa - znak utworzony przez kombinację kształtu geometrycznego,
barwy i symbolu graficznego lub obrazkowego (piktogramu) albo tekstu, przekazujący
określona informację związaną z bezpieczeństwem lub jego zagrożeniem.
Środki profilaktyczne wpływające na poziom ryzyka zawodowego:
W ocenie ryzyka zawodowego występującego na stanowisku pracy jako środki
profilaktyczne, stosowane lub możliwe do zastosowania, wpływające na poziom ryzyka
zawodowego powinno się umieścić wszystkie środki techniczne, organizacyjne i ludzkie
związane z czynnikami niebezpiecznymi, szkodliwymi i uciążliwymi na stanowisku pracy.
Obowiązek, o którym mowa powyżej, powinien być realizowany na podstawie ogólnych
zasad dotyczących zapobiegania wypadkom i chorobom związanym z pracą, w szczególności
przez:
1. zapobieganie zagrożeniom.
2. przeprowadzanie oceny ryzyka związanego z zagrożeniami, które nie mogą być
wykluczone.
3. likwidowanie zagrożeń u źródeł ich powstawania.
4. dostosowanie warunków i procesów pracy do możliwości pracownika, w
szczególności przez odpowiednie projektowanie i organizowanie stanowisk pracy,
dobór maszyn i innych urządzeń technicznych oraz narzędzi pracy, a także metod
produkcji i pracy – z uwzględnieniem zmniejszania uciążliwości pracy, zwłaszcza
pracy monotonnej i pracy w ustalonym z góry tempie, oraz ograniczenia negatywnego
wpływu takiej pracy na zdrowie pracowników.
5. stosowanie nowych rozwiązań technicznych.
6. zastępowanie niebezpiecznych procesów technologicznych, urządzeń, substancji i
innych materiałów – bezpiecznymi lub mniej niebezpiecznymi.
7. nadawanie priorytetu środkom ochrony zbiorowej przed środkami ochrony
indywidualnej.
8. instruowanie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Podstawa prawna:
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (Dz. U. Nr 26, poz.
313 z 2000 r. z późn. zm.)
66
Wymagania dla oceny ryzyka zawodowego:
Ocena ryzyka zawodowego występującego przy ręcznych pracach transportowych
powinna obejmować:
1) masę przemieszczanego przedmiotu, jego rodzaj i położenie środka ciężkości,
2) warunki środowiska pracy, w tym w szczególności temperaturę i wilgotność powietrza
oraz poziom czynników szkodliwych dla zdrowia,
3) organizację pracy, w tym stosowane sposoby wykonywania pracy,
4) indywidualne predyspozycje pracownika, takie jak sprawność fizyczna, wiek i stan
zdrowia.
Ocena ryzyka zawodowego powinna być dokonywana przy organizowaniu ręcznych prac
transportowych, a także po każdej zmianie organizacji pracy.
Podstawowe definicje:
Ręczne prace transportowe - rozumie się przez to każdy rodzaj transportowania lub
podtrzymywania przedmiotów, ładunków lub materiałów przez jednego lub więcej
pracowników, w tym przemieszczanie ich poprzez: unoszenie, podnoszenie, układanie,
pchanie, ciągnięcie, przenoszenie, przesuwanie, przetaczanie lub przewożenie,
Sprzęt pomocniczy - rozumie się przez to środki mające na celu ograniczenie zagrożeń i
uciążliwości związanych z ręcznym przemieszczaniem przedmiotów, ładunków lub
materiałów oraz ułatwienie wykonywania tych czynności; do środków tych zalicza się w
szczególności: pasy, liny, łańcuchy, zawiesia, dźwignie, chwytaki, rolki, kleszcze, uchwyty,
nosze, kosze, legary, ręczne wciągniki i wciągarki, krążki i wielokrążki linowe, przestawne
pochylnie, taczki i wózki.
Środki profilaktyczne wpływające na poziom ryzyka zawodowego:
W ocenie ryzyka zawodowego występującego przy ręcznych pracach transportowych jako
środki profilaktyczne, stosowane lub możliwe do zastosowania, wpływające na poziom
ryzyka zawodowego powinno się umieścić:
1. stosowanie odpowiednich rozwiązań technicznych i organizacyjnych zmierzających do
wyeliminowania ręcznych prac transportowych.
2. wyposażanie pracowników w niezbędny sprzęt pomocniczy oraz środki ochrony
indywidualnej.
3. zapewnienie wystarczającej przestrzeni, zwłaszcza w płaszczyźnie pionowej,
umożliwiającej zachowanie prawidłowej pozycji ciała pracownika podczas pracy.
4. przemieszczanie przedmiotów przy użyciu odpowiedniego sprzętu pomocniczego, nie
ograniczającego pola widzenia i zapewniającego bezpieczeństwo podczas pracy.
5. nie przekraczanie masy przedmiotów podnoszonych i przenoszonych przez zespół
pracowników lub przez jednego pracownika.
6. nie dopuszczanie do przenoszenia przez zespół pracowników lub przez jednego
pracownika przedmiotów na odległość przekraczającą 25 m.
7. nie dopuszczanie ręcznego przemieszczania przedmiotów przez pomieszczenia, schody,
korytarze albo drzwi zbyt wąskie w stosunku do rozmiarów tych przedmiotów.
8. nie przekraczanie dopuszczalnej masy ładunku przemieszczanego przy użyciu sprzętu
pomocniczego.
9. ładowanie oraz rozmieszczenia ładunków na sprzęcie pomocniczym w sposób
zapewniający ich równowagę i stabilność podczas przemieszczania.
10. nie dopuszczanie do ręcznego przemieszczania ładunków na sprzęcie pomocniczym na
odległość większą niż 200 m.
67
11. wstrzymanie prac transportowych, w przypadku stwierdzenia, że sposób wykonywania
pracy jest nieprawidłowy i stwarza zagrożenia, do czasu zastosowania odpowiednich
działań eliminujących te zagrożenia.
12. ograniczenie do minimum odległości ręcznego przemieszczania przedmiotów.
13. przemieszczane ręcznie przedmiotów po powierzchni równej, stabilnej i nieśliskiej.
14. przeszkolenie pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym w
szczególności w zakresie prawidłowych sposobów wykonywania ręcznych prac
transportowych.
15. zapewnienie pracownikom informacji dotyczących przemieszczanego przedmiotu, w
szczególności: jego masy i położenia jego środka ciężkości, zwłaszcza w przypadku, gdy
masa jest nierównomiernie rozłożona.
16. informowanie pracowników o wszystkich aspektach bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
wymaganiach ergonomii, w tym o środkach bezpieczeństwa zapobiegających urazom, a
zwłaszcza urazom kręgosłupa.
17. ograniczenie długotrwałego wysiłku fizycznego, w tym zapewnienie odpowiednich
przerw w pracy na odpoczynek,
18. wyeliminowanie nadmiernego obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego pracownika, a
zwłaszcza urazów kręgosłupa, związanego z rytmem pracy wymuszonym procesem pracy,
19. opracowanie instrukcji zawierającej szczegółowe zasady bezpiecznego postępowania przy
przemieszczaniu przedmiotów nieporęcznych, niestabilnych, ze zmiennym środkiem
ciężkości i innych, które z powodu ich masy, kształtu lub właściwości mogą spowodować
zagrożenie wypadkowe.
20. prawidłowe rozmieszczenie przedmiotów w opakowaniach celem zapewnienia ich
stabilności podczas przemieszczania.
21. wykonanie opakowań przedmiotów przemieszczanych ręcznie z odpowiednio
wytrzymałych materiałów.
22. zabezpieczenie przemieszczanych przedmiotów w sposób zapobiegający powstawaniu
urazów ostrych, wystających elementów.
23. wyposażenie przedmiotów w odpowiednie uchwyty przeznaczonego do ręcznego
przemieszczania, których kształt lub rozmiar opakowania utrudnia lub uniemożliwia
bezpieczne ich przemieszczanie.
68