Otwarty dostęp do zasobów lingwistycznych w praktyce [1ex] Czy na

Transkrypt

Otwarty dostęp do zasobów lingwistycznych w praktyce
Otwarty dostęp do zasobów
lingwistycznych w praktyce
Czy na badanie polszczyzny potrzebne jest pozwolenie?
Janusz S. Bień
[email protected]
Katedra Lingwistyki Formalnej UW
Język jest labiryntem ścieżek
Nowe kierunki i nowe zadania w badaniach nad językiem polskim
Warszawa, 18-19 czerwca 2016 r.
http://bc.klf.uw.edu.pl/478/
1/47
Spis treści
1
Otwarty dostęp
Definicje
Licencje w prawie autorskim
2
Zasoby i prawa na dobrach niematerialnych
Najważniejsze przepisy prawne
Repozytorium Cyfrowe Instytutów Naukowych
Kartoteka Rozmyślania przemyskiego
Kartoteka Słownika języka polskiego XVII i 1. połowy XVIII
wieku — rok 2016
Kartoteka Słownika języka polskiego XVII i 1. połowy XVIII
wieku — rok 2013
Dozwolony użytek prywatny i publiczny
3
Nowe zadania w badaniach nad językiem polskim
Prawo autorskie a kartoteki
Status prawny kartotek
Inne zasoby
Zakończenie
2/47
Otwarty dostęp
Otwarty dostęp
3/47
Otwarty dostęp
Definicje
Spis treści
1
Otwarty dostęp
Definicje
2
Kartoteka Słownika języka polskiego XVII i 1. połowy XVIII wieku —
rok 2016
rok 2013
3
Inne zasoby
Zakończenie
4/47
Otwarty dostęp
Definicje
Rodzaje otwartego dostępu
libre/gratis (wolny/darmowy):
2008 Peter Suber, Stevan Harnad
http://sparcopen.org/our-work/gratis-and-libre-open-access/
https://en.wikipedia.org/wiki/Open_access
gratis open access, which is online access
free of charge
libre open access, which is online access
free of charge
plus various additional usage rights .
5/47
Otwarty dostęp
Definicje
Rodzaje otwartego dostępu
libre/gratis (wolny/darmowy):
2008 Peter Suber, Stevan Harnad
http://sparcopen.org/our-work/gratis-and-libre-open-access/
https://en.wikipedia.org/wiki/Open_access
gratis open access, which is online access
free of charge
libre open access, which is online access
free of charge
plus various additional usage rights .
Gratis — jednoznaczne. Libre - różne warianty.
5/47
Otwarty dostęp
Definicje
Definicje urzędowe
Kierunki rozwoju otwartego dostępu do treści naukowych w Polsce,
MNiSW, październik 2015,
http://www.nauka.gov.pl/g2/oryginal/2015_10/
9f62cc350837b942e51ae23dd1f23df8.pdf
Wdrożenie i promocja otwartego dostępu do treści naukowych i
edukacyjnych. Praktyki światowe a specyfika polska. Przewidywane
koszty, narzędzia, zalety i wady. Raport ICM UW, 2011.
http://depot.ceon.pl/handle/123456789/1545
6/47
Otwarty dostęp
Definicje
Otwarty dostęp swobodny (libre)
rozpowszechnianie utworu lub przedmiotu prawa
pokrewnego w taki sposób, aby każdy mógł mieć do
nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym
wraz z udzieleniem każdemu licencji na
nieograniczone, nieodpłatne i niewyłączne
korzystanie z nich oraz z ich ewentualnych opracowań;
licencja może zawierać postanowienia nakładające na
korzystającego zobowiązania nie naruszające istoty
uprawnienia do nieograniczonego, nieodpłatnego i
niewyłącznego korzystania, …
(Wdrożenie… s. 264–265)
7/47
Otwarty dostęp
Definicje
Rekomendacje
MNiSW, Kierunki… s. 12
Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego zaleca
jednostkom naukowym i uczelniom zapewnienie
otwartego dostępu (z preferencją dla dostępu libre )
do publikacji oraz dostępu do danych badawczych
powstających dzięki finansowaniu lub
współfinansowaniu ze środków publicznych .
MNiSW, Kierunki… s.4
…najlepiej z wykorzystaniem światowych standardów prawnych
licencji Creative Commons Uznanie autorstwa (CC-BY) lub licencji
Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach
(CC-BY-SA).
8/47
Otwarty dostęp
Spis treści
1
Otwarty dostęp
Definicje
2
rok 2016
rok 2013
3
Inne zasoby
Zakończenie
9/47
Otwarty dostęp
Udzielanie i wypowiadanie licencji
Udzielanie licencji
niejawne (licencja „dorozumiana”)
umowa (np. wydawnicza)
oświadczenie
Wypowiadanie licencji — prawo autorskie
Art. 68. 1. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, a licencji
udzielono na czas nieoznaczony, twórca może ją
wypowiedzieć z zachowaniem terminów umownych, a
w ich braku na rok naprzód,
na koniec roku kalendarzowego.
10/47
Zasoby i prawa na dobrach
niematerialnych
11/47
Spis treści
1
Otwarty dostęp
Definicje
2
rok 2016
rok 2013
3
Inne zasoby
Zakończenie
12/47
Nie tylko prawo autorskie!
13/47
Prawo autorskie (ostatnia modyfikacja 10.07.2015)
Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy
przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze ,
ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości,
przeznaczenia i sposobu wyrażenia
monopol „autorski”
13/47
monopol „autorski” (do 70 lat od
13/47
monopol „autorski” (do 70 lat od śmierci …)
13/47
dozwolony użytek publiczny i prywatny
13/47
dozwolony użytek publiczny i prywatny
Inne regulacje prawne
Ochrona sui generis baz danych
Ochrona dóbr osobistych
…
13/47
Spis treści
1
Otwarty dostęp
Definicje
2
rok 2016
rok 2013
3
Inne zasoby
Zakończenie
14/47
Powołanie konsorcjum RCIN (2.03.2010)
Wybory zarządu Konsorcjum RCIN (18.02.2010)
http://rcin.org.pl
http://teksty.klf.uw.edu.pl/19/
15/47
RCIN: 17 kartotek (stan na 10 maja 2016 r.)
Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk
Kartoteka Słownika historyczno-geograficznego Mazowsza
w średniowieczu
3386 „szufladek”
Zasób chroniony prawem autorskim. Korzystanie dozwolone w
zakresie określonym przez przepisy o dozwolonym użytku.
Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej
m. M. Mossakowskiego Polskiej Akademii Nauk
Kartoteka klinicznych przypadków AIDS (1987-2001)
232 „szufladki”
Zasób chroniony prawem autorskim . Korzystanie dozwolone w
zakresie określonym przez przepisy o dozwolonym użytku.
16/47
Instytut Języka Polskiego PAN
11 kartotek:
Zasób chroniony prawem autorskim .
Korzystanie dozwolone w zakresie
określonym przez przepisy o dozwolonym
użytku.
4 kartoteki:
Zasób chroniony prawem autorskim .
Korzystanie dozwolone
wyłącznie na terminalach
Instytutu Języka Polskiego PAN
w zakresie określonym przez przepisy o
dozwolonym użytku.
17/47
Dostępne wyłącznie wyłącznie na terminalach IJP PAN
Kartoteka Słownika gwar polskich
— 612 „szufladek”
Kartoteka Słownika nazw miejscowych Polski
— 553 „szufladki”
Kartoteka Ogólnosłowiańskiego atlasu językowego
Kartoteka Atlasu językowego Europy
18/47
Kartoteka Słownika języka polskiego XVII i 1.
połowy XVIII wieku — 856 „szufladek”
Kartoteka Słownika staropolskich nazw osobowych
— 473 „szufladki”
Kartoteka Słownika Łaciny Średniowiecznej —
322 „szufladki”
Kartoteka Słownika polszczyzny XVI w.: Nazwy
własne (osobowe i miejscowe) w XVI-wiecznych
drukach — 203 „szufladki”
Kartoteka Słownika Gwar Ostródzkiego, Warmii i
Mazur — 155 „szufladek”
19/47
Kartoteka Słownika staropolskiego —
131 „szufladek”
Kartoteka Antroponimii Polski od XVI do XVIII w. —
50 „szufladek”
Kartoteka Atlasu językowego Śląska —
45 „szufladek”
Kartoteka Małego atlasu gwar polskich —
43 „szufladki”
Kartoteka Rozmyślania przemyskiego —
40 „szufladek”
Kartoteka Toponomastyczna - VARIA —
5 „szufladek”
20/47
Spis treści
1
Otwarty dostęp
Definicje
2
rok 2016
rok 2013
3
Inne zasoby
Zakończenie
21/47
Zasób chroniony prawem autorskim . Korzystanie
dozwolone w zakresie określonym przez przepisy o
dozwolonym użytku.
22/47
Przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze ???
23/47
Kartoteka Słownika języka polskiego XVII i 1. połowy XVIII wieku — rok 2016
Spis treści
1
Otwarty dostęp
Definicje
2
rok 2016
rok 2013
3
Inne zasoby
Zakończenie
24/47
Kartoteka obecnie —
http://rcin.org.pl/publication/20029
Zasób chroniony prawem autorskim . Korzystanie
dozwolone w zakresie określonym przez przepisy o
dozwolonym użytku.
25/47
Kartoteka obecnie —
Przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze ???
26/47
Spis treści
1
Otwarty dostęp
Definicje
2
rok 2016
rok 2013
3
Inne zasoby
Zakończenie
27/47
Kartoteka w styczniu 2013 r. —
28/47
Zmiana zasad dostępu!
Przygotowanie każdego obiektu wiążę się z głęboką
analizą jego stanu prawnego
29/47
Wcześniej — bez powołania się na prawo autorskie!
Twórca:
Zakład Językoznawstwa PAN w Warszawie
Licencja Instytutu Języka Polskiego PAN
Publikacja dostępna dla wszystkich na własny użytek,
do celów naukowych, edukacyjnych lub dydaktycznych.
29/47
Wcześniej — bez powołania się na prawo autorskie!
Twórca:
Licencja Instytutu Języka Polskiego PAN
Publikacja dostępna dla wszystkich na własny użytek,
do celów naukowych, edukacyjnych lub dydaktycznych.
Zmiana bez okresu wypowiedzenia!
Bez powiadomienia dotychczasowych licencjobiorców!
29/47
Obecnie — Zasób chroniony prawem autorskim.
Twórcy:
Renata Bronikowska, Jadwiga Chotkowska, Teresa Iglikowska, Maryla Juraszek, Jadwiga
Kamionek, Marek Kunicki-Goldfinger, Katarzyna Kupiszewska-Grzybowska, pawel
Kupiszewski, Danuta Lankiewicz, Andrzej Maria lewicki, Jerzy Majdak, Małgorzata B.
Majewska, Wiesław Morawski, krystyna Pajkowska, Czesław Pankowski, Aldora
Przyborska-Szulc, Halina Rybicka, Barbara Rykiel-Kempf, Krystyna Siekierska, Teresa
Sokołowska, Alina Ściebora, Aleksandra Tokarska, Kazimierz Żelazko
Korzystanie dozwolone w zakresie określonym przez
przepisy o dozwolonym użytku .
30/47
Spis treści
1
Otwarty dostęp
Definicje
2
rok 2016
rok 2013
3
Inne zasoby
Zakończenie
31/47
Dozwolony użytek
Rozpowszechnianie: udostępnienie w całości
współpracownikom, studentom, innym
zainteresowanym — to nie jest dozwolony użytek .
Modyfikowanie i ulepszanie na własne potrzeby —
dozwolone .
Udostępnienie wersji zmodyfikowanej lub
ulepszonej — to nie jest dozwolony użytek .
32/47
Niedozwolony użytek — dalsze przykłady
Ułatwienie dostępu — zabronione
Kartoteki udostępniane przez RCIN są w formie od
kilkudziesięciu do kilkuset odrębnych dokumentów —
pobranie wszystkich jest uciążliwe.
Udostępnienie całej kartoteki jako jednego
archiwum nie mieści się w granicach dozwolonego
użytku!
Udostępnienie wybranych fiszek — zabronione
Stworzenie podkartoteki jest dopuszczalne tylko do
użytku osobistego. Jej udostępnienie samo w sobie jest
niedozwolone, w dodatku można postawić zarzut
naruszenia integralności dzieła.
33/47
Nowe zadania w badaniach nad
językiem polskim
34/47
Spis treści
1
Otwarty dostęp
Definicje
2
rok 2016
rok 2013
3
Inne zasoby
Zakończenie
35/47
Zweryfikować istnienie w fiszkach
przejawów działalności twórczej
o indywidualnym charakterze
„Głęboka analiza stanu prawnego”
Gdzie w kartotekach są
przejawy działalności twórczej
o indywidualnym charakterze?
36/47
„Głęboka analiza stanu prawnego”
Gdzie w kartotekach są
przejawy działalności twórczej
o indywidualnym charakterze?
To przede wszystkim kwestia wiarygodności!
36/47
Kodeks cywilny art. 189
Powód może żądać ustalenia przez sąd
istnienia lub nieistnienia stosunku
prawnego lub prawa, gdy ma w tym
interes prawny.
37/47
Spis treści
1
Otwarty dostęp
Definicje
2
rok 2016
rok 2013
3
Inne zasoby
Zakończenie
38/47
Uregulować status prawny kartotek
Pytania:
Czy obecne ograniczenia
są zgodne
z prawem?
z etyką?
z intencjami sponsora?
39/47
Prawo
Mylące skróty myślowe
Nie można … ze względu na prawo autorskie
40/47
Prawo
właściciel praw jest nieznany
40/47
Prawo
właściciel jest nieosiągalny
40/47
Prawo
nikt właściciela o zgodę nie prosił
40/47
Prawo
właściciel praw nie wyraził zgody
40/47
Prawo
właściciel praw nie wyraził zgody
Dygresja: Czerwone maki na Monte Cassino
http://www.msz.gov.pl/pl/aktualnosci/wiadomosci/porozumienie_o_przekazaniu_polsce_praw_
autorskich_do_melodii__czerwone_maki_na_monte_cassino_
40/47
Prawo
Kodeks cywilny art. 5
Nie można czynić ze swego prawa użytku ,
który by był sprzeczny ze
społeczno-gospodarczym przeznaczeniem
tego prawa lub z zasadami współżycia
społecznego.
Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego
nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie
korzysta z ochrony.
41/47
Etyka
Saki: Reginald at the theatre
After all,” said the Duchess vaguely, “there are certain
things you can’t get away from. Right and wrong, good
conduct and moral rectitude, have certain well-defined
limits.”
“So, for the matter of that,” replied Reginald, “has the
Russian Empire. The trouble is that the limits are not
always in the same place.”
http://haytom.us/reginald-at-the-theatre/
42/47
Etyka
limits.”
Nieprawda w pismach urzędowych i na witrynach?
42/47
Etyka
limits.”
(Może jednak na fiszkach nie ma przejawów działalności twórczej
o indywidualnym charakterze???)
42/47
Etyka
limits.”
(Może jednak na fiszkach nie ma przejawów działalności twórczej
o indywidualnym charakterze???)
Arbitralne ograniczanie dostępu do zasobów?
42/47
Intencje sponsora
Można było fiszek nie dygitalizować…Np. IBL i SpXVIw.
http://web.archive.org/web/20120115045859/http://rcin.org.pl/dlibra/text?id=aboutRCIN
POIG.02.03.02-00-043/10 —
85 % Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
Podstawowe zadania jakie wyznacza Projekt to przede wszystkim
konsolidacja i modernizacja infrastruktury naukowo-badawczej i
informatycznej jednostek naukowych tworzących Konsorcjum,
zabezpieczenie bieżącego dorobku naukowego Instytutów
wchodzących w jego skład, a także ułatwienie wszystkim
zainteresowanym dostępu do publikacji zarezerwowanych
dotychczas wyłącznie dla wąskich, wyspecjalizowanych grup
badaczy.
43/47
Intencje sponsora
POIG.02.03.02-00-043/10 —
badaczy.
Kartoteki udostępniane tylko na terminalach Instytutu ?
43/47
Intencje sponsora
POIG.02.03.02-00-043/10 —
badaczy.
Kartoteki udostępniane tylko na terminalach Instytutu ?
http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/0A2663ED04 (20.04.2016)
43/47
Inne zasoby
Spis treści
1
Otwarty dostęp
Definicje
2
rok 2016
rok 2013
3
Inne zasoby
Zakończenie
44/47
Inne zasoby
Wyjaśnić status prawny
innych zasobów lingwistycznych
Zasoby biblioteczne (np. zabytki piśmiennictwa)
Ustawa o ponownym wykorzystywaniu
informacji sektora publicznego
dziennikustaw.gov.pl/du/2016/352/D2016000035201.pdf
Obowiązuje od 15.06.2016
(niektóre postanowienia wchodzą w życie później)
Elektroniczne zasoby lingwistyczne
Nieokreślone zasady dostępu
Wszystkie prawa zastrzeżone… — nieprecyzyjne!
Na przykład:
Biblioteka zabytków polskiego piśmiennictwa średniowiecznego (2006),
Szesnastowieczne przekłady Ewangelii (2013)
Piętnastowieczne przekłady Nowego Testamentu (2015)
45/47
Zakończenie
Spis treści
1
Otwarty dostęp
Definicje
2
rok 2016
rok 2013
3
Inne zasoby
Zakończenie
46/47
Zakończenie
Konkluzja
To zależy…
47/47
Zakończenie
Konkluzja
To zależy…
Zaawansowane wykorzystanie kartotek i niektórych
innych zasobów wymaga pozwolenia , ponieważ nie są
dostępne na licencji libre .
47/47
Zakończenie
Konkluzja
To zależy…
Zaawansowane wykorzystanie kartotek i niektórych
innych zasobów wymaga pozwolenia , ponieważ nie są
dostępne na licencji libre .
Dziękuję za uwagę!
47/47

Otwarty dostęp do zasobów lingwistycznych w praktyce [1ex] Czy na

Transkrypt

Podobne dokumenty

MINISTERSTWO SPRAWIEDLIWOŚCI KRAJOWY REJESTR

Zapytanie o udzielenie informacji o osobie.

ministerstwo sprawiedliwości krajowy rejestr karny zapytanie o

ministerstwo sprawiedliwości krajowy rejestr karny zapytanie o

ministerstwo sprawiedliwości krajowy rejestr karny zapytanie o

warunki narciarskie - CETiK Stronie Śląskie

niekaralnosc formularz

Zaświadczenie o niekaralności