tutaj - EduAkcja. Magazyn Edukacji Elektronicznej

EduAkcja. Magazyn edukacji elektronicznej
nr 2 (12)/2016, str. 139—142
O edukacji w dobie nowych technologii na XV Konferencji
„Uniwersytet Wirtualny: model, narzędzia, praktyka”.
O Konferencji z perspektywy piętnastolecia
Maria Wilkin
Uniwersytet Warszawski
[email protected]
1. Wprowadzenie
Konferencja Uniwersytet Wirtualny: model, narzędzia, praktyka, zainicjowana w 2001 r. przez
Ośrodek Kształcenia na Odległość OKNO Politechniki Warszawskiej, kierowany wówczas przez
prof. Bogdana Galwasa, doczekała się w 2015 r. kolejnego jubileuszu. Po raz piętnasty, jak zwykle
w czerwcu w Warszawie, spotkali się przedstawiciele różnych instytucji edukacyjnych, zainteresowanych wykorzystaniem nowych technologii w nauczaniu. Gospodarzem tego jubileuszowego spotkania, integrującego środowiska podejmujące wyzwania stojące przed edukacją w dobie
dynamicznie rozwijającego się świata, był Uniwersytet Warszawski reprezentowany przez Centrum Otwartej i Multimedialnej Edukacji.
Gośćmi pierwszych konferencji organizowanych przez Politechnikę Warszawską do 2005 r.
byli znani teoretycy i wykładowcy zdalnego nauczania z uznanych już na świecie uczelni specjalizujących się w kształceniu na odległość: niemieckiego Fernuniversität z Hagen, londyńskiego Open University czy katalońskiego Uniwersytetu Otwartego z Barcelony. Przedstawiali
oni osiągnięcia swoich uczelni i tendencje rozwoju e-edukacji w wymiarze globalnym. Polscy
uczestnicy tych pierwszych spotkań, nauczyciele – entuzjaści wdrażania nowych form nauczania w swoich środowiskach, mieli więc szansę uczyć się od najlepszych. Przykłady osiągnięć
światowych uczelni, z którymi mieli okazję zapoznawać się uczestnicy konferencji, dostarczały
wiedzy i argumentów do przekonywania osób wątpiących i nieufnych wobec form nauczania
wykorzystujących nowe technologie oraz do przełamywania oporu w ich upowszechnianiu.
W 2005 r. trzy warszawskie uczelnie: Politechnika Warszawska, Uniwersytet Warszawski
i Polsko-Japońska Wyższa Szkoła Technik Komputerowych zawarły porozumienie o wspólnym,
rotacyjnym prowadzeniu Konferencji Uniwersytet Wirtualny. Czwarty partner, Szkoła Główna
Gospodarstwa Wiejskiego, dołączył do porozumienia w 2009 r. Opiekę merytoryczną nad Konferencją sprawuje Polskie Towarzystwo Naukowe Edukacji Internetowej
Większość referatów przygotowywana jest i prezentowana przez autorów z uczelni i środowisk
krajowych, ale Konferencja stara się kontynuować dobre tradycje pierwszych spotkań, zapraszając prezenterów z całego świata. Artykuły przygotowane na podstawie najlepszych prezentacji
publikowane są w serii pokonferencyjnych monografii Postępy e-edukacji lub w punktowanym
czasopiśmie naukowym „EduAkcja. Magazyn edukacji elektronicznej”.
2. XV Konferencja pod znakiem pytań o kształt edukacji
Tematyka organizowanych dotychczas Konferencji Uniwersytet Wirtualny: model, narzędzia,
praktyka koncentrowała się na problematyce ściśle związanej ze zdalną edukacją, wykorzystują-
Maria Wilkin, O edukacji w dobie nowych technologii na XV Konferencji...
cą technologie informacyjne w dydaktyce przede wszystkim szkół wyższych. Kolejne jej edycje
były przeglądem zagadnień istotnych z punktu widzenia osób i instytucji podejmujących próby
wdrażania e-nauczania. Tematyka Konferencji skupiała się w dużej mierze i coraz bardziej na
prezentacji tego, co robimy i jak robimy w dziedzinie e-nauczania w swoich środowiskach.
COME UW – organizatorzy XV Konferencji, korzystając z jubileuszu, podjęli próbę rozszerzenia tematyki obrad, aby stworzyć możliwość spojrzenia na edukację nie tylko w aspekcie
e‑nauczania i nie tylko z perspektywy uczelni wyższej. Organizatorzy uznali bowiem, że dynamika zmian zachodzących we współczesnym świecie i wielość czynników takich, jak globalizacja, wszechobecna obecność Internetu i mobilnych urządzeń elektronicznych, niż demograficzny, nowe roczniki studentów od małego funkcjonujących w wirtualnym świecie, rosnąca
świadomość konieczności uczenia się przez całe życie, które mają wpływ na edukację, stawiają
przed uczącymi ciągle nowe wyzwania i wymuszają zmiany w sposobach uczenia. Wiadomo,
że innowacyjne technologie wykorzystane w kształceniu, na różnych jej szczeblach, mogą być
przydatnym narzędziem tej zmiany, ale tylko wtedy, gdy są zastosowane w sposób celowy, dostosowany nie tylko do istniejących możliwości i potrzeb instytucji zajmujących się kształceniem,
ale i tych, którzy z ich usług korzystają. Do tego potrzebna jest szeroka wiedza o funkcjonowaniu edukacji, spojrzenie na nią w szerszym kontekście. Ten kontekst stworzyły wystąpienia
zarówno zaproszonych gości, jak i niektórych uczestników Konferencji. Przedstawiono w nich
miedzy innymi:
• najważniejsze trendy rozwojowe współczesnego systemu kształcenia uniwersyteckiego w wymiarze globalnym, stojące przed nim konieczności i wyzwania oraz zagrożenia,
• założenia i cele programu Międzynarodowa sieć naukowa IRNet w dobie nowych technologii,
globalizacji i internalizacji edukacji,
• problemy związane z inwigilacją naszej aktywności w Internecie,
• kompetencje komputerowe i informacyjne polskich gimnazjalistów w świetle międzynarodowego badania zrealizowanego przez Instytut Badań Edukacyjnych,
• możliwości planowania kariery edukacyjno-zawodowej wykorzystującej wiedzę o wielu kompetencjach interpersonalnych oraz intrapersonalnych uczniów na podstawie ich aktywności
sieciowej,
• założenia systemu wspierającego wybór specjalności dzięki personalizacji oferty danej uczelni na podstawie wyników gry doradczej.
Bogactwo problemów podejmowanych w wymienionych wyżej wystąpieniach stworzyło dobry kontekst do dyskusji panelowej Jak uczyć w świecie masowej edukacji i powszechnego dostępu do informacji? Jej uczestnikami byli przedstawiciele akademickich ośrodków kształcenia na
odległość.
Punkt wyjścia dyskusji panelowej stanowiła prezentacja doc. Elżbiety Piwowarskiej – dyrektorki Ośrodka Kształcenia na Odległość Politechniki Warszawskiej na temat złożoności procesu
uczenia się. Prezenterka odwołała się do modelu Cynefin Dave’a Snowdena znanego w teorii
zarządzania wiedzą, który wykorzystała do unaocznienia złożoności procesu uczenia się. Przywołała cztery główne obszary tego modelu i odpowiadające im możliwości uczenia się (prosty
– łatwo nauczyć, skomplikowany – można nauczyć, złożony – wymaga „mądrości”, chaotyczny
– nie do opanowania). Pokazała, jak ten proces przebiega w edukacji nieformalnej i formalnej
oraz zwróciła uwagę na to, że na etapie edukacji formalnej ciągle jeszcze główny wysiłek edukacyjny położony jest na dostarczaniu wiedzy uczniowi, na bazie której uczeń rozwija umiejętności przez praktyczne zajęcia (laboratoria i ćwiczenia). Na koniec zastanawiała się nad rolą
nauczyciela w dobie powszechnego dostępu do informacji, postulując, aby rola nauczyciela ewoluowała w kierunku wspomagania rozwoju kompetencji i zapobieganiu chaosowi.
Paneliści, w nawiązaniu do tez prezentacji, zwracali uwagę na wiele istotnych kwestii zwiąEduAkcja. Magazyn edukacji elektronicznej, nr 2 (12)/2016 , str. 140
Maria Wilkin, O edukacji w dobie nowych technologii na XV Konferencji...
zanych z procesem uczenia się i nauczania, których nie można pominąć w tego typu dyskusji.
Mówiono między innymi o konieczności:
• rozróżnienia informacji, którą dziś zdobywa się szybko i łatwo od wiedzy i rozumienia,
• pamiętania o tym, że w związku z łatwym i szybkim dostępem do informacji mamy problem
z jej hierarchizacją, znajdowaniem właściwych, rzetelnych, rzeczywiście potrzebnych i przydatnych informacji, ich wyborem, porządkowaniem i budowaniem na tej podstawie wiedzy,
niezbędnej do życia i pracy zawodowej,
• zdobywania i rozwijania wiedzy niezbędnej do rozumienia współczesnego świata,
• pamiętania o tym, że uczenie (mimo dynamicznie zachodzących zmian) było i jest procesem
relacyjnym, odbywającym się w ścisłej współpracy ucznia/studenta – grupy – nauczyciela,
jak również o tym, że ludzie mają różne możliwości przyswajania wiedzy i rozumienia tego,
czego się uczą,
• przedefiniowania roli nauczyciela, którego działalność powinna się koncentrować na wspieraniu uczących się w zdobywaniu i rozwijaniu kompetencji informacyjnych (wyszukiwanie
i selekcja informacji, ocena jej wiarygodności, weryfikacja źródeł, przetwarzanie informacji,
krytyczna jej analiza, praktyczne wykorzystanie wiedzy teoretycznej, itp.).
Uczestnicy dyskusji, próbując odpowiedzieć na nurtujące wielu nauczycieli pytanie, zastanawiali też nad tym:
• w jaki sposób i w jakim stopniu dorastanie aktualnie studiującej młodzieży w świecie wszechobecnych komputerów i urządzeń mobilnych wpłynęło na zmianę ich nawyków związanych
z kształceniem i standardami pracy,
• czy rzeczywiście różnice między dzisiejszymi studentami a tymi, którzy ich uczą, są tak duże,
jak nigdy dotąd i jeśli tak, to jakie są konsekwencje, które wynikają z tej różnicy,
• że ponad połowa populacji w wieku odpowiednim do podjęcia nauki w szkole wyższej wymusza zmiany w programach studiów, sposobach ich realizacji oraz warsztacie metodycznym
nauczyciela akademickiego.
Z postulatów formułowanych przez przedstawicieli akademickich ośrodków kształcenia na
odległość biorących udział w panelu warto wymienić kilka. Wskazywały one bowiem uczestnikom Konferencji kierunek działania, który powinni obrać, aby skutecznie zwiększać skupienie
studentów i ich aktywność na zajęciach i lepiej przygotować ich do właściwego wyboru informacji i świadomego jej przetwarzania. Oto one:
1. Promowanie metod dydaktycznych opartych o współpracę, zachęcających do działania
i eksperymentowania, takich, które podnoszą sprawność świadomego przetwarzania informacji
2. Stosowanie różnych metod i technik nauczania dostosowywanych do zróżnicowanych
możliwości i potrzeb uczących się i bardziej ich angażujących
3. Prowadzenie profesjonalnych szkoleń dla nauczycieli poszerzających ich kompetencje,
również te związane z metodyką wykorzystania innowacyjnych technik prezentacyjnych
w różnych sytuacjach edukacyjnych, aby umieli świadomie zdecydować, kiedy i jak korzystać z pomocy technologii,
4. Prowadzenie badań nad sposobami korzystania z nowych technologii w dydaktyce.
Na XV Konferencji nie zabrakło:
• wystąpień prezentujących dobre praktyki korzystania z nowych technologii w codziennej
pracy dydaktycznej, również w nauce języków obcych,
• badań opinii uczestników zajęć prowadzonych przez Internet na temat tej formy kształcenia,
• prezentacji na temat stosowania różnych platform edukacyjnych oraz wykorzystania w praktyce dydaktycznej narzędzi informatycznych.
EduAkcja. Magazyn edukacji elektronicznej, nr 2 (12)/2016 , str. 141
Maria Wilkin, O edukacji w dobie nowych technologii na XV Konferencji...
3. Dorobek Konferencji Uniwersytet Wirtualny: model, narzędzia, praktyka
Piętnaście lat trwania konferencji, gromadzącej przedstawicieli środowisk edukacyjnych zainteresowanych doskonaleniem polskiej edukacji, w różny sposób zaangażowanych w kształcenie,
to już odpowiedni dystans czasowy pozwalający na podsumowanie ich dorobku.
Nie ulega wątpliwości, że te coroczne spotkania, podczas których dzielono się doświadczeniami i problemami towarzyszącymi próbom wdrażania nowych technologii w dydaktyce, było
miejscem popularyzacji nowych metod kształcenia i przyczyniało do ich upowszechniania.
Do ważnych efektów tych spotkań należy zaliczyć współpracę środowisk akademickich przy
realizacji wielu projektów związanych z zdalnym nauczaniem wykorzystującym nowe technologie.
Trwałym efektem konferencji jest bez wątpienia powstanie serii wydawnictw monograficznych Postępy e-edukacji i czasopisma naukowego „EduAkcja. Magazyn edukacji elektronicznej”,
które po czterech latach istnienia znalazło się na punktowanej liście ministerialnej. Artykuły
przygotowane na podstawie wystąpień na konferencjach, publikowane w tych wydawnictwach,
stanowią udokumentowane świadectwo procesu wdrażania e-nauczania nie tylko na polskich
uczelniach.
EduAkcja. Magazyn edukacji elektronicznej, nr 2 (12)/2016 , str. 142