wprowadzenie do filozofii techniki

3
VAL DUSEK
WPROWADZENIE
DO FILOZOFII TECHNIKI
Tłumaczenie
Zbigniew Kasprzyk
Wydawnictwo WAM
Kraków 2011
5
SPIS TREŚCI
WSTĘP
9
1. FILOZOFIA NAUKI A TECHNIKA
Socjologia wiedzy naukowej
Epistemologia społeczna
Społeczne badania nad nauką i techniką – podejścia
feministyczne, ekologiczne i wielokulturowe
„Wojny naukowe”
Realizm instrumentalny
Podsumowanie
14
26
28
29
30
31
33
2. CZYM JEST TECHNIKA? DEFINICJA I CHARAKTERYSTYKA
Po co w ogóle zajmować się definicją?
Rodzaje definicji
Zasady formułowania definicji
Definicje techniki
Technika jako sprzęt
Technika jako zbiór zasad
Technika jako system
Technika jako nauka stosowana
Definicje systemowe jako konsensualne definicje techniki
35
35
35
39
40
40
41
41
42
44
3. TECHNOKRACJA
PLATON
FRANCIS BACON
HENRI DE SAINT-SIMON
AUGUSTE COMTE
THORSTEIN VEBLEN i ruch technokratyczny w USA i w innych krajach
Technokracja a teoria społeczeństwa postindustrialnego
Podsumowanie
47
48
50
52
54
55
58
61
4. RACJONALNOŚĆ, RACJONALNOŚĆ TECHNICZNA I ROZUM 63
Analiza ryzyka i korzyści
73
Podsumowanie
80
5. FENOMENOLOGIA I HERMENEUTYKA WOBEC TECHNIKI
Technika, świat życia i rozszerzona hermeneutyka
w ujęciu DONA IHDEGO
DREYFUS i krytyka sztucznej inteligencji
Proces myślenia i dokonywanie osądów bez jasno wyrażonych reguł
81
84
88
89
6
Spis treści
Holizm, pole świadomości, gestaltyzm i horyzonty
Wcielona myśl i przeżywane ciało
Sieci neuronowe, czyli koneksjonizm na ratunek?
„Heideggerowska sztuczna inteligencja”
Podsumowanie
6. DETERMINIZM TECHNICZNY
Poglądy MARKSA i HEILBRONERA na temat determinizmu
technicznego
Formy informacji: komunikacyjna wersja determinizmu
technicznego
Kulturowe zdeterminowanie techniki
89
90
91
93
94
95
104
107
110
7. AUTONOMICZNOŚĆ TECHNIKI
Krytyka tezy o autonomiczności techniki
117
121
8. NATURA CZŁOWIEKA: NARZĘDZIA CZY JĘZYK?
Głowa kontra ręka. Racjonalność kontra wytwarzanie narzędzi
w sporze o istotę człowieczeństwa
Poglądy HAECKELA, ENGELSA i paleoantropologów na człowieka
jako twórcę narzędzi
Wytwory techniki zwierzęcej jako dowód podważający unikalny
charakter ludzkiej umiejętności wytwarzania narzędzi
Krytyka charakterystyki człowieka jako istoty wytwarzającej
narzędzia w dwudziestowiecznej filozofii techniki
K AROLA MARKSA poglądy na temat natury człowieka, techniki
i alienacji
LEWIS MUMFORD przeciwko charakteryzowaniu ludzi
przede wszystkim jako istot wytwarzających narzędzia
MARTIN HEIDEGGER
HANNAH ARENDT o wytwarzaniu, pracy i działaniu
HABERMAS o relacji pomiędzy pracą a naturą człowieka
Podsumowanie
124
9. KOBIETY, FEMINIZM A TECHNIKA
Wkład kobiet w rozwój techniki i wynalazczości
Efekty stosowania rozwiązań technicznych, ze szczególnym
uwzględnieniem ich wpływu na życie kobiet
Technika w gospodarstwie domowym
Technologie reprodukcyjne
Kobiety a rozwiązania techniczne w miejscu pracy
„Męska” technika, „żeńska” przyroda: metafory stosowane
w opisach techniki i przyrody
125
128
129
130
131
136
139
141
145
147
150
151
153
153
155
158
159
7
Spis treści
Feministyczne stanowiska w teorii poznania w zmieniającej się
nauce i technice
Podsumowanie
164
170
10. TECHNIKA SPOZA ŚWIATA ZACHODNIEGO
I LOKALNA WIEDZA TRADYCYJNA
172
Lokalna wiedza tradycyjna
173
Wiedza lokalna a transfer technologii
176
Teorie dotyczące różnic pomiędzy techniką a magią
178
Myśl magiczna a myśl techniczna. Mentalność mityczna
a mentalność logiczna
181
Oddzielenie techniki od magii w ramach wykonywania
jednej aktywności
184
Tradycyjna nauka i technika Chin oraz możliwość alternatywnych
form technik zaawansowanych
186
11. NURTY ANTYTECHNICZNE: ROMANTYZM, LUDDYZM
I RUCH EKOLOGICZNY
Romantyzm
Luddyści
Ekologia, ruch na rzecz ochrony środowiska oraz polityczny
ruch ekologiczny
Ekologia głęboka
Ekofeminizm
Przeludnienie i neomaltuzjanizm
Sustainability
193
193
198
200
204
206
208
212
12. KONSTRUKTYWIZM SPOŁECZNY
I TEORIA AKTORA-SIECI
Socjologia wiedzy jako preludium do konstruktywizmu
Co jest konstruowane? Odmiany konstruktywizmu
L ANGDONA WINNERA krytyka konstruktywizmu społecznego
Teoria aktora-sieci jako alternatywa dla konstruktywizmu
społecznego
225
BIBLIOGRAFIA
229
INDEKS RZECZOWY
INDEKS OSÓB
255
263
216
216
220
223