Geografia ekonomiczna

Geografia ekonomiczna
Opracował:
dr hab. Jacek M. Ruszkowski
Ogólne informacje o przedmiocie
Cel przedmiotu:
Zapoznanie
studentów
z
podstawowymi
problemami
współczesnego świata w układzie interakcji: środowisko –
człowiek – gospodarka. Zwrócenie uwagi na: globalne problemy
zasobów, ich ograniczoności i wyczerpywanie się, współczesne
problemy demograficzne jak również gospodarcze, polityczne
i społeczne. Zostaną również zaprezentowane globalne zagrożenia
środowiska naturalnego wywołane działalnością człowieka.
Metoda nauczania:
Wykład audytoryjny wspomagany środkami audio-wizualnymi
oraz mapami.
Ramowy program:
Blok 1. Metodologia Geografii Ekonomicznej
1.1
1.2.
1.3.
Geografia ekonomiczna jako nauka. Ewolucja
geografii, definicje i trendy
Funkcje i kierunki badań współczesnej geografii
ekonomicznej
System informacji geograficznej – statystyka
regionalna, informacja kartograficzna
Blok 2. Procesy społeczno – ekonomiczne w przestrzeni
geograficznej
2.1. Dyfuzja przestrzenna innowacji
8
2.2. Procesy urbanizacyjne
2.3. Struktura funkcjonalna jednostek osadniczych
2.4. Zmiany na mapie politycznej i gospodarczej świata w
latach 90. i na początku XXI w.
Blok 3. System środowisko przyrodnicze - społeczeństwo
3.1. Sprzężenia
między
działalnością
społeczeństwa
a środowiskiem [system interakcji]
3.2. Ocena zasobów i walorów środowiska [metody]
3.3. Gospodarka zasobami naturalnymi [zasoby, ich
klasyfikacje, ograniczoność]
3.4. Gospodarka wodna (problemy globalne i regionalne)
3.5. Zanieczyszczenie i ochrona środowiska naturalnego –
problemy globalne
Blok
4.
Przestrzenna
i społeczeństwa
struktura
gospodarki
4.1.Elementy teorii lokalizacji [przykładowe teorie:
J.H.Thünena i A.Webera]
4.2. Ludność i osadnictwo [rozwój, rozmieszczenie, struktura
ludności i problemy wyżywienia w świecie]
4.3. Regiony ekonomiczne i regionalizacja [pojęcie i typy
regionów, współpraca regionów]
9
Problematyka zajęć dydaktycznych
A.
METODOLOGIA GEOGRAFII
EKONOMICZNEJ
1. Geografia ekonomiczna jako nauka.
-
Przedmiot tradycyjnej geografii i jej związek z innymi
dyscyplinami naukowymi.
Kierunki rozwoju współczesnej geografii ekonomicznej.
Przedmiot geografii ekonomicznej i jej części składowe.
Funkcje geografii ekonomicznej: poznawcze i praktyczne.
2. System informacji geograficznej.
10
Istota i rola statystyki regionalnej.
Pojęcie wskaźników i mierników.
Mierniki podstawowe i relatywne.
System mierników ekonomicznych jako instrument oceny
rozwoju ekonomicznego regionów.
Zbieranie informacji – sposoby, zakres i stopień ich
szczegółowości.
Pojęcie kartografii i metakartografii – przedmiot rozważań
metakartografii.
Przekaz kartograficzny.
Znaczenie map geograficznych: poznawcze, praktyczne
i naukowe.
Czytanie mapy.
Informacyjność
mapy:
informacje
konieczne,
uzupełniające, zbędne.
Ocena informacyjności mapy – jakościowa, ilościowa.
Pojęcie entropii.
Obliczanie entropii relatywnej.
-
-
Znaczenie wprowadzania wzorów i pojęć z teorii
informacji do analizy treści mapy.
Analiza map: wizualna, kartometryczna, graficzna,
matematyczno – statystyczna, przy pomocy modelowania
matematycznego,
przetwarzania
map,
analiza
automatyczna.
Zdjęcia lotnicze i satelitarne oraz ich znaczenie.
Fotointerpretacja.
Macierz informacji geograficznej.
Monitoring środowiska człowieka i jego zakres
przedmiotowy.
3. Metody
przedstawiania
ekonomicznych na mapach:
-
zjawisk
społeczno
–
sygnaturowa, metoda zasięgów, chorochromatyczna,
kartogram, kartogram, metoda kropkowa, izolinii,
izarytmiczna, kartografia komputerowa.
4. Kartograficzno – ilościowe metody badań
-
-
Rola metod regionalizacji.
Taksonomiczna metoda różnic przeciętnych – etapy badań,
konstrukcja diagramu Czekanowskiego oraz dendrytu
wrocławskiego.
Badania przy pomocy metody dyskryminacji.
Trójkąt Ossana.
Badanie zróżnicowania poziomu i kierunków produkcji
rolniczej techniką dwuzmiennych.
Istota oraz przydatność analizy metodą elementów
wiodących w strukturze.
11
-
Analiza rozmieszczenia obiektów w przestrzeni
geograficznej przy pomocy miar koncentracji.
Wyznaczenie teoretycznego centrum zjawisk w przestrzeni
metodą centograficzną.
Badania przy pomocy rachunku korelacji; mapy
współczynnika korelacji „r”.
Konstruowanie i analiza map „reszt” z regresji.
Istota trendu powierzchniowego.
Grafy i ich zastosowanie.
Formułowanie i sprawdzanie hipotez w badaniach
geograficzno – przestrzennych na podstawie analizy map
wartości resztowych.
5. Konstruowanie teorii w geografii ekonomicznej.
-
Pojęcie teorii naukowej.
Typy twierdzeń.
Tezy pierwotne i pochodne.
Etapy konstruowania teorii w geografii.
Relacje oraz zależności zjawisk i procesów.
Systematyka twierdzeń.
6. Modele w badaniach geograficznych.
12
Pojęcie modelu.
Modele w badaniach przestrzenno – ekonomicznych:
teoretyczne i matematyczne.
Forma modeli.
Klasyfikacja modeli z punktu widzenia ich zastosowania.
Typy zmiennych w modelu matematycznym.
Funkcje modeli.
Rola modeli w badaniach teoretycznych i w praktyce.
7. Analiza systemów w badaniach struktur i procesów
przestrzennych.
B.
Pojęcie, własności i relacje systemu.
Otoczenie systemu i podsystemy.
Własności systemów.
Geosystemy i ich części składowe.
Systemowe podejście do badań.
SYSTEM ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE –
SPOŁECZEŃSTWO
1. Sprzężenie
między
działalnością
a środowiskiem geograficznym.
-
społeczeństwa
Pojęcie środowiska geograficznego.
Zagadnienie równowagi warunków ekologicznych.
Podstawowe wymagania człowieka wobec środowiska
geograficznego.
Pojęcie i części składowe środowiska społecznego.
Wielodyscyplinowe
badania
systemu
–
udział
poszczególnych nauk w rozwiązywaniu kompleksowego
zagadnienia człowiek – środowisko.
2. Modele systemu.
-
Modele współzależności środowisko przyrodnicze –
społeczeństwo, raporty Klubu Rzymskiego, raporty
i opracowania ONZ.
3. Ekosystemy.
-
Pojęcie, elementy składowe.
13
-
Problem przemiany materii, przenoszenie energii
w przyrodzie.
Sezonowe i roczne fluktuacje zachodzące w ekosystemach.
Krążenie materii i przepływ energii oraz ich rola.
Pojęcie sukcesji ekologicznej, jej stadia rozwojowe,
klimaks.
Rodzaje sukcesji.
Główne typy cykli biogeochemicznych.
4. Ocena zasobów i walorów środowiska geograficznego.
-
Metody oceny zasobów i walorów środowiska:
geobotaniczna,
badanie
sprawności
środowiska,
bonitacyjna, przetwarzania informacji geograficznej.
5. Gospodarka zasobami naturalnymi.
-
-
Szczupłość zasobów naturalnych a naturalny wzrost
gospodarczy świata – model Malthusa i Ricardo.
Pojęcie zasobów naturalnych.
Kryteria klasyfikacji zasobów.
Podział
zasobów
naturalnych:
niewyczerpywalne
i wyczerpywalne, niezmienne i ulegające zmianie,
odnawialne i nieodnawialne.
Podział przestrzeni geograficznej na obszary produkcji
pierwotnej, wtórnej, obszary konsumpcji.
6. Metody poszukiwań surowców mineralnych
-
14
Pojęcie surowca naturalnego i złoża.
Kryteria podziału zasobów surowcowych.
Czynniki decydujące o wartości przemysłowej złoża.
-
-
Poszukiwanie złóż: powierzchniowe (kartowanie terenu),
wgłębne – metodami wiertniczo – górniczymi, geofizyczne
– grawimetryczne, magnetyczne, sejsmiczne, elektryczne,
radiometryczne.
Poszukiwanie geochemiczne, biochemiczne.
Wykorzystanie fotografii lotniczych i kosmicznych do
badań geologiczno – poszukiwawczych.
7. Zasobność i wykorzystanie surowców mineralnych
w świecie ze szczególnym uwzględnieniem Polski
-
-
-
Przegląd zasobów surowcowych świata w układzie
grupowym: energetyczne, metaliczne, metaliczne, skalne.
Główne światowe rejony występowania złóż, podstawowi
producenci surowców, wykorzystanie tych surowców
w przemyśle przetwórczym.
Nowo odkryte złoża w świecie.
Przegląd bazy surowcowej Polski – występowanie,
wydobycie na tle światowym, wykorzystanie (na potrzeby
własne i eksport), zagadnienia zaspokojenia potrzeb
własnych.
Odkrycia złóż surowcowych w Polsce.
8. Bilans wodny kuli ziemskiej
-
Pojęcie obiegu wody w przyrodzie (E + P + O + R).
Cykl hydrologiczny – duży i mały.
Parowanie na kuli ziemskiej.
Układ bilansu wodnego w Polsce – zasilanie, odpływ,
straty.
Ocena układu bilansu wodnego w Polsce.
15
9. Gospodarka wodna w Polsce ze szczególnym
uwzględnieniem obszarów zurbanizowanych
-
-
-
-
-
-
Problem kompleksowości w gospodarce wodnej oraz
racjonalnego gospodarowania wodami powierzchniowymi
i podziemnymi.
Wykorzystanie wód dla celów żeglugowych –
wykorzystanie rzek, połączenia kanałowe, struktura
przewozów żeglugą śródlądową.
Wykorzystanie transportowe jezior.
Wykorzystanie energetyczne rzek polskich – rejonizacja
zasobów
energetycznych,
udział
hydroenergetyki
w bilansie energetycznym kraju.
Znaczenie elektrowni pompowo – szczytowych.
Zbiorniki retencyjne, ich funkcje i rola w kompleksowym
rozwoju gospodarki wodnej.
Wykorzystanie wód powierzchniowych i podziemnych dla
celów komunalnych – ujęcia wody, uzdatnianie wody, sieć
wodociągowa.
Problem zaopatrzenia w wodę komunalną obszarów silnie
zurbanizowanych (GOP, Łódzki Okręg Przemysłowy),
przerzuty wody z rejonów zasobnych.
Wpływ działalności górniczej na kształtowanie
się stosunków wodnych w aglomeracji katowickiej.
Zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych.
Możliwości poprawy zaopatrzenia w wodę komunalną
obszarów silnie zurbanizowanych.
10. Klimat aglomeracji miejsko – przemysłowych
16
Pojęcie klimatu, klimatu lokalnego, mikroklimatu.
-
-
Czynniki wpływające na zmiany klimatyczne obszarów
zurbanizowanych.
Cechy mikroklimatu obszarów aglomeracji miejsko –
przemysłowych: promieniowanie słoneczne, zachmurzenie,
opady, wilgotność, stosunki termiczne, zaburzenie ruchów
mas powietrza, powstawanie ognisk kondensacji.
Skład
chemiczny
powietrza
obszarów
silnie
zurbanizowanych i uprzemysłowionych.
11. Użytkowanie ziemi ze szczególnym uwzględnieniem
obszary Polski
-
Czynniki użytkowania ziemi: warunki naturalne, czynniki
ekonomiczno – społeczne.
Rodzaje i struktura użytkowania ziemi w Polsce,
przyczyny zróżnicowania.
Problemy użytkowania ziemi w regionach silnie
uprzemysłowionych i zurbanizowanych.
12. Problem racjonalnego
przyrody
-
gospodarowania
zasobami
Inwentaryzacja i bilansowanie zasobów przyrodniczych.
Kryteria oceny zasobów i walorów naturalnych.
Współczynniki użyteczności i atrakcyjności.
Badanie
intensywności
wykorzystania
zasobów
naturalnych.
Próby wykorzystania rachunku optymalizacji do
racjonalnego wykorzystania zasobów.
Renta
gruntowa
jako
instrument
racjonalnego
gospodarowania zasobami.
17
-
Modele
sterowania
przyrodniczego.
elementami
środowiska
13. Zanieczyszczenie i ochrona środowiska przyrodniczego
-
-
-
-
18
Zmiany
zachodzące
w
elementach
środowiska
przyrodniczego pod wpływem działalności: przemysłowej,
transportowej, urbanizacyjnej.
Formy i zasięg przekształceń środowiska naturalnego:
zanieczyszczenie wód, zaburzenia w naturalnych
stosunkach wodnych, skażenie gleb, zanieczyszczenie
powietrza, zmiany w szacie roślinnej, hałas.
Ochrona
środowiska
na
obszarach:
miejskich,
przemysłowych, rolniczych, leśnych.
Podstawowe
problemy
degradacji
środowiska
przyrodniczego na przykładzie GOP.
Ochrona środowiska przyrodniczego, jako kompleksowa
działalność, mająca na celu ochronę życia człowieka
i przyrody w warunkach umożliwiających koegzystencję
w poszczególnych elementów środowiska.
Fazy ochrony środowiska.
Wartości graniczne wytrzymałości biosfery.
Mapy sozologiczne i mapy zanieczyszczeń.
Inżynieria środowiska.
Koszty ochrony środowiska.
Współpraca międzynarodowa na rzecz ochrony
środowiska.
Idea Ekorozwoju
14. Rekultywacja
i
zdewastowanych
-
zagospodarowanie
obszarów
Rodzaje nieużytków poprzemysłowych, przyczyny ich
powstania.
Strefy gospodarcze i społeczne związane z obszarami
zdewastowanymi.
Pojęcie rekultywacji i zagospodarowania.
Techniczne możliwości rekultywacji poszczególnych
rodzajów nieużytków.
Kierunki i etapy rekultywacji.
Metody rekultywacji powłok glebowych, zwałowisk
i hałd.
Przykłady rekultywacji i zagospodarowanie obszarów
zdewastowanych na obszarze GOP.
15. Prognozowanie zmian w środowisku geograficznym
-
-
-
Demograficzne i ekonomiczne podstawy prognozowania.
Prognozowanie demograficzne.
Prognozowanie wzrostu wydobycia kopalin użytecznych
i zmian, które zajdą w środowisku geograficznym na
skutek ich eksploatacji.
Prognozowanie zmian w strukturze rolnictwa, leśnictwa,
transportu, w ruchu turystyczno – wypoczynkowym i ich
związek z przeobrażeniami w środowisku geograficznym.
Metody prognozowania – porównawcza i matematyczna.
Projektowanie obszarów krajobrazu chronionego.
16. Gospodarka żywnościowa świata
-
Produkcja żywności jako proces gospodarczej działalności
człowieka.
19
-
C.
Zadania Światowej Organizacji do Spraw Wyżywienia
i Rolnictwa ONZ /FAO/.
Szacunek potrzeb żywnościowych świata.
Obszary i kraje o nadwyżkach i niedoborach
żywnościowych, obszary głodu i niedożywienia.
Dysproporcje w strukturze spożycia.
Bariery wzrostu produkcji podstawowych środków
żywnościowych.
Główne czynniki intensyfikacji produkcji rolnej.
„Zielona rewolucja”.
Znaczenie produkcji morskiej w wyżywieniu ludności
świata.
Uprawy superponiczne.
Pojęcie kompleksu gospodarki żywnościowej w Polsce
i jego udział w gospodarce narodowej.
Potencjał
produkcyjny
kompleksu
gospodarki
żywnościowej w Polsce – koncepcje w tym zakresie.
PRZESTRZENNA STRUKTURA GOSPODARKI
I SPOŁECZEŃSTWA
1. Wybrane problemy teorii lokalizacji
20
Główne typy przestrzeni.
Pojęcie przestrzeni społeczno – ekonomicznej.
Działalność ludzka w przestrzeni ekonomicznej: punktowa,
liniowa, powierzchniowa.
Pojęcie struktury przestrzennej gospodarki narodowej i jej
kształty – węzły oraz pasma infrastruktury technicznej.
Przesłanki
polityki
lokalizacyjnej:
ekonomiczne,
społeczne, biologiczne.
-
Czynniki określające przestrzenny układ gospodarki kraju:
zewnętrzne i wewnętrzne, (stałe i zmienne).
2. Podstawowe koncepcje teorii lokalizacji
-
Koncepcja lokalizacyjna J. H. Thűnena.
teoria lokalizacji A. Webera.
Metoda izodapan i jej wykorzystanie.
3. Regiony ekonomiczne i regionalizacja
-
-
-
Pojęcie regionu.
Trzy różne znaczenia regionu – jako narzędzia badania,
jako przedmiotu działania, jako przedmiotu poznania.
Podział regionów ze względu na różnice strukturalne:
regiony
powierzchniowe,
węzłowe,
turystyczne,
nadmorskie, przygraniczne.
Zasada delimitacji regionów.
Istota i cechy kompleksów terytorialno – produkcyjnych
(KTP).
Etapy optymalizacji organizacji przestrzennej gospodarki
regionu ekonomicznego.
Istota regionalizacji i typologii.
Cele
delimitacji
przy
wyznaczaniu
obszarów
metropolitalnych: poznawcze, planistyczne, statystyczne.
Metody stosowane przy typologii i regionalizacji:
graficzne, metoda dewiacji, metoda analizy wymiarowej,
metody matematyczne.
Struktura regionalna. Systemy regionów.
Euroregiony – współpraca transgraniczna
21
4. System osadnictwa
-
-
Baza ekonomiczna i struktura funkcjonalna miast: funkcje
miastotwórcze
i
uzupełniające,
egzogeniczne
i endogeniczne.
Przykłady klasyfikacji i typologii miast.
5. Przestrzenne modele miast
-
-
Model opracowany przez T. Fritscha.
Model E. Howarda (idea „miast – ogrodów”); koncepcja le
Corbusiera, koncepcja układu funkcjonalnego miasta
przemysłowego.
Modele dywanowe układów osadniczych.
Obszary społeczne w miastach.
Pojęcie sukcesji.
6. Teoria ośrodków centralnych – strefy obsługi i strefy
ciążenia
-
Pojęcie centralności i ośrodków centralnych.
Dobra i usługi centralne.
Znaczenie centralności.
Obszar uzupełniający.
Teoria ośrodków centralnych W. Christallera.
Ograniczenia w rozwoju przestrzennym miast i ich
przezwyciężanie.
Analiza progowa.
Reguła kolejności i wielkości.
7. Przestrzenna i funkcjonalna struktura wsi
22
Typy osadnictwa wiejskiego.
-
Problemy przestrzennego zagospodarowania obszarów
wiejskich: cele i zadania planów zagospodarowania
przestrzennego gmin, kierunki działania, przebudowa
struktury funkcjonalnej niektórych gmin.
8. Przestrzenne powiązania
-
Odległość geograficzna i społeczno – ekonomiczna.
Odległość przestrzenna: teoretyczna i rzeczywista,
odległość czasowa, odległość ekonomiczna.
Zagadnienie
substytucji
odległości
przestrzennej
i ekonomicznej.
Wyznaczenie dostępności komunikacyjnej.
Konstrukcja ekwidystant i izochron.
9. Przestrzenne modele sieci transportowej
-
Model teoretyczny sieci transportowej J. Kohla.
Układy heksogonalne sieci transportowej.
Model anizotropowy R. Domańskiego.
Węzły transportowe, ich rola w sieci transportowej oraz
podział taksonomiczny na węzły różnego rzędu.
10. Przemieszczenia ludności
-
-
Klasyfikacja przemieszczeń wg. A. Jagielskiego.
Migracje ludności – definicja migracji, czynniki decyzyjne:
wielkość, przepływy, trwałość, kierunki migracji, rola
odległości w procesach migracyjnych.
Migracje zewnętrzne i wewnętrzne.
Przyczyny migracji: ekonomiczne, pozaekonomiczne,
mieszane.
23
-
-
Wskaźniki pomiaru zjawisk migracyjnych: imigracji
i emigracji, migracji brutto i netto, współczynnik obrotu
migracyjnego, współczynnik efektywności migracji.
Modele migracji: deterministyczny i probabilistyczny.
Problem dojazdów do pracy.
11. Modele grawitacji
przestrzennych
-
i
potencjału
w
badaniach
Powstanie i rozwój koncepcji modeli grawitacji
i potencjału.
Prawo grawitacji demograficznej J. Q. Stewarta.
Pojęcie siły demograficznej, energii demograficznej
i potencjału demograficznego.
Uogólniony model grawitacji i jego zastosowanie.
Rola modeli potencjału w badaniach ekonomicznoprzestrzennych.
Przepływy międzyregionalne, ich określenie.
D.
PROCESY SPOŁECZNO – EKONOMICZNE
W PRZESTRZENI GEOGRAFICZNEJ
1. Dyfuzja przestrzenna innowacji
24
Pojęcie i podstawowe typy dyfuzji.
Dyfuzja falowa i hierarchiczna.
Typy innowacji.
Główne elementy procesu przestrzennej dyfuzji.
Przebieg procesów dyfuzji.
Źródła i przepływ informacji, kanały informacyjne.
Bariery w procesie dyfuzji innowacji.
Bariery według Yuilla.
-
Modelowanie dyfuzji przestrzennej.
Polityka regionalna i sterowanie procesami dyfuzji.
2. Procesy zmian gospodarczych w przestrzeni
-
Cechy przestrzeni krajów rozwijających się.
Organizacja i struktura przestrzeni.
Wpływ techniki na zmiany przestrzennej struktury
gospodarki.
Fazy
rewolucji
przemysłowej:
eotechniczna,
paleotechniczna, neotechniczna, biotechniczna.
Procesy i prawidłowości nowoczesnego wzrostu
gospodarczego w różnych krajach.
Tendencja zmian w rozmieszczeniu przemysłu w Polsce,
jako wypadkowa przemian ustrojowych
3. Bieguny wzrostu i polaryzacja
-
Główne sposoby oddziaływania jednostki wiodącej.
Pojęcie bieguna wzrostu.
Koncepcje bieguna wzrostu: gałęziowa i geograficzna.
Istota polaryzacji i jej rezultaty w określonej przestrzeni.
Główne typy polaryzacji.
Geograficzne bieguny centralne i pomocnicze, ich
znaczenie w kształtowaniu przestrzeni.
Pojęcie regionu spolaryzowanego, jego główne cechy.
Zasięg strefy wpływu geograficznego bieguna wzrostu.
Wyznaczenie regionów spolaryzowanych i ich znaczenie
dla planowania przestrzennego.
4. Przemiany ludnościowe w świecie
-
Fazy rozwoju ludności.
25
-
Teoria cyklicznego wzrostu ludności.
Przyrost ludności świata w układzie przestrzennym,
zmiany w rozmieszczeniu.
Miary koncentracji ludności w regionie.
5. Procesy urbanizacyjne w świecie
-
-
-
Pojęcie urbanizacji.
Czynniki urbanizacji.
Podstawowe wskaźniki stosowane przy badaniu
rozmiarów, tempa rozwoju i kierunków procesów
urbanizacyjnych.
Pojęcie miasta i kryteria jego wyznaczania: socjologiczne,
demograficzne, ekonomiczne, architektoniczne, formalno –
prawne.
Fazy współczesnych procesów urbanizacyjnych.
Trend rozwoju ludności miejskiej w XIX i XX wieku.
Ważniejsze układy osadnicze w świecie o charakterze
aglomeracji miejsko – przemysłowych i megalopolis.
Następstwa społeczne procesów urbanizacji.
Wyznaczanie stref wpływu miasta.
6. Urbanizacja w Polsce
26
Okresy rozwojowe w XIX i XX wieku.
Tempo urbanizacji po II wojnie światowej.
Zmiana struktury ludności miejskiej według grup
wielkościowych miast.
Zróżnicowanie procesów urbanizacyjnych w Polsce w
układzie przestrzennym.
Aglomeracje miejskie w Polsce i ich podstawowe cechy
ekonomiczno - społeczne.
7. Procedury
urbanizacji
wsi
uwzględnieniem wsi w Polsce
-
ze
szczególnym
Pojęcie „urbanizacji wsi”.
Urbanizacja: organiczna, zawodowa, ekonomiczna,
krajobrazowa.
Cechy pełnej urbanizacji wsi.
Ludność rolnicza a ludność wiejska.
Czynnik urbanizacji zawodowej ludności wiejskiej.
Przykłady procesów urbanizacji wsi w Polsce.
Zmiany w przestrzennym zróżnicowaniu warunków bytu
ludności w Polsce.
8. Zmiany w przestrzennej strukturze zagospodarowania
Polski w latach 90.
-
Polityka rozwoju regionalnego w RP.
Ewolucja międzyregionalnych proporcji rozwojowych.
Czynniki rozwoju regionów.
Zmniejszanie się dysproporcji regionalnych.
Specjalizacja jako jeden z węzłowych problemów rozwoju
regionalnego.
9. Rola planu zagospodarowania przestrzennego kraju w
racjonalnym kształtowaniu przestrzeni geograficznej
-
System planów przestrzennych w Polsce: szczebel
centralny, regionalny, lokalny.
Rola planu przestrzennego zagospodarowania kraju – cele i
zadania.
Istota
koncepcji
umiarkowanej
koncentracji
policentrycznej.
27
-
Aglomeracje jako podstawa (węzły) planowania układu
osadniczego Polski.
Układy infrastruktury technicznej (pasma) w planie
krajowym.
Planowanie obszarów produkcji, rekreacji i turystyki.
Specjalizacja produkcyjno – usługowa poszczególnych
części kraju.
Aktywizacja obszarów słabiej zagospodarowanych.
Usuwanie ujemnych skutków koncentracji zainwestowania
dla ludności i środowiska naturalnego.
Kształtowanie i ochrona środowiska naturalnego w planie
krajowym.
Zagadnienie
integracji
planu
przestrzennego
zagospodarowania kraju z planowaniem i polityką
społeczno – gospodarczą na wszystkich szczeblach
zarządzania kraju (województwo, powiat, gmina.)
II.
Program pracy samodzielnej
Studenci zobowiązani są do przygotowania samodzielnego
poniższych tematów w oparciu o podaną literaturę ( w tym zadania
2 z trzech) :
Kartograficzno – ilościowe metody badań
-
28
Rola metod regionalizacji.
Taksonomiczna metoda różnic przeciętnych – etapy badań,
konstrukcja diagramu Czekanowskiego oraz dendrytu
wrocławskiego.
Badania przy pomocy metody dyskryminacji.
Trójkąt Ossana.
-
Badanie zróżnicowania poziomu i kierunków produkcji
rolniczej techniką dwuzmiennych.
Istota oraz przydatność analizy metodą elementów
wiodących w strukturze.
Analiza rozmieszczenia obiektów w przestrzeni
geograficznej przy pomocy miar koncentracji.
Wyznaczenie teoretycznego centrum zjawisk w przestrzeni
metodą centograficzną.
Badania przy pomocy rachunku korelacji; mapy
współczynnika korelacji „r”.
Konstruowanie i analiza map „reszt” z regresji.
Istota trendu powierzchniowego.
Grafy i ich zastosowanie.
Formułowanie i sprawdzanie hipotez w badaniach
geograficzno – przestrzennych na podstawie analizy map
wartości resztowych.
Zadanie 1- wykonanie trzech dowolnych przykładów w/w
metodami.
1.
Klimat aglomeracji miejsko – przemysłowych
-
Pojęcie klimatu, klimatu lokalnego, mikroklimatu.
Czynniki wpływające na zmiany klimatyczne obszarów
zurbanizowanych.
Cechy mikroklimatu obszarów aglomeracji miejsko –
przemysłowych: promieniowanie słoneczne, zachmurzenie,
opady, wilgotność, stosunki termiczne, zaburzenie ruchów
mas powietrza, powstawanie ognisk kondensacji.
Skład
chemiczny
powietrza
obszarów
silnie
zurbanizowanych i uprzemysłowionych.
-
-
29
Zadanie 2 - (przykłady z GOP lub innych rejonów) –
własne spostrzeżenia i uwagi dotyczące specyficznych
zjawisk lub cech klimatu lokalnego.
2. Procedury
urbanizacji
wsi
uwzględnieniem wsi w Polsce
-
ze
szczególnym
Pojęcie „urbanizacji wsi”.
Urbanizacja: organiczna, zawodowa, ekonomiczna,
krajobrazowa.
Cechy pełnej urbanizacji wsi.
Ludność rolnicza a ludność wiejska.
Czynnik urbanizacji zawodowej ludności wiejskiej.
Przykłady procesów urbanizacji wsi w Polsce.
Zmiany w przestrzennym zróżnicowaniu warunków bytu
ludności w Polsce.
Zadanie 3 - na dowolnym przykładzie miejscowości lub regionu
Polski dokonać analizy procesów urbanizacyjnych na
przestrzeni ostatnich 20 lat.
III. Wymagania dotyczące zaliczenia
przedmiotu
1. Złożenie pisemnego opracowania 2 z trzech zadań
(program pracy samodzielnej) na 2 tygodnie przed
terminem zaliczenia.
2. Zaliczenie kolokwium pisemnego.
Literatura:
1.
Dobosiewicz Z., Olszewski T, Geografia ekonomiczna świata .
PWE, Warszawa 1994.
30
2.
Domański R. Zasady geografii społeczno ekonomicznej. PWN
Warszawa 1995.
3.
Dominik.A., Kaczmarska A., Ruszkowski J. Rosja i jej byłe
Imperium. Katowice 1997.
4.
Ekonomia środowiska i zasobów naturalnych. Praca pod red.
H.Folmer i wsp. Wyd. Krupski i S-ka, Warszawa 1996.
5.
Górka K., Poskrobko B., Ekonomika ochrony środowiska, PWE,
Warszawa 1987.
6.
Kalinowska A.: Ekologia - wybór przyszłości. Editions Spotkania,
Warszawa 1992.
7.
Kozłowski S., Gospodarka a środowisko przyrodnicze. PWN,
Warszawa 1991.
8.
Nowicki M. Strategia ekorozwoju Polski. ARW, Warszawa 1993.
9.
Otok S. Geografia polityczna. PWN, Warszawa 1997.
10. Geografia gospodarcza świata. Praca zbiorowa pod red. I. Fierli.
PWE, Warszawa 1998.
11. Woś A. Ekonomika odnawialnych zasobów naturalnych. PWN,
Warszawa 1995.
12. Wrona J., Rek J. Podstawy geografii ekonomicznej. PWE,
Warszawa 1997.
31