rośliny iglaste na przykładzie sosny zwyczajnej

Awifauna terenów wodno-błotnych
Rośliny iglaste na przykładzie
sosny zwyczajnej
Zajęcia terenowe:

Zajęcia w klasie:
Cele kształcenia:
1. pogłębianie znajomości metodyki badań biologicznych,
2. pogłębienie wiadomości o budowie i biologii roślin iglastych,
3. kształcenie umiejętności planowania, przeprowadzania i dokumentowania
obserwacji,
4. pogłębienie zrozumienia uczniów w zakresie bioróżnorodności i ochrony
przyrody,
5. propagowanie postawy szacunku wobec środowiska.
Metody
i formy pracy:
•
•
•
•
•
wycieczka do lasu,
pogadanka,
metoda problemowa,
burza mózgów,
praca w grupach.
Materiał badawczy,
sprzęt:
•
•
•
•
•
•
– 1–
zebrane gałązki drzew iglastych,
klucze do oznaczania drzew,
lupa,
średnicomierz,
karty pracy,
miarka.
Zalecane: obuwie sportowe,
spodnie z długimi nogawkami,
bluza sportowa.
10.
scenariusze
teoria
Rośliny iglaste zwane są inaczej szpilkowymi i należą do gromady nagonasiennych.
Jest to klasa obejmująca rośliny drzewiaste lub krzewy. Są zwykle dużymi drzewami
o prostym, nierozgałęzionym pniu. Pędy zróżnicowane są na długopędy charakteryzujące się szybkim wzrostem i krótkopędy o przyroście powolnym i ograniczonym.
Liście zwykle mają postać szpilek o budowie kseromorficznej. Są zwykle zimotrwałe,
nie opadają na zimę. Iglaste posiadają przewody żywiczne wypełnione żywicą.
Kwiaty żeńskie sosny są zebrane w kwiatostany nazywane szyszkami. Stanowią
odpowiednik kłosa zarodnionośnego paprotników. Pojedynczy kwiat żeński tworzą
łuska nasienna (owocolistek) z dwoma nagimi zalążkami. Kwiaty męskie zebrane
są w kłosokształtne skupienia. Gametofit jest dwupienny i silnie zredukowany. Gametofit męski to dojrzałe ziarno pyłku, a gametofit żeński to mikroskopijne bielmo
pierwotne powstałe w wyniku wielokrotnych podziałów jednej z komórek zalążka.
Po zapłodnieniu szyszka żeńska drewnieje i rozrasta się chroniąc powstające w jej
wnętrzu nasiona. Po opuszczeniu szyszki, dojrzałe nasiona przechodzą w stan spoczynku. W sprzyjających warunkach kiełkują dając sporofit, który po wielu latach,
dzięki zdolności do przyrostu wtórnego, stanie się wysokim drzewem.
uwagi o przebiegu zajęć:
Zajęcia najlepiej przeprowadzić na wiosnę w okresie kwitnienia sosny.
– 2 –
Rośliny iglaste na przykładzie sosny zwyczajnej
Przebieg zajęć:
Faza wprowadzająca:
Nauczyciel:
1. Przeprowadza czynności organizacyjno–porządkowe.
2. Przypomina zasady zachowania się w lesie i zasady postępowania wynikające
z przepisów prawnych o ochronie przyrody.
3. Przedstawia temat zajęć.
4. Omawia przebieg zajęć i określa czas trwania.
5. Odwołuje się do treści dotyczących roślin nagonasiennych zdobytych przez
uczniów podczas zajęć lekcyjnych lub z innych źródeł. Kieruje pytania do uczniów:
• Jakie cechy sosny zwyczajnej powodują, że można ją zakwalifikować
do roślin nagozalążkowych?
• Jakie gatunki oprócz sosny należą do nagozalążkowych?
• Jakie jest znaczenie nagozalążkowych w przyrodzie i gospodarce człowieka?
6. Nauczyciel podsumowuje odpowiedzi uczniów.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Omawia budowę morfologiczną roślin iglastych.
Przedstawia cykl życiowy nagonasiennych.
Omawia przyrost na grubość.
Dzieli uczniów na 4-osobowe grupy i rozdaje karty pracy, po jednej na grupę.
Nadzoruje pracę uczniów, udziela rad i wskazówek.
Prosi każdą grupę o wybranie lidera, który zaprezentuje wyniki pracy własnej grupy.
Nauczyciel podsumowuje udzielone przez uczniów odpowiedzi do zadań,
uzupełnia je i koryguje błędy.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel:
1.
2.
3.
4.
Poleca uczniom uporządkowanie sprzętu.
Ocenia najbardziej aktywnych uczniów.
Podsumowuje lekcję.
Podaje zadanie domowe: Opisz znaczenie roślin nasiennych.
– 3 –
10.
scenariusze
Załącznik 1.
Karta pracy ucznia
Zadanie 1.
Igły sosny mają budowę sklerofitową, czyli taką która chroni przed utratą
wody. Zbierz kilka igieł sosny i liści dębu. Przyjrzyj się dokładnie zebranym
okazom a następnie porównaj kształt igły i liścia a także proporcję pomiędzy ich powierzchnią a objętością.
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………..…………….……………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
Zadanie 2.
Określ jaki jest związek pomiędzy tymi proporcjami a utratą wody przez
oba typy liści?
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………..…………….……………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
– 4 –
Rośliny iglaste na przykładzie sosny zwyczajnej
Zadanie 4.
Naszkicuj niedużą gałązkę sosny. Zaznacz na rysunku krótkopędy i długopędy.
Zadanie 5.
Opisz kwiatostany (wygląd, kolor, położenie na pędzie):
• żeńskie dojrzałe i niedojrzałe
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………..…………….…………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
• męskie
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………..…………….…………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
– 5 –
10.
scenariusze
Zadanie 6.
Odnajdź pozostały po ścince drzewa pień. Obejrzyj jego wnętrze. Napisz na czym polega rozrost pnia na grubość i co świadczy o istnieniu
tego przyrostu. Jak zmienia się przyrost drewna w ciągu roku.
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………..…………….……………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
Zadanie 7.
Oblicz ile lat miało to drzewo w momencie ścięcia.
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………..…………….……………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
– 6 –
Rośliny iglaste na przykładzie sosny zwyczajnej
Zadanie 8.
Wybierz najbardziej okazałą sosnę rosnącą w najbliżej okolicy lasu, w którym
się znajdujesz, a następnie opisz to drzewo wykonując poniższe polecenia:
1) Opis igieł:
kształt igieł, ich długość, sztywność, ilość na krótkopędach.
……………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………..…………….……………
……………………………………………………………………………………………………………
2) Opis pokroju drzewa, pnia i kory:
a.
b.
c.
Podkreśl właściwe:
sosna ma pokrój: stożkowaty; kolumnowy; okrągławy; parasolowaty.
pień sosny jest: ciemnobrunatny na całej wysokości; jasnobrunatny
na całej wysokości; w górnej części jasno- a w dolnej ciemnobrunatny;
w górnej części ciemno- a w dolnej jasnobrunatny.
kora na pniu jest: gładka; popękana; łuszcząca się; nie łuszcząca się.
3) Zmierz obwód i pierśnicę1 drzewa za pomocą klupy (średnicomierza).
Zapisz otrzymane wyniki: ………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………..…
2) Na podstawie średnicy odczytaj z tabeli przybliżony wiek drzewa.
Zapisz wynik: ………………………………………………………………………………..
…………….………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………...
Średnica (w cm)
20 cm
40 cm
Przybliżony wiek (w latach)
12
25
70 cm 100 cm 120 cm
40
55
67
Tabela wiekowa drzew na podstawie opracowania prof. dr. Longina Majdeckiego
1
Pierśnica – parametr stosowany w dendrometrii do opisu drzew, uzyskiwany w wyniku pomiaru drzewa na wysokości
1,3 metra nad poziomem gruntu (czyli na wysokości klatki piersiowej przeciętnego dorosłego człowieka – stąd nazwa).
– 7 –