SPIS RZECZY

SPIS RZECZY
Przedmowa
(Walter
Pöldinger) ...........................................................................
7
Zagadnienia
wstępne
.........................................................................................
9
Pojęcie
samobójstwa ............................................................................
25
Rozdział II. Samobójstwo w obyczajach, literaturze, religii, filozofii i w nau kach szczegółowych ..................................................................................................
1. Obyczajowe uzasadnienie samobójstwa .................................................
2. Samobójstwo jako temat literatury . . .
..........................
3. Stosunek religii do samobójstwa
. ...........................................
4. Problem samobójstwa w poglądach filozofów .
.....
5. Zainteresowania psychiatrii samobójstwem
.................................
6. Psychologiczne podejście do zagadnienia samobójstwa ..........................
7. Socjologiczna interpretacja zjawiska samobójstwa .............................
36
36
42
48
53
83
94
103
Rozdział III. Prawne i kryminologiczne aspekty samobójstwa .............................
1. Samobójstwo w świetle prawa .................................................................
2. Samobójstwo jako problem kryminologiczny ........................................
114
114
121
Rozdział IV. Struktura i dynamika
niektórych innych państwach
128
Rozdział
L
samobójstw
w
Polsce
i
w
Rozdział V. Metody ustalania przyczyn i okoliczności zgonu
samobójczego
157
1. Medyczne źródła informacji o samobójstwie .......................................
157
2. Kryminalistyczne źródła informacji o samobójstwie ...............................
167
A. Ogólna metodyka postępowania w przypadkach znalezienia zwłok167
B. Metodyka postępowania w zależności od hipotetycznej
przyczyny
zgonu ...........................................................................................................
180
a. Powieszenie
..............................................................................
180
b. Zadzierzgnięcie
.......................................................................
186
c. Zadławienie
...........................................................................
189
d. Samobójcze zatrucie ...........................................................................
189
e. Samobójstwa dokonane za pomocą broni palnej .......................
201
f. Samobójstwo spowodowane ranami ciętymi, kłutymi lub rąbanymi
205
g. Samobójcze obrażenia głowy ...............................................................
210
h. Samobójstwo przez utopienie .
.
. .....................................
211
i. Skok z wysokości ................................................................................
212
j. Samobójstwo przez porażenie prądem elektrycznym
. . . . 214
k. Samospalenie .........................................................................................
215
1. Samobójstwa w ruchu drogowym .....................................................
ł. Rzucenie się pod pędzący pojazd .....................................................
m. Samobójstwa na tle motywów psychotycznych ...............................
n. Samobójstwo złożone ...........................................................................
217
217
219
220
Rozdział VI. Cechy demograficzne sprawców samobójstwa — pleć i wiek .
.
223
1. Płeć sprawców zamachów samobójczych ................................................ 224
2. Wiek sprawców zamachów samobójczych .................................
. 232
Rozdział VII. Sposób popełnienia zamachu samobójczego ........................................
1. Uwagi wprowadzające ....................................................................................
2. Pojęcia wyjściowe ..........................................................................................
3. Trafność diagnozowania „zewnętrznej" przyczyny samobójstwa .
.
239
4. Schemat informacji o cechach i stanach sprawcy zamachu . . . .
5. Stopień naruszenia integralności cielesnej ...............................................
6. Sposób popełnienia zamachu a płeć sprawcy ............................................
7. Sposób popełnienia zamachu a wiek sprawcy ..........................................
8. Wiek sprawców a gwałtowność zamachu samobójczego......................
9. Skuteczność zamachu samobójczego ............................................................
10. Stan trzeźwości sprawcy zamachu .........................................................
11. Geograficzno-ekologiczne zróżnicowanie sposobów zamachu . . . .
12. Sposób popełnienia zamachu a przyczyny samobójstw ...............................
13. Sposób popełnienia zamachu a historia nieudanych prób samobójczych
14. Cykliczność samobójstw a sposób popełnienia zamachu .......................
236
236'
237
.
241
247
250
253
257
265
273
283
292
314
323
Rozdział VIII. Zapobieganie samobójstwom ................................................................. 350
1. Uwagi wstępne .
................................................................................. 350
2. Ujemne skutki zachowań autodestrukcyjnych jako przesłanka działań
profilaktycznych .............................................................................................. 354
3. Programowanie profilaktyki a motywy i warunki zachowa ń suicydalnych 361
4. Instytucjonalne formy pomocy w fazie kryzysu ........................................... 385
5. Rola higieny psychicznej w zapobieganiu agresji ..................................... 409
6. Profilaktyka postsuicydalna ........................................................................... 429
7. Profilaktyczny program Międzynarodowego Stowarzyszenia Zapobiegania Samobójstwom
............................................................................ 442
8. Kryminalistyczne metody zapobiegania samobójstwom ............................. 451
Posłowie (Tadeusz Kielanowski) ..............................................................................
459
Aneks ......................................................................................................................................
Listy samobójców
................................................................................
463
463
Formularz stosowany przy rejestracji zgonów samobójczych (Stm-10/1) .
. 474
Indeks osób........................................................................................................................
476
Indeks rzeczowy ...................................................................................
481
Summary ................................................................................................................................
497
Resume
500
PRZEDMOWA
Wartość i znaczenie pracy Profesora Brunona Hołysta wynikają w znacznej mierze z jej interdyscyplinarnego charakteru. Jest to jedna z naj obszerniejszych monografii poświęconych problematyce samobójstw.
Zjawisko samobójstwa postrzegane jest dziś powszechnie jako poważny problem społeczny. Zachowania samodestrukcyjne stają się przyczyną
zgonu tysięcy osób, stają się też źródłem bólu i cierpień setek tysięcy
tych, od których ich bliscy tak tragicznie odchodzą.
Analizie poddane zostały zamachy samobójcze w Polsce, zarejestrowane w latach 1975 - 1977. Badana populacja liczy ponad 13 tysięcy przypadków. Tak znaczna liczebnie próba pozwoliła autorowi na zastosowanie
bardzo różnorodnych metodologicznie i poznawczo metod i technik naukowego wnioskowania.
O bogactwie poruszanych w pracy problemów świadczą już same tylko
tytuły rozdziałów. Po rozważaniach dotyczących technik ustalania przy czyn i okoliczności zgonu samobójczego dokonuje autor obszernej analizy
kryminalistycznych i medycznych źródeł informacji o samobójstwie, aby
następnie zaprezentować ogólną metodykę postępowania organów śled czych w zależności od hipotetycznej przyczyny zgonu.
Wiele ciekawych i nowatorskich interpretacji odnaleźć można w studiach nad prowadzącymi do zamachów samobójczych procesami motywacyjnymi.
Analizie materiału empirycznego towarzyszą refleksje nad samobójstwem ujmowanym w kategoriach filozofii życia i śmierci, a także nad
samobójstwem jako tematem literatury pięknej.
Tradycyjnie już wskazuje się, że samobójstwo pozostaje w centrum
zainteresowania psychiatrii. I na ten fakt praca zwraca uwagę. Autor podkreśla jednak, w jak niewielkim tylko stopniu suicydologia wykorzystuje
dla swych potrzeb wyniki badań psychiatrycznych i psychologicznych.
Dopełnienie rozważań dotyczących osobowości sprawcy zamachu sta-
nowią, odwołujące się tak do empirii, jak i teorii nauk społecznych, interpretacje socjologiczne.
Novum w sferze badań suicydologicznych stanowi rozdział poświęcony
prawnym i kryminologicznym aspektom samobójstwa, w którym autor
formułuje wniosek, iż zachowania samodestrukcyjne, głównie ze względu
na etiologiczną koniunkcję z wieloma zjawiskami z zakresu patologii
społecznej, powinny pozostawać w polu obserwacji kryminologii.
Bardzo szeroko potraktowany został w pracy modus operandi samobójcy. Za zmienne objaśniające przyjęto: płeć, wiek, dostęp do środków,
odporność fizjologiczną organizmu, sprawność biopsychiczną, jak również
wiedzę i umiejętności sprawcy zamachu.
W końcowej części pracy prezentuje autor różne metody zapobiegania
samobójstwom. Omawia możliwości działań profilaktycznych w fazie poprzedzającej zamach oraz w fazie po dokonaniu zamachu. Analizie pod dany zostaje też program społecznej samoedukacji w zakresie problema tyki samobójstw (program opracowany przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Zapobiegania Samobójstwom, przedstawiony na X Kongresie w
Ottawie w 1979 r.).
Książka Brunona Hołysta wzbogaca światową literaturę suicydolo giczną. Wiele zawartych w pracy teoretycznych i praktycznych kon cepcji domaga się upowszechnienia. Książka zasługuje na wydanie w innych językach.
Należy wyrazić nadzieję, że prezentowana praca przyczyni się nie
tylko do zmniejszenia liczby osób zadających sobie śmierć, lecz także do
osiągnięcia przez wielu ludzi wyższej jakości życia.
Prof, dr Walter Pöldinger
Przewodniczący
Międzynarodowego Stowarzyszenia
Zapobiegania Samobójstwom