Diagnoza - Wadowice ()
Transkrypt
Diagnoza - Wadowice ()
DIAGNOZA KULTURY w Gminie Wadowice przeprowadzona przez Wadowickie Centrum Kultury im. M. Wadowity w ramach I części programu „Dom Kultury + Inicjatywy Lokalne 2013” organizowanego przez Narodowe Centrum Kultury Spis treści Informacje wstępne ................................................................ 2 Współczesne focus group interview ....................................... 3 Zdobywanie pisemnych niestandaryzowanych wypowiedzi ... 6 Obserwacja etnograficzna ...................................................... 7 Otwarte Czwartki .................................................................... 8 PODSUMOWANIE ................................................................. 10 1 Informacje wstępne W ramach diagnozy wykorzystano następujące metody badawcze: a) współczesne focus group interview – przeprowadzone przez moderatora Marka Sztarka z 15 osobową grupą liderów środowiska lokalnego, reprezentujących różne grupy docelowe. Wywiad ten został podzielony na 3 sesje: skojarzenia uczestników z Wadowicami, style uczestnictwa w kulturze Gminy Wadowice oraz zaniechania i rzeczy „wykluwające się” w kulturze Gminy; b) zdobywanie pisemnych niestandaryzowanych wypowiedzi – zorganizowane w ramach otwartego konkursu na „Pamiętnik Kulturalny”, gdzie uczestnicy konkursu mieli możliwość relacjonowania swojego uczestnictwa w kulturze oraz projektowania własnych pomysłów na wydarzenia; c) obserwacja etnograficzna – przeprowadzona przez Marka Sztarka w formie warsztatów fotograficznych dla dzieci i młodzieży z dwóch sołectw Gminy Wadowice (Choczni oraz Kleczy), gdzie uczestnicy warsztatów fotografowali rzeczy „nieoczywiste” swoich miejscowości oraz przygotowywali wystawę zdjęć. Przygotowywane zdjęcia były dokładnie analizowane i omawiane, co pozwoliło poznać opinie uczestników na temat lokalnej kultury, ich potrzeb i oczekiwań; d) Otwarte Czwartki – polegające na spotkaniach pracowników WCK z mieszkańcami w niezobowiązującej atmosferze (przy kawie i herbacie w restauracji), gdzie wspólnie rozmawiano na temat stanu kultury w Gminie, potrzebach mieszkańców i wizerunku WCK. Wyniki diagnozy w dalszej części zestawienia będą przedstawiane w formie opisu jakościowego relacjonującego przeprowadzenie badań według w/w metod. 2 Współczesne focus group interview Na spotkanie zaproszono 15 liderów lokalnych liderów reprezentujących różne środowiska kulturotwórcze: 1. Marzena Bieniacka – reprezentant Hufca ZHP Wadowice, 2. Bartłomiej Sołtysiewicz – muzyk, anglista, reprezentant lokalnego ruchu reggae i hiphop, 3. Paweł Jarosz – muzyk, twórca Ogniska Pracy Pozaszkolnej w Kleczy Dolnej, organizator zajęć pozalekcyjnych dla młodzieży, 4. Bartosz Nowakowski – reżyser Teatru PRÓG z Wadowic, aktor, instruktor teatralny pochodzący z Gdyni, mieszkający od niedawna w Wadowicach, 5. Ks. Adam Garlacz – wikariusz Parafii NMP w Wadowicach, 6. Karol Habrzyk – twórca i instruktor prężnie działającego Parafialnego Uczniowskiego Klubu Sportowego „Karol” w Wadowicach, 7. Andrzej Matejko – menadżer restauracji „Ogrodowa” w Wadowicach organizującej liczne inicjatywy kulturalne, 8. Tadeusz Włodek – dyrektor ZSP 2 w Wadowicach, przewodnik beskidzki, organizator wycieczek dla młodzieży, 9. Michał Rzeczycki – polonista, animator kultury, muzyk, krytyk muzyczny, 10. Krzysztof Odrobina – założyciel prywatnej szkoły muzycznej „Yamaha” w Wadowicach, muzyk, 11. Anna Mrowiec – członek wolontariatu WCK, strażak-ochotnik, członek klubu motocyklistów, 12. Marek Łasak – prezes Grupy Twórczej „Beskidnicy”, artysta-plastyk, 13. Helena Dubel – prezes Związku Emerytów powiatu wadowickiego, 14. Janusz Sobala – rzeźbiarz-amator, 15. Piotr Wyrobiec – dyrektor Wadowickiego Centrum Kultury Oprócz w/w liderów w spotkaniu uczestniczyli także koordynatorzy projektu: Tamara Wiecheć – pedagog, instruktor kulturalny, pracownik merytoryczny WCK Michał Brańka – aktor, animator kultury, pedagog, wiceprezes Stowarzyszenia „Grupa PRÓG” z Wadowic, instruktor Wolontariatu WCK, współpracownik WCK Na całości spotkania poruszono wiele tematów, pojawiły się liczne, interesujące wypowiedzi, nie wszystkie jednak z nich wywoływały dyskusje, spory czy kontrowersje. Za znaczące przy wyciąganiu wniosków diagnostycznych uznano przede wszystkim te, które zajęły dużo czasu ze względu na zainteresowanie ze strony większości uczestników spotkania, co wyrażało się w ożywionych dyskusjach na dane tematy. W części pierwszej spotkania uczestnicy spisywali swoje skojarzenia z Wadowicami. Najwięcej haseł związanych było z postacią Jana Pawła II i kremówkami, pojawiły się jednak także liczne głosy dotyczące położenia Gminy (dawny zabór austriacki, Galicja, Małopolska), 3 co pozwoliło zwrócić uwagę na regionalne walory miejscowości. Ponadto, uczestnicy kojarzyli Wadowice przede wszystkim z ważnymi postaciami związanymi z miastem (Ada Sari, Emil Zegadłowicz, Marcin Wadowita) oraz teatrem. Względem w/w skojarzeń moderator dyskusji zainicjował dyskusję na temat turystycznego potencjału Gminy Wadowice – „co wyróżnia Wadowice od innych miast w regionie?”. Ze stanowisk przyjętych przez uczestników należy wyciągnąć następujące wnioski: mimo stosunkowo dużego zainteresowania turystycznego miastem, turyści nie mają w Wadowicach „po co zostać” na dłużej niż jeden dzień: turystyka miasta zaczyna i kończy się jedynie na postaci Jana Pawła II i miejscach z nim związanych (kościół, dom rodzinny, muzeum), Wadowice są jedynie miastem towarzyszącym wycieczkom do Oświęcimia, Krakowa czy Zakopanego – te miasta konkurencyjnie wiodą prym nad Wadowicami, głównym powodem ich „wyższości” są możliwości finansowe dotyczące organizowania dużych przedsięwzięć kulturalnych i artystycznych – Wadowicom mają „wizytówkę” turystyczną i religijną, nie mają natomiast „wizytówki” kulturalnej, która mogłaby zatrzymać turystę na dłużej, nadzieją na rozwój dostrzeganą przez uczestników spotkania jest utworzenie zalewu, który powstaje od wielu lat przy zaporze w pobliskiej miejscowości Świnna Poręba. Druga część spotkania dotyczyła stylów uczestnictwa w kulturze i rozpoczęła się od rozmowy na temat tego, gdzie mieszkańcy spędzają swój czas wolny. Oprócz wypowiedzi „oczywistych”, mówiących o siedzeniu w domu przed telewizorem czy komputerem, pojawiły się także głosy dotyczące wzrastającej ilości osób preferujących wypoczynek aktywny. Zdaniem uczestników w Wadowicach – w porównaniu do innych miast sąsiednich – znacząco wzrasta ilość osób spacerujących, jeżdżących na nartach i rowerach, chodzących po górach czy biegających. Tendencja rozwojowa tego obszaru została oceniona pozytywnie, warto jednak zwrócić uwagę na fakt, że tego rodzaju aktywności obecnie powstają spontanicznie – nie są to wydarzenia zorganizowane przez instytucje, co może wyznaczać nowe kierunki działań dla nich. Dalsza część dyskusji toczyła się wokół tematyki muzycznego undergroundu, subkultur młodzieżowych i ich aktywności. Uczestnicy spotkania zwrócili uwagę na spadkową tendencję w ilości zespołów rockowych czy składów hiphopowych – jeszcze kilka lat wstecz Wadowice były miejscem aktywności niezliczonych tego typu inicjatyw. Zwrócono uwagę na problem z finansowaniu tych przedsięwzięć i udostępnianiu przestrzeni do pracy i eksperymentowania dla młodych osób. Zdaniem uczestników spotkania prowadzi to do sytuacji, w której młodzi ludzie nie widzą sensu swojej działalności, nie widzą możliwości pójścia „o krok dalej”, w związku z czym brakuje im motywacji do działania. Bardzo podobna tendencja przejawia się także w dziedzinie twórczości ludowej i regionalnej. Osoby na spotkaniu reprezentujące te środowiska twórcze zwracały uwagę 4 na problemy lokalowe – nie tylko jeśli chodzi o samo miejsce tworzenia, ale także składowania dzieł. Ostatnia część spotkania została poświęcona zaniechaniom i rzeczom „wykluwającym się” w lokalnej kulturze: a) zaniechania: brak współpracy pomiędzy podmiotami kultury przy organizacji wydarzeń („rada miasta osobno, kościół osobno, centrum kultury osobno”), zrezygnowanie z organizowania „Festiwalu Papieskiego” na dużą skalę, umożliwiającego także prezentowanie różnych dziedzin działalności artystycznej (przede wszystkim teatru i sztuk plastycznych), brak partnerstwa i znaczącej współpracy między sektorami publicznym, prywatnym i pozarządowym, ignorowanie w działalności kulturalnej innych, znaczących dla regionu postaci (Jędrzej Wowro, Emil Zegadłowicz, Franciszek Suknarowski) i miejsc (Dwór Emila Zegadłowicza w pobliskim Gorzeniu), odstąpienie od organizowania wydarzeń kulturalnych w Parku Miejskim – to miejsce stało się jedynie punktem kilkuminutowego spaceru; b) rzeczy „wykluwające się”: Młyn Jazz Festiwal – wydarzenie organizowane przez prywatny Hotel&Spa Młyn Jacka we współpracy z Wadowickim Centrum Kultury, Inicjatywy teatralne, głównie Teatr PRÓG, który prezentuje swoją twórczość w kraju i za granicą przez co Wadowice zaczynają być kojarzone także z tym obszarem, Potencjał płynący z dużych rozmiarów wadowickiego rynku, co przy dobrej organizacji może pozwalać na tworzenie wydarzeń na dużą skalę, Bulwary nad rzeką Skawą – miejsce przyjazne dla spacerów i organizowania wydarzeń w plenerze, Letnie koncerty z restauracji „Ogrodowa”, które rozpoczęły się kilka lat temu jako niewielka impreza, teraz przyciągająca całe rzesze mieszkańców Gminy, Wolontariat WCK, zrzeszający ponad 35 młodych osób zaangażowanych w animowanie kultury w mieście. W podsumowaniu moderator spotkania, Marek Sztark, zwrócił uwagę na fakt, że w wielu dziedzinach kultury Wadowice mają swoją bardzo wyraźną niszę, jednak wymaga ona dopełnienia. Moderator wyraził również zdziwienie tym, że w Wadowicach istnieje tylko jedna organizacja pozarządowa bezpośrednio zajmująca się kulturą. 5 Zdobywanie pisemnych niestandaryzowanych wypowiedzi W ramach tej techniki badawczej przygotowano specjalny szablon „Pamiętnika Kulturalnego”. Wydrukowano dokładnie 100 egzemplarzy, z czego po rozdystrybuowaniu do konkursu zgłoszone zostały 2 „Pamiętniki…”. W konkursie wzięły udział dwie dziewczyny w wieku 17 i 18 lat, zamieszkujące miasto Wadowice i uczące się w Liceum Ogólnokształcącym im. M. Wadowity w Wadowicach. W „Pamiętniku…” należało zrelacjonować trzy wydarzenia kulturalne, w których brało się udział w okresie od stycznia 2012 do maja 2013 roku oraz trzy wydarzenia z okresu od czerwca 2013 do 10 lipca 2013 roku. Ponadto, było również miejsce na tzw. „Wydarzenie Marzenie”, czyli zaprojektowanie swojej wizji kulturalnej imprezy oraz „Radosną Twórczość”, gdzie właściciel „Pamiętnika…” miał za zadanie w plastyczny sposób przedstawić swoją odpowiedź na pytanie „co to jest kultura?”. Wśród relacjonowanych wydarzeń należy zwrócić uwagę na fakt, że opisywano przede wszystkim imprezy organizowane lub współorganizowane przez WCK: koncerty „WadRock” tworzone przez Wolontariat WCK, spotkania Teatralne „Zgraja”, spektakle Teatru PRÓG i Teatru PRÓG Junior, „Noc Horrorów” w Kinie Centrum. Wydarzenia oceniane były pozytywnie – znalazły się jednak także opinie krytyczne, zwracające uwagę na interesujący aspekt wydarzeń kulturalnych, tzn. zawieranie relacji międzyludzkich. Autorkom „Pamiętników…” w relacjonowanych wydarzeniach brakowało możliwości rozmowy i spotkań z artystami, elementów integrujących uczestników wydarzenia, swobody i otwartości. Co ciekawe, kwestia ta została poruszona przez obie autorki przy projektowaniu swojego wydarzenia w rubryce „Wydarzenie Marzenie”. Pierwsza z nich opisując wymarzony festiwal muzyczny pisała o ludziach, których „łączy miłość do muzyki”, o możliwości tego, aby uczestnicy festiwalu „żyli razem przez kilka dni” oraz o warsztatach prowadzonych „przez uczestników dla uczestników”. Natomiast druga z autorek, tworząc wizję wydarzenia „Upon the stars” (kino plenerowe w Parku Miejskim połączone z koncertem tanecznym), pisała o „wspólnym pikniku, oglądaniu nieba i tańcach” w romantycznej atmosferze. 6 Obserwacja etnograficzna Obserwacja dzieliła się na 3 części: warsztaty fotograficzne w Kleczy Dolnej i Górnej warsztaty fotograficzne w Choczni wspólne zajęcia w WCK i przygotowywanie wystawy. Dzieci i młodzież z dwóch w/w sołectw najpierw spacerowała z aparatami fotograficznymi po swoich miejscowościach, gdzie za zadanie mieli uchwycić to, co „nieoczywiste” oraz fotografować ludzi i krajobrazy przy użyciu ramek z dopasowanym opisem. Pierwszym, ważnym wnioskiem diagnostycznym jest konieczność zintensyfikowania działań dla Kleczy Dolnej i Górnej – mimo użycia jednakowych środków promocji (plakaty, kontakt ze szkołami i nauczycielami, parafiami, domami strażaka) w warsztatach z tego sołectwa wzięły udział jedynie 2 osoby, podczas gdy z Choczni – aż 15. Ważne tym samym jest pielęgnowanie dobrych relacji kulturalnych z mieszkańcami Choczni. W przypadku warsztatów należy zaznaczyć, że były one jedynie pretekstem do rozmów, tworzenia związków i współpracy. We wspólnych dyskusjach na temat potrzeb dzieci i młodzieży również można zauważyć znaczną dysproporcję pomiędzy sołectwami: uczestnicy warsztatów z Choczni podkreślali, że w ich miejscowości brakuje dla nich zajęć kulturalnych (od wokalnych, poprzez taneczne, teatralne, plastyczne, aż po fotograficzne i inne). Ich czas wolny po szkole jest głównie zagospodarowany przez rodziców (pomoc w pracach domowych, ogrodzie itp.), wyjazdy na zajęcia do pobliskich Wadowic uważane są głównie za zbyt czasochłonne, co uniemożliwia branie w nich udziału. Z kolei uczestnicy z Kleczy podkreślali, że w ich miejscowości istnieje możliwość brania udziału w licznych zespołach zainteresowań, jednak jest to środowisko stosunkowo zamknięte i prezentowanie dorobku tych zespołów ogranicza się jedynie do samej Kleczy. Podczas wspólnych zajęć w Wadowicach instruktor warsztatów – Marek Sztark – zwrócił uwagę na problem, który łączy uczestników warsztatów z obu miejscowości – znaczące braki w umiejętnościach czysto manualnych, jak choćby odpowiednie zagospodarowanie miejsca na papierze, aby zmieścić czytelny napis, wycinanie, klejenie papieru itp. Wyznacza to kierunek, w jakim powinny zmierzać działania edukacyjne i kulturalne dla tych miejscowości. 7 Otwarte Czwartki Spotkania organizowane były w każdy czwartek czerwca 2013 roku w godzinach 17:00 – 20:00 z Restauracji „Ogrodowa” w Wadowicach. Osoby zainteresowane rozmową o kulturze w Gminie Wadowice miały możliwość spotkania się z pracownikami WCK oraz podzielenia się swoimi opiniami. Wykorzystywano szereg „wabików”: darmowa herbata i kawa, cukierki, karteczki ze zdaniami do dokończenia na tematy kulturalne, smycze na klucze itp. Bezpośrednio z pracownikami WCK rozmawiało 21 osób, 35 osób wypełniło i oddało karteczki z dokończonymi zdaniami. Podobnie jak w przypadku spotkania „focus group interview”, również podczas Otwartych Czwartków pojawiło się wiele opinii, jednak nie wszystkie z nich powtarzały się i „wracały” w rozmowach i na karteczkach. Dlatego, w niniejszym zestawieniu, wymienione zostaną jedynie te, które pojawiały się kilkakrotnie i pobudzały dyskusje: Wadowickie Centrum Kultury kojarzone jest przede wszystkim z obecnością Kina Centrum (spora część odbiorców nie wie, że w WCK dzieje się coś więcej poza seansami w Kinie) i Dyskoteką Nocną (wobec której podkreślano, że jest wydarzeniem pielęgnującym niskie, mało ambitne gusta muzyczne, co wymaga zdecydowanej poprawy), w Wadowicach brakuje wydarzeń na dużą skalę i koncertów gwiazd pop-kultury, wystawy (obrazów, rzeźby itp.) w Gminie Wadowice mają z reguły charakter archaiczny, nie podążają za duchem współczesnego muzealnictwa i wystawiennictwa (eksponaty interaktywne, kąciki dla dzieci itp.) – jest to oceniane negatywnie, na terenie Gminy Wadowice istnieją inicjatywy organizowane przez Koła Gospodyń Wiejskich, gdzie osoby starsze uczą osoby młodsze np. haftowania – spotyka się to z dużym zainteresowaniem, kultura ludowa, regionalna i folkowa są zaniedbane i zapomniane w działalności kulturalnej w Gminie, w kulturze Gminy Wadowice ignorowane są imprezy „kalendarzowe” (np. Noc Świętojańska) – to obszar, który koniecznie trzeba wypełnić, całe rodziny z reguły mają wówczas czas wolny, a jest on niezagospodarowany, instytucje kultury powinny „zapanować” nad sztuką ulicy w Wadowicach (graffiti, murale itp.) – ten nurt w kulturze funkcjonuje całkowicie poza nurtem oficjalnym, co zuboża jego poziom, mieszkańcom w imprezach kulturalnych często przeszkadza, że są one mieszanką zbyt wielu aktywności – często brakuje ujednolicenia tematycznego, coraz więcej mieszkańców Gminy preferuje wypoczynek aktywny i uprawia sporty, jest to jednak środowisko całkowicie niescalone i nie posiada żadnych liderów (zwłaszcza wśród rowerzystów), nie organizuje się również wydarzeń dla tych środowisk, 8 podczas gdy dzieci są wysyłane na zajęcia pozalekcyjne, czas rodziców jest niezagospodarowany – interesującym byłoby organizowanie zajęć dla dzieci i rodziców razem, wielokrotnie w rozmowach powracał temat kina plenerowego w Wadowicach, w miejscach takich jak Park Miejski czy Bulwary – ważniejszy od samego filmu jest sam fakt wspólnego spotkania na wolnym powietrzu w sposób zorganizowany i celowy, miejscami zaniedbanymi przy organizacji wydarzeń kulturalnych są kościoły – zdaniem mieszkańców to miejsca, w których należy organizować interesujące, tematyczne koncerty, zwłaszcza w takim mieście jak Wadowice. 9 PODSUMOWANIE Celem diagnozy nie było zdobycie wykazów ilościowych, jednak jakościowa ocena dotychczasowych działań i wyznaczenie nowych kierunków w aktywnościach kulturalnych prowadzonych przez Wadowickie Centrum Kultury na terenie Gminy Wadowice. Uzyskane wyniki dostarczają wiedzy na temat środowisk społecznych, które wymagają zaktywizowania, miejsc, które należy wykorzystywać przy organizacji wydarzeń oraz dziedzin działalności kulturalnej, wobec których mieszkańcy Gminy wyrażają swoje potrzeby i oczekiwania. Materiały zebrał i opracował: Michał Brańka 10