Lębork i okolice 1285-1945
Transkrypt
Lębork i okolice 1285-1945
Henryk Keller stał na dzisiejszym placu Kopernika. l-po~IiSkiego budynku ktoś oddał strzał i zabił go. Był~ to według zapisu dZia łacza ZBoWiD Kazimierza Klimka. w piątek 9 marca 1945 r., inni podają datę 7 marca. Mogiła tego żołnierza zostala u~ypa~a w miejscu gdzie padł strzał. pochowany bez trumny; Jedyme zwłoki przykryto jego własnym płaszczem.. . W dniach od 9 do 11 marca 1945 r., 19 Armia Drugl~go Frontu Białoruskiego toczyła walki z wojskami hitlerowskl~1 o Lębork i okolicę. Na cmentarzu wojennym żołnierzy ArmII czerwo.neJ w Lęborku według relacji Kazimie!Za ~Iimka, spocz~wa 706 zo~~ nierzy Armii Czerwonej z 19 ArmII OgolnowoJskow~J: 3 Gward.YJ.. skiego Korpusu Pancernego, 18 Brygady Pancernej I 102 .DYWIZJI Piechoty z 40 Gwardyjskiego Korpusu Armii II Front~ Blało~us~ kiego. Ekshumowane ,zwłoki z porozrzucanych mogił po Ziemi lęborskiej i okolicy pochowano na cm.entarzu wOjennym w 3~ zbiorowych i dwóch pojedynczych mogiłach pod lasem przy szo . sie słupskiej. W wyzwolonym Lęborku pierwszą władzą ~yła .radzlecka Ko mendantura Wojenna, która posiadała swoJą siedzibę w budyn~u przy alei Wolności nr 71. Komendantem wojennym był ajor KoŻurin. Przy placu Kopernika nr 7 zlokalizowana ~yła placow~a kontrwywiadu radzieckiego, a jej szefem był kapitan Jeromtn. Radziecka Komendantura Wojenna w Lęborku zamknęła swą działalność po kapitulacji Niemiec w dniu 9 maja 1945 r. n: W POLSCE LUDOWEJ Tworzenie administracji państwowej w Lęborku po powrocie ziemi lęborskiej do Macierzy miało przebieg odmienny.od pozo stałych regionów Pomorza Zachodniego. W tym okresie Lębork należał do III Okręgu Ziem Odzyskanych. .' Pierwszą grupę operacyjną wysłał do Lęborka Koml~et WOJe wódzki Polskiej Partii Robotniczej w Bydgoszczy. Wieczorem 9 kwietnia 1945 w poniedziałek, pierwsi pionierzy wywodzący się z Łodzi tak zwana tu "Szturmówka Łód~ka" ~gło~ili Się w Lęborku do komendantury wojennej przy dZISleJs~eJAlel Wol ności nr 71. Przyjął ich komendant major Kozunn.Grupa operacyjna zajęła obiekt pod nr 69. . Przy czynnej pomocy radzieckiego komendanta wOjenne~o generała Kropotina. w dniu 11 kWietnia 1945. r: odbY,ło Się wspol-. ne zebranie łódzkiej grupy operacYJnej Polskiej PartII Robotniczej i polskich mieszkańców Lęborka. Na zebraniu tyn: wybrano wła dze powiatu i miasta, które póżniej zostały zatwlerd~o~e przez pełnomocnika WOjeWÓdzkiej grupy administracYJnej Mlmsterstwa Administracji Publicznej. Pełnomocnikiem obwodowym rZądu został Jan Nowakowski. członek PPR, burmistrzem miasta Sta nisław Zajączkowski. członek PPS, zastępcą burmistrza został Piotr Wiaderny. członek PPR. a komendantem Milicji Obywatel r. otwarcia w dniu 7 września 1945 r. gminnej przy posterunku MO. W środku, w jasnym płaszczu, siedzi przyszły, pierwszy przewodniczący Powiatowej Rady Na rodowej w Lęborku Julian Tomaszewski Wicko - uroczystość świetlicy skiej Kazimierz Borkowski, członek PPR. Na czele Powiatowego Urzędu Ziemskiego stanął Czesław Dąbrowski, jego zastępcą do spraw akcji osiedleńczej' został Ignacy Krupski. a sekretarzem Władysław Gontarek. Pierwszym sekretarzem Polskiej Partii Robotniczej na ziemi lęborskiej został wybrany Marian Tarari. Administrację polską w obwodzie lęborskim. związaną ściśle z działalnością radZieckiej komendantury wojennej tworzyła pierwsza grupa operacyjna. która w krótkim czasie, po przybyciu rankiem 1 maja 1945 r. grupy operacyjnej z Piły, liczyła ponad 40 osób. Aktualnie w 1984 r., mieszka w Lęborku jedyny członek grupy operacyjnej z Piły. który przybył do Lęborka 1 maja 1945 r., jest nim zasłużony dla ziemi lęborskiej i miasta .Lęborka eme ryt Antoni Laudański. Pierwsze uroczyste spotkanie polsko-radzieckie odbyło się w gmachu ratusza miejskiego w Lęborku w dniu zakończenia, wojny. 9 maja 1945 r. W pOłowie maja tego roku obwód lęborski liczył 1 289 km 2 i podzielony został na dwie gminy miejskie: Lębork i Łebę oraz na osiem gmin wiejskich: Cewice, Choczewo, Gniewino, Łebień, Łęczyce, Nowa Wieś, Rozłazino i Wicko. Administracyjna grani ca obwodu, następnie powiatu lęborskiego biegła wówczas poczynając od brzegu morza, w odległości kilku kilometrów na zachód od miasta Łeby, przez jezioro Łebsko ku miejscowości Gać, a dalej wzdłuż rzeki Łeby do jej zakrętu na wysokości miasta Lęborka. Mijała Lębork kilka kilometrów na zachód i zdążała ku południowi. W odległości kilkunastu kilometrów za wracała ku północnemu wschodowi, tworząc klin wysunięty łu 21 20 kiem wygiętym aż PO okolice Jeziora Zarnowieckiego i brZeg morski pomiędzy mieJscowosciami Lubiatowo i Białagóra. W pierwszym etapie rozwój życia społeczno-gospodarczego. którym kierowali pionierzy osadnictwa, zaczynał się od urucho mienia potencjału gospodarczego, organizowania podstaw życia społecznego, gospodarczego i rozwiązywania fundamentalnych IJIOblemów ogólnych i społecznych. Ogromnym osiągnięciem pierwszych dwóch lat wolności było stworzenie polityki integra cyjnej i stopniowe w miarę sił i możliwości, wprowadzenie jej w życie. Warto podkreślić, że o tym, co się działo w późniejszym okre sie zadecydowali w dużej mierze ci, którzy w imieniu partii i rządu jeszcze podczas toczących się działań wojennych podjęli wysiłek tworzenia na ziemiach zachodnich i północnych pierw szych placówek ludowego państwa polskiego. Każdy podjęty przez nich trud, każdy zorganizowany organ władzy polskiej. uruchomiony zakład. oznaczał krok naprzód w procesie integra cji. Bez tych codziennych. często nie docenianych, a często zbyt ostro krytykowanych poczynań, niemożliwa byłaby przecież realizacja wielkich. rewolucyjnych założeń umacniającej się Polski. Lębork uważany jest za poważny i całkiem nowy ośrodek prze mysłowy. Trudno tu zastosować jakiekolwiek porównanie do sta 'lu przedwojennego. Region lęborski przed rokiem 1945 posiadał drobne zakłady przemysłu przetwórczego, były to głównie go rzelnie, młyny. mleczarnie i inne zakłady nastawione na przerób kę płodów rolnych, w pparciu o miejscowe zasoby, rozwijały produkcję zakłady drzewne, kaflarnie, cegielnie itp. Skala produkcji była niewielka i przeważająca częsć ludności powiatu lęborskiego utrzymywała się z rolnictwa, a nie z pracy w przemyśle i rzemiośle. W wyniku działań wojennych część zakładów poniosła straty w zakresie wyposażenia w maszyny, urządzenia i pozbawiona została naturalnego surowca. Odbudowa, rozbudowa i modernizacja starych oraz budowa nowych zakładów przemysłowych w Lęborku przebiegała okre sami, ktąrych granice określały wieloletnie plany gospodarcze, a te z kolei dzieliły się na etapy. Pod koniec 1947 r. stan zatrudnienia w odbudowanym prze myśle lęborskim wynosił 1 376 osób, a dwieście warsztatów za trudniało 600 ludzi. W czerwcu 1981 roku w szesnastu zakładach przemysłowych Lęborka pracowało już 5 645 osób, a w 239 zakładach zrzeszonych w Cechu Rzemiosł Różnych w Lęborku stan zatrudnienia poważnie wzrósł, gdyż z tej liczby aż 135 za kładów świadczyło usługi dla ludności. Doniosłe przemiany dokonywały się niekiedy w walce z ogrom nymi trudnościami, ale pozostały one i pozostaję nadal w boga tych wspomnieniach i relacjach ludzi uczestniczących bezpośre dnio w procesie odbudowy i rozbudowy po powrocie Lęborka i ziemi lęborSkiej do Macierzy. Do dnia 31 maja 1975 r. Lębork był stolicą powiatu i wchodził województwa gdańskiego. Od dnia 1 czerwca 1975 r. Jest .w województwie słupskim. Według stanu z 1982 r. ogólna powierzchnia miasta wynosi 15,2 km 2 , a liczba mieszkańców p:zekracza 30 tys. osób. W gospodarce uspołecznionej zatrud nionych było ponad 11 tys. osób. Na terenie miasta zloka lizowanych jest szesnaście nowoczesnych zakładów pracy: "ZWAR" - Zakłady Wytwórcze Aparatury Wysokiego Napięcia, Kombinat Maszyn Budowlanych, Zakłady Przemysłu Odzieżowe go, "ME~ROZET" - Mechanizacja Produkcji Zwierzęcej, Fabry ka Meb~~, Przedsiębiorstwo Produkcji Leśnej "Las", Zakłady ProdukCji Torfowej, Przedsiębiorstwo Ceramiki Budowlanej. Ostatnio uruchomiono tu najnowocześniejszy zakład w Polsce "Zjednoczenie" Spółdzielnia Pracy Przemysłu Drzewneg~ i Usług, Spółdzielnia Pracy "Wspólna Praca", Zespół Zakładów Przemysłu Drzewnego, Lęborskie Zaklady Roszarnicze" WŁÓK NOLE~", ,.'SPOME~" - Odlewnia Żeliwa i Metali Nieźelaznych, S?~łdzlelnla Pracy Im. gen. K. Świerczewskiego, najnowocześ nt~Jszy tego ty~u zakład w Polsce, Zakład Mleczarski, Spół dZielnia Inwail~ow "Zwycięstwo", "ALKA" Północne Zakłady Przemysłu Skorzanego. W otoczeniu miasta są również gos podarstwa rolne 132 o powierzchni użytkowej 352 ha. W mieście .. sę czynne 204 punkty sprzedaży detalicznej. W gastronomII dZiała 31 placówek, w tym trzy renomowane r~stauraCJe: ."Neptun", "Zamkowa" i "Karczma Rycerska", 7 ba row, .7 k~wlarni. oraz 10 placówek żywienia zbiorowego. Na tere~le miasta Jest sporo placówek usługowych, do których nalezą: .10 punktów ~rawiecko-kuśnierskich, naprawy sprzętu mechanicznego, 2 radiowo-telewizyjne, 4 motoryzacyjne, 3 pral nicze, 5 meblowo-tapicerskich i stolarskich, zakład remontowo~ skład Ekspozycja w 22 lęborskim muzeum budowlany, 9 i kominiarski. zakładów Działalność fr;yzjersko-kosmetycznych, 2 lekarskie przedszkolną prowadzi 10 przedszkoli, które 924 miejsca.~r Kształcenie w ·zakresie szkoły podstawowej realizowane jest przez 6 szkół dla blisko 4 tys. uczniów. Ponadto w mieście działa szkoła muzyczna pierwszego stopnia dla blisko 100 uczniów. Do szkół ponadpodstawowych należą: liceum ogólnokształcą ce, zespoły: szkół mechanicznych, szkól budowlanych, szkół rolniczych i ekonomicznych. Jest również szkoła pomaturalna - studium wychowania przedszkolnego. Działalność kulturaln~ na rzecz dzieci i młodzieży prowadzi Młodzieżowy Dom Kultury, gdzie organizuje się szereg imprez, i gdzie działają sekcje: modelarska, lotnicze, plastyczne, fotogra ficzne, metaloplastyczne, krawieckie. W pracach sekcji rocznie bierze udział około 1 000 dzieci i młodzieży. Na rzecz kult~ral nego zagospodarowania czasu wolnego dla dorosłych mieszkań ców miasta odpowiednie funkcja spełniają: Miejski Ośrodek I:<ultury, Muzeum, Biblioteka Miejska (z czytelnią). W mieście ponadto działa osiem punktów bibliotecznych dysponując około 60 tys. tomów. Również na rzecz mieszkańców pracuje jedenaś cie klubów, w tym dwa kluby "Ruch". Miasto posiada również kino "Fregata" zlokalizowane przy .ul. Gdańskiej (388 miejsc). Szeroko znane są zespoły muzyczno-taneczne: "Młodość" i "Po morze". w 1981 r. posiadały dzieci. Ponadto w mieście są domy dziecka i dom specjalnej opieki dla dorosłych. Lębork posiada dwa boiska sportowe, 3 sale gimnastyczne i pływalnię. Miejscowe szkoły dysponują własnymi tioiskami. Miejski Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny dysponuje baZą nocle~ gową 126 miejsc, basenem kąpielowym, sztucznym lodo wiskiem i kortami tenisowymi oraz pawilonem gastronomicznym. Miasto dysponuje ponadto 93 miejscami noclegowymi w hotelu i 105 w kwaterach prywatnych. ZABYTKI Zabytki Lęborka skupione są głównie na "Starówce" śród mieściu z XIV w.; które obejmuje u[ice: Basztową, Findera, Korczaka, Skłodowską, Chrobrego, pla~ Spółdzielc2'ł{, Mickiewi cza, Derdowskiego wraz ze starymi' ciągami - Gdańską i Bieruta. Plan śródmieścia wyznaczają 33 baszty i mury obronne, miejsca bram~ Gdańskiej i Słupskiej, Baszta Bluszczowa, koś ciół pw. św. Jakuba, zamek, Młyn Zamkowy, Dom Młynarza i śpichlerz. Lębork Nowy szpital w Lęborku W Lęborku jest nowy szpital na 347 łóżek. Trwa realizacja budowy drugiego etapu nowego obiektu szpitala. Na terenie miasta czynnych jest <1-0 poradni zdrowia oraz 15 gabinetów dentystycznych, w których pracuje 75 lekarzy. S~ cztery apteki. Opieką nad małymi dziećmi zajmują się cztery żłobki na 120 24 panorama miasta Mury obronne zbudowano w drugiej półowie XIV w., w czasach . późniejszych uzupełniano je, rozbudowywano i przebudowy wano, Do naszych czasów przetrwały tylko fragmenty· murów obronnych oraz dwie baszty: Bluszczowa i Kwadratowa przy ul. Korczaka. Baszta nr 1, dostępna od ul.. Korczaka jest zbudowana na rzucie kwadratu, dwukondygnacyjna z zachowanymi strzelnicami i śladami po murze obronnym, przykryta płaskim dachem pro wizorycznym. Baszta nr 6, ul. M. Skłodowskiej-Curie. Obecnie przerobiona na budynek mieszkalny. Na południe od baszty zacfiowały się dwa odciJ1ki muru Obronnego (na południe i północ od osi ul. Kasprzaka). 25