Podkowa Leśna - Narodowe Centrum Kultury

DIAGNOZA LOKALNA
potrzeb kulturalnych mieszkańców PODKOWY LEŚNEJ
zrealizowana przez Centrum Kultury i Inicjatyw Obywatelskich w Podkowie Leśnej
Wstęp
Niniejszy dokument stanowi podsumowanie działań realizowanych w ramach projektu
Narodowego Centrum Kultury „Dom Kultury+ Inicjatywy lokalne 2013”. Celem projektu
było stworzenie diagnozy lokalnej potrzeb kulturalnych mieszkańców Podkowy Leśnej i
wykorzystanie tak zdobytej wiedzy w dalszej pracy Centrum Kultury i Inicjatyw
Obywatelskich.
Diagnoza była realizowana w maju i czerwcu 2013 r. za pomocą 3 głównych narzędzi:

ankiet

giełdy pomysłów ( tzw. dream-boxa)

spotkań z mieszkańcami
1. Główną osią diagnozy były ankiety przeprowadzone przede wszystkim w trakcie
Festiwalu Otwarte Ogrody ( 7-9 czerwca 2013 r.) – największej imprezy
kulturalnej miasta, organizowanej oddolnie przez mieszkańców i obejmującej
swoim zasięgiem teren niemal całej Podkowy, oraz podczas spotkań z
poszczególnymi grupami mieszkańców (maj - czerwiec) a także dostępnej on-line
na platformie www.ekonsultacje.org. Próba zarówno pod względem liczby
wypełnionych ankiet jak i rozkładu wiekowego odpowiadających jest
reprezentatywna dla całej populacji Podkowy Leśnej.
2. Kolejnym elementem diagnozy są efekty giełdy pomysłów, tak zwanego dreamboxa, do którego chętni mieszkańcy miasta mogli przekazywać swoje pomysły i
potrzeby dotyczące rozwoju kultury w Podkowie (23 czerwca 2013 r.)
3. Dodatkowym
narzędziem
służącym
diagnozie
były
spotkania
z
przedstawicielami poszczególnych grup społecznych (m.in. z emerytami czy
młodzieżą).
Ponadto w tworzeniu diagnozy wykorzystano także dokumenty i analizy już istniejące,
w tym m.in. Strategię Rozwoju Centrum Kultury i Inicjatyw Obywatelskich w
Podkowie Leśnej na lata 2011-2015 czy oficjalne zestawienia danych statystycznych.
Specyfika miasta i gminy
Podkowa Leśna to mała podwarszawska miejscowość (ok. 3800 mieszkańców) będąca
jednocześnie siedzibą gminy, wpisana w całości do rejestru zabytków. Założona w
dwudziestoleciu międzywojennym, miała od początku status miasta ogrodu i pełniła rolę
wypoczynkową dla mieszkańców Warszawy. Wśród jej mieszkańców znalazło się wiele
wybitnych osób, w tym wielu przedstawicieli świata kultury. Po wojnie osłabł elitarny z
założenia charakter miasta, ale etos mieszkańca Podkowy i silna identyfikacja
podkowiańska do dzisiaj obecna jest w rzeczywistości społecznej miejscowości. Zgodnie
z nimi mieszkaniec powinien angażować się w sprawy miasta, działać na rzecz
społeczności, ale i dbać o własny rozwój intelektualny. Efektem tej postawy jest bardzo
duża aktywność obywatelska w gminie, która zajmuje 3. miejsce pośród wszystkich gmin
w kraju pod względem ilości zarejestrowanych organizacji pozarządowych (za „Moja
Polis”) i może się poszczycić jedną z najwyższych frekwencji w wyborczych w Polsce (I
miejsce w wyborach do Europarlamentu).Zdecydowanie powyżej średniej krajowej
znajduje się też Podkowa pod względem wskaźnika posiadanego wykształcenia
wyższego(ok. 35% mieszkańców). Jak wynika z badań przeprowadzonych m.in. podczas
tworzenia Strategii, mieszkańcy miejscowości wykazują, co wydaje się zrozumiałe ze
względu na wysoki poziom wykształcenia, duże aspiracje w dziedzinie kultury, co stawia
wysoko poprzeczkę wymagań i oczekiwań wobec lokalnych instytucji kultury.
Jednocześnie jest to również miejscowość osób starszych niż średnia wieku w kraju
(ponad 21 % mieszkańców ma powyżej 60 lat).
Dla geograficznego położenia Podkowy charakterystyczny jest fakt, iż stanowi ona
enklawę otoczoną terenami należącymi do sąsiedniego Brwinowa. Ma to istotne
znaczenie, gdyż z oferty kulturalnej Podkowy korzysta też z tej przyczyny duża część
mieszkańców wiejskich terenów gminy Brwinów.
Badanie ankietowe realizowane było przede wszystkim w trakcie Festiwalu Otwarte
Ogrody od 7 do 9 czerwca 2013 r., a także podczas spotkań z grupami mieszkańców w
maju i czerwcu 2013 r. Ankieta udostępniona w wersji on-line została wypełniona
przez kilkudziesięciu mieszkańców, wersja papierowa przez ponad 100
respondentów. Łącznie zebrano odpowiedzi od około 170 osób, z czego ponad 50
zostało uznanych jako nieistotne z punktu widzenia diagnozy. Pod uwagę wzięto
ostatecznie 117 ankiet. Wykluczenie pozostałych wiązało się z założeniem, że
badaniem objęci zostaną mieszkańcy Podkowy oraz najbliższych gmin (przede
wszystkim - ze względu na położenie - gminy Brwinów). Nie uwzględnione ankiety
zostały wypełnione przez mieszkańców dalszych obszarów – Warszawy, Pruszkowa
czy Grodziska.
Jednak ze wstępnej analizy tych ankiet wynika, że z oferty Centrum Kultury i
Inicjatyw Obywatelskich korzystają również nierzadko mieszkańcy innych miast (m.in.
Milanówek, Grodzisk Mazowiecki, Pruszków, Warszawa).
Wniosek: oferta okazała się widoczna i ciekawa także dla dużej grupy odbiorców
kultury nie zamieszkałych w Podkowie ani w najbliższej okolicy.
Ankieta składała się z 3 głównych części: pytań o dotychczasową ofertę kulturalną
CKiIO, dotyczących planowanych działań CKiIO i pomysłów respondentów oraz
metryczki określającej profil respondentów. Łącznie ankieta zawierała 17 pytań.
Poniżej przedstawiamy zbiorcze wyniki ze 117 ankiet, które wybrane zostały pod
względem miejsca zamieszkania odpowiadających (Podkowa Leśna i najbliższe
okolice).
WYNIKI ANKIET
1.Czy korzysta Pan/i z oferty Centrum Kultury i Inicjatyw Obywatelskich w Podkowie
Leśnej?
Zdecydowana większość ankietowanych korzysta z oferty CKiIO.
1,5. Jeżeli nie, to dlaczego?
Najczęściej pojawiające się powody niekorzystania z oferty Centrum to brak czasu oraz
nieatrakcyjna zdaniem respondentów oferta. Dla części odpowiadających problemem
jest zbytnia odległość od Centrum od miejsca zamieszkania oraz ogólny brak chęci do
uczestniczenia w istniejącej ofercie.
2.Jeżeli tak to jak często?
3. Z których jej elementów Pan/i korzystał/a?
Największą uwagę odpowiadających skupiły wydarzenia charakterystyczne dla
tradycyjnego modelu funkcjonowania Ośrodka Kultury – kino, koncerty oraz wernisaże.
Pozostałe, mniej tradycyjne formy działania – wskazywane były odpowiednio rzadziej, co
związane jest z ich charakterem i dostępnością.
Spośród wszystkich wskazań tylko 20% odpowiedzi dotyczyło aktywnych dla
uczestników form działalności Centrum, takich jak: grupy teatralne, warsztaty, zajęcia
artystyczne, zajęcia rekreacyjno-sportowe.
269 odpowiedzi czyli 80% dotyczyło zaś form pasywnego uczestnictwa w kulturze.
4.W których z poniższych wydarzeń cyklicznych wziął/ęła Pan/i udział?
Podobnie jak i w późniejszym pytaniu 7., tak i w tym widać ewidentną dominację
Festiwalu Otwarte Ogrody. Powodem tego z pewnością są okoliczności przeprowadzania
ankiet – były one rozdawane w formie drukowanej w większości właśnie w trakcie
trwania tego wydarzenia. Pomimo tego pozostałe odpowiedzi pojawiające się w
ankietach były również często zaznaczane. Wśród nich największą popularnością cieszyły
się: Europejskie Dni Dziedzictwa, Światło na Młodych, Filharmonia Dziecięca czy Dni
Miasta.
5.Skąd czerpie Pan/i informacje na temat propozycji i wydarzeń realizowanych
przez Centrum Kultury? Można wymienić więcej niż jedno źródło informacji.
Pytanie miało charakter częściowo kontrolny. Wśród źródeł informacji zabrakło
najbardziej popularnego typu czyli nośników zewnętrznych tj. plakatów. Pojawiały się
one w rozwijającym pytaniu otwartym 5,5. Tylko 7 osób dopisało to źródło informacji.
Można przypuszczać, że wynika to ze słabej ich widoczności lub uznania ich obecności za
oczywistą.
5,5. Z jakich innych źródeł czerpie Pan/Pani informacje ?
6. Prosimy o zapoznanie się z wymienionymi poniżej stwierdzeniami i odniesienie
się do nich z wykorzystaniem skali od 1 do 5, gdzie 1 to zdecydowanie nie
zgadzam się, 2 nie zgadzam się, 3 nie mam zdania na ten temat, 4 zgadzam się i 5
zdecydowanie zgadzam się.
zdecydowanie
nie zgadzam
nie zgadzam
się
się
nie mam
zdania
zgadzam się
zdecydowanie
zgadzam się
oferta jest
ciekawa
4
10
43
34
20
działania są
innowacyjne
3
12
49
31
16
otwarte na
nowe
inicjatywy
2
5
45
34
25
miejsce w
którym miło się
przebywa
5
6
37
29
33
oferta jest
niedopasowan
a
16
20
50
15
8
działania są
elitarne i
zamknięte
27
22
46
13
2
promocja jest
słaba i
niewidoczna
15
27
44
15
6
strona i FB są
czytelne i
przydatne
6
7
51
31
14
Trudności w odpowiedzi na to pytanie (około 1/3 lub w niektórych przypadkach więcej
respondentów zaznaczało odpowiedź „nie mam zdania”) mogły wynikać z innego
modelu pytania. Skala Likerta okazała się mało zrozumiała dla części odpowiadających i
nie w pełni dała oczekiwane rezultaty. Wśród respondentów, którzy udzielili
zdecydowanych odpowiedzi (na „tak” lub „nie”) przeważają jednak zdecydowanie
pozytywne opinie o działalności, programie i atmosferze Centrum. W dalszej części
diagnozy w podsumowaniu zawarta jest dokładna procentowa analiza odpowiedzi
udzielonych na to pytanie.
7. Prosimy o wymienienie najlepszej, najciekawszej Pani/Pana zdaniem imprezy
CKiIO.
Pytanie miało charakter otwarty i sprawdzało faktyczną rozpoznawalność imprez
Centrum. Ze względu na okoliczności, w których przeprowadzane były ankiety, nie dziwi
fakt, że największa impreza podkowiańska - Festiwal „Otwarte Ogrody” (który jest
imprezą oddolną tworzoną przez samych mieszkańców, a jedynie koordynowaną i
współorganizowaną przez CKiIO) zdobył zdecydowanie największą liczbę odpowiedzi.
8. Czy korzysta Pan/i z oferty kulturalnej innych oprócz CKiIO organizacji i instytucji w
Podkowie Leśnej?
8,5. Jeżeli tak to z jakich?
Odpowiedź na pytanie 8,5 zawarto w podsumowaniu ankiety.
9. Czy godziny i dni realizacji wydarzeń kulturalnych są dla Pana/i odpowiednie?
Odpowiedź na pytanie 9. zawarto w podsumowaniu ankiety.
10. O jakie działania warto by Pani/a zdaniem wzbogacić ofertę CKiIO?
11. Czy posiada Pan/i pomysł na własny projekt kulturalny, który mógłby zostać
zrealizowany w Podkowie Leśnej przy wsparciu CKiIO?
Odpowiedzi na pytanie 10 oraz 11 zostały zamieszczone w kolejnej części diagnozy w
związku z ich otwartym charakterem.
12. Prosimy o podanie swojej płci.
Najwięcej odpowiedzi w tym pytaniu wskazywało, że większość uczestników wydarzeń
kulturalnych w Podkowie stanowią kobiety.
13. Prosimy o podanie swojego wieku.
Wśród odpowiadających znaleźli się przedstawiciele wszystkich grup wiekowych.
Większą niż w populacji Polski okazała się grupa osób w wieku poprodukcyjnym,
powyżej 60 roku życia, co zgodne jest z profilem demograficznym miejscowości.
14. W jakiej miejscowości Pan/i mieszka?
Wśród odpowiadających większość stanowili mieszkańcy Podkowy, widoczna jest jednak
także duża grupa mieszkańców okolicznych miejscowości i gmin. Z powodów formalnych
wyłączeni zostali mieszkańcy dalszych miejscowości, którzy stanowili także dużą grupę.
15. Jakie posiada Pan/i wykształcenie?
Pytanie było zamknięte. Z odpowiedzi wyraźnie widać dominujący charakter
uczestników kultury o wykształceniu wyższym, co wiąże się częściowo z wysokim
udziałem ludzi o wykształceniu wyższym wśród mieszkańców Podkowy Leśnej, którzy
stanowili większość uczestników badania.
PODSUMOWANIE ANKIETY
1. Zdecydowana większość (85 %) ankietowanych mieszkańców Podkowy i
najbliższych sąsiednich miejscowości korzysta z oferty Centrum Kultury i Inicjatyw
Obywatelskich, natomiast dodatkowo z oferty kulturalnej innych instytucji i organizacji
działających w mieście korzysta jedynie niecałe 37 % respondentów. Największe
znaczenie ma wśród nich oferta Kościoła, a w dalszej kolejności Biblioteki. Wymieniana
była także oferta kawiarni i harcerstwa.
Wśród odpowiedzi na pytanie oceniające działalność i program CKiIO ( pyt. 5) mimo
dość częstych odpowiedzi niezdecydowanych („nie mam zdania”) wyraźnie przeważają
opinie pozytywne. Ponad połowa ankietowanych uważa Centrum za miejsce otwarte
na nowe inicjatywy (prawie 54%) i dobrze się czuje w CKiIO (56,4 %), a tylko 13 %
uważa, że działania Centrum są zbyt elitarne i zamknięte, natomiast 10% nie odpowiada
atmosfera CKiIO. Ofertę programową uważa za ciekawą prawie 49 % pytanych, a tylko
niecałe 13 % jest przeciwnego zdania. 1/3 badanych uważa, że oferta jest dopasowana
do potrzeb odbiorców, choć 1/5 ma zdanie przeciwne. Prawie 40 % uważa za
wystarczającą promocję działalności Centrum, a ponad 41 % docenia stronę
internetową i profil na Facebooku, choć ponad 19% krytykuje promocję jako zbyt mało
widoczną, a 12 % nie podoba się strona www Centrum.
Terminy działań kulturalnych podejmowanych przez Centrum odpowiadają 59%
ankietowanych, a tylko 6 % ocenia je negatywnie.
2. Trzy profile użytkowników
Na podstawie wypełnionych ankiet stworzyć można trzy główne typy uczestników
działań CKiIO.
Użytkownik stały czy właściwie użytkowniczka bo w tej grupie dominują kobiety,
przynajmniej kilka razy w tygodniu korzysta z oferty CKiIO. Ta grupa w większości
złożona jest z osób posiadających wykształcenie wyższe (84%) i jest w wieku
emerytalnym (76,9%). W grupie tej około 40% deklaruje, że korzysta z oferty kulturalnej
innych organizacji i instytucji z Podkowy Leśnej. Członkowie tej grupy dobrze oceniają
działalność Centrum, doceniają promocję i projekty tam realizowane. Biorą oni udział w
praktycznie każdej formie aktywności proponowanych przez Centrum, rozpoznają
większość zdarzeń cyklicznych i festiwali. W znacznej części grupę tę stanowią członkinie
i członkowie Uniwersytetu Otwartego Pokolenia. O ofercie Centrum dowiadują się ze
strony internetowej oraz na spotkaniach.
Użytkownik typowy chodzi na projekcje kinowe, koncerty i wernisaże. Prawie wszyscy
rozpoznają Festiwal Otwarte Ogrody, trochę mniej (około 30% grupy) Dni Miasta,
Światło na Młodych, Europejskie Dni Dziedzictwa czy Filharmonię Dziecięcą. O ofercie
dowiadują się przede wszystkim od znajomych i z plakatów. Gorzej niż w poprzedniej
grupie wypada tu ocena działalności Centrum. Bardziej widoczne w podpytaniach 6 są
negatywne oceny promocji oraz kwestia hermetyczności oferty. Grupę tę tworzą w
większości kobiety, w wieku tzw. produkcyjnym, od 21 do 59 roku życia.
Użytkownik zerowy
Osoby nie korzystające z oferty CKiIO to przede wszystkim, obok podkowian, mieszkańcy
okolicznego Brwinowa. Cechą charakterystyczną jest niski wiek. Połowa tej grupy to
osoby w najmłodszej kategorii wiekowej (0-15). Negatywna ocena działalności Centrum,
która wpływa na brak uczestnictwa w oferowanych przez nie aktywnościach, skupia się
na promocji oraz ofercie. Najwięcej wskazań dotyczyło nieskutecznej promocji oraz
szerzej słabej widoczności działań Centrum a także oferty niedopasowanej do ich
oczekiwań.
3. Postulaty i dreambox
W ankiecie znalazło się pytanie dotyczące wizji rozwoju Centrum Kultury i pomysłów
własnych odpowiadających na nowe działania Centrum. Podobne pytanie zadane
zostało w trakcie spotkania podsumowującego pięciolecie działalności Centrum Kultury i
Inicjatyw Obywatelskich w Podkowie Leśnej. Uczestnicy spotkania brali udział w badaniu
w formie giełdy pomysłów (ang. dream-box).
Odpowiedzi z obu badań stanowią podstawę do refleksji nad rozszerzeniem działalności
Centrum, ale także działań o charakterze infrastrukturalnym. Odpowiedzi zostały
podzielone na 3 kategorie: wskazania projektowo-ofertowe, infrastrukturalne, inne.
Kompletna ich lista stanowi załącznik do diagnozy.
1/Wśród odpowiedzi projektowo-ofertowych daje zauważyć się kilka trendów:
 typy działań, których zdaniem ankietowanych brakuje lub których częstotliwość
jest za mała to:
Często wskazywane:

wernisaże, wystawy, w tym fotograficzne

projekcje kinowe, z naciskiem na kino letnie i plenerowe

koncerty, a szczególnie koncerty jazzowe

warsztaty manualne, np. kroju i szycia, haftowania, szydełkowania,
majsterkowania, tworzenia albumów, kolekcjonowania

różnego rodzaju warsztaty muzyczne (często wymieniane były warsztaty
gitarowe, warsztaty muzyczne i taneczne dla dzieci)
Sporadycznie wskazywane:

inne warsztaty, np. teatralne dla dorosłych, tai-chi

imprezy rozrywkowe

zajęcia sportowe

zdrowa żywność, warsztaty kulinarne, itp.

pikniki, kiermasze
Pojawiły się pomysły na nowe projekty, nieobecne w aktualnym programie CKiIO,
zarówno w formie warsztatów, np. Feng Shui, tworzenia exlibrisów, pisarstwa, jak i
innych form, np. Wieczory Narodowe, festiwale naukowe, wyprzedaże domowe,
gimnastyka rehabilitacyjna.
Często jednak odpowiadający wskazywali te zajęcia, które albo już funkcjonują, np. taichi, warsztaty teatralne dla dorosłych(w formie Teatru Otwartego), co wskazuje na słabą
niekiedy znajomość oferty Centrum, albo takie, które funkcjonują być może ze zbyt
małym natężeniem lub były kiedyś w ofercie Centrum, lecz na ogół nie zdobywały
wystarczającej popularności by mogły być kontynuowane, np. szachy. Nie należy więc
traktować powyższych sugestii w kategoriach reprezentatywności. Mogą być one co
najwyżej sugestią czy ogólnym kierunek wspierającym dalsze prace nad programem
CKiIO.
- grupą, dla której oferta jest zdaniem części odpowiadających za mała i powinna
zostać wzbogacona są głównie dzieci i młodzież, a rzadziej dorośli
2/Propozycje infrastrukturalne
 bardzo często pojawiały się postulaty o poprawienie stanu infrastruktury
lokalowej czy otoczenia CKiIO,np. zbudowanie profesjonalnej sceny, jej
zadaszenie, poszerzenie przestrzeni sali widowiskowej(balowej),jak też
powstanie nowych ramp na skateparku
 część pomysłów dotyczyła poprawienia wygody użytkowania Centrum np.
poprzez oświetlenie drogi wiodącej do Pałacyku Kasyno.
4/Inne propozycje :
1. W tej kategorii należy wyróżnić jako istotne propozycje dotyczące przestrzeni
publicznej:
 pojawiły się pomysły na nowe zagospodarowanie przestrzeni miejskiej, przede
wszystkim parku znajdującego się w bezpośrednim otoczeniu CKiIO, np.:
park rzeźb, naukowo-badawczy plac zabaw, ekologiczny ogródek, zajęcia sportowe w
parku, wystawy w przestrzeni
2. Pojawiły się również postulaty porządkowe, dotyczące ograniczenia głośności w
trakcie koncertów.
3. Pozostałe rodzaje propozycji dotyczyły promocji działań i imprez:
 niektórzy odpowiadający wskazywali na konieczność lepszej promocji i
poprawienia widzialności imprez i działalności CKiIO.
W dość dużym zakresie odpowiedzią Centrum na pomysły i postulaty mieszkańców,
szczególnie infrastrukturalne, jest realizowany właśnie remont budynku przy ul.
Świerkowej 1. Dzięki niemu poprawi się dostępność i jakość korzystania z oferty a także
otoczenie CKiIO.
4. Spotkania konsultacyjne
W ramach projektu odbyły się dwa duże i szereg mniejszych spotkań ze społecznością
lokalną:
1) spotkanie z członkami Uniwersytetu Otwartego Pokolenia
2) spotkanie z seniorami ze Związku Emerytów
3) spotkanie z młodzieżą
4) spotkanie z przedstawicielami lokalnych organizacji pozarządowych
5) spotkanie z matkami i kobietami w zainteresowanymi rozwojem osobistym i hand
made.
6) spotkanie z przedstawicielami Środowiskowego Domu Samopomocy udzielającego
wsparcia osobom niepełnosprawnym umysłowo
7) otwarte spotkanie konsultacyjne na temat zasad konkursu Inicjatywy Lokalne.
Spotkania z przedstawicielami poszczególnych grup miały charakter informacyjnokonsultacyjny. Przedstawiciele CKiIO przekazywali informacje na temat możliwości
podjęcia się realizacji projektów w ramach konkursu wspieranego przez Narodowe
Centrum Kultury. W drugiej części spotkania rozmowa skupiała się na potencjalnych
pomysłach na działania danej grupy. Zbierane uwagi i sugestie służyły do zbudowania
regulaminu oraz formularza wniosku konkursowego.
Dodatkowo pierwsze spotkanie miało na celu skonsultowanie z członkami Otwartego
Uniwersytetu Pokolenia treści ankiet oraz sprawdzenie czy nie posiadają pomysłów,
które mogłyby zostać zrealizowane w ramach projektu.
Najważniejszy wniosek ze spotkania dotyczył możliwości dalszej pracy ze
środowiskiem aktywnych seniorów w próbach dotarcia do grup wykluczonych. Część
obecnych na spotkaniu osób wyraziła zainteresowanie próbą „uruchomienia”
mieszkańców dotychczas nie korzystających z oferty CKiIO. Dodatkowo kilka osób
zainteresowało się możliwością zrealizowania projektu w ramach konkursu „Inicjatywy
Lokalne”. Liczne pomysły zgłaszane przez słuchaczy Uniwersytetu Otwartego przełożyły
się ostatecznie na tylko jeden wniosek złożony w konkursie ( Malowane na jedwabiu).
Być może wynika to z faktu, że osoby starsze stanowiące większość w tej grupie
przyzwyczajone są do bardziej tradycyjnego modelu uczestnictwa w kulturze i nie są
przyzwyczajone do działania metodą projektu.
Dużo mniej aktywną grupę stanowią członkowie Związku Emerytów, zgłaszane przez
nich pomysły dotyczyły głównie ich siedziby (problemy bytowe) i projektów, które nie
angażują mieszkańców, a dotyczą jedynie samych zainteresowanych (np. wycieczki). Nie
został złożony żaden wniosek przez tę grupę.
Na spotkanie z młodzieżą przybyły 2 grupy zainteresowane projektami muzycznymi –
hip-hopowymi i rockowymi. Ostatecznie został zgłoszony projekt hip-hopowy.
Spotkanie z kobietami zainteresowanymi rozwojem osobistym i hand – made
zaowocowało 2 zgłoszonymi do konkursu projektami.
Ostatnie spotkanie – z przedstawicielami wszystkich środowisk i grup społecznych
pełniło funkcję konsultacji proponowanego przez Centrum trybu konkursowego
przyznawania dotacji. Bazą do opracowywanego wniosku i regulaminu były te z
poprzedniego konkursu minigrantowego Centrum – „Pomysł się liczy”. Uczestnicy
spotkania mieli możliwość zapoznania się z przygotowanym przez CKiIO projektem
regulaminu konkursu oraz wniosku konkursowego i wyrażenia swoich opinii i dyskusji
oraz głosowania przy ustaleniu maksymalnej wysokości dotacji. W drugiej części
spotkania przedstawiciele poszczególnych grup opowiadali o swoich projektach. Była to
okazja do urealnienia swoich planów oraz skonfrontowania ich z diametralnie różnymi
grupami społecznymi (np. hip-hopowcy i seniorzy). Dzięki temu projekty mogły być
adresowane do szerszego grona odbiorców, co na etapie realizacji sprzyjać może ich
integracyjnemu charakterowi.
Odniesienie do Strategii Rozwoju CKiIO na lata 2011-2015
Celem diagnozy było między innymi skonfrontowanie założeń Strategii Rozwoju
Centrum Kultury i Inicjatyw Obywatelskich ze stanem obecnym. Ten stworzony w 2011
roku dokument określa cele, kierunki i metody działania CKiIO aż do roku 2015.
Diagnoza stała się więc okazją do sprawdzenia stanu „w pół drogi ”.
W toku opracowywania Strategii wskazano na szanse i zagrożenia dla rozwoju kultury
w Podkowie Leśnej. Warto odnieść się do najważniejszych z nich przy okazji
tworzenia Diagnozy.
Szanse:
1/duża liczba istniejących w Podkowie instytucji kultury i inicjatyw kulturalnych
realizowanych przez różne podmioty.
Stan obecny: od momentu powstania Strategii Centrum wzmocniło współpracę
zarówno z grupami nieformalnymi, organizacjami pozarządowymi, jak i instytucjami
wskazanymi w strategii, np. szkołami, co pozwoliło na wspólną realizację szeregu
projektów (np. Włącz mnie, EDD, Festiwal Otwarte Ogrody).
2/kulturalni mieszkańcy – wiele domów to swojego rodzaju „domy kultury” , w
których się muzykuje, dyskutuje, recytuje, tworzy...
Stan obecny: Najlepszym przykładem współdziałania z mieszkańcami jest Festiwal
Otwarte Ogrody, który dalej rozwijany stał się tradycyjnym już elementem sceny
kulturalnej miasta. Podczas corocznej koordynacji Festiwalu przez Centrum rozwinęła
się współpraca z szeregiem osób, które nie pojawiają się na co dzień w CKiIO. Okazją
do wspólnego działania stają się projekty Centrum (np. Europejskie Dni Dziedzictwa),
ale także projekty własne mieszkańców.
3/artyści, twórcy – mieszkańcy Podkowy i okolic.
Omówienie: CKiIO przy okazji wdrażanych projektów, zaprasza do współpracy także
tych, którzy posiadają unikatowe zdolności i wiedzę. Dzięki temu kapitał społeczny i
kulturalny Podkowy staje się szerzej znany. Wśród przykładów na takie działania
znajdują się m.in. Filharmonia Dziecięca z udziałem lokalnych artystów-muzyków, czy
Światło na Młodych promujące debiutantów. Projekty te były często wymieniane w
zrealizowanym badaniu ankietowym.
4/angażowanie mieszkańców (wraz z ich „terytorium”) – np. nowy właściciel
zabytkowej willi „AIDA” chce współpracować z CKiIO (udostępnianie willi na
koncerty, spotkania literackie itp.).
Stan obecny: Udostępnienie własnego domu lub ogrodu na potrzeby projektów
kulturalnych stało się swego rodzaju pozytywnym podkowiańskim snobizmem. Projekty
mogą być dzięki temu realizowane w miejscach o wysokiej wartości historycznej i
nowych dla mieszkańców, co skutkuje dużym zainteresowaniem publiczności oraz
pozyskaniem nowych uczestników wydarzeń kulturalnych, którzy z różnych względów
nie biorą udziału w działaniach w siedzibie Centrum. Najlepszym przykładem jest
wspomniana willa AIDA. Odbywające się tam wydarzenia artystyczne inicjowane przez
CKiIO i lokalne stowarzyszenia cieszą się zainteresowaniem mieszkańców i wysoką
frekwencją.
5/imprezy “flagowe” Podkowy np. Festiwal Otwarte Ogrody, Filharmonia Dziecięca w
Pałacyku, Autosacrum budujące wizerunek i promujące nasze miasto.
Stan obecny: Wspomniane imprezy (poza Autosacrum, nie realizowanym przez CKiIO)
zgodnie z wynikami badania ankietowego, okazały się być rozpoznawalne zarówno
wśród mieszkańców jak i poza Podkową. Stały się one marką, która przyciąga osoby z
okolicznych i dalszych miejscowości.
Zagrożenia
1/część mieszkańców nie uczestniczy w kulturze – traktują Podkowę jak sypialnię.
Stan obecny: Wspomniana w Strategii grupa mieszkańców, głównie nowych i o wysokim
statusie materialnym, dalej w niedużym stopniu korzysta z oferty Centrum. Zgodnie z
opiniami pracowników problemem są aspiracje tej grupy. W doborze oferty kulturalnej
kieruje się ona bardziej poziomem prestiżu aniżeli dostępnością w sensie czasowym lub
finansowym. Jej reprezentanci wolą skorzystać z oferty instytucji warszawskich, co
związane jest z dodatkowymi kosztami, aniżeli z oferty lokalnej. Bywają oni jedynie
sporadycznie na koncertach bardziej znanych wykonawców czy seansach filmowych. Nie
wzięli oni również udziału w Konkursie na inicjatywy Lokalne.
2/brak dopływu „nowych uczestników” życia kulturalnego.
Stan dzisiejszy: Zmiana metody działania na model partycypacyjny, realizowany m.in.
poprzez konkursy minigrantowe (2 edycje konkursu „Pomysł się liczy” - w 2012 i 2013
r. oraz kolejna tura związana z niniejszym programem) sprzyja włączaniu grup
nieformalnych i mniej aktywnych do wspólnego budowania programu i przyniosła
ożywienie w funkcjonowaniu Centrum. Przyciąga ono nowych ludzi, którzy stają się z
odbiorców twórcami tego co się w nim dzieje. Oferta staje się „bliższa” a członkowie
społeczności i grup dotychczas nieaktywni sami stają się odpowiedzialni za to co dzieje
się wokół nich i w Centrum. Do przyciągnięcia nowych grup przyczyniają się też projekty
mające wymiar społeczny. Wśród grup zaktywizowanych w ostatnim czasie warto
wymienić chociażby uchodźców z okolicznego ośrodka (projekt Włącz mnie – sąsiedztwo
wielokulturowe), młode matki (projekt Uziemione) czy młodych reprezentantów
subkultur hip-hopowych i rockowych (m.in. Podkowa Freestyleśna, Akademia
Umiejętności Muzycznych).
Spotkania konsultacyjne pokazały, że grupy dotychczas mało aktywne chętnie korzystają
z proponowanych im narzędzi aktywizacyjnych. Jednocześnie pracownicy Centrum są
postrzegani jako przyjaźni i wspierający w staraniach poszczególnych grup w ich planach
i aktywnościach. Centrum stało się naturalnym sojusznikiem oddolnych inicjatyw
poprzez współpracę merytoryczną, udostępnienie swojej infrastruktury czy wsparcie
finansowe.
Pewną trudnością okazało się włączenie w działalność Centrum grup aktywnych
zawodowo czy edukacyjnie (młodzież i studenci). Pomimo sukcesów w postaci cyklu
„Podkowa Freestyleśna” czy „Akademia Umiejętności Muzycznych”, nadal duża grupa
młodzieży nie korzysta w pełni z oferty Centrum, co znalazło również odzwierciedlenie w
ankietach. Mieszkańcy pracujący i młode matki z kolei wskazywali na brak wolnego
czasu, co uniemożliwia im korzystanie z oferty kulturalnej Podkowy Leśnej.
Odpowiedzią Centrum mogą być działania dopasowane czasowo do możliwości tej grupy
społecznej.
Skutecznym mechanizmem, który pozwolił Centrum na lepsze dotarcie do
poszczególnych grup mieszkańców było wyspecjalizowanie się pracowników w
projektach dedykowanych dla określonych grup, pod kątem ich umiejętności, ale także
zainteresowań. Dzięki takiej specjalizacji możliwe było nawiązanie lepszego z nimi
kontaktu i rozszerzenie programu działania o faktycznie niezbędne elementy.
Cel strategiczny dotyczący rozwoju infrastruktury i „zbliżanie” jej do potrzeb
mieszkańców jest w trakcie realizacji. Odbywający się właśnie remont starej siedziby
(dawnego MOK-u) umożliwi poprawienie obecnego stanu rzeczy.
3/ zmniejszone środki budżetowe.
Stan obecny: Wdrożona w ostatnich latach praca metodą projektu pomogła w
częściowym rozwiązaniu tego problemu. Najczęściej udaje się pozyskać na dany projekt
dofinansowanie zewnętrzne, które neutralizuje problem braków finansowych Centrum.
Związanie się z dość niestabilnym trybem konkursowym tworzy inne zagrożenie: pracy
od projektu do projektu, bez możliwości kontynuacji, w sytuacji nie uzyskania dotacji
zewnętrznej. Przykładem może być całoroczny projekt integracyjny z uchodźcami, który
nie mógł być kontynuowany w kolejnym roku, mimo rozbudzonych oczekiwań
uczestników, ze względu na brak możliwości dofinansowania.
Konkurs na inicjatywy grup nieformalnych i organizacji pozarządowych.
1/Forma wyłonienia najciekawszych inicjatyw oddolnych:
W związku z tym, że mieszkańcy Podkowy mieli już okazję zapoznać się z
partycypacyjnym modelem uczestnictwa w kulturze, gdyż dwukrotnie w ostatnich 2
latach mogli wziąć udział w konkursie mninigrantowym ( „Pomysł się liczy!”) oraz
zrealizować swoje pomysły na działania kulturalne, naturalne wydawało się wyłonienie
najciekawszych kulturalnych inicjatyw oddolnych w tej samej formie.
2/ Przebieg i wyniki konkursu:
W trakcie spotkań z grupami mieszkańców pojawiło się w sumie kilkanaście pomysłów
na różnorodne działania. Ostatecznie jednak do konkursu aplikowało 6 wniosków – 5
zgłoszonych przez grupy nieformalne i 1 zgłoszony przez organizację pozarządową.
Pomysły na działania pochodziły z różnorodnych środowisk: młodzieży zainteresowanej
hip-hopem, osób starszych zainteresowanych lokalnym dziedzictwem kulturowym i
sztuką, grupy międzypokoleniowej uprawiającej rękodzieło, grupy kobiet pasjonujących
się śpiewem białym jak również pasjonatów teatru ruchu, czy ze środowiska związanego
z osobami niepełnosprawnymi intelektualnie.
Wszystkie projekty znalazły uznanie Komisji Konkursowej, jako spełniające wszystkie
(poniższe) kryteria konkursu:

zakładają współdziałanie z mieszkańcami, dzięki któremu możliwe jest osiąganie
celów o charakterze dobra wspólnego

wynikają z konkretnych potrzeb

mają jasno określony cel, dobrze zaplanowane działania, mierzalne rezultaty i
rozsądne koszty realizacji

przewidują takie działania, które będą kierowane do określonej grupy
odbiorców, a jednocześnie będą służyć całej społeczności

będą realizowane wspólnymi siłami mieszkańców i instytucji życia lokalnego

będą umiejętnie i w sposób przemyślany angażowały zasoby lokalne - naturalne,
społeczne, ludzkie i finansowe.
Ponadto Konkurs zakładał preferencje dla projektów zgłoszonych przez grupy
nieformalne oraz projektów o wysokim walorze społecznym, tzn. angażujące
środowiska dotąd mało aktywne, dotyczące osób wykluczonych lub miejsc
zaniedbanych albo mające za cel ochronę lokalnego dziedzictwa.
Zdecydowana większość zgłoszonych inicjatyw, wybranych następnie przez Komisję
Konkursową, realizuje aktywny model uczestnictwa w kulturze (poprzez
zorganizowanie i udział w warsztatach, spektaklu, koncercie, nagranie płyty, aranżację
wystawy). Program „Inicjatywy lokalne 2013” da więc możliwość ekspresji twórczej
znaczącej grupie mieszkańców miasta, a także korzystających z oferty CKiIO
mieszkańców sąsiednich miejscowości.
Należy podkreślić, że zgłoszone na konkurs projekty oddolne odpowiadają w dużym
stopniu na postulaty i pomysły zgłaszane przez mieszkańców w ankietach, na
spotkaniach konsultacyjnych i do dream-boxa:
 2 projekty (Malowane na jedwabiu, Makatka na latka) dotyczą warsztatów
manualnych, które często pojawiały się w odpowiedziach
 1 projekt zakłada zorganizowanie wernisażu wystawy (Malowane na jedwabiu), o
co postulowano w odpowiedziach

1 projekt (Leśny rap) adresowany jest i wzbogaca ofertę dla młodzieży, która nie
rzadko nie jest usatysfakcjonowana ofertą i w programem CKiIO

2 projekty (W śpiewie moc, Makatka na latka) zgłoszone zostały przez kobiety
aktywne zawodowo, które wskazują na brak czasu w korzystaniu z oferty, a
współtworząc projekt będą miały wpływ na terminy realizacji działań

1 projekt (Kultura bez barier) integruje z mieszkańcami grupę mało obecną,
mającą utrudniony dostęp do kultury – osoby niepełnosprawne. Na potrzebę
takiej integracji i propozycji dla tej grupy wskazywali Uczestnicy Uniwersytetu
Otwartego podczas spotkania konsultacyjnego.
Wnioski i rekomendacje wynikające się z przeprowadzonych badań ankietowych,
giełdy pomysłów (dream- boxa) i spotkań z mieszkańcami
1. Jak wynika z przeprowadzonych badań, większość osób uczestniczących w
imprezach i innych formach działalności CKiIO to kobiety i osoby starsze, a grupą
ciągle najmniej zorientowaną w programie CKiIO i najmniej usatysfakcjonowaną
pozostaje młodzież. Należy zatem zastanowić się nad takim przeprofilowaniem
działalności i programu Centrum, aby przyciągnąć w równym stopniu męską część
populacji i osoby aktywne zawodowo, a także lepiej docierać do osób młodych i
odpowiadać na ich oczekiwania. Być może należy w tym celu przeprowadzić jeszcze
pogłębione badania oczekiwań tej grupy.
2. Wobec widocznego odsetka odpowiedzi wskazujących na niedostateczną
informację i słabą widoczność promocji, trzeba przemyśleć strategię komunikacji z
mieszkańcami, tak aby trafiać do większego grona odbiorców.
Być może, w kontekście stosunkowo gorszego stopnia dotarcia do młodzieży, należy
położyć większy nacisk na promocję poprzez szkoły i portale społecznościowe
popularne wśród młodzieży.
3. Nieco gorzej niż pozostałe, na ogół pozytywnie ocenione elementy działalności
(innowacyjność, ciekawa oferta, miła atmosfera, przyjazne terminy imprez) ocenione
zostało dopasowanie oferty do oczekiwań. Stosunkowo często wskazywano także na
zbyt małą ilość tradycyjnych form działania, takich jak kino, koncerty, wernisaże i
wystawy. Dlatego realizując wartościowe skądinąd projekty społeczne, skierowane do
grup mniej widocznych czy mających trudniejszy dostęp do kultury (jak np. uchodźcy), a
także formy aktywnego uczestnictwa, ze względu na swoją specyfikę mniej masowe
(np. wyspecjalizowane warsztaty, gry miejskie), na które położony był większy nacisk w
ostatnich latach, nie należy też zapominać o tradycyjnych formach działań
kulturalnych. W tym celu trzeba starać się zapewnić bogatszy program koncertów,
wystaw, wernisaży, pokazów filmowych. Tym bardziej, że istniejące wcześniej cykle,
szczególnie koncertowe, wytwarzały swoisty nawyk udziału w nich, sprzyjając integracji
społeczności lokalnej przez kulturę.
4. Należy kontynuować partycypacyjny model uczestnictwa w kulturze – poprzez
konkursy minigrantowe i in. formy, gdyż integruje on społeczność lokalną wokół domu
kultury i przynosi wymierne korzyści mieszkańcom, poprawiając jednocześnie jakość
działania naszej instytucji i wpływając pozytywnie na jej postrzeganie.