Prawa autorskie i prawa pokrewne w działalności szkół artystycznych

Referat – sprawozdanie ze szkolenia dla kadry kierowniczej oraz nauczycieli szkół i placówek artystycznych zorganizowanego przez CENSA Szkolenie odbyło się 09.01.2010r. w siedzibie CENSY w Warszawie, a jego tematem były „Prawa autorskie i prawa pokrewne w działalności szkół artystycznych”. Szkolenie składało się z 3 modułów prowadzonych przez p. Rafała Golata. Zagadnienia poruszone na spotkaniu dotyczyły zasad ogólnych prawa autorskiego i praw pokrewnych. Omówiona została istota utworów i artystycznego wykonania, przedmiotów praw pokrewnych oraz praw do nich. Na podstawie artykułów ustawy z dnia 4 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych wyjaśnione zostały zasady, komu przysługują prawa (tzw. podstawy ustawowe i umowne) oraz zasady i zakres ochrony praw artysty i związane z tym wygasanie praw, dozwolony użytek, roszczenia i kary. Zagadnienie specyfiki formalnej twórczości artystycznej dotyczyło szczególnych uwarunkowań i aspektów ochrony twórczości muzycznej oraz umowy w sprawie rozpowszechniania wizerunku. Najistotniejsze i najciekawsze punkty z poradnika na temat prawa autorskiego w praktyce szkół artystycznych na podstawie w/w ustawy: ‐ istnieją dwa przedmioty ochrony dla osoby prowadzącej działalność artystyczną – utwór i artystyczne wykonanie ‐ wspólna cecha tych przedmiotów ochrony to ich niematerialny charakter. Stanowią one dobra prawne chronione prawem, ale o ich istocie decyduje nie element materialny, rzeczowy, lecz intelektualny, artystyczny. Z tego też powodu nie należy mylić artystycznego wykonania utworu z ich materialnymi nośnikami (książki, płyty, itp.) ‐ powstanie utworu lub jego artystyczne wykonanie prowadzi do automatycznego powstania praw autorskich lub pokrewnych do niego ‐ prawa osobiste teoretycznie nie są ograniczone w czasie, prawa majątkowe natomiast są ograniczone w czasie. Ich wygasanie następuje z upływem siedemdziesięciu lat od końca roku, w którym zmarł twórca, lub pięćdziesiąt lat od końca roku, w którym zostało ustalone konkretne artystyczne wykonanie ‐ utwory i artystyczne wykonania mogą być przedmiotem cywilnoprawnego obrotu (związana z tym zmiana podmiotu uprawniona do dysponowania nimi) – forma umowy ‐ prawo własności jest „wieczne”, prawo do rozporządzania utworami czy też artystycznymi wykonaniami jest ograniczone czasowo ze względu na wygasanie praw autorskich ‐ w praktyce szkół artystycznych podstawowe znaczenie mają utwory plastyczne i muzyczne co związane jest z tym, że szkoły tego typu kształcą uczniów przede wszystkim w zakresie plastyki i muzyki ‐ w przypadku utrwalania cudzego wizerunku, mamy do czynienia z dwoma rodzajami uprawnień – osobistego i praw autorskich autora fotografii utrwalającego konkretny wizerunek ‐ obok utworów muzycznych chronionych prawami autorskimi istnieją jeszcze (należące do tej samej kategorii) utwory słowno‐muzyczne (wyodrębnione przedmioty ochrony – tekst słowny i muzyka skomponowana do tekstu) ‐ kopiowanie nut dla celów edukacyjnych jest formalnie dopuszczalne ‐ kserowanie utworów dokonywane przez biblioteki szkolne nie zostało dopuszczone ‐ korzystanie na zajęciach dydaktycznych z nagrań utworów w formacie mp3 (ściągniętych z Internetu) nie jest dopuszczone, gdyż format mp3 służy do wymiany plików muzycznych jedynie przez prywatnych użytkowników, ponadto nagrania ściągnięte z Internetu mogą być chronione prawami autorskimi ‐ nagrania występów uczniów mogą być udostępnione w Internecie za zgodą uczniów (lub rodziców), gdyż wykonania artystyczne uczniów są objęte prawami pokrewnymi ‐ korzystanie z materiałów dydaktycznych opracowanych przez innego nauczyciela nie jest dozwolone, chyba, że nauczyciel, który opracował te materiały wyrazi zgodę na ich wykorzystanie, np. poprzez kserowanie ‐ nauczyciel może kserować dla uczniów fragmenty opracowań ściągniętych z Internetu lub zaczerpniętych z książki, gdyż te formy publikacji należą to utworów rozpowszechnionych, dopuszczonych do celów dydaktycznych Opracowanie: Joanna Sławińska‐Kurdziel, nauczyciel PSM I i II st. im. F. Chopina w Opolu