Wsparcie rozwoju polskiego przemysłu obronnego

Warszawa, …. Czerwca 2014 r.
MINISTRSWO OBRONY NARODOWEJ
SEKRETARZ STANU
PRZEWODNICZĄCY
RADY SEKRETARIATU METALOWCÓW
NSZZ „Solidarność”
Pan Bogdan SZOZDA
ul. Floriana 7/127
40-286 Katowice
Fax: (032) 253 -87 -23
Dotyczy: wsparcia rozwoju polskiego przemysłu obronnego
Szanowny Panie Przewodniczący,
W odpowiedzi na pismo nr wych. SM/1/W/17/201 z dnia 07.05.2014 r. skierowane do Prezesa
Rady Ministrów w sprawie wsparcia przez państwo rozwoju polskiego przemysłu obronnego, w
imieniu Ministra Obrony Narodowej informuję, że resort obrony narodowej, chociaż bezpośrednio nie
odpowiada za kształtowanie polityki przemysłowej państwa, prowadzi wiele działań (bądź
współuczestniczy w ich realizacji) mających istotne znaczenie dla poprawy kondycji przedmiotowego
sektora gospodarki.
I. Realizacja planu modernizacji technicznej (PMT)
Siły Zbrojne RP są podstawowym klientem polskiego przemysłu obronnego. Gwarantem
ciągłości procesu modernizacji technicznej SZ RP (czyli zamówień ze strony resortu obrony
narodowej) jest przyjęty wskaźnik 1,95% PKB (ostatnio pojawiły się deklaracje o jego zwiększeniu do
2% PKB) na finansowanie przedsięwzięć związanych z obronnością państwa. Taki poziom
finansowania SZ RP umożliwił zaplanowanie w latach 2013 – 2022 na modernizację techniczną
środków finansowych w wysokości ok. 139 mld zł. Taki poziom budżetu pozwala na realizację
ogromnie ważnych dla Sił Zbrojnych RP programów modernizacyjnych ustanowionych w 2009r.
Dodatkowo z inicjatywy Prezydenta RP w 2012 r. w ustawie o zamianie ustawy o przebudowie i
modernizacji technicznej oraz finansowaniu Sił Zbrojnych RP wprowadzono zapisy dodatkowo środki
gwarantujące środki budżetowe na wyposażenie Sił Zbrojnych RP w środki obrony przeciwrakietowej
w ramach systemu obrony powietrznej. Jednocześnie należy dodać, że analiza wydatków z lat
ubiegłych wskazuje, że około 70% zamówień armii lokowanych jest w przemyśle krajowym.
Przytoczone dane pozwalają sądzić, że do roku 2022 resort obrony narodowej będzie
podstawową instytucją finansującą rozwój krajowego potencjału obronnego.
II. Dostosowanie uwarunkowań prawnych w zakresie pozyskiwania SpW dla SZ RP do
wymogów UE.
W związku z wejściem w życie od lipca 2012 roku Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i
Rady nr 2009/81/WE z 13 lipca 2009 r. w sprawie koordynacji procedur udzielania niektórych
zamówień na roboty budowlane, dostawy i usługi przez instytucje lub podmioty zamawiające w
dziedzinach obronności i bezpieczeństwa i zmieniająca dyrektywy 2004/17/WE i 2004/18/WE
(Dyrektywa obronna), Polska dokonała transpozycji tej dyrektywy do polskiego prawodawstwa
wewnętrznego ustawą z dnia 12 października 2012 r. zmieniającą polska ustawę – Prawo zamówień
publicznych.
Na podstawie delegacji wynikającej ze zmienionej ustawy Prawo zamówień publicznych,
Rada Ministrów wydała rozporządzenie z dnia 12 lutego 2013 w sprawie trybu postepowania w
zakresie oceny występowania podstawowego interesu bezpieczeństwa państwa, zgodnie z którym
oceny występowania podstawowego interesu bezpieczeństwa państwa dokonuje minister kierujący
działem administracji rządowej, któremu jednostka organizacyjna będąca zamawiającym podlega lub
jest przez niego nadzorowana.
W związku z wejściem ww. rozporządzenia w resorcie obrony narodowej w 2013 r. zostały
opracowane dwie decyzje:
a) decyzja nr 112/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 24 kwietnia 2013 r. w sprawie
szczegółowego trybu postępowania w zakresie przygotowania materiałów i wniosków o
dokonanie oceny występowania podstawowego interesu bezpieczeństwa państwa, zgodnie z
którą ustanowiono Zespół ds. wypracowania rekomendacji występowania podstawowego
interesu bezpieczeństwa państwa (dalej: „Zespół”);
b) decyzja nr 118/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 25 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad
i trybu udzielania w resorcie obrony narodowej zamówień w dziedzinie obronności i
bezpieczeństwa, określającą szczegółowy tryb postępowania w resorcie obrony narodowej w
zakresie przygotowania materiałów i wniosków o dokonanie oceny występowania
podstawowego interesu bezpieczeństwa państwa przez Ministra Obrony Narodowej.
Opierając się na jednorocznych doświadczeniach z prac Zespołu do spraw wypracowania
rekomendacji występowania podstawowego interesu bezpieczeństwa państwa w resorcie obrony
narodowej, w miejsce decyzji Nr 112/MON, wprowadzona została decyzją nr 92/MON Ministra
Obrony Narodowej z dnia 21 marca 2014 r. w sprawie szczegółowego trybu postępowania w zakresie
kwalifikowania zamówień i oceny występowania podstawowego interesu bezpieczeństwa państwa
nowa, udoskonalona procedura dokonywania oceny występowanie podstawowego interesu
bezpieczeństwa państwa.
Przedmiotowa decyzja Nr 92/MON porządkuje proces identyfikowania, kwalifikowania i
oceny zamówień w zakresie występowania podstawowego interesu bezpieczeństwa państwa, co
skutkuje wyłączeniem ich z ustawy Prawo zamówień publicznych. Procedury określone decyzją
wyraźnie rozdzielają proces kwalifikowania zamówień i opracowywania uzasadnień od oceny
uzasadnień i przygotowania rekomendacji Ministrowi Obrony Narodowej. Takie podejście skupia
wysiłek zaangażowanych komórek i instytucji resortu obrony narodowej na istotnych zamówieniach,
co zdecydowanie przyspieszy proces oceny i konsekwencji znacząco poprawi efektywność systemu
zaopatrywania Sił Zbrojnych RP. Proponowane regulacje zapewniają również prawidłowe stosowanie
przepisów zawartych w art. 346 traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE)
W procesie kwalifikowania zadań do wyłączenia z przepisów ustawy Prawo zamówień
publicznych z uwagi na występowanie podstawowego bezpieczeństwa państwa, Polska musi
uwzględnić przepisy i norm prawa wspólnotowego oraz kierować się wytycznymi Komisji
Europejskiej zawartymi w Komunikacie interpretacyjnym dotyczącym stosowania art. 296 Traktatu
Wspólnotowego (obecnie art. 246 TFUE) i w notach wyjaśniających Dyrekcji Generalnej ds. Rynku
Wspólnotowego i Usług oraz orzeczeniami Europejskiego Trybunału sprawiedliwości. Brak właściwej
kwalifikacji i uzasadnień zadań ze względu na podstawowy interes bezpieczeństwa państwa może
prowadzić nie tylko do nałożenia na Polskę kar finansowych za niewłaściwe stosowanie prawa
unijnego, ale również do unieważnienia postępowań lub rozwiązania zawartych umów.
W kontekście powyższych uregulowań prawnych istotne jest podejmowanie racjonalnych
decyzji godzących realizacje PMT z oczekiwaniami Sił Zbrojnych RP w zakresie utrzymania i
ustanawiania potencjału przemysłu obronnego dla wsparcia produkcji, rozwoju i cyklu życia SpW.
III. Zabezpieczenie potrzeb SZ RP na czas W.
Resort obrony narodowej jest zainteresowany zachowaniem zdolności techniczno–
produkcyjnych podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w zakresie produkcji środków
bojowych oraz dostaw wyrobów i usług (remontu) sprzętu wojskiego będącego na wyposażeniu Sił
Zbrojnych RP.
Wobec powyższego, obok wysiłków zmierzających do zabezpieczenia potencjału ww.
podmiotów dla zapewnienia realizacji zadań i umów na potrzeby SZ RP, resort obrony narodowej
dąży do lokowania zamówień (z wykorzystaniem dopuszczalnych prawem procedur dotyczących
zabezpieczenia interesów państwa, zwłaszcza w kontekście znowelizowanej ustawy Prawo zamówień
publicznych, uwzgledniającej zapisy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/81/WE) w
tych podmiotach, które umożliwiają bezpośrednie dedykowanie tych zamówień do przedsiębiorstw
polskiego przemysłu obronnego. Takie postepowanie pozytywnie wpływa również na sprawną
realizację zadań z obszaru Programu Mobilizacji Gospodarki (PMG) zabezpieczając jednocześnie
ciągłość dostaw wyrobów i usług we wszystkich stanach gotowości obronnej państwa.
Nadmienić należy, że w zakresie zamówień na usługi dotyczące dostaw oraz remontu sprzętu
wojskiego istotnego dla bezpieczeństwa RP uwzględnia się m.in.:
a) realizację przez przedsiębiorców zadań obronnych polegających na utrzymaniu mocy
produkcyjnych i remontowych niezbędnych do realizacji zadań wynikających z PMG;
b) świadczenie usług w zakresie sprzętu wojskiego na potrzeby obronne państwa również w
warunkach ograniczonych dostaw.
Osiągnięcie zakładanych celów w przedmiotowym zakresie realizuje się m.in. poprzez nadzór
i kontrolę nad organizowaniem przygotowań obronnych przedsiębiorców o szczególnych znaczeniu
gospodarczo – obronnym, którzy stanowią istotny element systemu zabezpieczenia zaplecza
remontowo – produkcyjnego SZ RP w wyższych stanach gotowości obronnej państwa, co ma również
bezpośredni wpływ na tempo i poziom odtwarzania zdolności bojowej wojsk.
IV. Budowa zdolności i potencjału krajowego przemysłu obronnego.
Rozwijając potencjał polskiego przemysłu obronnego należy mieć na uwadze, iż w wielu
dziedzinach możliwe jest pozyskanie stosownej wiedzy (know-how) poprzez współpracę
międzynarodową. Współpraca z kontrahentami zagranicznymi niezależnie od przyjętej formy
(kooperacja, sprzedaż udziałów, prywatyzacja), pozwala na systematyczne rozwijanie oferty,
podnoszenie jakości i osiągnie standardów dotychczas przez nas nie osiągniętych.
Warunkiem uczestnictwa zagranicznych dostawców w realizacji modernizacji technicznej SZ
RP jest deklaracja przeniesienia części produkcji i świadczenia usług z tym związanych na terytorium
RP w ramach „polonizacji” lub offsetu.
Resort obrony narodowej jest zainteresowany w szczególności pozyskaniem zdolności
obsługowo – remontowych, na wszystkich poziomach zabezpieczenia technicznego wojsk, a także
zapewnieniem rodzimym podmiotom adekwatnych mocy produkcyjnych na realizację zadań
produkcyjno–remontowych w szczególności w okresie zagrożenia bezpieczeństwa państwa i w czasie
wojny. W sposób oczywisty zwiększa to bezpieczeństwo dostaw oraz usług niezbędnych do
zabezpieczenia eksploatacji SpW.
Działania MON ukierunkowane są ponadto na angażowaniu polskich podmiotów w realizację:
a) międzynarodowych projektów i programów w ramach współpracy państw europejskich, co
postrzega się jako realny sposób utrzymania własnych niezależnych potencjałów
produkcyjnych w obliczu rosnących kosztów ich rozwoju. Dla polskich podmiotów naukowoprzemysłowych szczególnie istotny jest udział we współrealizacji projektów i programów
EDA, ESA (Europejskiej Agencji Kosmicznej) i NATO oraz udział ekspertów
przemysłowych i naukowych w pracach grup roboczych na tych forach, który jest jednym z
tradycyjnych sposobów poprawy konkurencyjności oraz pozyskania wiedzy o przyszłych
potrzebach i kierunkach w obszarze obronnym. Znaczny wymiar badawczo–technologiczny
ma również współudział w realizacji programów Komisji Europejskiej dotyczących kolejnych
Programów ramowych w zakresie pozyskiwania technologii na rzecz bezpieczeństwa i
obronności oraz programu Horyzont 2020 – programu ramowego UE w zakresie badań
naukowych i innowacji na lata 2013 – 2020.
W tym kontekście, istotną z punktu widzenia przedsiębiorstw sektora obronnego formą
współpracy międzynarodowej są konsorcja programowe lub produkcyjne, tworzone w celach
projektowania i produkcji określonych systemów uzbrojenia lub ich komponentów przez
firmy pochodzące z różnych państw.
b) dwustronnych i regionalnych inicjatyw współpracy w dziedzinie SpW. Mając na uwadze
bardzo duży wysiłek polityczny wkładany w realizację współpracy międzynarodowej,
najbardziej efektywnym jej rodzajem okazuje się współpraca bilateralna, pozwalająca na
wspólne określanie wymagań i specyfikacji dla danego obszaru współpracy tylko pomiędzy
dwoma państwami. Osiąganie porozumień z udziałem większej ilości państw również może
być efektywne, jeśli narodowe rynki i potrzeby stanowią zbyt małą skalę dla indywidualnych
działań, a zidentyfikowane synergie i wspólne założenia pozwalają podmiotom
przemysłowym na proponowanie optymalnych rozwiązań. Najświeższym przykładem
inicjowania współpracy regionalnej w obszarze SpW są inicjatywy podejmowane w ramach
Grupy V4.
V. Wzmocnienie konkurencyjności polskiego sektora obronnego.
W ramach działań wspierających rozwój i konkurencyjność krajowych podmiotów przemysłu
obronnego, MON szeroko angażuje się w prace mające na celu:
a) jak najszybsze zakończenie procesów związanych z konsolidacją podmiotów przemysłu
obronnego wokół grupy kapitałowej PGZ S.A.;
b) osiągnięcie (przy wykorzystaniu przysługujących instrumentów prawnych, w tym
wynikających ze statutu PGZ S.A.) optymalnej struktury zarządzania, zorientowanej
zadaniowo – umożliwiającej maksymalne wykorzystanie potencjału produkcyjnousługowego;
c) refundacje kosztów ponoszonych przez przedsiębiorców na realizacje zadań obronnych w
zakresie mobilizacji gospodarki na poziomie pozwalającym na utrzymanie min. 80%
sprawności technicznej SpW.
d) doskonalenie resortowego systemu pozyskiwania SpW na potrzeby SZ RP poprzez:
- stosowanie w możliwie szerokim zakresie umów wieloletnich (także 10-letnich) na dostawy
wyrobów obronnych obejmujących cały cykl życia produktów w tym modernizację
modyfikację i utylizację,
- formułowanie wymagań obronnych SpW w sposób gwarantujący równoprawne traktowanie
wszystkich dostawców wyrobów obronnych,
- wdrożenie i usprawnienie rozwiązań prawnych ułatwiających efektywne funkcjonowanie
podmiotów przemysłu obronnego w realiach otwartej konkurencji, przy założeniu, iż
udzielenie zamówień objętych zakresem dyrektywy 2009/81/WE w trybie niekonkurencyjnym
może mieć miejsce tylko w przypadku uzasadnionych wymogami ochrony podstawowych
interesów bezpieczeństwa państwa,
- uruchamianie procedur związanych z zamawianiem SpW z odpowiednim wyprzedzeniem,
- dążenie do zachowania rytmiczności zamówień na wyroby przemysłu obronnego w skali
roku, tak aby zamówienia nie koncentrowały się w IV kwartale,
- szerokie stosowanie przedpłat i zaliczek pod dostawy SpW w wysokości wynikającej z
przepisów prawa zamówień publicznych,
- Utrzymywanie kontaktów z przedsiębiorcami przemysłu obronnego w celu zapewnienia
wzajemnego przepływu informacji o możliwościach przemysłu oraz potrzebach w zakresie
wyrobów obronnych, bez ograniczania równego dostępu wszystkich zainteresowanych
podmiotów do informacji;
e) systematyczne zwiększenie finansowania w oparciu o środki NCBR praz MON, badań
naukowych i prac rozwojowych o kluczowym znaczeniu dla bezpieczeństwa i obronności
państwa, których wynikami jest zainteresowane MON, zgodnie z obszarami techniki i
technologii obronnych określonych w dokumencie pn. Priorytetowe kierunki badań w resorcie
obrony narodowej na lata 2013-2022;
f) pomoc krajowym podmiotom przemysłu obronnego w przedsięwzięciach promocyjnych
skierowanych na rynki zagraniczne poprzez:
- rozwijanie kontaktów politycznych i gospodarczych, powodujących wzrost zainteresowania
rządów innych państw zakupem produkowanego w Polsce SpW,
- rozpoznanie potrzeb potencjalnych klientów dotyczących SpW oraz specyfiki
kontraktowania w tym zakresie występującej w poszczególnych krajach, wyrażających lub
mogących wyrazić zainteresowanie importem z Polski wyrobów obronnych,
- współudział w organizowaniu misji gospodarczych, w tym z udziałem członków rządu,
mających na celu promocję polskiego SpW w krajach stanowiących potencjalne rynki zbytu,
- uwzględnianie zagadnień współpracy przemysłowo–obronnej w agendzie spotkań
dwustronnych, komitetów bądź grup roboczych, realizowanych na szczeblu ministerstw
obrony,
- zapraszanie wysokich rangą przedstawicieli Sił Zbrojnych krajów, których kontrakt dotyczy,
do złożenia wizyty w Polsce celem odbycia rozmów mogących zwiększyć szanse biorącego
udział w tym kontrakcie krajowego przedsiębiorcy,
- udzielanie pozytywnych opinii, jak i demonstrowanie potencjalnym zagranicznym
nabywcom walorów taktyczno-technicznych oferowanych w ramach przetargu przez
krajowego przedsiębiorcę określonego uzbrojenia lub sprzętu wojskowego,
- informowanie potencjalnych zagranicznych odbiorców wyrobów krajowego przemysłu
obronnego o możliwości skorzystania z polskich instrumentów wsparcia eksportu, tj.:
udzielenie kredytów rządowych (gov to gov), kredytów eksportowych przez Bank
Gospodarstwa Krajowego dla zagranicznych podmiotów zainteresowanych nabyciem
wytwarzanych w Polsce towarów i usług, dopłat do procentowania kredytów eksportowych
udzielanych przez BGK w ramach tzw. programu DOKE6, ubezpieczenia kredytów
eksportowych realizowanych przez Korporację Ubezpieczeń Eksportowych S.A.7;
g) aktywne współdziałanie z organami administracji rządowej w sprawach dotyczących
przemysłu obronnego poprzez powoływanie międzyresortowego zespołu roboczego z
udziałem organów administracji państwowej i krajowego przemysłu obronnego do spraw
identyfikacji perspektywicznych kierunków eksportowych, wspólnej strategii i skutecznej
koordynacji działań promocyjnych;
h) rozszerzenie kompetencji MON o promocję polskiego przemysłu obronnego, w celu podjęcia
bezpośrednich działań promujących krajowy przemysł obronny za granicą; m.in. poprzez
organizację stoisk narodowych z udziałem MON i przemysłu obronnego na wybranych
kierunkach zagranicznych, uzgadnianych z PIPnROK lub wynikających z interesów
podmiotów przemysłowych na danych rynkach, włącznie z finansowaniem lub częściowym
finansowaniem kosztów związanych z zakupem powierzchni wystawienniczych na potrzeby
przemysłu obronnego;
i) wdrożenie Programu Wsparcia Bezpieczeństwa Regionu (ReSAP) umożliwiającego
finansowanie nieodpłatnego przekazywania z zasobów SZ RP SpW dla odbiorców
zagranicznych oraz zakupów wyrobów przemysłu obronnego dokonywanych w polskich
podmiotach przemysłowych przez państwa regionu V4+;
j) monitorowanie przedsięwzięć związanych z wejściem w życie ustawy o zmianie ustawy o
niektórych umowach kompensacyjnych zawieranych w związku z umowami dostaw na
potrzeby obronności i bezpieczeństwa państwa, dostosowującej przepisy dotychczasowej
ustawy offsetowej do wymogów prawa Unii Europejskiej oraz wykorzystanie zawartych w
niej mechanizmów do unowocześnienia produkcji, remontów i modernizacji SpW
produkowanego lub obsługiwanego w Polsce;
k) określenie ram instytucjonalno-prawnych pozwalających na transfer technologii wojskowych
do sektora cywilnego oraz działań ograniczających bariery dla tego transferu;
l) utrzymywanie stałych kontaktów pomiędzy wojskiem, nauką i przemysłem (konferencje,
seminaria, spotkania itp.) mających na celu lepsze zrozumienie wzajemnych oczekiwań w
zakresie:
- długoterminowych potrzeb Sił Zbrojnych RP;
- zwiększenia aktywności przedsiębiorców w zakresie rozwoju produkcji i sprzedaży
wyrobów obronnych, przy wykorzystaniu możliwości, jakie daje współpraca z partnerami
zagranicznymi w dziedzinie kapitału, technologii, produktów, kooperacji przemysłowej i
rynku zbytu,
- dywersyfikowania i uatrakcyjniania oferty rynkowej obejmującej cały cykl życia wyrobów
obronnych, zwłaszcza w zakresie wyrobów nowoczesnych, a także pod względem warunków
dostaw,
- dostosowania potencjału produkcyjnego oraz badawczo-rozwojowego przemysłu obronnego
do potrzeb odbiorców krajowych oraz możliwości eksportowych,
- lepszego rozpoznania potrzeb głównych kontrahentów w zakresie SpW wykorzystania w
pełni dostępnych instrumentów prawnych i finansowych, którymi dysponują organy
administracji rządowej, a także funduszy zagranicznych (w tym zwłaszcza z UE) w celu
realizacji badań naukowych i prac rozwojowych oraz wdrażania nowoczesnych produktów,
- aktywniejszego włączania się w międzynarodowe programy badań naukowych i prac
rozwojowych oraz programy produkcyjne, realizowane pod auspicjami UE i NATO, również
z własnej inicjatywy.
Wiele z wymienionych działań przynosi już wymierne efekty, inne natomiast wymagają
dalszych prac oraz zaangażowania wszystkich zainteresowanych stron.
W imieniu Ministra Obrony Narodowej deklaruję, że resort obrony narodowej będzie
konsekwentnie zmierzał do wypełnienia wszystkich postawionych przed sobą zadań.
Z poważaniem
Czesław Mroczek