Czym jest rak nerki z przerzutami?

Informacje dla pacjentów
5
3
Język polski
Rak nerki z przerzutami
Podkreślone słowa znajdują się w słowniczku.
Nowotwory nerek mogą rozsiewać się do innych
narządów lub poza regionalnych (odległych) węzłów
chłonnych. Stan taki nazywamy uogólnioną chorobą
nowotworową. Guz nerki określany jest wówczas
jako guz (nowotwór) pierwotny, a zmiany w innych
narządach są nazywane przerzutami. Onkolog może
zalecić operację chirurgiczną, zwykle w połączeniu z
terapią antyangiogenną, rodzajem terapii celowanej.
W rzadkich przypadkach stosuje się immunoterapię.
Inną opcją leczenia przerzutów jest radioterapia.
Rozsiana choroba nowotworowa jest zasadniczo
nieuleczalna. Postępowanie terapeutyczne ma na
celu zmniejszenie wielkości guza pierwotnego oraz
przerzutów – daje to pacjentowi szansę dłuższego
przeżycia i łagodzi dolegliwości.
W tym dziale opisano różne procedury, które należy
omówić z lekarzem prowadzącym, gdyż są to
informacje o charakterze ogólnym. Trzeba również
mieć na uwadze, że w różnych krajach istnieją różne
systemy opieki zdrowotnej.
Czym jest rak nerki z
przerzutami?
Jeśli dochodzi do rozsiewu raka nerki, przerzutuje
on najczęściej do płuc, kości, odległych węzłów
chłonnych i/lub do mózgu (ryc. 1). Przerzuty mogą
być widoczne w tomografii komputerowej wykonanej
już na samym początku diagnostyki albo później,
w trakcie odbywania wizyt kontrolnych po zabiegu.
Choroba przerzutowa może przebiegać bezobjawowo
lub powodować różne dolegliwości, umożliwiające
jej wykrycie, w zależności od tego, który obszar
organizmu został zaatakowany. Najczęstsze objawy
to przewlekły kaszel w przypadku przerzutu do płuc,
czy ból kości w sytuacji zamian przerzutowych do
kości.
Metody leczenia
Przy rozsianym raku nerki zalecane jest chirurgiczne usunięcie tego narządu celem zmniejszenia masy
guza i złagodzenia objawów choroby. Taki zabieg nazywa się nefrektomią cytoredukcyjną i jest możliwy
tylko wtedy, gdy zdrowie pacjenta pozwala na jego
wykonanie. Wykonanie takiego zabiegu może przedłużyć życie chorego i uśmierzy część dolegliwości.
Informacje dla pacjentów - Rak nerki z przerzutami
Strona 1 / 11
przerzut do mózgu
przerzut do płuca
guz nerki
przerzut do kości
Ryc. 5. Rozsiany rak nerki z przerzutami do płuca, kości i mózgu
Gdy guzy przerzutowe sprawiają wiele bólu lub powodują inne niedogodności, lekarz może zaproponować kolejny
zabieg – pod warunkiem że guzy te są możliwe do usunięcia i organizm pacjenta jest w stanie znieść poważną operację chirurgiczną.
Jeśli guz pierwotny nie jest zbyt duży lub druga nerka nie funkcjonuje poprawnie, lekarz może zalecić częściową
nefrektomię cytoredukcyjną, podczas której pozostawia się jak najwięcej zdrowej tkanki nerkowej.
Przy uogólnionej chorobie nowotworowej najczęściej łączy się operację z terapią lekową. Dla raka nerki istnieje kilka
jej rodzajów:
• terapia antyangiogenna (często opisowo nazywana terapią celowaną)
• immunoterapia
• chemioterapia, w skojarzeniu z immunoterapią.
Najczęściej stosowana jest terapia antyangiogenna.
Informacje dla pacjentów - Rak nerki z przerzutami
Strona 2 / 11
Celem przedoperacyjnego leczenia farmakologicznego jest zmniejszenie rozmiarów guza, by ułatwić
jego usunięcie. Czasami celem takiego leczenia jest
sprawdzenie, czy i jak nowotwór na nią reaguje. Jeśli
wyniki są satysfakcjonujące, jest ona kontynuowana
po zabiegu. Zdarza się też, że onkolog rozpocznie
leczenie farmakologiczne dopiero po operacji.
Jeżeli procedura chirurgiczna nie jest możliwa, terapia farmakologiczna rozpocznie się od razu. Leki te
wpływają na mechanizm wzrostu komórek nowotworowych. Na ogół stosuje się terapię antyangiogenną,
rzadziej immunoterapię. Terapia lekowa zwykle łagodzi dolegliwości oraz redukuje wielkość guza pierwotnego i przerzutów.
Przy planowaniu ścieżki leczenia należy omówić z lekarzem następujące zagadnienia:
• dotychczasową historię swojego zdrowia
• stan czynnościowy nerek
• występowanie nowotworu w jednej lub w obu ner•
•
•
•
•
kach
miejsca pojawienia się przerzutów
metody leczenia dostępne w danym szpitalu
doświadczenie lekarza w zalecanej metodzie leczenia
osobiste preferencje chorego
wsparcie podczas leczenia i po jego zakończeniu.
Jeśli pomimo operacji i/lub farmakoterapii zmiany
przerzutowe nadal wywołują dolegliwości, pomocna
może okazać się radioterapia.
Nefrektomia cytoredukcyjna
Nefrektomię cytoredukcyjną wykonuje się przy uogólnionym raku nerki, gdy stan pacjenta umożliwia przeprowadzenie takiego zabiegu a jednocześnie możliwe jest usuniecie guza. Jej celem jest maksymalne zmniejszenie masy
nowotworowej, przy czym konieczne może być wycięcie sąsiednich narządów (śledziony, trzustki, części jelit i/lub
wątroby).
Nefrektomia cytoredukcyjna przeprowadzana jest w znieczuleniu ogólnym. Podczas operacji pacjent leży na boku
lub na plecach, zależnie od lokalizacji i rozmiaru guza.
Jak wykonuje się nefrektomię cytoredukcyjną?
Cytoredukcyjne wycięcie nerki w operacji otwartej jest standardowym postępowaniem przy rozsianym raku nerki.
Chirurg najpierw określa wielkość guza oraz sprawdza, które z sąsiednich tkanek lub narządów zostały dotknięte
chorobą. Potem przecina ścianę brzucha, by uzyskać bezpośredni dostęp do nerki. Następnie zamyka (klipsuje) i
odcina od nerki tętnicę nerkową, żyłę nerkową i moczowód, po czym usuwa sam narząd. Żeby zachować sterylność
onkologiczną (zapobiec kontaminacji), chirurg usuwa nerkę wraz z otaczającą ją warstwą tkanki tłuszczowej.
Częściowa nefrektomia cytoredukcyjna
Jeśli guz pierwotny nie jest zbyt duży lub druga nerka nie funkcjonuje właściwie, lekarz może zalecić częściową
nefrektomię cytoredukcyjną. Jest to rzadkie postępowanie – jego celem jest usunięcie części nerki zajętej przez nowotwór i pozostawienie w organizmie jak największej ilości zdrowej tkanki nerkowej. Operacja ta może być wykonaną
metodą operacji zarówno otwartej, jak i laparoskopowej.
Informacje dla pacjentów - Rak nerki z przerzutami
Strona 3 / 11
Inną możliwością jest zniszczenie komórek nowotworowych przez ablację, czyli ich podgrzanie (ablacja
prądem o częstotliwości radiowej) lub zamrożenie
(krioablacja). Można to wykonać w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym.
Jaki jest wpływ operacji?
Metastazektomia
Onkolog może zalecić dodatkową operację w celu
usunięcia guzów przerzutowych. Jest to zalecane jedynie wtedy, gdy ich usunięcie jest technicznie możliwe a stan zdrowia pacjenta pozwoli na przeżycie tak
poważnego zabiegu chirurgicznego. Operacja może
pomóc złagodzić silny ból lub inne przykre dolegliwości.
Po nefrektomii cytoredukcyjnej lekarz najprawdopodobniej zaleci farmakoterapię.
Po udanej nefrektomii cytoredukcyjnej pacjent ma
szansę dłuższego przeżycia i odczuwania mniejszych dolegliwości.
Co po zabiegu?
Jak przygotować się do zabiegu?
Lekarz szczegółowo poinformuje o tym, jak należy
postępować. Nie wolno spożywać pokarmów i płynów
ani palić tytoniu przez co najmniej sześć godzin przed
zabiegiem w celu przygotowania się do znieczulenia.
Niekiedy na kilka dni przed zabiegiem konieczne jest
przerwanie przyjmowania rutynowo zażywanych leków . Lekarz podejmie decyzję które leki i kiedy należy zaprzestać stosować.
Jakie są skutki uboczne?
Po nefrektomii cytoredukcyjnej może przez kilka tygodni występować niewielki ból po stronie operowanej.
Zalecenia na okres od czterech do sześciu tygodni
po zabiegu:
• w zależności od zaleceń lekarza, pić od 1 do 2
•
•
•
litrów płynów dziennie (zwłaszcza wody)
nie dźwigać przedmiotów ani dzieci cięższych niż
5 kilogramów
unikać obciążających ćwiczeń fizycznych
informować lekarza prowadzącego o wszelkich
przepisanych lekach.
Należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza lub udać
się do szpitala, jeśli:
•
•
•
•
wystąpi gorączka lub silny ból
wystąpi krwawienie
pojawi się ostry ból
w moczu znajdzie się krew.
Informacje dla pacjentów - Rak nerki z przerzutami
Strona 4 / 11
Farmakoterapia uogólnionej choroby nowotworowej
Terapia lekowa jest częstym postępowaniem przy
raku nerki z przerzutami. Stosowane leki działają na
mechanizmy wzrostu guza. Istnieje kilka rodzajów
terapii:
• terapia
•
•
antyangiogenna
(często
opisowo
nazywana terapią celowaną)
immunoterapia
chemioterapia, w skojarzeniu z immunoterapią.
Decyzje dotyczące terapii podejmowane są po wnikliwym rozważeniu ogólnego stanu zdrowia pacjenta, jego objawów chorobowych oraz indywidualnego
rokowania, a także ewentualnym wykonaniu kolejnych badań, w tym badań obrazowych.
W większości przypadków uogólnionego raka nerki
zaleca się terapię antyangiogenną. Gdy rozpoznany
został rzadko występujący podtyp nowotworu lekarz
prowadzący może zaproponować chemioterapię w
połączeniu z immunoterapią.
Terapia antyangiogenna
Istnieje grupa leków, które spowalniają wzrost guza
lub nawet zmniejszają jego rozmiary. Zapobiegają
one neoangiogenezie, czyli powstawaniu nowych
naczyń krwionośnych, które odżywiają nowotwór i
pozwalają mu się rozwijać. Tworzenie się naczyń
nazywa się angiogenezą, stąd termin medyczny
„terapia antyangiogenna”. Często też używa się
określenia „terapia celowana”, ponieważ oddziałuje
ona w głównej mierze na komórki nowotworowe.
Jest wiele różnych leków, a każdy z nich wpływa na
inny czynnik wzrostu nowotworu. Większość z tych
farmaceutyków ma postać tabletek, więc można
je zażywać w domu. Niektóre jednak podawane są
dożylnie i wówczas trzeba udać się do szpitala. Przy
raku nerki najczęściej stosuje się:
•
•
•
•
sunitynib
pazopanib
aksytynib
sorafenib
• tiwozanib
• bewacizumab (w połączeniu z immunoterapią).
Leki antyangiogenne, które działają specyficznie
na enzym zwany kinazą mTOR (kinazą białkową
treoninowo-serynową), nazywają się inhibitorami
mTOR. Następujące leki mają za cel zmniejszenie
masy guza poprzez atakowanie tego enzymu:
• temsyrolimus
• ewerolimus.
Na podstawie indywidualnego rokowania oraz cech
charakteryzujacych nowotworu onkolog wybierze
optymalną terapię antyangiogenną. Jeśli jednak dany
lek będzie nieskuteczny (nie złagodzi dolegliwości),
można omówić z lekarzem kwestię wypróbowania innego.
Farmaceutyki z tej grupy hamują tworzenie się nowych naczyń krwionośnych w całym organizmie, dlatego mogą powodować wiele skutków ubocznych.
Częstym powikłaniem jest osłabienie. Jest to stan,
w którym ma się uczucie większego niż zwykle zmęczenia i braku energii, utrzymujący się pomimo prawidłowej ilości snu. Mogą mu towarzyszyć bóle mięśni,
stawów i klatki piersiowej. Osłabienie bywa skutkiem
ubocznym przyjmowania leków, ale jego przyczyną
może też być guz lub jego przerzuty.
Podczas terapii pacjenci często cierpią na nudności
lub wymioty, jak również biegunkę lub zaparcie. O takich dolegliwościach należy poinformować lekarza,
który przepisze przeciwdziałające im leki.
Innym efektem może być podwyższenie ciśnienia tętniczego. Jest ono sprawdzane przed terapią i w początkowych tygodniach jej trwania. Jeśli zajdzie taka
potrzeba, lekarz przepisze leki przeciwnadciśnieniowe. Terapia antyangiogenna czasem powoduje też
zaburzenia erekcji.
Informacje dla pacjentów - Rak nerki z przerzutami
Strona 5 / 11
Leki te mogą zakłócać funkcjonowanie tarczycy. Tarczyca jest gruczołem, który wytwarza hormony i reguluje procesy energetyczne w organizmie. Spadek
produkcji hormonów tarczycowych objawia się uczuciem zmęczenia lub chłodu, a nawet przybraniem
na wadze. Przy nadczynności tarczycy u niektórych
osób pojawia się uczucie gorąca, spocenia lub niepokoju, a także problem z koncentracją, bezsenność
lub spadek wagi.
fuzja krwi. Spadek ilości płytek krwi skutkuje krwawieniami z nosa i (przy myciu zębów) z dziąseł albo
pojawieniem się bardzo wielu małych czerwonych
punkcików lub plamek na rękach i nogach, zwanych
wybroczynami.
Po wystąpieniu któregoś z tych skutków ubocznych
należy poinformować o tym zespół medyczny, w celu
zaradzenia problemowi i rozpoczęcia regularnych
kontroli morfologii krwi.
Sunitynib, pazopanib, aksytynib, sorafenib, tiwozanib
i bewacizumab spowalniają proces gojenia się ran. Z
tego powodu nie można rozpocząć terapii tymi specyfikami, dopóki rany pooperacyjne całkowicie się nie
zagoją.
Inhibitory mTOR mają także wpływ na poziom cukru i
cholesterolu – może on wzrosnąć, więc systematycznie będą wykonywane analizy krwi.
Skutkami zażywania tych leków bywają epizody duszności, bóle w klatce piersiowej oraz obrzęki kostek i
stóp. Zdarzają się też zakrzepy we krwi, co zwiększa
ryzyko udaru mózgu, czy zawału serca.
Jednym z ewentualnych negatywnych działań jest
suchość w ustach. Płukanie jamy ustnej zmniejsza
dolegliwości, ale należy unikać stosowania do tego
celu preparatów zawierających alkohol, wodę utlenioną, jodynę lub tymianek, ponieważ substancje te
zaostrzają dolegliwości bólowe.
Skóra może stać się sucha lub czerwona; czasami
pojawia się wysypka. Incydentalnie skóra nabiera
żółtej barwy, która ustępuje po zakończeniu terapii.
Niekiedy występuje drętwienie i mrowienie palców
rąk i stóp. W trakcie farmakoterapii może dojść do
posiwienia włosów (mogą one częściowo odzyskać
kolor w przerwie pomiędzy cyklami przyjmowania leków). Innym możliwym powikłaniem jest tzw. zespół
ręka-stopa, uzewnętrzniający się pęcherzami oraz
zaczerwieniem skóry na dłoniach i podeszwach stóp.
Po wystąpieniu takich objawów lekarz może zadecydować o modyfikacji lub zaprzestaniu terapii.
Temsyrolimus i ewerolimus (inhibitory mTOR) także
wywołują charakterystyczne skutki uboczne, związane głównie z elementami wchodzącymi w skład krwi i
zmianami w płucach.
Terapia antyangiogenna może spowodować przejściowe zmniejszenie ilości czerwonych lub białych
krwinek, albo płytek krwi. Niski poziom krwinek białych zwiększa ryzyko infekcji, a obniżenie poziomu
krwinek czerwonych prowadzi do zmęczenia i braku
tchu – w cięższych przypadkach konieczna jest trans-
Na niekorzystne działanie leków narażone są także
płuca. Jeśli w jej trakcie pojawi się kaszel, trzeba powiadomić o tym lekarza prowadzącego.
Więcej informacji na temat tego, jak radzić sobie ze
skutkami ubocznymi farmakoterapii, zamieszczono
w podsekcji „Radzenie sobie ze skutkami ubocznymi
terapii lekami”.
Immunoterapia
Immunoterapia jest rodzajem postępowania farmakologicznego, w którym stymuluje się układ odpornościowy do walki z komórkami nowotworowymi. Jest
ona stosowana tylko w szczególnych przypadkach.
Lekarz może ją zaproponować, jeżeli ogólny stan
zdrowia pacjenta jest dość dobry i doszło do niewielu
przerzutów do płuc.
Istnieją dwa typy immunoterapii raka nerki z przerzutami:
• interferonem alfa (IFN-α)
• interleukiną 2 (IL-2).
Informacje dla pacjentów - Rak nerki z przerzutami
Strona 6 / 11
Przy raku jasnokomórkowym nerki, który dał przerzuty tylko do płuc, może zostać zalecona terapia interferonem alfa, zwykle w skojarzeniu z bewacizumabem (lekiem antyangiogennym). Są one podawane
podskórnie. Lekarz prowadzący ustali harmonogram
wizyt. W przypadku interleukiny 2 konieczna podczas
terapii będzie hospitalizacja, z powodu możliwego
występowania skutków ubocznych.
Interferon alfa oraz interleukina 2 mają poważne
działania niepożądane. Najczęściej jest to osłabienie i objawy grypopodobne, jak gorączka, dreszcze,
bóle głowy, bóle mięśni i stawów. Niemal każda osoba poddawana immunoterapii odczuwa na początku
te dolegliwości – łagodnieją one z upływem czasu.
Pojawiają się po 2–4 godzinach od zastrzyku i trwają
przez około 12 godzin. W ich uśmierzaniu pomaga
paracetamol.
Terapia immunologiczna może też powodować przejściowe zmniejszenie ilości czerwonych lub białych
krwinek, albo płytek krwi. Niski poziom krwinek białych
zwiększa ryzyko infekcji, a obniżenie poziomu krwinek czerwonych prowadzi do zmęczenia i duszności
– w cięższych przypadkach konieczna jest transfuzja
krwi. Spadek ilości płytek krwi skutkuje krwawieniami
z nosa i z dziąseł (przy myciu zębów) albo pojawieniem się bardzo wielu małych czerwonych punkcików
lub plamek na rękach i nogach, zwanych wybroczynami. Niekiedy skóra może stać się sucha, zacząć
swędzieć lub pokryć się wysypką.
Po wystąpieniu któregoś z tych skutków ubocznych
należy poinformować o tym zespół medyczny, w celu
zaradzenia problemowi i rozpoczęcia regularnych
kontroli morfologii krwi.
Inne możliwe objawy to nudności, wymioty, rozwolnienie, utrata apetytu, zmiany smaku (w tym metaliczny posmak w ustach). Czasem pojawia się suchość w gardle oraz ból przy przełykaniu. Ponieważ
wiele z tych stanów, jeśli nie będą ustępować, może
prowadzić do odwodnienia, spadku masy ciała lub
niedożywienia, konieczne jest powiadomienie o nich
lekarza lub pielęgniarki.
W czasie terapii niekiedy występuje depresja, niepokój i problem ze snem. Prawdopodobnie są to efekty
immunoterapii, ale niewykluczone, że jest to reakcja
organizmu na diagnozę. Ktoś z zespołu medycznego z pewnością udzieli porady, jak uzyskać wsparcie
psychiczne w takiej sytuacji.
Więcej informacji na temat tego, jak radzić sobie ze
skutkami ubocznymi farmakoterapii, zamieszczono
w podsekcji „Radzenie sobie ze skutkami ubocznymi
terapii lekami”.
Chemioterapia
Chemioterapia to leczenie choroby nowotworowej za
pomocą substancji toksycznych dla komórek. Atakują
one wszystkie szybko dzielące się komórki w organizmie, czyli nowotworowe, ale też, między innymi,
komórki mieszków włosowych i szpiku kostnego. Najczęściej chemioterapię podaje się dożylnie.
Zasadniczo chemioterapia nie jest skuteczna wobec
raka nerki. Przy rozsianym raku nerki, po wcześniejszym całkowitym usunięciu guza pierwotnego, można zastosować uzupełniającą chemioterapię 5 fluorouracylem w kombinacji z immunoterapią.
Radioterapia
Radioterapia uszkadza i zabija komórki rakowe. Nowotwory nerek jednak są zwykle dość oporne na
promieniowanie jonizujące, więc metoda ta zalecana
tylko w celu osłabienia dolegliwości powodowanych
przez guz pierwotny lub jego przerzuty, przy braku
możliwości zastosowania leczenia operacyjnego. Naświetlanie może być przeprowadzone jednorazowo
albo w serii wielu naświetlań (jedna dawka dziennie
przez wiele dni).
Radioterapia w raku nerki jest generalnie zalecana
jako część opieki paliatywnej.
Informacje dla pacjentów - Rak nerki z przerzutami
Strona 7 / 11
Badania kliniczne
Lekarz może zasugerować wzięcie udziału w badaniu klinicznym. Jest to pewnego rodzaju eksperyment medyczny,
w którym ocenia się działanie nowych leków. Może też być to próba nowej sekwencji stosowania leków lub innego
dawkowania dostępnych produktów leczniczych.
Uczestnictwo w badaniach klinicznych daje szereg korzyści: przede wszystkim umożliwia otrzymanie leków, które
jeszcze nie są powszechnie dostępne (zostały one jednak wcześniej sprawdzone w celu wykluczenia dodatkowego
ryzyka zdrowotnego). Zdarza się również, że testowana jest inna kolejność podawania leków lub ich nowa kombinacja.
Lekarz udzieli wszelkich informacji potrzebnych do podjęcia decyzji o przystąpieniu do procedury. Symptomy choroby nowotworowej i ogólny stan zdrowia będą monitorowane częściej i dokładniej niż podczas rutynowej terapii.
Warto wiedzieć, że można wycofać się z badania klinicznego w dowolnym momencie, bez podawania przyczyny.
Wsparcie przy raku nerki z przerzutami
Choroba nowotworowa w istotny sposób wpływa na
życie zarówno pacjenta, jak i jego najbliższych. Może
powodować niepokój, niepewność, strach, a nawet
depresję. Leczenie nowotworu jest intensywne i oddziałuje na życie zawodowe i społeczne pacjenta.
Wsparcia należy szukać przede wszystkim u lekarza
prowadzącego lub innego personelu medycznego.
Są oni w stanie przekazać informacje na temat organizacji pacjenckich lub innych podmiotów, które mogą
udzielić pomocy psychologicznej, a także praktycznej
(np. porad finansowych).
•
•
•
•
Przygotowanie do konsultacji
Przygotowanie się do wizyty u lekarza może być bardzo pomocne. Umożliwi to lekarzowi szybsze ustalenie przyczyny dolegliwości, a pacjentowi pozwoli uzyskać odpowiedź na nurtujące go problemy. Poniżej
przedstawiono kilka porad do wykorzystania:
Po konsultacji możesz:
• poszukać dokładniejszych informacji o swoim
• Zapisz na kartce pytania, jakie chcesz zadać le-
•
karzowi. Sprawi to, że nie zapomnisz, o co planujesz zapytać. Spisanie pytań na kartce umożliwi
również usystematyzowanie całej rozmowy.
Jeżeli to możliwe, zabierz z sobą bliską osobę.
Jest to również dobry sposób na zapamiętanie
większej ilości informacji, jakie lekarz ma do
przekazania, gdyż osoba towarzysząca zapewne
zwróci uwagę na inne rzeczy.
Spytaj o dokładny typ nowotworu i stopień jego
zaawansowania oraz o możliwe sposoby leczenia.
Dowiedz się, jakie są ewentualne skutki uboczne
terapii i jak sobie z nimi radzić.
Jeśli lekarz używa słownictwa, którego nie rozumiesz, poproś o wyjaśnienie.
Powiedz lekarzowi, jakie leki zażywasz i czy stosujesz metody medycyny niekonwencjonalnej.
Może mieć to istotny wpływ na przebieg leczenia.
•
nowotworze w Internecie lub bibliotece. Należy
pamiętać, że nie wszystkie informacje znalezione przez Internet są wiarygodne. Lekarz prowadzący lub inny wykwalifikowany pracownik służby
zdrowia wskaże odpowiednie strony internetowe.
nawiązać kontakt z odpowiednią organizacją pacjentów w celu uzyskania dodatkowych informacji oraz wsparcia
Informacje dla pacjentów - Rak nerki z przerzutami
Strona 8 / 11
• omówić z zespołem leczącym ewentualne kwe-
• planowanie życia towarzyskiego (odwiedziny,
stie finansowe związane z terapią. Osoby te
mogą pomóc dotrzeć do podmiotów udzielających w tym względzie porad, a nawet pomocy
materialnej.
poprosić o opinię innego specjalistę (jeśli odczuwasz taką potrzebę).
wyjścia, wycieczki). Pamiętaj, że w ciągu dnia
możesz potrzebować odpoczynku dłuższego niż
zwykle. Poinformuj o tym swoją rodzinę, przyjaciół lub opiekuna. Nie krępuj się mówić o swoim
zmęczeniu.
•
Wsparcie po operacji
Przez pierwsze dni lub tygodnie możesz potrzebować pomocy w zakresie codziennych czynności. Jeśli
to możliwe, poproś rodzinę, przyjaciół lub sąsiadów
o pomoc w robieniu zakupów, gotowaniu, sprzątaniu,
praniu, czy pracy w ogródku. W placówce leczącej
można zapytać też o informacje dotyczące profesjonalnej opieki domowej.
Radzenie sobie ze skutkami ubocznymi
terapii lekami
Zażywanie leków przeciwko rakowi nerki przynosi nieprzyjemne skutki uboczne – są one typowym
zjawiskiem. Przeciwdziałanie im jest częścią terapii,
trzeba więc mówić o nich lekarzowi. Zapisuj codziennie dolegliwości, które odczuwasz, starając się je opisywać jak najdokładniej. Notuj, jak często występują
i jak bardzo przeszkadzają w codziennym życiu. W
razie potrzeby można rozważyć, w zależności od sytuacji, zmianę dawkowania albo przerwanie terapii na
pewien okres lub nawet jej zakończenie.
Normalnym stanem w tej chorobie jest osłabienie.
Możesz czuć się bardziej niż zwykle zmęczony i pozbawiony energii, mogą pojawić się problemy z koncentracją, przy czym dolegliwości te nie ustąpią nawet po odpoczynku i śnie.
Z osłabieniem można walczyć poprzez:
• traktowanie priorytetowo, uprzednio spisanych,
•
•
•
czynności dających energię
korzystanie z pomocy w pracach domowych (pranie, sprzątanie, prace ogrodowe)
krótkie drzemki kilkakrotnie w ciągu dnia
jak najczęstszą aktywność fizyczną (lepsze efekty przynoszą codzienne krótkie spacery niż jeden
długi raz w tygodniu)
Jeśli planujesz podróż za granicę, omów to z lekarzem. Może on udzielić porady na temat stosownych
szczepień lub ewentualnych ograniczeń dotyczących
niektórych leków. Pamiętaj także o ubezpieczeniu turystycznym pokrywającym koszty leczenia.
Innymi częstymi skutkami ubocznymi są nudności,
biegunka, podwyższone ciśnienie tętnicze, problemy
ze śluzówką jamy ustnej i skórą oraz zaburzenia smaku. Poniżej znajduje się wiele rad, jak sobie pomóc.
Nudności są wywołane przez leki, wzrost guza lub
niepokój dotyczący rokowania. Lekarz może przepisać środki przeciwwymiotne.
Spróbuj także:
• jeść mniejsze posiłki (ale za to częściej, by organizm był odpowiednio odżywiony)
• spożywać przekąski
• pić mniejsze ilości płynów (ale częściej, by na•
•
wodnienie organizmu było właściwe)
jeść zimne posiłki, jeśli ciepłe powodują nudności
poprosić kogoś o przygotowanie specjalnych posiłków dla ciebie (jeśli to możliwe).
Biegunka (rozwolnienie) może prowadzić do odwodnienia, dlatego ważne jest, aby:
• pić więcej niż zwykle
• unikać jedzenia, które zaostrza biegunkę
• utrzymywać okolicę odbytu w czystości (zapobie•
•
ga to podrażnieniom)
używać preparatów nawilżających, jeśli dojdzie
do podrażnienia odbytu
poprosić lekarza o przepisanie leków przeciwbiegunkowych.
Informacje dla pacjentów - Rak nerki z przerzutami
Strona 9 / 11
Wzrost (niewielki lub umiarkowany) ciśnienia krwi –
zwłaszcza na początku leczenia – jest zjawiskiem
normalnym i może być opanowany zwykłymi sposobami. Lekarz powie, czy trzeba kontrolować ciśnienie
krwi, a jeśli tak, to jak często. Zgłoś mu wszelkie bóle
i zawroty głowy.
Aby zapobiec wysychaniu skóry lub tworzeniu się pęcherzy na rękach i stopach, możesz:
• używać preparatów nawilżających (skóra będzie
•
•
•
•
•
•
•
miększa)
nosić luźne buty
osuszać skórę po umyciu przez poklepywanie
ręcznikiem (bez wycierania)
starać się przebywać w cieniu
stosować filtry przeciwsłoneczne
nakładać rękawiczki na czas wykonywania prac
ogrodowych
unikać kontaktu z silnymi (żrącymi) środkami
czyszczącymi
zrezygnować z sauny.
Powierzchnia jamy ustnej może stać się czerwona i
podrażniona a mycie zębów lub jedzenie sprawiać
ból. W celu zapobiegania infekcjom ważne jest utrzymywanie higieny jamy ustnej i zębów. Pamiętaj o tym,
żeby:
• starannie czyścić zęby dwa razy dziennie
• używać miękkiej szczoteczki
• stosować łagodną pastę do zębów.
Farmakoterapia to także prawdopodobieństwo subiektywnej zmiany smaku jedzenia i może nawet
dojść do tego, że ulubione potrawy będą wydawać
się niedobre. Aby zweryfikować własne poczucie
smaku, zastosuj kilka sztuczek:
• napij się wody przed jedzeniem (celem zneutrali•
•
zowania smaku w ustach)
gdy czerwone mięso smakuje dziwnie, spróbuj
jeść białe lub ryby – albo na odwrót
gdy gorące jedzenie smakuje dziwnie, spróbuj
jeść zimne – albo na odwrót
• spróbuj użyć więcej przypraw – albo mniej
• jedz plastikowym widelcem i nożem, gdy potrawy
mają metaliczny posmak.
Wskazówki dotyczące stylu życia
Bardzo ważne jest utrzymywanie zdrowego stylu życia zarówno podczas terapii, jak i po jej zakończeniu.
Staraj się regularnie ćwiczyć; znajdź też czynności,
które będziesz wykonywać z przyjemnością. Jeśli
masz wątpliwości w kwestii tego, co możesz robić,
poproś swojego lekarza o skierowanie do fizjoterapeuty.
Stosuj zrównoważoną dietę, z odpowiednią mieszanką warzyw i owoców, jak też produktów mlecznych.
Pamiętaj również o pokarmach zawierających skrobię (chleb, ziemniaki, makaron, ryż) oraz bogatych w
białko (mięso, ryby, jaja, rośliny strączkowe). Ogranicz spożycie cukru, soli i tłuszczów. Jeśli masz jakieś
pytania, poproś lekarza o skierowanie do dietetyka.
Wsparcie psychiczne
Podczas leczenia pacjenci często martwią się o swoje rokowania i długość przeżycia. Poważna choroba
może też mieć wpływ na ich sytuację finansową i inne
aspekty życia.
Jeżeli odczuwasz potrzebę rozmowy z kimś, poproś
lekarza o skierowanie do psychologa. Pomoc oferują
także organizacje pacjentów.
Przedyskutuj z zespołem medycznym konsekwencje finansowe choroby nowotworowej – otrzymasz
informacje na temat podmiotów udzielających porad w tym względzie, a nawet wsparcia materialnego. Szpital może także pomóc znaleźć prawnika w
celu sporządzenia testamentu i zajęcia się sprawami
spadkowymi.
Operacja i dalsza terapia przeciwrakowa często powoduje depresję i osłabienie, a przez to negatywnie
wpływa na życie seksualne (u mężczyzn mogą też
wystąpić zaburzenia erekcji jako skutek uboczny terapii antyangiogennej). Ważną rzeczą jest rozmowa z
partnerem lub partnerką na temat swoich uczuć. Ist-
Informacje dla pacjentów - Rak nerki z przerzutami
Strona 10 / 11
nieje wiele sposobów na utrzymanie intymnej więzi.
Jeśli chcesz unikać aktywności seksualnej, bądź blisko drugiej osoby, dotykaj jej, obejmuj ją lub po prostu
siedź lub leż obok niej.
Rozpoznanie raka może zmienić priorytety i sposób
patrzenia na różne kwestie, a także odcisnąć piętno
na życiu zawodowym i osobistym, wywołując przy
tym uczucie dezorientacji i niepewności. Rozmawiaj
o tym z rodziną, przyjaciółmi lub swoim doradcą duchowym, przeznaczając na to tyle czasu, ile potrzebujesz. Jeśli czujesz się nieswojo, poruszając te problemy ze swoimi najbliższymi, poproś o skierowanie
do psychologa. Psycholog zaoferuje różne sposoby
radzenia sobie z tymi uczuciami.
Wsparcie rodziny i przyjaciół
Zdiagnozowanie raka dotyczy nie tylko pacjenta, ale
również jego otoczenia. Jako bliska osoba możesz
okazać wsparcie na wiele różnych sposobów, również poprzez wyręczanie chorego w codziennych
domowych czynnościach, takich jak pranie, prace w
ogrodzie czy zakupy.
Pomocne jest wspólne pójście do lekarza. Możesz
zaoferować podwiezienie lub pomoc w formułowa-
Niniejsze informacje zaktualizowano w maju
2014 roku.
Ulotka ta jest częścią poradnika pacjenta na temat raka nerki.
Zawiera ogólne informacje na temat tej choroby. W przypadku
szczegółowych pytań dotyczących konkretnej sytuacji zdrowotnej,
należy skonsultować się z lekarzem. Żadna ulotka nie może
zastąpić osobistej rozmowy z lekarzem.
Podane informacje zostały opracowane przez Europejskie
Towarzystwo Urologiczne we współpracy z jego Sekcją Urologii
Onkologicznej, grupą roboczą Młodych Urologów Akademickich
ds. raka nerki oraz Europejskim Stowarzyszeniem Pielęgniarek
Urologicznych.
niu pytań zadawanych w trakcie wizyty. Obecność
drugiej osoby podczas samej wizyty także będzie
przydatna: zapewne skupi się ona na innych zagadnieniach i lepiej je zapamięta, co ułatwi późniejsze
wspólne ich omówienie. Będziesz też mieć okazję
zapytać lekarza, jak choroba i/lub rekonwalescencja
wpłynie na życie pacjenta i jego bliskich (konieczność
opieki, skutki psychiczne itp.).
Diagnoza nowotworu i jego terapia silnie oddziałuje
na psychikę wszystkich, których to dotyka. Walka z
rakiem jest trudna i wprowadza wiele komplikacji, co
może pociągnąć za sobą nagłą zmianę trybu życia.
Chory będzie najprawdopodobniej też zadawać wiele pytań, w tym na temat rokowania, efektów terapii
oraz jego śmierci. Jako bliska osoba bądź przy nim i
uważnie go słuchaj – nie musisz mieć gotowych odpowiedzi.
Jeśli potrzebujesz rozmowy, zgłoś się do lekarza
pierwszego kontaktu lub kogoś z zespołu medycznego w celu otrzymania wsparcia. Pomoc w tych trudnych chwilach, także prawną i finansową, dla rodzin
i przyjaciół osób chorych oferują również organizacje
pacjentów.
Te i inne informacje na temat schorzeń urologicznych można
znaleźć na naszej stronie internetowej: http://patients.uroweb.org
Autorzy serii:
dr Bülent Akdoǧan
dr Sabine D. Brookman-May
prof. dr Martin Marszalek
dr Andrea Minervini
prof. Haluk Özen
dr Alessandro Volpe
Bodil Westman
Ankara, Turcja
Monachium, Niemcy
Wiedeń, Austria
Florencja, Włochy
Ankara, Turcja
Novara, Włochy
Sztokholm, Szwecja
Polska wersja opracowana przez Romana Sosnowskiego
oraz studentów CMUJ.
Zawartość ulotki jest zgodna z wytycznymi Europejskiego
Towarzystwa Urologicznego.
Informacje dla pacjentów - Rak nerki z przerzutami
we współpracy z:
Strona 11 / 11