Poradnik prawny dla imigrantów w Norwegii - Jushjelpa i Midt

Transkrypt

Poradnik prawny
dla imigrantów
w Norwegii
1
Wstęp do drugiego wydania poradnika prawnego
imigrantów.
Poradnik prawny dla imigrantów w Norwegii ukazał się po raz
pierwszy w 2012 roku. Wydanie drugie zostało poprawione ze
względu na zmiany w norweskim prawodawstwie, jakie zaszły od
pierwszego wydania. Jushjelpa zadbała również o to, aby znalazły
się w nim nowe tematy, które dotyczą prawa spadkowego,
dyskryminacji i powszechnie stosowanych układów zbiorowych
pracy.
Niniejsze wydanie „Poradnika prawnego dla imigrantów w
Norwegii” zostało ponadto przetłumaczone na język polski.
Jushjelpa i Midt-Norge otrzymała w latach 2012 i 2013 dotację z
IMDI (Urząd ds. Integracji i Wielokulturowości), dzięki której
możliwe było stworzenie poradnika prawnego dla mieszkańców, a
szczególnie cudzoziemców w Norwegii. Ponieważ poradnik
udostępniony jest Państwu za darmo, jesteśmy całkowicie zależni
od Państwa wsparcia finansowego przy jego wydaniu.
Powstanie i wydanie poradnika, jak wspomniano wyżej, zostało w
całości sfinansowane przez Urząd ds. Integracji i
Wielokulturowości (IMDi). Składamy zatem podziękowania za
umożliwienie nam tego.
Jushjelpa pragnie również podziękować następującym osobom:
Bernhard Hyldmo, Erlend Valle Pedersen, Even G. Larsen, Rikhard
Haugen Lyng, Vegar Dalen oraz Ingrid Jeanine Pfister. Chcemy
również podziękować Akselowi Stumph i Anette Børge-Ask za
tłumaczenie nowych tematów.
Dziękujemy również osobom, które przyczyniły się do powstania
pierwszego wydania, to jest: Eline Raphaug, Marie Amundsen, Even
2
G. Larsen, Rakel Aalberge, Janne Kristiansen, Vegar Dalen i Ingrid
Jeanine Pfister.
Ewentualne błędy w poradniku powinny być zgłaszane na
następujący adres e-mailowy: [email protected].
Z przyjemnością oddajemy w Państwa ręce drugie wydanie
Poradnika prawnego dla imigrantów w Norwegii.
Ilustrator: Adrian Finnanger
Tłumacz przysięgły języka norweskiego i angielskiego: Emilia Pesla
3
Spis treści
4
Wstęp
Spis treści
Rozdział 1: Prawo pracy
1.1
Nawiązanie kontaktu pomiędzy poszukującym pracy a
pracodawcą ________________________________________________ 12
1.2
Czas pracy i stosunek zatrudnienia ____________________ 12
1.3
Zakaz dyskryminacji __________________________________ 13
1.3.1 Czym jest dyskryminacja?_______________________13
1.3.3 Szczególne wyjątki przewidziane w Prawie pracy ____16
1.3.4 Nawiązanie stosunku pracy _____________________16
1.3.5 Rozwiązanie stosunku pracy_____________________17
1.3.6 Rzecznik do spraw równości i przeciwdziałania
dyskryminacji (Likestillings- og diskrimineringsombudet - LDO)
________________________________________________17
1.4 „Pracownik z reguły powinien być zatrudniony na stałe” _ 18
1.5
Czas pracy ___________________________________________ 19
1.6
Pracownicy wynajęci przez agencję zatrudnienia _______ 19
1.6.1 Zasady równego traktowania ____________________20
1.7
Okres próbny ________________________________________ 21
1.8
Wynagrodzenie _______________________________________ 22
1.8.1 Rozszerzenie stosowania układów zbiorowych pracy _24
1.8.1.1 Place budowy ______________________________24
1.8.1.2 Rolnictwo i ogrodnictwo ______________________25
1.8.1.3 Pracownicy zatrudnieni jako pomocnicy w okresie
wakacji lub w okresie zbiorów________________________25
5
1.8.1.4 Pracownicy zatrudnieni na stałe________________26
1.8.1.6 Przemysł stoczniowy_________________________27
1.8.2
Urlopy i świadczenia urlopowe _________________28
1.8.3
Pracodawca zalega z wynagrodzeniem __________29
1.8.4
W jaki sposób ogłosić upadłość pracodawcy ______29
1.8.5 Jakie są prawa pracownika po ogłoszeniu upadłości
pracodawcy ______________________________________30
1.9
Wypowiedzenie _____________________________________ 31
1.10
Zwolnienie __________________________________________ 33
1.11
Prawo do otrzymania świadectwa pracy po zakończeniu
zatrudnienia _______________________________________________ 34
1.12
Pierwszeństwo w zatrudnieniu na nowym stanowisku
pracy
____________________________________________________ 34
1.13
Prawo do zasiłku chorobowego ______________________ 35
1.14
Prawo do zasiłku dla bezrobotnych ___________________ 36
1.15
Przymusowy urlop bezpłatny (permittering) ___________ 37
1.16
Wymagania względem dobrego środowiska pracy oraz
dostosowania stanowiska pracy _____________________________ 38
1.17
Rola Państwowej Inspekcji Pracy______________________ 40
1.18
Obywatele państw spoza Europejskiego Obszaru
Gospodarczego ____________________________________________ 40
___________________________________________________________ 40
1.18.1.1 Grupy, które są zwolnione z zezwolenia na pobyt _48
1.19
Pozwolenie na pobyt dla obywateli krajów EOG________ 53
1.19.1 Kto podlega rejestracji? _______________________53
6
1.19.3.1 Wymagane dokumenty - pracownicy ___________55
1.19.3.2 Wymagane dokumenty - osoby samozatrudnione _55
1.19.3.3 Wymagene dokumenty - osoby z dostatecznymi
środkami na utrzymanie ____________________________56
1.19.3.4 Wymagane dokumenty - studenci _____________56
1.19.3.5 Wymagane dokumenty - usługodawcy __________56
1.19.3.6 Wymagane dokumenty - osoby otwierające
działalność w Norwegii _____________________________56
2.1 Zasady ogólne ________________________________________ 59
2.2 Rodzaje umów najmu __________________________________ 59
2.3 Prawo żądania umowy na piśmie _______________________ 60
2.4 Umowa najmu a ustawa o najmie lokali _________________ 61
2.5 Obowiązki wynajmującego _____________________________ 61
2.6 Obowiązki najemcy ____________________________________ 63
2.7 Powiększenie gospodarstwa domowego i podwynajem __ 65
2.8
Niezgodność standardu mieszkania z umową __________ 67
2.9
Wypowiedzenie i rozwiązanie umowy najmu ____________ 70
2.10 Opuszczenie wynajmowanego lokalu – prawa i obowiązki w
momencie wygaśnięcia umowy najmu _______________________ 76
2.11 Mieszkania komunalne – mieszkania dla osób w trudnej
sytuacji ____________________________________________________ 77
2.11.2. Jakie zasady obowiązują dla mieszkań komunalnych?
________________________________________________78
2.11.3 W jaki sposób uzyskać mieszkanie komunalne mieszkanie dla osób w trudnej sytuacji? ________________79
7
2.12 Eksmisja z mieszkania _______________________________ 79
3.1
Zasady ogólne _______________________________________ 85
3.2
Prawa kupującego w przypadku wadliwego towaru _____ 85
3.3
Prawa kupującego w przypadku opóźnenia w dostawie
towaru_____________________________________________________ 92
4.1
Zakup używanego samochodu zgodnie z Ustawą o kupnie
i sprzedaży (kjøpsloven) – klauzula „som den er”- czyli „w takim
stanie, w jakim się znajduje” ________________________________ 96
5.1
Łączenie rodzin ____________________________________ 103
5.1.2
Poręczyciel mieszkający w Norwegii ____________106
5.1.3
Wymóg czterech lat pracy lub nauki____________106
5.1.5 Odstępstwa od wymogu dotyczącego wysokości
przyszłych dochodów _____________________________109
5.1.7 Odstępstwa od wymogu dotyczącego wysokości
wcześniejszych dochodów__________________________110
5.1.8
Wymóg zapownienia mieszkania ______________111
5.1.9 Wymóg o niepobieraniu świadczeń z ośrodka pomocy
społecznej w NAV ________________________________112
5.1.10 Odstępstwa podyktowane szczególnymi względami
humanitarnymi __________________________________112
5.2
Konkubenci ________________________________________ 113
5.3
Przedłużenie pozwolenia na pobyt na zasadach
niezależnych _____________________________________________ 114
5.4
Pozwolenie na pobyt dzieci poniżej 18 roku życia ____ 114
5.5
W jaki sposób złożyć wniosek? ______________________ 115
5.6
Prawo pobytu na podstawie ustawodawstwa EOG ____ 118
8
5.6.1 Członek rodziny obywatela jednego z krajów EOG
mieszkającego w Norwegii _________________________118
5.7
Jaki wniosek powinieneś złożyć? _____________________ 121
5.7.1 Jesteś obywatelem EOG a członek Twojej rodziny,
który mieszka lub zamierza zamieszkać w Norwegii, również
jest obywatelem EOG _____________________________121
5.7.2 Nie jesteś obywatelem EOG a członek Twojej rodziny,
który mieszka lub zamierza zamieszkać w Norwegii, jest
obywatelem EOG _________________________________121
5.7.2.1 Jesteś obywatelem EOG a członek Twojej rodziny,
obywatelem jednego z krajów nordyckich _____________122
5.7.3 Nie jesteś obywatelem EOG, a członek Twojej rodziny,
obywatelem jednego z krajów nordyckich _____________122
5.7.4
Jesteś obywatelem jednego z krajów nordyckich__122
5.8
Odmowa wjazdu do Norwegii _______________________ 123
5.9
Decyzja ostateczna_________________________________ 124
5.10 Czym jest wniosek o zmianę decyzji? ________________ 124
5.10.1 Co powinno znaleźć się we wniosku o zmianę decyzji?
_______________________________________________126
5.10.2 Stan zdrowia ______________________________126
5.10.2.2 Choroby psychiczne _______________________127
6.1
Zawarcie związku małżeńskiego w Norwegii _________ 129
6.2
Narzeczeni _________________________________________ 129
9
6.3
Warunki zawarcia małżeństwa ______________________ 129
6.4
Brak przeszkód do zawarcia małżeństwa _____________ 131
6.5
Ślub _______________________________________________ 132
6.6
Kiedy małżeństwo uznaje się za nieważne ___________ 133
6.7
Rejestracja małżeństw ______________________________ 133
6.8
Związek małżeński zawarty za granicą _______________ 134
6.9
Rozwiązanie małżeństwa____________________________ 134
6.10
Relacje majątkowe między małżonkami_____________ 136
6.11
Podział majątku podczas separacji i rozwodu _______ 140
6.12
Podział majątku małżonków _______________________ 143
6.13
Konkubinat _______________________________________ 145
7.1.Wprowadzenie________________________________________ 148
7.1.1 Zasady dziedziczenia oparte na stosunku
porkewieństwa __________________________________148
7.1.2. Ułamkowa część spadku przypadająca dzieciom ___151
7.2
Prawo dziedziczenia małżonków ____________________ 151
7.2.1 Prawo małżonków do dysponowania niepodzielną
fizycznie częścią majątku spadkowego ________________152
7.3
Prawo spatkowe konkubentów _______________________ 153
7.3.1 Prawo konkubentów do dysponowania niepodzielną
fizycznie częścią majątku spadkowego ________________153
7.4
Dziedziczenie testamentowe ________________________ 154
8.6
W jaki sposób pozbyć się zadłużenia? _______________ 163
9.1
Darmowa pomoc prawna ____________________________ 167
Przydatne dane kontaktowe ________________________174
10
Rozdział 1
Prawo pracy
11
1.1
Nawiązanie kontaktu pomiędzy
poszukującym pracy a pracodawcą
NAV (Norweski urząd pracy, zabezpieczeń społecznych i opieki
społecznej) pośredniczy w nawiązywaniu kontaktów pomiędzy
pracodawcami a poszukującymi pracy. NAV zapewnia pomoc w
procesie poszukiwania pracy, a na stronach internetowych urzędu1
można znaleźć informacje o wolnych stanowiskach pracy.
Pod auspicjami NAV organizuje się regularnie kursy dla osób
poszukujących pracy. Kontaktując się z lokalnym biurem NAV,
można zapisać się jeden z takich kursów. Otrzymasz na nim
między innymi wskazówki, jak napisać podanie o pracę oraz jak
przygotować się do rozmowy kwalifikacyjnej. Możesz skorzystać z
oferty urzędu pracy albo spróbować znaleźć pracodawcę na
własną rękę.2
Możesz zgłosić się również do jednego z biur pośrednictwa pracy,
takich jak Adecco, Bemanningshuset, Manpower itp.
1.2
Czas pracy i stosunek zatrudnienia
Nawiązanie stosunku pracy polega na zawarciu umowy o pracę
między pracownikiem a pracodawcą. Pracownik ma prawo do
otrzymania pisemnej umowy o pracę, niezależnie od czasu trwania
zatrudnienia oraz jego wymiaru.3 Umowa o pracę powinna
zawierać między innymi opis stanowiska pracy, datę nawiązania
1
Zobacz www.nav.no
2
Zobacz np. www.finn.no, www.nav.no itp.
3
Zobacz Kodeks pracy (arbeidsmiljøloven) § 14-5
12
stosunku pracy, okresy wypowiedzenia, oczekiwaną długość
trwania zatrudnienia, jeżeli zatrudnienie jest tymczasowe, oraz
uzgodniony wymiar dzienny i tygodniowy czasu pracy wraz z jego
przedziałem godzinowym.
Przed podjęciem decyzji o zatrudnieniu pracownika pracodawca
często zaprasza kandydatów na rozmowę kwalifikacyjną.
Pracodawca ma pełną dowolność jeżeli chodzi o wybór przyszłego
pracownika, ale obowiązuje go zakaz dyskryminacji oraz zakaz
nierównego traktowania kandydatów nieuzasadniony żadnymi
racjonalnymi przesłankami.4
1.3 Zakaz dyskryminacji
1.3.1 Czym jest dyskryminacja?
Dyskryminacja oznacza, że dana osoba jest traktowana mniej
korzystnie niż inni ze względu na szczególne okoliczności.
Dyskryminacja ze względu na pochodzenie etniczne, narodowość,
pochodzenie społeczne, kolor skóry, język, religię lub
światopogląd jest zabroniona w Norwegii5. Ponadto istnieje zakaz
dyskryminacji ze względu na płeć6 i niepełnosprawność7. Istnieje
również prawo zakazujące dyskryminacji z powodu orientacji
seksualnej, tożsamości płciowej i ekspresji płciowej8. W
4
Zobacz Kodeks pracy (aml) §§ 13-1 og 13-3
5
Zobacz Ustawa o przeciwdziałaniu dyskryminacji (diskrimineringsloven) § 4.
6
Zobacz Ustawa o równouprawnieniu (likestillingsloven) § 3
7
Ustawa o przeciwdziałaniu dyskryminacji i promocji równouprawnienia w
dostępie do życia społecznego osób niepełnosprawnych (diskriminerings- og
tilgjengelighetsloven) § 4
8 Zobacz L21.06.2013 nr. 58 Ustawa o dyskryminacji ze względu na orientację
seksualną (diskrimineringsloven om seksuell orientering)
13
norweskim prawie określa się je wspólnym mianem jako
„okoliczności objęte zakazem dyskryminacji”.
Istnieją dwa rodzaje dyskryminacji: bezpośrednia i pośrednia.
Dyskryminacja bezpośrednia istnieje wtedy, gdy na skutek
działania lub zaniechania dana osoba jest potraktowana mniej
korzystnie niż inne osoby w tej samej sytuacji. Działanie to jest
zatem samo w sobie dyskryminujące. Dyskryminacja pośrednia ma
miejsce, gdy na skutek pozornie neutralnej decyzji, kryterium albo
praktyki, czy też podjętego działania lub zaniedbania jakaś osoba
znajdzie się w sytuacji gorszej niż inni. W tym przypadku czyn nie
jest sam w sobie dyskryminujący, ale skutki takiego działania
narażają pewną grupę osbó na dyskryminację. Dyskryminacja
pośrednia nie jest zazwyczaj celowa, dlatego może być trudna do
wykrycia.
Jeżeli doświadczasz dyskryminacji, lub znasz kogoś, kto jest
dyskryminowany, możesz skontaktować się z norweskim
14
Rzecznikiem do spraw równości i przeciwdziałania dyskryminacji
(likestillings- og diskrimineringsombudet). Uzyskasz tutaj poradę i
pomoc w złożeniu skargi na dyskryminujące działania.
1.3. 2 Dyskryminacja na rynku pracy.
Prawo pracy zakazuje dyskryminacji. Na rynku pracy istnieje wiele
obszarów, w których funkcjonuje zakaz dyskryminacji, na przykład
w odniesieniu do nawiązania stosunku pracy i wynagrodzeń,
wypowiedzenia zatrudnienia oraz w czasie jego trwania. Zakaz
dyskryminacji dotyczy całego okresu zatrudnienia – od nawiązania
stosunku pracy aż do jego zakończenia9. Na przykład,
wprowadzenie zakazu noszenia nakryć głowy w miejscu pracy
sprawiłoby, iż kobiety które noszą hidżab, nie mogłyby dłużej
pracować. Jushjelpa podkreśla, że zakaz noszenia religijnych
nakryć głowy w pracy jest zabroniony przez prawo
antydyskryminacyjne. Pamiętaj jednak, że czasem dyskryminacja
może być „zgodna z prawem", ale musi być wtedy obiektywnie
uzasadniona.
Prawo pracy chroni interesy wielu różnych grup, nie tylko tych
wymienionych powyżej. Nierówne traktowanie ze względu na
poglądy polityczne, przynależność do związków zawodowych,
orientację seksualną lub wiek są także uważane za
dyskryminację.10 Związek zawodowy jest organizacją, do której
mogą wstąpić pracownicy i która działa w celu ochrony interesów i
praw pracowniczych. Przykładem takiej organizacji jest LO
(Organizacja Ogólnokrajowa). Organizacje te działają w interesie
pracowników, który często może być sprzeczny z interesem
pracodawcy. Dlatego ważne jest, aby pracownik nie dyskryminacji
z powodu członkostwa w tego rodzaju organizacji.
9
10
15
1.3.3 Szczególne wyjątki przewidziane w prawie pracy.
W prawie pracy nie każdy przypadek nierównego traktowania jest
równoznaczny z dyskryminacją, nawet jeżeli nierówne traktowanie
wynika z niektórych z wyżej wymienionych powodów.
Dyskryminacja, która ma uzasadniony cel, i która nie stanowi
nadmiernego obciążenia dla pracownika oraz która jest konieczna
dla wykonania pracy, nie jest uważana za dyskryminację. Istnieje
kryterium mówiące o tym, że dyskryminacja musi mieć swoje
uzasadnienie w rodzaju wykonywanej pracy oraz że musi być
warunkiem do jej wykonania. „Nadmierne obciążenie" oznacza, że
w sytuacji, w której jedej z pracowników zostaje potraktowany
nierówno, nie może to mieć dla niego zbyt dotkliwych
konsekwencji.
1.3.4 Nawiązanie stosunku pracy.
Przy zatrudnianiu nowych pracowników, pracodawca musi często
wybierać spośród wielu kandydatów. W takiej sytuacji często
bierze pod uwagę tylko kwalifikacje, aby znaleźć najlepszego
kandydata na dane stanowisko. Przy wyborze pracownika
pracodawca nie może kierować się kryteriami, które są
dyskryminujące. Dlatego nie wolno mu pytać o na przykład
orientację seksualną11. Jeżeli zostaniesz o to zapytany, masz
prawo nie odpowiedzieć, a brak odpowiedzi nie może zmniejszyć
twojej szansy na otrzymanie pracy.
Pracodawca może mimo wszystko zapytać o twoje poglądy
polityczne, jeżeli ma to związek z pracą, o którą się ubiegasz.12 W
takim wypadku pracodawca powinien to zaznaczyć w ogłoszeniu o
pracę. Poznanie twoich poglądów politycznych może być bardzo
ważne dla pracodawcy, jeżeli na przykład starasz się o pracę w
partii politycznej. Jeżeli nie zostało to podane w ogłoszeniu o
11
12Zobacz
Kodeks pracy (arbeidsmiljøloven) § 13-4 (2)
16
pracę, możesz odmówić udzielenia takiej informacji, ale nie
powinno to mieć wpływu na uzyskanie przez Ciebie pracy.
1.3.5 Rozwiązanie stosunku pracy.
Stosunek pracy może zostać rozwiązany na kilka sposobów. Jeżeli
pracodawca zdecyduje się rozwiązać umowę o pracę, to powinien
albo wypowiedzie Ci stosunek pracy, albo rozwiązać umowę o
pracę ze skutkiem natychmiastowym (zwolnienie). Ani
wypowiedzenie ani zwolnienie nie mogą mieć uzasadnienia w
jednej z okoliczności opisanych jako dyskryminujące. Dlatego też
nie możesz zostać zwolniony, ponieważ jesteś homose
ksualny lub przynależysz do danej religii. W takich przypadkach
wypowiedzenie lub zwolnienie jest nieważne i pociąga ono za sobą
szereg praw pracowniczych, jakie ci przysługują.
Jeżeli Ty lub ktoś inny jest dyskryminowany w miejscu pracy,
powinieneś skontaktować się z przedstawicielem do spraw
bezpieczeństwa pracy (verneombud) w twoim miejscu pracy, lub z
pracodawcą. Jeżeli jesteś dyskryminowany możesz być uprawniony
do otrzymania rekompensaty i/lub odszkodowania.
1.3.6 Rzecznik do spraw równości i przeciwdziałania dyskryminacji
(Likestillings- og diskrimineringsombudet - LDO)
Jeżeli doświadczasz dyskryminacji, polecamy skontaktować się z
rzecznikiem do spraw równości i przeciwdziałania dyskryminacji
(Likestillings- og diskrimineringsombudet - LDO). Rzecznik może
ocenić, czy dyskryminacja, jakiej doświadczasz, jest zgodna z
prawem. Złożenie skargi do rzecznika jest łatwe i nic nie kosztuje.
Skargi należy składać pisemnie e-mailem na adres: [email protected],
lub listownie na adres pocztowy: Likestillings- og
diskrimineringsombudet, postboks 8048 Dep, 0031 Oslo.
17
Jeżeli jest ci łatwiej złożyć skargę ustnie, możesz przyjść do biura
rzecznika, które mieści się przy ulicy Mariboes gate 13 w Oslo.
Uzyskasz tam pomoc w napisaniu skargi. Możesz zadzwonić i
ewentualnie umówić się wcześniej na spotkanie. Jeżeli
potrzebujesz tłumacza, Biuro rzecznika może go dla ciebie
zamówić.13
1.4 «Pracownik z reguły powinien być zatrudniony
na stałe»
Pracownik z reguły powinien być zatrudniony na stałe. Umowy
tymczasowe są jednak dozwolone, jeżeli «wymaga tego charakter
pracy i gdy różni się ona od zwykle wykonywanej pracy w
zakładzie.»14 Zazwyczaj stosuje się to do prac sezonowych lub
projektów. Praca tymczasowa w postaci umowy zastępstwa
(vikariat) jest również dozwolona, jeśli pracujesz za kogoś, kto jest
chory, przebywa na urlopie macierzyńskim czy też na urlopie
wypoczynkowym. Umów tymczasowych nie powinno stosować się
jako normalnego systemu zatrudniania pracowników, ale powinny
mieć one ograniczony czasowo charakter. Jeżeli twoje tymczasowe
zatrudnienie trwa już ponad cztery lata, masz prawo do umowy o
pracę na czas nieokreślony.15 Zasada ta nie ma zastosowania do
pracowników tymczasowych w różnych dziedzinach
zorganizowanego sportu, uczestników programów aktywizacji
zawodowej oraz praktykantów.
13
Informacja pochodzi ze strony internetowej: http://www.ldo.no/no/Dine-
rettigheter/slik-klager-du/
14
Zobacz Kodeks pracy (aml) § 14-9
15
Zobacz Kodeks pracy (aml) § 14-9(5)
18
1.5 Czas pracy
Godziny pracy są określane w umowie o pracę i nie powinny
przekraczać 9 godzin w ciągu doby.16 Pracownik jest zobowiązany
do wykonywania pracy w godzinach i porze dnia wynikających z
umowy o pracę. Pracodawca może nakazać ci pracować ponad 9
godzin, jeżeli ma szczególne i ograniczone czasowo
zapotrzebowanie na Twoją pracę w zwiększonym wymiarze
godzin.17 Jeżeli otrzymałeś nakaz pracy w godzinach
nadliczbowych, to masz prawo do co najmniej 40% dodatku za
pracę w nadgodzinach.
1.6
Pracownicy wynajęci przez agencję
zatrudnienia
Zatrudnianie pracowników przez agencję pośrednictwa pracy, taką
jak Adecco, Bemanningshuset czy Manpower, jest dozwolone w
takim samym zakresie jak zatrudnienie tymczasowe.18 Korzystanie
z pracowników wynajętych przez agencje pracy nie powinno być
normalnym systemem zatrudniania pracowników i jest
dopuszczalne jedynie wtedy, gdy spełnione są takie same warunki
jak dla zatrudnienia tymczasowego. Zatrudniony pracownik nie
posiada formalnego stosunku pracy z zakładem pracy. Agencja
pracy jest w takim wypadku pracodawcą pracownika.
16
17
18
19
1.6.1 Zasady równego traktowania
Z zasad równego traktowania wynika, że pracownikom
zatrudnianym przez agencję pracy powinno zapewnić się takie
same warunki pracy, które byłyby stosowane, gdyby pracownik był
zatrudniony bezpośrednio przez zakład pracy do wykonywania tej
samej pracy. Należy również pamiętać, że pracownicy zatrudniani
przez agencję pracy powinni być traktowani na równi między sobą,
nie zależnie od tego, czy są zatrudnieni czasowo czy na stałe w
agencji pracy. Niemniej jednak przy ustalaniu warunków
zatrudnienia, należy wziąć pod uwagę warunki oferowane
pracownikom zatrudnionym bezpośrednio w zakładzie pracy,
jeżeli mają oni porównywalne obowiązki, kwalifikacje,
doświadczenie itp. do pracownika wynajętego.
Zasada równego traktowania obejmuje czas pracy, godziny
nadliczbowe, przerwy, okresy odpoczynku, urlopy, święta,
wynagrodzenia i pokrycie kosztów poniesionych przez pracownika.
Agencja pracy powinna mieć pewność, że jej pracownikom
zapewnia się warunki, do których mają prawo.19 Równocześnie
zakład pracy wynajmujący pracowników przez agencję
zatrudnienia ma obowiązek zapewnienia jej dostępu do informacji
niezbędnych do spełnienia wymogu równego traktowania.20
Ponadto agencja pracy na wniosek pracownika ma obowiązek
ujawnienia informacji, które pozwolą mu samodzielnie ocenić, czy
jego warunki płacy i pracy spełniają wymóg równego
traktowania.21 Zasady równego traktowania mają również
zastosowanie do pracowników oddelegowanych do Norwegii z
innych krajów.22
19
Zobacz Kodeks pracy (aml) § 14-12 a
20
Zobacz Kodeks pracy (aml) § 14-12 b (1)
21
Zobacz Kodeks pracy (aml). § 14-12 b (2)
22
Zobacz rozporządzenie o pracownikach oddelegowanych (forskrift om
utsendte arbeidstakere) § 2 ust. 1 a. z dn. 16.12.2005 nr. 1566
20
Konkretne warunki zatrudnienia pracownika wynajętego będą
zależały od tego, jakie warunki otrzymałby przy bezpośrednim
zatrudnieniu w danym zakładzie pracy. Przy ustalaniu warunków
zatrudnienia agencja powinna kierować się obowiązującymi
ustawami/ rozporządzeniami, układami zbiorowymi,
wewnętrznymi zasadami i praktykami obowiązującymi w zakładzie
pracy, któremu wyajmuje pracownika.
Pracownicy zatrudnieni przez agencję pracy tymczasowej powinni
otrzymać dostęp do wspólnych korzyści i usług na takich samych
zasadach jak pracownicy bezpośrednio zatrudnieni w zakładzie
pracy, chyba że różnice w traktowaniu pracowników są
obiektywnie uzasadnione.23 Może to obejmować np. dostęp do
stołówki, przedszkola zakładowego i korzystania z transportu. Nie
dotyczy to jednakże zbiorowych ubezpieczeń.
Zakaz dyskryminacji bezpośredniej i pośredniej w miejscu pracy, o
jakim mówi rozdział 13 norweskiego Kodeksu pracy
(arbeidsmiljøloven), stosuje się na takich samych zasadach do
pracowników wynajętych przez agencję zatrudnienia.
1.7
Okres próbny
Pracownik zatrudniony na stałe może otrzymać umowę na okres
próbny. Jeżeli zostałeś zatrudniony na okres próbny, informacja o
okresie próbnym powinna znaleźć się w pisemnej umowie o pracę.
Celem okresu próbnego jest to, aby pracodawca przez pewien
ograniczony okres czasu mógł ocenić, czy nadajesz się do pracy.
Długość okresu próbnego nie może przekraczać sześciu
23
Zobacz Kodeks pracy (aml) § 14-12a ust. 2
21
miesięcy.24 Jeżeli pracownik nie nadaje się na dane stanowisko
pracy, brakuje mu kompetencji lub nie wywiązuje się ze swoich
obowiązków, umowa na okres próbny może zostać rozwiązana.
Pracownik powinien jednakże mieć realną szansę spróbować
swoich sił. W tym czasie pracodawca jest zobowiązany zapewnić
mu odpowiednie przeszkolenie. Pracodawca musi również wziąć
pod brak doświadczenia zawodowego pracownika. Pracownik,
który jest zatrudniony na okres próbny ma tylko 14-dniowy okres
wypowiedzenia "jeżeli nie uzgodniono inaczej w formie pisemnej.25
1.8
Wynagrodzenie
W Norwegii nie ma ustawowego prawa do wynagrodzenia
minimalnego. Stawkami minimalnymi operuje się jednak często w
układach zbiorowych (tariffavtale). Również przy ustalaniu
wysokości wynagrodzeń stosuje się ogólną zasadę ochrony przed
dyskryminacją oraz zasadę bezstronności. Pracodawca musi mieć
uzasadniony powód, aby dać Ci niższe wynagrodzenie niż innym
pracownikom z podobnymi kwalifikacjami zatrudnionym w tym
samym zakładzie pracy. Staż będzie jednym z obiektywnie
uzasadnionych czynników mających wpływ na różnice w
wynagrodzeniach.
Zwykle wynagrodzenie należy się tylko za czas pracy, w którym
pracownik pozostaje do dyspozycji pracodawcy. Dojazdy do pracy
czy czas spędzony w podróży służbowej zwykle nie wliczają się w
czas pracy. W umowie o pracę lub w umowie zbiorowej mogą
jednakże znajdować się inne zapisy.
24
25
22
Z reguły, wynagrodzenia wypłacane są „z dołu”. Pracownik ma
prawo do otrzymania odcinka wypłaty, na którym widnieje
wyliczenie wynagrodzenia.26 Warto wiedzieć, iż pracodawca ma
bardzo ograniczone możliwości dokonania potrąceń z
wynagrodzenia. Jeżeli tak nieszczęśliwie się złożyło i
spowodowałeś jakąś szkodę w związku z wykonywaną pracą,
pracodawca nie może wymagać od ciebie rekompensaty, chyba że
spowodowałeś szkodę umyślnie lub przez zaniedbanie oraz
przyjąłeś na siebie zobowiązanie wypłaty odszkodowania na
piśmie lub zostało to stwierdzone wyrokiem sądowym. Z
norweskiej Ustawy o odszkodowaniach (skadeerstatningsloven)27
wynika również, że to pracodawca, bez względu na to, po której
stronie leży wina, ponosi odpowiedzialności za szkody
spowodowane umyślnie lub przez zaniedbanie pracownika
podczas wykonywanej pracy.
1.8.1 Rozszerzenie stosowania układów zbiorowych pracy
Rozszerzenie stosowania układów zbiorowy pracy jest
porozumieniem w sprawie płac i warunków pracy mających
zastosowanie do wszystkich pracowników wykonujących dany
zawód, nawet jeżeli nie są oni stroną umowy. Powszechne
stosowanie umów zbiorowych pracy jest jednym z kilku środków,
które mają zapobiegać przyznawaniu niższych wynagrodzeń i
stosowaniu gorszych warunków pracy dla zagranicznych
pracobiorców, niż jest to przyjęte w Norwegii.
26
27
Zobacz Ustawa o odszkodowaniach (skl) § 2-1
23
Przepisy te dotyczą zarówno pracowników wykwalifikowanych jak i
niewykwalifikowanych. Pracownik wykwalifikowany to pracownik z
oficjalnie uznawanym świadectwem zawodowym w danej branży
lub równoważnym do niego wykształceniem. Rozporządzenia nie
stosuje się do uczniów na praktykach oraz osób uczestniczących w
programach aktywizacji zawodowej.
Zakłady pracy, które wykonują tego typu zadania, są
odpowiedzialne za realizację tych przepisów. Poniżej znajduje się
zestawienie minimalnych wymagań płacowych dla różnych gałęzi
przemysłu.
1.8.1.1 Place budowy
Przepisy mają zastosowanie do pracowników wykwalifikowanych i
niewykwalifikowanych wykonujących prace budowlane na
budowach.28
Minimalne stawki za godzinę:29

Pracownik wykwalifikowany: 174,10 kr.

Pracownik niewykwalifikowany bez doświadczenia w
zawodzie: 156,60 kr.

Pracownik niewykwalifikowany z co najmniej rocznym
doświadczeniem w zawodzie: 163,20 kr.

28
Pracownik poniżej 18 roku życia: 105,10 kr.
Zobacz Decyzja o rozszerzeniu stosowania układu zbiorowego pracy dla
pracowników na budowach w Norwegii (forskrift om allmenngjøring av
tariffavtale for byggeplasser i Norge) § 2
29
pracowników na budowach w Norwegii (forskrift om allmenngjøring av
tariffavtale for byggeplasser i Norge) § 4
24
1.8.1.2 Rolnictwo i ogrodnictwo
Decyzja obejmuje prace rolnicze i ogrodnicze, centra ogrodnicze,
szkółki leśne, pracę w magazynach/terminalach jak również
wszystkie zawody w branży rolniczej, wykorzystania zasobów
naturalnych i zarządzania zasobami naturalnymi, które to w
naturalny sposób stanowią część wyżej wymienionych branż.30
Warunki płacowe:31
1.8.1.3 Pracownicy zatrudnieni jako pomocnicy w okresie wakacji
lub w okresie zbiorów:

30
Pracownik w wieku 16-17 lat: 85,90 kr
rolnictwa i ogrodnictwa (forskrift om allmenngjøring av tariffavtale for jordbruksog gartnerinæringene) § 2
31
rolnictwa i ogrodnictwa (forskrift om allmenngjøring av tariffavtale for jordbruksog gartnerinæringene) § 3
25


Pracownik powyżej 18-go roku życia, zatrudniony na
okres do 12 tyg.: 107,40 kr

Pracownik powyżej 18-go roku życia, zatrudniony na
okres do 12 do 24 tyg. (3-6 miesięcy): 112,90 kr
Pracownicy powyżej 18-go roku życia zatrudnieni ponad 6
miesięcy powinni mieć wynagrodzenie takie jak pracownik
niewykwalifikowany zatrudniny na stałe.
1.8.1.4 Pracownicy zatrudnieni na stałe

Pracownik niewykwalifikowany: 125,30 kr



Dodatek dla pracowników wykwalifikowanych: 8 kr
Dodatek za pracę w weekendy/dni świąteczne dla pracowników
zajmujących się zwierzętami gospodarczymi/zastępujących
rolników przebywających na urlopie (tzw. avløser) zatrudnionych
na stałe zmiany:
Wypłaca się dodatek w wysokości 25% za każdą przepracowaną
godzinę
1) od soboty godz. 13.00 do niedzieli godz. 24.
2) od godz. 13.00 do 24.00 w Boże Narodzenie i Sylwestra
3) od godz. 00.00 do 24.00 w ruchome dni świąteczne oraz 1-go i
17-go maja.
26
1.8.1.5 Firmy sprzątające
Przepisy te mają zastosowanie do pracowników, którzy są
zatrudnieni w prywatnych firmach zajmujących się sprzedażą
usług sprzątania.32
Warunki płacowe33
Pracownicy, którzy są zatrudnieni w prywatnych firmach
zajmujących się sprzedażą usług sprzątania, powinni mieć
minimalne wynagrodzenie w wysokości 161,17 kr na godzinę.
Pracownicy poniżej 18 roku życia, którzy są zatrudnieni w
prywatnych firmach zajmujących się sprzedażą usług sprzątania,
powinni mieć minimalne wynagrodzenie w wysokości 121,01 kr na
godzinę.
Nadgodziny/Dodatki
Za prace wykonywaną w godzinach 21.00-06.00 dodatek
uzgadniany jest indywidualnie. Dodatek nie może być niższy niż
25 koron za godzinę.
1.8.1.6 Przemysł stoczniowy
Pracownicy, którzy wykonują prace przy produkcji, montażu oraz
instalacjach w przemyśle stoczniowym, objęci są odrębnym
rozporządzeniem.34 Przepisy na temat warunków płacowych są
32
Zobacz Decyzja o rozszerzeniu stosowania układu zbiorowego pracy dla firm
sprzątających (forskrift om allmenngjøring av tariffavtale for renholdsbedrifter) §
2
33
Zobacz Decyzja o rozszerzeniu stosowania układu zbiorowego pracy dla firm
sprzątających (forskrift om allmenngjøring av tariffavtale for renholdsbedrifter) §
3
34
Zobacz Decyzja o rozszerzeniu w części stosowania układu zbiorowego pracy
dla przemysłu maszynowego w przemyśle okrętowym i stoczniowym (forskrift
om delvis allmenngjøring av Industrioverenskomsten/VO-delen for skips- og
verftsindustrien) § 2
27
jednak zbyt szczegółowe, aby móc je przytoczyć w tym miejscu,
dlatego ograniczymy się do wskazania odpowiedniego paragrafu.35
1.8.2
Urlopy i świadczenia urlopowe
Wszyscy pracownicy mają prawo do urlopu wypoczynku,
niezależnie od tego czy są zatrudnieni w pełnym czy niepełnym
wymiarze czasu pracy. Masz prawo do urlopu wypoczynkowego w
ilości 25 dni roboczych w każdym roku pracowniczym.36
Pracodawca powinien ustalić terminy urlopu z wyprzedzeniem z
każdym pracownikiem z osobna lub z mężem zaufania w zakładzie
pracy.37 Jako pracownik masz prawo do wynagrodzenia za czas
urlopu od pracodawcy w wysokości 10,2% wynagrodzenia
wypłaconego w roku ubiegłym. Pracownicy w wieku powyżej 60 lat
mają prawo do dodatkowych dni urlopu oraz wyższego dodatku
urlopowego.38 Nie istnieje żaden wymóg co do długości trwania
stosunku pracy, aby mieć prawo do wynagrodzenia za czas urlopu.
Podstawa naliczenia twojego świadczenia urlopowego znajduje się
w zestawieniu rocznym wynagrodzeń i potrąceń za rok ubiegły
(tzw. lønns -og trekkoppgave). Pracodawcy są zobowiązani do
wysłania takiego zestawienia wszystkim pracownikom najpóźniej
do 1 lutego roku następującego po roku dochodowym. Naliczone
świadczenie urlopowe wypłacane jest w ostatni dzień wypłaty
wynagrodzeń przed wakacjami.39
35
Zobacz Decyzja o rozszerzeniu w części stosowania układu zbiorowego pracy
dla przemysłu maszynowego w przemyśle okrętowym i stoczniowym (forskrift
om delvis allmenngjøring av Industrioverenskomsten/VO-delen for skips- og
verftsindustrien) § 3
36
Zobacz norweska ustawa urlopowa (ferieloven) § 5
37
Zobacz Ustawa urlopowa (ferieloven) § 6
38
Stawka wynosi 12,5 % podstawy obliczania świadczenia urlopowego
39
Zobacz Ustawa urlopowa (ferieloven) § 11 nr 1
28
1.8.3
Pracodawca zalega z wynagrodzeniem
Jeżeli nie otrzymałeś wynagrodzenia od pracodawcy z powodu
braku jego dobrej woli, musisz najpierw wysłać mu upomnienie z
okresem płatności do jednego lub dwóch tygodni. Pismo powinno
zostać wysłane listem poleconym, abyś miał dowód na to, że
zostało wysłane. W piśmie powinieneś zaznaczyć, że w przypadku,
jeżeli roszczenie nie zostanie spełnione w terminie, będziesz
zmuszony podjąć kolejne kroki.40 Jeśli pracodawca nadal nie płaci
ani jest w stanie udowodnić, że wynagrodzenie zostało wypłacone,
możesz odwołać się do Rady polubowno-arbitrażowej
(forliksrådet) w celu otrzymania postanowienia w sprawie
roszczenia. Odwołanie należy przesłać do Rady polubownoarbitrażowej w miejscowości właściwej dla siedziby pracodawcy.
Rada polubowno-arbitrażowa udzieli wskazówek do napisania
odwołania. Postanowienie o nakazie zapłaty wynagrodzenia
oznacza, że można będzie je wyegzekwować z pomocą
komornika. Jeżeli pracodawca mimo wszystko nie ma środków
finansowych na pokrycie wynagrodzenia inie będzie można go
wyegzekwować, należy wtedy złożyć wniosek o ogłoszenie
upadłości pracodawcy.
1.8.4
W jaki sposób można ogłosić upadłość pracodawcy
Istnieje ryzyko, że pracodawca nie będzie chciał ogłosić upadłości,
mimo że jest niewypłacalny. Wtedy pracownik ma możliwość
samodzielnego złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości
pracodawcy. Najpierw należy wysłać wezwanie do zapłaty
wynagrodzenia z ostatecznym terminem płatności. Jeżeli
pracodawca nie zapłaci w terminie, należy wysłać powiadomienie o
zamiarze złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, który należy
doręczyć pracodawcy. Koszt doręczenia powiadomienia to obecnie
430 kr. Jeżeli pracodawca nie zapłaci po otrzymaniu
40
Zobacz Ustawa o mediacji i postępowaniu sądowym w sprawach cywilnych
(tvisteloven) § 5-2
29
powiadomienia, można wtedy złożyć wniosek o ogłoszenie
upadłości do sądu rejonowego właściwego dla siedziby
pracodawcy. Złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości przez
pracownika jest darmowe. W sądzie otrzymasz pomoc w
sformułowaniu wniosku o ogłoszenie upadłości. Możesz być
zobowiązany do zapłaty kosztów sądowych pracodawcy, jeżeli
postępowanie upadłościowe nie zostanie otwarte. Otwarcie
postępowania upadłościowego może nastąpić tylko wtedy, jeżeli
pracodawca jest niewypłacalny, a jego niewypłacalność nie może
mieć charakteru tymczasowego. Przyjmuje się, że pracodawca jest
niewypłacalny, jeżeli nie zapłaci ani po wezwaniu do zapłaty ani po
otrzymaniu powiadomienia o zamiarze złożenia wniosku o
ogłoszenie upadłości. W gestii pracodawcy leży udowodnienie, że
nie jest niewypłacalny.
1.8.5
Jakie są prawa pracownika w sytuacji upadłości
pracodawcy
W przypadku ogłoszenia upadłości pracodawcy, roszczenia
pracownika może pokryć Rządowy fundusz gwarancji płac (Statens
lønnsgarantiordning). Pierwszym krokiem jest zarejestrowanie
roszczenia o wynagrodzenie u syndyka, który zarządza całością
masy upadłościowej. Należy wypełnić podanie, która można albo
znaleźć na internecie albo otrzymać kontaktując się z syndykiem.
Ponadto należy zarejestrować się jako poszukujący pracy w NAV w
ciągu 14 dni od otrzymania pisemnego powiadomienia od syndyka
o tym, że syndyk rozwiązał Twoją umowę o pracę. Fundusz
gwarancji płac obejmuje wynagrodzenia i inne honoraria za pracę
przez okres maksymalnie sześciu miesięcy.
Ponadto roszczenie płacowe nie może wybiegać dalej niż 12
miesięcy w tył od daty otrzymania przez sąd wniosku o otwarcie
postępowania upadłościowego. Jeżeli roszczenie odnosi się do
wynagrodzenia urlopowego, nie może one zostać nabyte dalej niż
24 miesiące w tył od daty otrzymania przez sąd wniosku o
30
otwarcie postępowania upadłościowego. Należy więc szybko
reagować od momentu otrzymania powiadomienia o stwierdzeniu
upadłości. Jeżeli roszczenie zostanie zatwierdzone, środki
finansowe z funduszu gwarancyjnego zostają przekazane
syndykowi. Czas oczekiwania na rozpatrzenie wniosku przez NAV
lønnsgaranti wynosi około 2 miesiące. Syndyk przeleje następnie
odpowiednia kwotę na twoje konto, pomniejszoną o wszelkie
potrącenia, takie jak na przykład podatek.
W przypadku decyzji odmownej o pokryciu roszczenia z funduszu
gwarancyjnego, możesz złożyć odwołanie w ciągu trzech tygodni
od otrzymania decyzji. Odwołanie należy kierować do NAV
lønnsgaranti.
1.9
Wypowiedzenie
Pracownik i pracodawca mają wzajemne prawo do rozwiązania
stosunku pracy. Termin wypowiedzenia musi być określony w
umowie o pracę. Jeżeli nie uzgodniono inaczej, okresu
wypowiedzenia wynosi jeden miesiąc.41 Okres wypowiedzenia
zaczyna biec od pierwszego dnia miesiąca następującego po
otrzymaniu lub złożeniu wypowiedzenia. Można uzgodnić, że
okres wypowiedzenia będzie liczony jest od daty do daty, jeżeli
uzgodniony okres wypowiedzenia jest dłuższy od ustawowego.
Tego typu sposób obliczania okresu wypowiedzenia musi być
wyraźnie określony w umowie o pracę.
Nie musisz podawać pracodawcy powodu rezygnacji z pracy.
Pracodawca musi natomiast mieć ważny powód do wypowiedzenia
41
31
Tobie umowy o pracę.42 Wypowiedzenie umowy o pracę może być
uzasadnione warunkami panującymi w firmie lub sytuacją
dotyczącą pracodawcy lub pracownika. Zmniejszenie produkcji,
powtarzające się spóźnienia do pracy lub nieumiejętność
przystosowania się pracownika do warunków pracy mogą być
uzasadnionym powodem wypowiedzenia stosunku pracy.
Przyczyna wypowiedzenia musi być indywidualnie rozważana w
przypadku każdego pracownika.
Wypowiedzenie powinno być na złożone na piśmie i dostarczone
pracownikowi osobiście lub listem poleconym.43 Pracodawca nie
ma obowiązku podania powodu zwolnienia, ale powinien go podać
na prośbę pracownika. Zanim pracodawca da Ci wypowiedzenie
powinien najpierw, o ile jest to możliwe, przedyskutować taki
zamiar z Tobą.44
W przypadku wypowiedzenia umowy o prace przez pracownika
powinno być ono złożone w formie pisemnej, ale ustne
wypowiedzenie jest również uznawane za ważne. Na Tobie jednak
spoczywa obowiązek udowodnienia, że umowa o pracę została
przez Ciebie wypowiedziana. Korzystnej jest zatem złożyć
wypowiedzenie na piśmie.
Jeżeli pracodawca nie przestrzega wymogów prawnych co do
formy wypowiedzenia, możesz ubiegać się o odszkodowanie.45
Jeśli uważasz, że pracodawca nie ma uzasadnionego powodu do
wypowiedzenia stosunku pracy, możesz zażądać negocjacji46 z
pracodawcą. Żądanie negocjacji należy złożyć pisemnie u
pracodawcy w terminie dwóch tygodni od daty otrzymania
wypowiedzenia. Jeżeli to nie doprowadzi do rozstrzygnięcia sporu,
42
43
44
45
46
32
zasadność wypowiedzenia może zostać rozstrzygnięta przez sąd.
Ważne jest przy tym, aby reagować szybko, gdyż pracownika
obowiązują różne terminy47 składania żądań. Jeżeli czeka się zbyt
długo, ryzykuje się, że żądanie może wygasnąć. Jeżeli
wypowiedzenie otrzymane od pracodawcy nie spełnia wymogów
formalnych, nie ma określonego terminu złożenia pozwu do
sądu.48
1.10 Zwolnienie
Pracodawca może rozwiązać stosunek pracy z dnia na dzień, w
przypadku jeżeli pracownik jest winny rażącego naruszenia
obowiązków pracowniczych.49 Zwolnienie musi być złożone w
formie pisemnej. W przypadku zwolnienia nie obowiązują okresy
wypowiedzenia. Przykładami rażącego naruszenia obowiązków
pracowniczych mogą być: odmowa wykonania pracy,
szykanowanie pracodawcy lub innych pracowników, nadużycie
zaufania związanego z zajmowanym stanowiskiem oraz
popełnienie przestępstwa. Pracodawca nie może Cię zwolnić z
błahego powodu i to w jego gestii leży udowodnienie, że istnieją
dostateczne podstawy do zwolnienia. Jeśli uważasz, że powód
zwolnienia jest niewłaściwy, możesz domagać się
odszkodowania.50
Wypowiedzenie stosunku pracy w trybie natychmiastowym może
również nastąpić z Twojej strony, jeżeli w miejscu pracy panują
nieakceptowalne warunki. Może to być złe środowisko pracy,
powtarzające się naruszenia przepisów kodeksu pracy itd.
47
48
Zobacz Kodeks pracy (arbeidsmiljøloven) § 17-4(3)
49
50
Zobacz Kodeks pracy (arbeidsmiljøloven) § 15-14(3)
33
Zwolnienie należy, tak jak w przypadku wypowiedzenia, dostarczyć
na piśmie.
1.11 Prawo do otrzymania świadectwa pracy po
zakończeniu zatrudnienia
W przypadku ustania stosunku pracy pracownik uprawniony jest
do otrzymania świadectwa pracy.51 Świadectwo pracy powinno
zawierać następujące dane: Twoje imię i nazwisko, datę urodzenia,
opis stanowiska pracy i czas jego trwania. Na żądanie musi
również zawierać bardziej szczegółowy opis Ciebie jako
pracownika, jeżeli jest to przewidziane w układzie zbiorowym
pracy lub jest praktykowane w zakładzie pracy.
1.12 Pierwszeństwo w zatrudnieniu na nowym
stanowisku pracy
Pracownik, który został zwolniony z powodu warunków panujących
w zakładzie pracy, takich jak na przykład zmniejszenie produkcji,
ma prawo do ponownego zatrudnienia w tym samym zakładzie
pracy w przypadku, gdy pojawi się wolne miejsce pracy.
Pierwszeństwo w zatrudnieniu odnosi się do stanowiska pracy, na
które pracownik posiada kwalifikacje. Pierwszeństwo w
zatrudnieniu stosuje się również do pracowników tymczasowych i
pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy,
ale nie do pracowników na umowie na zastępstwo. Pracodawca jest
51
34
zobowiązany do informowania pracowników o wolnych miejscach
pracy w zakładzie.52
1.13 Prawo do zasiłku chorobowego
W przypadku choroby, pracownik uprawniony jest do zasiłku
chorobowego za okres nieobecności w pracy. Aby mieć prawo do
zasiłku chorobowego, musisz być zatrudniony przez co najmniej
cztery tygodnie. Ponadto musisz być niezdolny do pracy z powodu
obniżenia sprawności wynikającej z choroby lub urazu.
Niezdolność do pracy musi być udokumentowana zaświadczeniem
lekarskim.
Jeżeli niezdolność do pracy ma tymczasowy charakter, możesz
skorzystać z oświadczenia własnego o nieobecności w pracy (tzw.
egenmelding). Oświadczenie własne o nieobecności w pracy
polega na tym, że zawiadamiasz pracodawcę o niezdolności do
pracy bez konieczności przedstawiania zaświadczenia lekarskiego.
Z oświadczenia własnego o chorobie bez zwolnienia lekarskiego
możesz skorzystać w ciągu pierwszych 16 dni kalendarzowych
zwolnienia chorobowego (jest to tzw. arbeidsgiverperioden czyli
okres, w którym przysługuje świadczenie chorobowe od
pracodawcy). Oświadczenie własne można złożyć każdorazowo
tylko przez pierwsze 3 dni choroby. Jeżeli choroba trwa dłużej niż
3 dni, pracodawca może wymagać przedstawienia zwolnienia
lekarskiego. Musisz mieć przepracowane co najmniej dwa miesiące
u pracodawcy, abyś mógł skorzystać z oświadczenia własnego o
chorobie.
Pracodawca nie ma prawa Cię zwolnić z powodu nieobecności w
pracy umotywowanej chorobą lub uszkodzeniem ciała.53 Ochrona
52
35
przed wypowiedzeniem ma zastosowanie w ciągu pierwszych 12
miesięcy od stwierdzenia niezdolności do pracy. Wypowiedzenie w
czasie tego okresu będzie postrzegane jako mające związek z
nieobecnością pracownika, chyba że pracodawca udowodni
istnienie innej przyczyny.
Jeżeli nie masz pracy, nie przysługuje Ci prawo do wynagrodzenia
chorobowego. Możesz jednak spełniać warunki do otrzymania
świadczenia w celu ułatwienia powrotu do pracy/przywrócenia
zdolności do pracy (arbeidsavklaringspenger - AAP), jeżeli z
powodu choroby, uszkodzenia ciała lub wady/choroby
fizycznej/psychicznej nie jesteś w stanie podjąć pracy, która
przynosiłaby dochód. Warunkiem uzyskania świadczenia jest
obniżona zdolność do pracy o co najmniej połowę z powodu
choroby, wypadku itp.54 Świadczenie wynosi 66 % dochodu za rok
ubiegły lub 66% przeciętnego wynagrodzenia za ostatnie trzy
lata.55 NAV może również zaoferować Ci uczestnictwo w
programach wspierających zatrudnienie i aktywizację zawodową
takich jak np. szkolenia, zaoferować wsparcie w leczeniu
medycznym lub innego rodzaju poradnictwo.
1.14 Prawo do zasiłku dla bezrobotnych
Osoby bezrobotne mogą ubiegać się o zasiłek dla bezrobotnych z
urzędu pracy (NAV). Najpierw należy zarejestrować się jako
poszukujący pracy. Musisz mieć status osoby poszukującej pracy i
zredukowany wymiar czasu pracy o co najmniej 50%.56 Możesz
ubiegać się o zasiłek dla bezrobotnych nie wcześniej niż na
53
54
Zobacz Ustawa o ubezpieczeniach społecznych (folketrygdl.) § 11-5
55
56
36
tydzień przed pierwszym dniem, w którym pozostajesz bez
zatrudnienia. Zasiłek dla bezrobotnych wypłacany jest
najwcześniej od dnia, w którym zarejestrowałeś się jako
bezrobotny i złożyłeś wniosek o zasiłek. Wysokość zasiłku zależy
od tego, ile zarobiłeś w poprzednim roku lub jaka była średnia
Twoich zarobków z ostatnich trzech lat przed złożeniem wniosku
o zasiłek. Urząd pracy wybiera najbardziej korzystną podstawę dla
obliczenia zasiłku, który stanowi 62,4 % wcześniejszego dochodu
przed opodatkowaniem. Musisz zarobić co najmniej 1,5 kwoty
bazowej ubezpieczeń społecznych (G) w roku kalendarzowym
poprzedzającym rok złożenia wniosku.57 W przypadku decyzji
odmownej, masz możliwość odwoływania się.
Liczba przysługujących Ci tygodni zasiłku dla bezrobotnych,
zależy od tego, ile wyniósł twój dochód przed złożeniem wniosku.
Jeżeli zarobiłeś dwukrotność wyżej wymienionej kwoty bazowej w
roku poprzedzającym, lub jeżeli średnia z ostatnich trzech lat
wyniosła co najmniej dwukrotność kwoty bazowej, masz prawo do
otrzymywania zasiłku dla bezrobotnych przez 104 tygodni. Jeżeli
zarobiłeś mnie, masz prawo do zasiłku dla bezrobotnych przez 52
tygodnie. Wypłata zasiłku zostaje wstrzymana natychmiastowo,
jeżeli warunki dla otrzymywania zasiłku dla bezrobotnych, nie są
dłużej spełnione.
1.15 Przymusowy urlop bezpłatny (permittering)
Jeżeli zakład musi czasowo ograniczyć działalność, pracodawca
może być zmuszony do wysłania pracowników na przymusowy
urlop bezpłatny zamiast wypowiedzenia im stosunku pracy. W
okresie przymusowego urlopu jesteś czasowo zwolniony ze swoich
obowiązków, a pracodawca jest czasowo zwolniony z wypłaty
57
Kwota bazowa ubezpieczeń społecznych wynosi 85 245 kr na dzień 01.05.13.
37
wynagrodzenia. Pracodawca musi jednak zapłacić za pierwsze dni
przymusowego urlopu. W przypadku całkowitej redukcji czasu
pracy lub w przypadku co najmniej 40% redukcji czasu pracy
pracodawca ma obowiązek wypłaty wynagrodzenia za 10 dni.58 W
przypadku redukcji czasu pracy mniejszej niż 40%, masz prawo do
zapłaty wynagrodzenia za 15 dni. Jeżeli zakład pracy przywróci
swoją działalność, będziesz miał możliwość wznowienia pracy.
Pracodawca może wysłać pracowników na przymusowy urlop
bezpłatny, jeżeli redukcja działalności firmy ma jedynie charakter
przejściowy. Jeżeli zaś ma ona trwały charakter, to nie może on
skorzystać z wysłania pracowników na tymczasowy urlop. W takim
przypadku pracodawca musi dać ci wypowiedzenie, dzięki czemu
uzyskasz prawo do okresu wypowiedzenia. Jeśli zostałeś wysłany
na przymusowy urlop bezpłatny, możesz ubiegać się o zasiłek dla
bezrobotnych z urzędu pracy (NAV). Najpierw musisz
zarejestrować się jako poszukujący pracy za pośrednictwem
internetu lub w siedzibie urzędu pracy. Następnie musisz wypełnić
wniosek o zasiłek i załączyć odpowiednie dokumenty z informacją
na temat przymusowego urlopu bezpłatnego od pracodawcy.
Pracownik powinien otrzymać zawiadomienie o przymusowym
urlopie na 14 dni przed planowanym zwolnieniem z obowiązku
pracy. Urlop przymusowy z reguły nie powinien trwać dłużej niż
sześć miesięcy, chyba że pracodawca ma uzasadnione podstawy
do przedłużenia przymusowego postoju w pracy.
1.16 Wymagania względem dobrego środowiska
pracy oraz dostosowania stanowiska pracy
Jednym z głównych celów kodeksu pracy jest zapewnienie
58
Zobacz Ustawa o przymusowych urlopach pracowniczych
(Permitteringslønningsloven) § 3
38
pracownikom odpowiednich warunków pracy.59 Są to wymagania
dotyczące zarówno fizycznego jak i psychospołecznego
środowiska pracy. Obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie
dobrego i bezpiecznego środowiska pracy.60 Powinien on zatem
zastosować środki, które zapewniają pełną ochronę pracowników
przed niekorzystnymi czynnikami środowiska pracy. Mogą to być
odpowiednie instruktaże pracy, mąż zaufania (tillitsvalgt),
przedstawiciel do spraw bezpieczeństwa pracy (verneombud) czy
przyzakładowe usługi zdrowotne (bedriftshelsetjeneste). Jeżeli
twoja zdolność do pracy została zredukowana w wyniku wypadku,
uszkodzenia ciała, choroby itp., pracodawca powinien, w miarę
możliwości, dostosować Twoje miejsce pracy lub zorganizować Ci
pracę w ten sposób, abyś nie stracił swojego stanowiska pracy lub
mógł otrzymać inne stanowisko odpowiednie do Twoich
kwalifikacji. Wymóg zapewnienia przez pracodawcę odpowiednich
warunków pracy jest niezależny od sytuacji finansowej
przedsiębiorstwa. Masz prawo zawiadomić o niebezpiecznych lub
nieakceptowalnych warunkach w miejscu pracy bez groźby
jakichkolwiek negatywnych konsekwencji z tego tytułu.61
Zgłoszenie o złych warunkach pracy powinno mieć jednak
odpowiednią formę. Zakład pracy powinien zapewnić wewnętrzny
system powiadamiania o złych warunkach pracy. Jeżeli pracodawca
zapewnia wewnętrzny system powiadamiania na przykład przez
męża zaufania, musisz zgłosić to najpierw jemu, jeżeli jest to
uzasadnione. Masz jednak zawsze prawo zawiadamiać o
nieakceptowalnych warunkach pracy bezpośrednio władzom
publicznym, takim jak Inspekcja Pracy (arbeidstilsynet), Urząd
Ochrony Zdrowia (helsetilsynet) czy Urząd Ochrony Danych
(datatilsynet).
59
Zobacz Kodeks pracy (arbeidsmiljøloven) §§ 1-1 i 4-1
60
61
Zobacz Kodeks pracy (arbeidsmiljøloven) §§ 2-4,2-5 og 3-6
39
Jeśli twoja zdolność do pracy została zredukowana w wyniku
wypadku, choroby lub uszkodzenia ciała, pracodawca powinien, w
miarę możliwości, podjąć niezbędne działania, tak abyś mógł
utrzymać swoje stanowisko pracy lub uzyskać inną odpowiednią
pracę.62
1.17 Rola Państwowej Inspekcji Pracy
Państwowa Inspekcja Pracy prowadzi doradztwo na temat
przepisów Kodeksu pracy i może skontrolować przypadki, w
których pracodawca łamie prawo, zwłaszcza, jeżeli chodzi o
postanowienia kodeksu pracy. Inspekcja Pracy nie rozstrzyga
jednak sporów o charakterze cywilnoprawnym pomiędzy
pracownikiem a pracodawcą. Kontakt z Państwową Inspekcją Pracy
jest bezpłatny.
1.18 Obywatele państw spoza Europejskiego
Obszaru Gospodarczego63 64
Jeżeli jesteś obywatelem kraju spoza Europejskiego Obszaru
Gospodarczego i chcesz podjąć pracę w Norwegii, z reguły musisz
mieć pozwolenie na pobyt. Istnieją różne rodzaje pozwoleń i różne
zasady, wytyczne i procedury składania wniosków o pozwolenie na
pobyt w zależności od rodzaju pozwolenia. Aby uzyskać pełną
informację na temat rodzajów i procedur związanych z
62
63
Informasjon kopiert fra: http://www.udi.no/Sentrale-tema/Arbeid-og-
opphold/Oppholdstillatelser-for-arbeid/Faglartspesialist/
64
Informasjon kopiert fra: http://www.udi.no/Sentrale-tema/Arbeid-og-
opphold/Trenger-jeg-oppholdstillatelse/
40
uzyskiwaniem zezwoleń na pobyt, odwiedź stronę internetową
Departamentu ds. Cudzoziemców (UDI): www.udi.no.
Uzyskasz tam informację na temat różnych typów zezwoleń dla
pracowników wykwalifikowanych.
1.18 Pracownicy wykwalifikowani:
Musisz być wykwalifikowany w jednej z poniższych kategorii:
1.18.1 Wykształcenie zawodowe na poziomie szkoły średniej.
Musisz mieć ukończoną szkołę w konkretnym zawodzie.
Wykształcenie musi odpowiadać co najmniej poziomowi szkoły
średniej szkoły, tj. minimum trzy lata nauki. Jeżeli uzyskałeś
wykształcenie za granicą, musi ono dawać te same kwalifikacje, co
odpowiadające mu wykształcenie w Norwegii. Na przykład
wykształcenie zawodowe jako stolarz, hydraulik czy
wykwalifikowany pracownik służby zdrowia.
1.18.2 Świadectwo czeladnicze lub odpowiadające mu kwalifikacje.
Świadectwo czeladnicze uzyskane za granicą musi dawać
kwalifikacje odpowiadające kwalifikacjom świadectwa
czeladniczego w Norwegii (fagbrev).
1.18.3 Wykształecenie wyższe (szkoła wyższa lub uniwersytet).
Wykształcenie wyższe powinno być zakończone egzaminem /
stopniem lub tytułem, na przykład pielęgniarka, inżynier, dyplom
licencjata lub magistra.
41
1.18.4 Kwalifikacje osiągnięte bez formalnego wykształcenia.
Jeżeli nie masz formalnego wykształcenia, to Twoje kwalifikacje
mogą zostać zaliczone w Norwegii, jeżeli zdobyłeś wiedzą poprzez
doświadczenie zawodowe określonej długości, ewentualnie w
połączeniu z innymi szkoleniami (kursy itp.). Jeśli w twoim
zawodzie istnieje możliwość zdobycia formalnego wykształcenia,
to twoja wiedza musi być w przybliżeniu równa poziomowi takiego
wykształcenia. Musisz wiedzieć, że otrzymanie pozwolenia jako
pracownik wykwalifikowany przyznanego na podstawie kwalifikacji
bez formalnego wykształcenia jest bardzo trudne i wymaga
szczegółowej dokumentacji.
Jeżeli jesteś sportowcem, który będzie brał udział w zawodach na
wysokim poziomie, lub jesteś trenerem sportowym zawodników na
wysokim poziomie, Twój klub (pracodawca) powinien złożyć
oświadczenie o twoich umiejętnościach i o poziomie zawodów, w
których będziesz brał udział.
1.18.5 Zaostrzone wymagania dla niektórych grup zawodowych
Dla przywódców religijnych/nauczycieli duchowych a także
kucharzy kuchni etnicznej istnieją zaostrzone wymagania w
zakresie posiadanych kwalifikacji. Przywódcy
religijnych/nauczyciele duchowi muszą z reguły posiadać
wykształcenie magisterskie lub wykształcenie na poziomie
magisterskim.
1.18.6 Wymóg zgodności
Twoje kwalifikacje muszą być zgodne z oferowanym stanowiskiem
pracy. Oznacza to, że stanowisko pracy musi wymagać
wykwalifikowanego pracownika w Twoim zawodzie. Twoje
42
kwalifikacje muszą dokładnie odpowiadać wymogom stanowiska
pracy.
1.18.7 Wymóg uznawalności wykształcenia lub autoryzacji dla
zawodów regulowanych
Jeżeli będziesz pracować w zawodzie, w którym istnieją wymogi co
do uznawalności wykształcenia (zawód regulowany), twoje
kwalifikacje muszą zostać uznane lub musisz uzyskać autoryzację
od organu właściwego dla Twojej profesji. Na przykład personel
medyczny musi załączyć autoryzację lub licencję z Norweskiego
urzędu autoryzacji pracowników służby zdrowia (SAFH).
1.18.8 Dodatkowy warunek – praca przez agencję zatrudnienia
Jeżeli podejmujesz pracę jako pracownik wykwalifikowany przez
agencję zatrudnienia, musisz przedłożyć wykaz zleceń jakie
oferuje ci pracodawca na miejscu. Ponadto agencja zatrudnienia
ma obowiązek podać informację o tym, że Twoje wynagrodzenie
będzie odpowiadało Twoim kwalifikacjom również w okresach, gdy
pracodawca nie będzie miał dla ciebie zleceń. Agencja pracy musi
znajdować się w rejestrze prowadzonym przez Państwową
Inspekcję Pracy.
1.18.9 Wymagania ogólne
Musisz posiadać konkretną ofertę pracy od pracodawcy w
Norwegii. (Jeśli nie posiadasz oferty pracy, możesz ubiegać się o
pozwolenie jako pracownik wykwalifikowany poszukujący pracy).
Oferta pracy musi zawierać informacje o Twoim przyszłym
stanowisku pracy, stawce godzinowej i liczbie godzin pracy
tygodniowo. Należy również określić długość trwania zatrudnienia.
43
Z reguły powinieneś posiadać ofertę pracy w pełnym wymiarze
godzin, u jednego pracodawcy.
Warunki pracy i płacy nie mogą być gorsze od tych zawartych w
obowiązujących układach zbiorowych lub regulaminu
wynagradzania pracowników w danej branży. Jeżeli istnieje taki
układ zbiorowy lub regulamin wynagradzania, Twoje warunki płacy
i pracy nie mogą być gorsze od tych, które obowiązują w Twoim
przyszłym miejscu pracy i w Twoim zawodzie.
Jeżeli stanowisko pracy wymaga wykształcenia akademickiego a
nie jest objęte układami zbiorowymi lub regulaminem
wynagradzania pracowników, Twoje wynagrodzenie powinno być
na poziomie wynagrodzeń ujętych w państwowym układzie
zbiorowym pracy, chyba że pracodawca udokumentuje, że w
Twoim przyszłym miejscu pracy i w Twoim zawodzie obowiązują
inne wynagrodzenia. Oznacza to, że Twoje wynagrodzenie
minimalne powinno odpowiadać szczeblowi płacowemu 47
(lønnstrinn 47) w Tabeli płac zasadniczych (statens
hovedlønnstabell). Obecnie jest to 401 400 rocznie dla osób z
wyższym wykształceniem akademickim, takim jak tytuł magistra.
Osoby z niższym wykształceniem na poziomie uniwersyteckim,
takim jak licencjat, powinny mieć zapewnione minimalne
wynagrodzenie na poziomie szczebla płacowego 42. Obecnie jest
to 372 500 kr rocznie.
Wyjątkowo, możesz otrzymać pozwolenie na pracę, nawet jeśli
oferta pracy nie ma charakteru ciągłego. Zależy to od konkretnej i
indywidualnej oceny, czy w Twoim przypadku, można wydać takie
pozwolenie. Na rozpatrzenie twojej sytuacji może mieć wpływ na
przykład fakt, że masz inną pracę w innym kraju lub jesteś objęty
systemem rotacji pracowników w firmie międzynarodowej i dlatego
zaoferowana Ci praca nie ma ciągłego charakteru. Ważne jest
również, czy zamierzasz przebywać w Norwegii przez co najmniej
połowę czasu, na który ubiegasz się o zezwolenie na pobyt.
44
1.18.10 Pobyt finansowany z własnych środków w czasie badań
naukowych
Możesz otrzymać pozwolenie na pobyt jako naukowiec w
Norwegii, jeżeli będziesz prowadził badania na uniwersytecie,
instytucie itp. i masz możliwość sfinansowania swojego pobytu z
własnych środków.
1.18. 11 Pracownik świadczący usługi, pracownik oddelegowany
Wykwalifikowany pracownik, który jest zatrudniony w
przedsiębiorstwie zagranicznym i świadczy usługi w Norwegii,
może otrzymać pozwolenie na pobyt.
Twój pracodawca mający siedzibę poza Norwegią musi mieć
podpisaną umowę na świadczenie usług z firmą norweską. Ten
rodzaj pozwolenia obowiązuje również w przypadku, gdy jesteś
zatrudniony przez międzynarodową firmę za granicą i będziesz
świadczyć usługi dla norweskiej firmy będącej jej częścią.
1.18.12 Pracownik świadczący usługi, samodzielny zleceniobiorca
Jeżeli jesteś pracownikiem wykwalifikowanym i będziesz świadczyć
usługi jako niezależny podmiot (samodzielny zleceniobiorca),
możesz na tej podstawie uzyskać pozwolenie na pobyt. Musisz być
samozatrudniony (prowadzić działalność gospodarczą) za granicą
oraz mieć podpisaną umowę o świadczenie usług z firmą
norweską.
1.18. 13 Pracownik samozatrudniony
Jeżeli jesteś pracownikiem wykwalifikowanym i będziesz prowadzić
45
na stałe działalność gospodarczą w Norwegii, możesz otrzymać
pozwolenie na pobyt jako pracownik samozatrudniony. Musisz
prowadzić działalność jednoosobową (enkeltpersonforetak), w
której sam odpowiadasz za zobowiązania Twojej firmy.
1. 18.14 Kucharz kuchni etnicznej
Jeżeli podejmujesz pracę jako kucharz kuchni narodowej i
etnicznej, potrzebujesz pozwolenie na pobyt jako kucharz kuchni
etnicznej. Musisz posiadać kwalifikacje na wyższym poziomie jako
kucharz etniczny. Twoim pracodawcom musi być restauracja
etniczna i z reguły musi oferować posiłki pochodzące tylko z
jednego kraju. W niektórych przypadkach UDI akceptuje, że
restauracja oferuje potrawy z innych krajów. Jeżeli będziesz
pracować jako zwykły kucharz, ale nie jako kucharz kuchni
etnicznej, możesz ubiegać się o pozwolenie jako pracownik
wykwalifikowany.
1.18.15 Pracownik wykwalifikowany poszukujący pracy
Istnieją specjalne zasady dla pracowników wykwalifikowanych,
którzy chcą przyjechać do Norwegii w celu poszukiwania pracy.
Możesz otrzymać pozwolenie na pobyt jako osoba poszukująca
pracy, jeżeli jesteś pracownikiem wykwalifikowanym z
obowiązkiem wizowym.
1.18.16 Poszukujący pracy absolwent lub badacz naukowy
Twoim celem powinno być poszukiwanie zatrudnienia jako
pracownik wykwalifikowany lub jako specjalista w Norwegii.
Musisz być absolwentem lub badaczem naukowym, mieć
46
zezwolenie na pobyt w jednej z następujących kategorii oraz
złożyć wniosek przed jego wygaśnięciem:

student,

uczestnik kursu norweskiego dla pracowników
wykwalifikowanych,

student studiów podyplomowych lub praktykant,

badacz naukowy finansujący pobyt z własnych środków.
1.18.17 Kursy języka norweskiego dla pracowników
wykwalifikowanych
Jako pracownik wykwalifikowany możesz otrzymać pozwolenie na
naukę języka norweskiego przez rok. Możesz uzyskać takie
pozwolenie, nawet jeżeli celem późniejszego pobytu jest podjęcie
pracy w Norwegii.
1.18.18 Dodatkowe wykształcenie w celu uznania kwalifikacji w
Norwegii
Jeżeli jesteś pracownikiem wykwalifikowanym, możesz uzyskać
pozwolenie na pobyt na okres do dwóch lat, aby podjąć niezbędne
dodatkowe szkolenie, praktyki lub kurs w celu uznania Twoich
kwalifikacji w Norwegii.
1.18.19 Marynarze na zagranicznych statkach
Jeżeli jesteś pracownikiem zagranicznego statku przewożącego
towary lub pasażerów pomiędzy norweskimi portami, możesz
również uzyskać pozwolenie na pobyt.
47
1.18.20 Praca na szelfie kontynentalnym
Jeżeli jesteś pracownikiem wykwalifikowanym lub specjalistą i
będziesz pracować na norweskim szelfie kontynentalnym, możesz
także uzyskać pozwolenie na pobyt. Istnieje jednak wymóg, że
trzeba pracować na norweskiej lub zagranicznej platformie, która
jest na stale położona na norweskim szelfie kontynentalnym.
1.18.21 Sportowiec i trener
Jeśli jesteś sportowcem, który bierze udział w zawodach
sportowych na wysokim poziomie, możesz uzyskać zezwolenie na
pobyt jako pracownik wykwalifikowany. Możesz również uzyskać
tego typu zezwolenie, jeżeli jesteś trenerem zawodników na
wysokim poziomie.
1.18.1.1 Grupy, które są zwolnione z zezwolenia na pobyt
Poniżej podajemy krótki przegląd grup, które są zwolnione z
obowiązku posiadania zezwolenia na pobyt.
1.18.1.2 Pracownicy wykwalifikowani poszukujący pracy, bez
obowiązku wizowego
Jeżeli przebywałeś w Norwegii dłużej niż 90 dni jako poszukujący
pracy, nie możesz wjechać do innych krajów strefy Schengen niż
Norwegia, lub też przebywać w tych krajach. Nie możesz również
wyjeżdżając z Norwegii przejeżdżać przez inne kraje strefy
Schengen.
Jeżeli wyjechałeś z Norwegii, możesz wjechać z powrotem tylko
wtedy, jeżeli czas Twojego całkowitego pobytu na terytorium
Schengen nie przekroczył 90 dni w ciągu sześciu miesięcy. Jeśli
miałeś pozwolenie na pobyt w Norwegii, musisz pozostawać poza
48
terytorium Schengen przez okres co najmniej 90 dni, zanim
będziesz mógł poszukiwać ponownie pracy w Norwegii.
Pozwolenie na pobyt jest jednakże niezbędne, jeśli szukasz pracy
jako przywódca religijny / nauczyciel duchowy lub kucharz
etniczny.
1.18.1.3 Zatrudnienie lub zlecenie do trzech miesięcy
Jeżeli nie masz pracodawcy w Norwegii, możesz pracować w tym
kraju bez pozwolenia na pobyt przez okres do trzech miesięcy,
jeżeli jesteś:

w podróży handlowej i biznesowej,

ekspertem technicznym, który montuje, demontuje,
obsługuje, naprawia lub konserwuje (maszyny) lub
wyposażenie techniczne albo szkoli z zakresu ich obsługi.
Praca nie może trwać dłużej niż trzy miesiące, a ty lub
twój pracodawca musicie złożyć pisemne powiadomienie
na policji przed Twoim wjazdem do Norwegii,

pracownikiem w sektorze usług dla osób prywantych,
który towarzyszy innej osobie z wizytą w Norwegii,

zawodowym sportowcem lub członkiem zespołu
towarzyszącego,

pracownikiem służb publicznych, który jest wynagradzany
przez inny kraj na mocy porozumienia między władzami
zagranicznymi i norweskimi,

dziennikarzem lub pracownikiem zagranicznej instytucji
medialnej,
49

przewodnikiem turystycznym, który podczas wizyty w
Norwegii zatrudniony jest w zagranicznym biurze
podróży,

personelem w zagranicznym pociągu, samolocie,
autobusie lub samochodzie ciężarowym,

niezbędnym członkiem załogi bezpieczeństwa i
konserwacji statku zagranicznego stacjonującego u
brzegów w Norwegii. Musisz powiadomić o swoim
pobycie policję.
Niezależnie od tego, czy masz pracodawcę w Norwegii czy nie,
nie potrzebujesz pozwolenia na pobyt do trzech miesięcy,
jeżeli:

jesteś badaczem naukowym lub prowadzisz wykłady,

prowadzisz nauki religijne (praca nie może przekraczać 3
miesięcy),

jesteś zatrudniony w międzynarodowej firmie, która jest
na szkoleniu wewnętrznym do 3 miesięcy.
1.18.1.4 Pojedyncze zlecenia do 14 dni:
Jeśli jesteś artystą, twórcą sztuki, muzykiem lub towarzyszącym
mu personelem pomocniczym, nie potrzebujesz pozwolenia na
pobyt dla zleceń nie przekraczających 14 dni w ciągu roku
kalendarzowego. Ty lub Twój pracodawca musicie złożyć pisemne
powiadomienie na policję przed wjazdem do Norwegii.
1.18.1.5 Handel na targowisku przez jeden dzień w miesiącu
Nie potrzebujesz pozwolenia na sprzedaż rosyjskich produktów na
straganach i targowiskach w Północnej Norwegii przez jeden dzień
50
w miesiącu. Musisz być obywatelem rosyjskim z regionu Morza
Barentsa. O zamiarze handlu należy powiadomić policję. Jeżeli
będziesz sprzedawać rosyjskie produkty w ramach miejskich
imprez kulturalnych, możesz uzyskać pozwolenie jako straganiarz.
1.18.1.6 Dyplomaci
Jeśli jesteś dyplomatą, nie potrzebujesz pozwolenia na pobyt i
pracę w Norwegii.
1.18.1.7 Obywatele krajów nordyckich
Obywatele krajów nordyckich nie potrzebują pozwolenia na pobyt,
aby przebywać i pracować w Norwegii.
1.18.1.8 Niektóre kategorie marynarzy na norweskich statkach
Nie potrzebujesz pozwolenia na pobyt, jeżeli będziesz pracować
na norweskim statku pływającym na wodach zagranicznych.
Norweskie statki rybackie, które przypływają na wyładunek w
norweskim porcie, nie zaliczają się do statków pływających na
wodach zagranicznych.
Statki norweskie, które zabierają na pokład towary i osoby w
norweskim porcie a zarazem rozładowują towary lub wysadzają
pasażerów w norweskim porcie nie zaliczają się do statków
pływających na wodach zagranicznych. Takie statki będą jednak
statakmi pływającymi na wodach zagranicznych, jeżeli zostały
objęte przepisami o rozszerzonym zakresie poruszania się po
obszarach morskich dla statków towarowych zarejestrowanych w
Norweskim Międzynarodowym Rejestrze Statków (NIS) lub
przepisami w sprawie specjalnej strefy obszarów morskich dla
51
statków i ruchomych platform w branży naftowej zarejestrowanych
w NIS.
Dla pracowników norweskich statków na trasach
międzynarodowych zawijających do portów norweskich istnieją
specjalne zasady ubiegania się o pozwolenie na rezygnację ze
stanowiska pracy na statku i zejście na ląd, jak również obowiązek
zameldowania o tym. Więcej informacji na ten temat można
znaleźć w przepisach UDI.
Jeżeli nie podlegasz pod żadną z powyższych grup, musisz
posiadać pozwolenie na pobyt. Rodzaj zezwolenia zależy od
rodzaju pracy, którą masz zamiar podjąć.
1.18.1.9 Niektóre kategorie marynarzy na zagranicznych statkach
Jeżeli pracujesz na pokładzie statku wycieczkowego
zarejestrowanego za granicą lub na zagranicznym statku
zarejestrowanym w rejestrze statków w krajach EOG, nie
potrzebujesz pozwolenia na pobyt. Dotyczy to także marynarzy
objętych dwustronnymi umowami żeglugowymi. Jeżeli pracujesz
na statku zagranicznym innego rodzaju, przewożącym towary lub
pasażerów pomiędzy norweskimi portami, z reguły musisz
posiadać pozwolenie na pobyt. Statek musi pływać pomiędzy
norweskimi portami regularnie lub bardzo często. Regularne lub
bardzo często oznacza przez nieprzerwany okres trzech miesięcy.
Okres ten może być przerwany nie więcej dwoma krótkimi
pojedynczymi rejsami do innych krajów, które nie są dłuższe niż
dziesięć dni.
Nie ma wymogu pozwoleń na pobyt do pracy na statkach
zarejestrowanych za granicą, jeżeli statek tylko czasami pływa
pomiędzy norweskimi portami, co oznacza, że nie są to działania
regularne lub częste.
52
1.19 Pozwolenie na pobyt dla obywateli krajów
EOG.
Jeżeli jesteś obywatelem EOG i posiadasz ważny dowód tożsamości
lub paszport, masz prawo pobytu w Norwegii przez okres do
trzech miesięcy. To samo odnosi się do członków Twojej rodziny,
którzy są obywatelami EOG. Członkowie rodziny, którzy nie są
obywatelami EOG, muszą mieć ważny paszport i muszą być w
stanie udokumentować, że macie wspólne gospodarstwo domowe i
że będą na Twoim utrzymaniu w czasie pobytu w Norwegii.
Obywatele krajów UE / EOG / EFTA nie muszą ubiegać się o
pozwolenie na pobyt, ale mogą zarejestrować się elektronicznie
przez internet. Musisz także po przyjeździe do kraju udać się na
najbliższy posterunek policji. Policja może wymagać okazania
ważnego dowodu tożsamości lub paszportu a także zaświadczenia
o zatrudnieniu lub umowy o pracę zgodnej z prawem pracy. Jeżeli
warunki rejestracji zostaną spełnione, otrzymasz zaświadczenie o
rejestracji (registreringsbevis). Zaświadczenie o rejestracji nic nie
kosztuje i jest ważne bezterminowo. Niemniej jednak ważność
zaświadczenia przestaje obowiązywać, jeżeli warunki dla jego
otrzymania przestają być spełnione.
1.19.1 Kto podlega rejestracji?
Musisz się zarejestrować, jeżeli jesteś obywatelem EOG i
zamierzasz pozostać w Norwegii dłużej niż trzy miesiące oraz
należysz do jednej z poniższych sześciu kategorii:

Jesteś pracownikiem.

Jesteś samozatrudniony.
53

Jesteś usługodawcą.

Jesteś studentem.

Masz wystarczające środki na utrzymanie (środki własne i
/ lub okresowe świadczenia, np. emerytura) oraz
posiadasz pełne ubezpieczenie zdrowotne.

Jesteś członkiem rodziny obywatela EOG, który mieszka w
Norwegii, i sam jesteś obywatelem jednego z krajów EOG.
1.19.2 Obowiązek rejestracji poszukujących pracy
Obywatele EOG, którzy poszukują pracy w Norwegii muszą zgłosić
się jako poszukujący pracy na policję w ciągu trzech miesięcy od
wjazdu. Istnieje wymóg, iż należy udokumentować, że jest się
zarejestrowanym jako poszukujący pracy w urzędzie pracy (NAV).
Jedynie w przypadkach, gdy pracowałeś w Norwegii i jesteś
bezrobotny (z powodu zwolnienia, choroby itp.) istnieje
konieczność przedstawienia zaświadczenia z NAV. Jeżeli nigdy
wcześniej nie pracowałeś w Norwegii a poszukujesz zatrudnienia,
wystarczy zgłosić się na policję, aby zostać zarejestrowanym.
Można wstępnie zarejestrować swoje dane poprzez internet a
następnie zgłosić się osobiście na policję w celu potwierdzenia
swojej tożsamości. Następnie otrzymasz prawo pobytu w Norwegii
przez okres sześciu miesięcy. Na dzień dzisiejszy nie wystawia się
potwierdzeń o rejestracji na policji jako osoba poszukująca pracy.
W momencie, gdy otrzymasz pracę lub twoja podstawa do pobytu
zmieni się, podlegasz obowiązkowi rejestracji. Musisz wtedy
ponownie zgłosić się na policję.65 Jeżeli nie jesteś pewny jakie
dokumenty obowiązują w Twoim przypadku, skontaktuj się z
65
Fragment został skopiowany z http://www.udi.no/Sentrale-tema/Arbeid-og-
opphold/Arbeid-og-opphold-EU-EOS-EFTA-borgere/Midlertidigregistreringsordning-for-EOS-borgere/?id=10934
54
najbliższym konsulatem lub ambasadą, usługą informacyjną UDI
lub najbliższym posterunkiem policji.
1.19.3 Wymagane dokumenty
Wymagania dotyczące dokumentów zależą od tego, jaki jest cel
Twojego pobytu w Norwegii.
1.19.3.1 Pracownicy muszą przedłożyć:

ważny dowód osobisty lub paszport

zaświadczenie o zatrudnieniu (lub umowę o pracę, która
jest zgodna z ustawą o zatrudnieniu)
1.19.3.2 Osoby samozatrudnione (z działalnością gospodarczą)
muszą przedłożyć:

ważny dowód osobisty lub paszport,

dokumenty potwierdzające samozatrudnienie.
Jednoosobowa działalność gospodarcza może być
potwierdzona zestawem następujących dokumentów:

wydruk z rejestru firm (Enhetsregister) lub rejestru w
Brønnøysund),

umowy z klientami,

zestawienie budżetu / wydruk księgowy,

zaświadczenie od odporowadzaniu VAT,

umowy lub rachunki za zakup / wynajem pomieszczeń,
pojazdu, sprzętu / urządzeń itp,

faktury za zrealizowane zlecenia.
55
1.19.3.3 Osoby z dostatecznymi środkami na utrzymanie muszą
przedłożyć:


dokumentacja, że masz wystarczająco dużo środków na
utrzymanie siebie i swojej rodziny (np. emerytura,
oszczędności lub nieruchomość w Norwegii),

prywatne ubezpieczenie zdrowotne lub Europejska Karta
Ubezpieczenia Zdrowotnego.
1.19.3.4 Studenci muszą przedłożyć:


potwierdzenie wpisu na listę studentów w uznawanej
uczelni,

prywatne ubezpieczenie zdrowotne lub Europejska Karta
Ubezpieczenia Zdrowotnego,

oświadczenie o posiadaniu wystarczających środków
finansowych na samodzielne utrzymanie się.
1.19.3.5 Usługodawcy muszą przedłożyć następującą
dokumentację:


umowę o pracę z pracodawcą za granicą,

potwierdzenie zlecenia od klienta w Norwegii lub
pracodawcy w innym kraju EOG oraz czasu jego trwania
(usługa musi mieć charakter tymczasowy).
1.19.3.6 Osoby otwierające działalność w Norwegii muszą
przedłożyć następującą dokumentację:

dokument poświadczający zatrudnienie w firmie,
56

dokument poświadczający zatrudnienie na kierowniczym
stanowisku lub posiadanie kwalifikacji, na które jest
zapotrzebowanie w Norwegii. Mogą to być na przykład
dokumenty poświadczające doświadczenie zawodowe i
wykształcenie, ewentualnie pismo od kierownika firmy.

dokument poświadczający pozwolenie na pobyt,
ewentualnie rejestrację w kraju EOG, w którym została
założona firma. Z tego dokumentu musi również wynikać,
że wnioskodawca ma prawo powrotu do tego kraju po
zakończeniu pobytu w Norwegii.

kopia paszportu.
57
Rozdział 2
Wynajem mieszkań
58
2.1
Zasady ogólne
Wynajem mieszkania to prawo do tymczasowego odpłatnego
użytkowania lokalu.66 Tymczasowe użytkowanie oznacza, że ma
się prawo do przebywania w mieszkaniu lub domu przez określony
czas. Prawo użytkowania lokalu za opłatą oznacza, że za
mieszkanie w lokalu uiszcza się czynsz.
Wynajmującym jest osoba, która ma w posiadaniu mieszkanie lub
dom (często nazywana właścicielem mieszkania). Najemcą jest
osoba, która mieszka w mieszkaniu przez określony czas w
zamian za zapłatę.
Prawo do użytkowania mieszkania (prawo do zamieszkiwania
lokalu) musi zawsze wynikać z mowy pomiędzy wynajmującym a
najemcą. Umowa może być ustna lub pisemna. Tego rodzaju
porozumienie nazywa się umową najmu lub wynajmu mieszania.
2.2 Rodzaje umów najmu
W norweskiej ustawie o najmie lokali istnieje rozróżnienie między
umowami czasowymi a umowami na czas nieokreślony.
Umowa czasowa najmu obejmuje określone daty rozpoczęcia i
zakończenia umowy. Na przykład od 1 stycznia 2012 roku do 1
stycznia 2015 roku. Ogólna zasada w prawie norweskim stanowi o
tym, że umowa nie powinna być zawarta na okres krótszy niż trzy
66
Zobacz ustawa o najmie lokali (husleieloven) § 1-1.
59
lata67. Od tej zasady mogą istnieć ostępstwa i w niektórych
przypadkach można zawrzeć umowę na krótszy czas.68
Umowy na czas określony z reguły nie można wypowiedzieć.
Oznacza to, że jako najemca nie masz możliwość zerwania
(wypowiedzenia) umowy w okresie najmu. W takim wypadku jesteś
zobowiązany do zapłaty czynszu za cały okres najmu. Jeżeli
umowy nie można wypowiedzieć, to musi być to zapisane w
umowie. Jeżeli taka informacja nie została podana w umowie,
oznacza to, że można ją zerwać (można wypowiedzieć umowę w
trakcie trwania najmu).
Umowa na czas nieokreślony nie ma daty upływu. Innymi słowy,
nie jest uzgodnione kiedy kończy się prawo najemcy do
użytkowania lokalu.
2.3 Możesz żądać umowy na piśmie
Nawet jeżeli zawarłeś umowę ustną z wynajmującym, zawsze
możesz zwrócić się do niego o zawarcie umowy na piśmie69.
Właściciel mieszkania też może od Ciebie wymagać zawarcia
pisemnej umowy.
Jeżeli wynajmujący nie chce zawrzeć z Tobą umowy na piśmie, gdy
o to poprosisz, możesz zwrócić się do sądu o wydanie orzeczenia
w tej sprawie. Ustne umowy są ważne tak samo jak pisemne, ale
zawsze jest dobrze mieć umowę pisemną na wypadek sporu
pomiędzy wynajmującym a najemcą. Niezgodność może dotyczyć
na przykład zakresu umowy najmu: czy masz prawo do
korzystania z garażu? czy opłaty za energię elektryczną są
67
68
Zobacz ustawa o najmie lokali (husleieloven) § 9-3 ust. 1
69
Zobacz ustawa o najmie lokali (husleieloven) § 1-4 pkt 2
60
wliczone w czynsz, czy musisz opłacać je we własnym zakresie? Na
wypadek, gdybyście nie byli co do tego zgodni, zawsze dobrze jest
mieć pisemną umowę, w której zawarte są tego rodzaju
uzgodnienia, tak aby spór nie był jałowy.
2.4
Umowa najmu a ustawa o najmie lokali
Właściciel nie może zawrzeć w umowie warunków, które sprawią,
że będziesz miał mniej praw niż te, które gwarantuje ustawa o
najmie lokali.70 Ustawa o najmie lokali jest nadrzędna w tym
sensie, że nie można ustalić warunków najmu, które będą gorsze
niż te, jakie wynikają z ustawy. Oznacza to, że na przykład
wynajmujący nie może zawrzeć w umowie najmu zapisu, że czynsz
najmu będzie wzrastał co sześć miesięcy, gdyż nie zezwala na to
ustawa o najmie lokali.71
Wynajmujący i najemca mają jednak prawo do zawarcia w umowie
warunków, które dają najemcy więcej praw niż przewiduje to
ustawa. Na przykład dozwolone jest zapisanie w umowie, że cena
czynszu będzie zmniejszała się w miarę upływu czasu.
2.5
Obowiązki wynajmującego
Obowiązek to coś, do czego jest się zobowiązanym lub coś, co
należy zrobić. Obie strony (zarówno wynajmujący jak i najemca)
mają różne obowiązki w trakcie trwania umowy najmu. Głównym
obowiązkiem właściciela jest udostępnienie lokalu do
70
71
Zobacz ustawa o najmie lokali (husleieloven) rozdz. 4
61
użytkowania.72 Oznacza to, że właściciel nie może zabronić Tobie,
czyli najemcy, dostępu do (użytkowania) lokalu, który zgodnie z
umową, wynajmujesz. Nie może też w żaden sposób ograniczać
Twojego korzystania z niego. Jeżeli umówiliście się, że będziesz
miał osobną łazienkę, to nie może później sam z niej korzystać.
Innym obowiązkiem wynajmującego jest zapewnienie, że
wynajmowane mieszkanie jest w takim stanie, w jakim
uzgodniono.73 Oznacza to, że jeżeli umowa przewiduje, że
mieszkanie będzie odnowione, z nową kuchnią, świeżo
pomalowanymi ścianami i nową łazienką, a nie zostało to
zrobione, to właściciel nie spełnił swoich zobowiązań. Możecie
oczywiscie dowolnie umawiać się co do stanu wynajmowanego
mieszkania.
Osoba, która wynajmuje mieszkanie ma również obowiązek
utrzymania ładu i porządku na terenie nieruchomości.74 Oznacza
to, że właściciel nie może rozpocząć działań, które będą uciążliwe
dla najemcy oraz, że musi zainterweniować, gdy inni użytkownicy
nieruchomości będą uciążliwi dla najemcy.
Ponadto wynajmujący ma obowiązek utrzymywania lokalu w
dobrym stanie.75 Oznacza to obowiązek dbania o obiekty
znajdujące się na terenie lokalu, tak aby nie były one zniszczone.
Obowiązek właściciela w tym zakresie dotyczy zarówno samego
mieszkania jak i całej posiadłości wokół domu. Właściciel
zobowiązany jest, aby dbać o wszystko to, o co nie musi dbać
najemca. Obowiązki najemcy zostaną przybliżone w dalszej części
poradnika.
72
Zobacz ustawa o najmie lokali (husleieloven) §§ 2-1 ust. 1 i 5-1 ust. 1
73
74
75
62
2.6 Obowiązki najemcy
Opłata czynszu
Twoim głównym obowiązkiem jako najemcy jest opłacanie
czynszu. Wysokość czynszu ustalona jest w umowie najmu. W
przypadku nieopłacania czynszu ryzykujesz, że właściciel może
wypowiedzieć Ci umowę najmu.
Czynsz płaci się z reguły raz w miesiącu, ale można też umówić
się inaczej.
W Norwegii istnieją surowe przepisy co do pobierania innych opłat
od najemcy oprócz czynszu.76 Nie można też zażądać od najemcy
zapłaty wyższej kwoty czynszu niż jest to przewidziane w umowie.
Można jednak wymagać lub umówić się, aby najemca płacił
dodatkowo za prąd, opał i wodę77, a także aby wpłacił kaucję78 lub
zapewnił wynajmującemu gwarancję finansową.79 Wynajmujący nie
może zatem, oprócz opłaty czynszu, pobierać opłat za rzeczy czy
usługi nie wymienione w umowie. Jeżeli na przykład korzystanie z
telewizji lub internetu ma być dodatkowo płatne, opłaty te powinny
być wliczone do ceny czynszu. Wynajmujący nie może też pobrać
opłaty za spisanie umowy.
Jeżeli taka jest między wami umowa lub wynajmujący wymaga
zapłacenia innych opłat niż czynsz najmu, prąd, kaucja lub
gwarancja finansowa, zawsze możesz zażądać zwrotu pieniędzy80
wraz z odsetkami za zwłokę.81 Odsetki naliczane są od dnia, w
którym kwota została zapłacona wynajmującemu.
76
77
78
79
80
81
Zobacz ustawa o najmie lokali (husleieloven) § 3-7 ustęp końcowy
63
Użytkowanie mieszkania z należytą starannością i zgodnie z
umową
Zgodnie z ustawą o najmie lokali82 najemca powinien użytkować
mieszkanie z tzw. „należytą starannością” oraz zgodnie z umową.
Z „należytą starannością” oznacza, że należy mieć na uwadze fakt,
iż użytkuje się obiekt będący własnością kogoś innego. Innymi
słowy, należy uważać, aby nie zniszczyć mienia właściciela, a jeżeli
do tego dojdzie, należy go o tym powiadomić.
Ponadto najemca powinien użytkować mieszkanie zgodnie z tym,
co zostało uzgodnione. Oznacza to na przykład, że w przypadku
zakazu odtwarzania głośno muzyki po godzinie 23.00, najemca
musi tego przestrzegać.
Obowiązek konserwacji i napraw
Najemca i wynajmujący mogą uzgodnić, w jakim zakresie najemca
ma obowiązek przeprowadzania konserwacji i napraw w
użytkowanym lokalu.83 Jeżeli w umowie nie jest uzgodnione, w
jakim zakresie najemca powinien dokonywać napraw, to naprawy i
konserwacje obejmują:

zamki w drzwiach

krany (na przykład kran w umywalce)

toaletę

kontakty i przełączniki elektryczne (na przykład kontakty
elektryczne i przełączniki światła)

podgrzewacz wody (kocioł)

meble, wyposażenie i urządzenia, które nie są częścią
nieruchomości (na przykład urządzenia podłączone do
gniazdek elektrycznych, takie jak kuchenka, telewizor i
pralka)
82
Zobacz ustawa o najmie lokali (husleieloven) § 5-1 ustęp końcowy
83
Zobacz ustawa o najmie lokali § 5-3 ustęp końcowy
64
Jako najemca musisz też wymieniać baterie, czyścić i kontrolować
stan czujników dymu oraz sprzętu gaśniczego.
Jeżeli nie uzgodniłeś innych konserwacji i napraw z właścicielem
mieszkania, obowiązuje Cię powyższa lista. Wszystkie inne
naprawy i konserwacje należą do obowiązków wynajmującego.
2.7 Powiększenie gospodarstwa domowego i
podwynajem
W norweskim prawie najmu najemca ma prawo do wprowadzenia
małżonka lub partnera oraz swoich dzieci i rodziców84 do
gospodarstwa domowego w przypadku wynajmu. Najemca ma
również prawo do wprowadzenia swoich dzieci adopcyjnych do
wynajmowanego mieszkania. Wprowadzenie członków rodziny do
gospodarstwa domowego oznacza, że mogą oni zamieszkiwać
razem z Tobą. Właściciel mieszkania nie może w takich
przypadkach podnieść czynszu lub odmówić wprowadzenia się
Twoich członków rodziny do gospodarstwa domowego.
W przypadku wprowadzenia się innych osób niż wymienione
powyżej, wymaga to zgody wynajmującego. Właściciel może
odmówić zgody, jeżeli mieszkanie jest wyraźnie przepełnione lub
jeżeli istnieją obiektywne powody, dla których właściciel nie chce
wyrazić na to zgody. Takim powodem może być na przykład
zakłócanie spokoju lub realne zagrożenie, że mieszkanie zostane
zdewastowane. Narodowość, język, pochodzenie etniczne, rasa i
poglądy polityczne nie są powodami, dla których właściwiel może
84
65
odmówić członkom rodziny wprowadzenia się do gospodarstwa
domowego najemcy.
Podnajem zachodzi wtedy, gdy Ty jako najemca wynajmujesz lokal
mieszkalny osobie trzeciej. Twój stosunek najmu z właścicielem
mieszkania będzie wtedy określany jako „główna umowa najmu”.
Jeżeli podnajmujesz komuś lokal, jesteś wtedy „oddającym w
podnajem” a osoba, której podnajmujesz mieszkanie nazywa się
„podnajemcą”.
Główną zasadą w ustawie o najmie lokali dotyczącą podnajmu jest
to, że wymaga on zgody właściciela. Można odejść od tej zasady,
jeżeli uzgodniono inaczej, lub jeżeli inna ustawa stanowi inaczej.
Jeśli twoja umowa najmu jest zawarta na czas określony, jesteś
bardziej chroniony przez prawo w zakresie prawa do podnajmu i
możliwości wypowiedzenia umowy.85 Najemca może podnajmować
mieszkanie do końca okresu umowy najmu za zgodą właściciela.
Jeżeli właściciel odmówi zgody na podnajem bez wyraźnego
powodu lub przepełnienia mieszkania, najemca może
wypowiedzieć umowę najmu z trzymiesięcznym okresem
wypowiedzenia.86 Odmowa może nastąpić podobnie jak w
przypadku wprowadzenia dodatkowych osób do gospodarstwa
domowego najemcy, gdy istnieje uzasadniona obawa
zdewastowania mieszkania, uciążliwego hałasu lub spowodowania
szkód.
W przypadku podnajmu odpowiadasz przed właścicielem
mieszkania za podnajemcę. Oznacza to na przykład, że właściciel
lokalu może zażądać od Ciebie odszkodowania za zniszczenia
spowodowane przez podnajemcę, za które ty zaś możesz
domagać się rekompensaty od podnajemcy.
85
86
Zobacz ustawa o najmie lokali (husleieloven) § 7-5 ostatni punkt por. § 9-6.
66
2.8
Niezgodność standardu mieszkania z
umową
Jeżeli obiekt wynajmu nie jest zgodny z umową, lub nie jest w
ogólnie dobrym stanie, oznacza to niezgodność standardu
mieszkania z umową lub niedotrzymanie umowy (brak w
umowie)87, chyba że uzgodniono inaczej. Podobnie, o ile nie
uzgodniono inaczej, niedotrzymaniem umowy można nazwać
następujące sytuacje, w których:
a) lokal „nie nadaje się do celów, do których przeznaczone są
lokale o podobnym standardzie” lub
b) lokal „nie nadaje się do celów, do których najemca w ramach
umowy miał go wykorzystywać, chyba że najemca przy wynajmie
lokalu nie skorzystał z wiedzy lub oceny wynajmującego w tym
zakresie, lub też nie miał dostatecznych podstaw, aby z niej
skorzystać”.
Niedotrzymanie umowy przez właściciela mieszkania może
nastąpić również w przypadku, jeżeli otrzymałeś od niego błędną
informację88 lub jeżeli właściciel zataił przed Tobą jakąś
informacje89 na temat wynajmu. Oznacza to, że brak formalny w
umowie wystąpi również wtedy, gdy właściciel poinformował Cię
na przykład, że mieszkanie ma dwie sypialnie, a w rzeczywistości
ma tylko jedną.
Jeżeli mieszkanie jest niezgodne z umową najmu, powinieneś
złożyć reklamację90, tak abyś mógł dochodzić swoich praw z tytułu
wystąpienia braku lub nieprawidłowości w umowie (możesz
87
88
89
90
67
zażądać obniżenia czynszu, odszkodowania, naprawy itd.) Poprzez
reklamację rozumie się zgłoszenie wynajmującemi o
nieprawidłowości lub braku najszybciej jak to możliwe od
momentu jego zauważenia. Na przykład, jeżeli zauważysz, że w
mieszkaniu jest grzyb lub wilgoć, powinieneś jak najszybciej
powiadomić o tym właściciela.
Jeśli nie złożysz reklamacji w rozsądnym terminie od momentu
zauważenia nieprawidłowości, stracisz prawo do dochodzenia
swoich praw z tego tytułu. Oznacza to, że będziesz musiał
zaakceptować istnienie wady w mieszkaniu. Co oznacza
stwierdzenie „w rozsądnym terminie”, zależy od konkretnego
przypadku. W każdym razie musisz mieć wystarczająco dużo
czasu, aby móc stwierdzić jak duża jest wada czy brak. Na
przykład, jeżeli zauważysz coś co przypomina pleśń w mieszkaniu,
najprawdopodobniej minie najpierw trochę czasu, w którym
będziesz próbował się jej pozbyć, a następnie będziesz
sprawdzać, czy pokazuje się ponownie.
W przypadku zauważenia wady i złożenia reklamacji, możesz
domagać się jej naprawienia91, zażądać obniżenia czynszu92,
wypowiedzieć umowę najmu93, zażądać odszkodowania94 lub
wstrzymać płatność czynszu.95 Tego rodzaju uprawnienia, jakie Ci
przysługują, nazywane są roszczeniami z tytułu braku lub wady, a
wiele z nich można wysuwać jednocześnie. Możesz równocześnie
zerwać umowę oraz zażądać obniżenia czynszu.
Poprawki i usprawnienia
Możesz zażądać od właściciela, aby poprawił wady lub braki w
91
92
93
94
Zobacz ustawa o najmie lokali (husleieloven) § 2-13
95
68
mieszkaniu na własny koszt. Jeżeli na przykład w mieszkaniu jest
pleśń, możesz zażądać, aby właściciel podjął działania w celu jej
usunięcia.
Nie możesz jednak wymagać napraw czy też poprawek, jeżeli
koszty poprawienia wady byłyby dla wynajmującego zbyt wysokie,
lub jeżeli byłoby to bardzo trudne do wykonania. W takich
przypadkach możesz wymagać na przykład obniżenia czynszu lub
rekompensaty pieniężnej.
Obniżenie czynszu
Możesz wymagać obniżenia czynszu zarówno w przypadku
wystąpienia wady, braku jak i opóźnienia. Opóźnienie oznacza, że
nie uzyskałeś dostępu czy też możliwości użytkowania obiektu
najmu w uzgodnionym czasie.
W czasie, gdy w lokalu pozostaj wady lub braki, możesz zażądać
obniżenia czynszu odpowiadającego różnicy pomiędzy lokalem
wadliwym a takim, jaki był uzgodniony w umowie.
Zerwanie umowy najmu
Zerwanie umowy najmu oznacza, że zostaje ona rozwiązana ze
skutkiem natychmiastowym. Twoje zobowiązania jako najemcy
(min. opłacanie czynszu) a zobowiązania wynajmującego w
zakresie oddania lokalu do dyspozycji najemcy, przestają
obowiązywać.
Warunkiem jest to, iż lokal posiada znaczącą wadę (brak). Wymóg
ten jest restrykcyjny i nie łatwo jest wypowiedzieć umowę najmu
ze skutkiem natychmiastowym. To czy wada (brak) jest znaczącą,
podlega indywidualnej weryfikacji w każdym konkretnym
69
przypadku. Należy przede wszystkim ocenić rozmiar i charakter
wady (braku) oraz jej znaczenie dla Ciebie jako najemcy.
2.9 Wypowiedzenie i rozwiązanie umowy najmu –
unieważnienie umowy
W przypadku umów czasowych, jak wyjaśniono wcześniej, umowa
najmu kończy się w dniu jej wygaśnięcia.
Jeżeli jednak nadal zajmujesz lokal po wygaśnięciu umowy najmu,
a właściciel nie prześle ci wezwania do wyprowadzki w terminie
trzech miesięcy od wygaśnięcia umowy96, przechodzi ona w
umowę na czas nieokreślony.
W przypadku umów najmu ma czas nieokreślony, wypowiedzenie
umowy najmu jest najczęstszym powodem rozwiązania takiej
umowy.
Ustawa o najmie lokali mówi o ogólnej zasadzie trzymiesięcznego
okresu wypowiedzenia liczonego od końca miesiąca
kalendarzowego.97 Oznacza to, że mimo iż termin wypowiedzenia
wynosi trzy miesiące, zaczyna on biec dopiero od początku
kolejnego miesiąca. Innymi słowy, w przypadku rezygnacji z najmu
lub otrzymania wypowiedzenia umowy najmu w dniu 4-go sierpnia
termin wypowiedzenia upływa dopiero 31-go listopada.
W umowie najmu można jednak zawrzeć inny okres
wypowiedzenia.
96
97
70
Jeżeli nie ustalono inaczej, zarówno najemca jak i wynajmujący
powinni przestrzegać terminu wypowiedzenia zawartego w
umowie lub zasady ogólnej mówiącej o trzech miesiącach okresu
wypowiedzenia. Zobowiązania stron w okresie wypowiedzenia
pozostają niezmienione. Oznacza to, że nawet jeżeli wyprowadzisz
się przed upływem okresu wypowiedzenia, musisz opłacać czynsz
do końca terminu wypowiedzenia.
Jeżeli właściciel rozwiąże umowę najmu, obowiązują go ścisłe
wymogi formalne.98 Przede wszystkim wypowiedzenie musi zostać
wręczone na piśmie. Wymóg pisemnego wypowiedzenia nie jest
spełniony poprzez wysłanie wiadomości sms lub wiadomości emailowej.99 Ponadto wypowiedzenie powinno być uzasadnione.
Zgodnie z ustawą o najmie lokali istnieją wymogi względem
uzasadnionych powodów wypowiedzenia, które mogą być
następujące:100
1) lokal będzie wykorzystywany do zamieszkania przez właściciela
lub członków jego rodziny,
2) lokal musi zostać opuszczony ze względu na rozbiórkę lub
przebudowę nieruchomości,
3) najemca naruszył umowę najmu,
4) istnieje inny ważny powód wypowiedzenia umowy najmu. Nie
istnieją specjalnie rygorystyczne warunki, dla których powód
uważany jest za ważny. Wystarczy, że istnieje konkretny i
akceptowalny powód, na przykład właściciel będzie sprzedawać
mieszkanie. W wypowiedzeniu powinna się również znaleźć
informacja, że najemca ma prawo do wniesienia sprzeciwu wobec
wypowiedzenia. Informacja ta powinna zawierać pouczenie, że
odwołanie należy złożyć na piśmie w terminie jednego miesiąca od
otrzymania wypowiedzenia, i że jeżeli nie wniesie się sprzeciwu
98
99
Wyller, Christian Fr. (2009): Prawo mieszkaniowe (Boligrett) wyd. 5. str 358.
100
71
przed upływem tego terminu, to najemcy grozi utrata prawa do
nieważnienia wypowiedzenia, a właściciel może wówczas złożyć
wniosek o przymusową eksmisję.
Jeżeli wszystkie te wymogi formalne nie zostały spełnione łącznie,
to uważa się wypowiedzenie umowy najmu za nieważne.101
Oznacza to, że możesz nie brać pod uwagę wypowiedzenia i nadal
korzystać z mieszkania. Jeżeli właściciel prześle nowe
wypowiedzenie, które jest zgodne z wymogami formalnymi, to
okres wypowiedzenia zaczyna upływać dopiero od dnia jego
trzymania.
Musisz jednak mieć świadomość, że jeżeli opuścisz lokal na
podstawie nieważnego wypowiedzenia, to jest to równoznaczne z
tym, że je zaakceptowałeś i nie możesz później dochodzić swoich
praw z tytułu wypowiedzenia niezgodnego z wymogami
formalnymi ustawy o najmie lokali.102
W przypadku, gdy wypowiedzenie jest ważne, masz możliwość
wniesienia sprzeciwu, jeżeli według Ciebie powód wypowiedzenia
jest nieprawny. Jak wspomniano, można zgłosić sprzeciw do
właściciela na piśmie w terminie jednego miesiąca od otrzymania
wypowiedzenia.103 Jeżeli wniosłeś sprzeciw w terminie, to
przestaje Cię obowiązywać okres wypowiedzenia, chyba że
właściciel złożył pozew do sądu w ciągu trzech miesięcy od upływu
terminu wniesienia sprzeciwu (miesiąc po otrzymaniu przez Ciebie
wypowiedzenia najmu). Jeżeli sprawa trafi do sądu, sąd
zadecyduje, czy wypowiedzenie było niezgodne z prawem i czy
powinno zostać unieważnione.104 W praktyce zwykle oznacza to,
że właściciel wnosi skargę do Rady polubowno-arbitrażowej
101
102
Zobacz ustawa o najmie lokali (husleieloven) § 9-7 ust. 3 pkt 2
103
104
72
(forliksrådet) lub Trybunału ds. rozwiązywania sporów z tytułu
wynajmu mieszkań (husleietvistutvalget).105
Umowa najmu może również zostać rozwiązana w inny sposób niż
poprzez jej wypowiedzenie. Najemca może zerwać umowę, jeżeli
zaszło istotne naruszenie umowy.106 Poniżej wyjaśnimy, co
oznacza zerwanie umowy.
Zerwanie umowy jest poważnym krokiem i powinno być
traktowane jako ostateczność. Jeżeli rozwiązaniem może być dla
Ciebie na przykład poprawienie wady czy braku (usterki lub
niezgodności z umową) przez właściciela, obniżenie czynszu itp.,
to nie masz prawa zerwać umowy z wynajmującym. Właściciel ma
prawo do naprawy usterki, wady czy braku w przypadku Twojej
reklamacji107. Należy również pamiętać, że nie masz podstaw do
żądania napraw czy usprawnienia wad, braków czy usterek w
innych częściach nieruchomośc, tym bardziej jeżeli nie stanowią
one dla Ciebie dużej niedogodności. Oznacza to, że musisz
zaakceptować drobne niedogodności, takie jak nieuciążliwy hałas
lub niedogodny dojazd do nieruchomości w niektórych okresach.
Warunkiem zerwania umowy jest jej istotne naruszenie.
Naruszenie umowy oznacza, że właściciel działał niezgodnie z
umową.
Warunek zerwania umowy najmu jest bardzo rygorystyczny i musi
stanowić jej istotne naruszenie. Należy przede wszystkim wziąć
pod uwagę to, jakie znaczenie ma wada, usterka czy brak dla
najemcy i jaką wiedzę miał w tym zakresie wynajmujący. Oznacza
to, że jedna usterka czy wada może dawać podstawę do zerwania
umowy, podczas gdy inna nie. Jeżeli przed zawarciem umowy
poinformujesz właściciela, że wszystkie pomieszczenia w lokalu
105
Zobacz www.htu.no
106
107
73
muszą znajdować się na tym samym poziomie, ponieważ jeździsz
na wózku inwalidzkim, a okaże się, że lokal ma dwa piętra i
schody, masz wtedy prawo do zerwania umowy. Jeżeli zaś
wynajmujący poinformuje Cię, że wszystkie pomieszczenia w
mieszkaniu znajdują się na tym samym poziomie, a różnica w
stanie faktycznym nie ma dla Ciebie żadnego praktycznego
znaczenia, ponieważ jesteś zdrowy, nie daje Ci prawa do zerwania
umowy.
Jeżeli jako najemca zamierzasz zerwać umowę, musisz przedłożyć
właścicielowi oświadczenie o zerwaniu umowy (hevingserklæring).
Nie ma żadnych formalnych wymogów, co do treści takiego
oświadczenia, ale dla własnego bezpieczeństwa powinieneś je
złożyć w formie pisemnej. Należy również mieć świadomość, że w
przypadku zerwania umowy, gdy nie zaistniało poważne
naruszenie umowy ze strony wynajmującego, może mieć on prawo
do zażądania zapłaty zaległego czynszu (odszkodowania).
W ten sam sposób, wynajmujący ma prawo zerwać z Tobą
umowę.108 Naruszenie umowy najmu przez Ciebie jako najemcy
również musi być znaczące. Istotne naruszenie umowy najmu
przez najemcę zaistnieje tylko wtedy, gdy:
a)
najemca w dużym stopniu dopuścił się naruszenia
obowiązku płacenia czynszu lub innych roszczeń
wynikających z umowy najmu.
Nie wystarczy, że najemca zapłaci czynsz z
opóźnieniem, lub że zalega z płatnością jednego
czynszu. Naruszenie musi być znaczne, a jeżeli
istnieje konto, na którym znajduje się kaucja
wpłacona przez najemcę, to bardzo trudno będzie
108
74
zerwać taką umowę. Jeśli na przykład najemca wpłacił
kaucję w wysokości trzykrotności kwoty czynszu,
wynajmujący nie może zerwać umowy zanim najemca
nie będzie zalegał z czynszem za co najmniej trzy
miesiące.
b)
najemca po otrzymaniu pisemnego upomnienia od
wynajmującego zaniedbuje swoje obowiązki
względem utrzymania lokalu w dobrym stanie
poprzez naprawy i konserwacje lub działa w sposób,
który powoduje poważne zniszczenia lub jest
uciążliwy dla właściciela, jego nieruchomości lub
innych użytkowników tej nieruchmości.
Zanim dojdzie do zerwania umowy, wymaga się od
właściciela wysłania wcześniejszego pisemnego
upomnienia. Upomnienie powinno wyraźnie
wskazywać na działania, jakich nie życzy sobie
wynajmujący, tak abyś Ty jako najemca miał
możliwość dostosowania się do treści zażalenia.
c)
najemca bez zgody wynajmującego w całości lub
częściowo umożliwia korzystanie z nieruchomości
innym osobom, a pisemne upomnienie od właściciela
nie przynosi skutku.
Dotyczy to na przykład podnajmu bez zgody
wynajmującego, jeżeli taka zgoda jest wymagana.
75
d)
najemca bez zgody wynajmującego korzysta z
nieruchomości w inny sposób lub w innym celu niż
przewidziano w umowie, a pisemne upomnienie od
właściciela nie przynosi skutku.
Należy wziąć pod uwagę, co zapisano w umowie
najmu. Na przykład, jeżeli wynająłeś lokal w celach
mieszkalnych, wynajmujący może zerwać z Tobą
umowę najmu, jeżeli mieszkanie jest wykorzystywane
jako restauracja.
e)
najemca narusza inne obowiązki w sposób, który
sprawia, że zerwanie umowy najmu jest konieczne.
Jest to bardzo szerokie pojęcie i obejmuje na przykład
sytuacje, w których najemca fizycznie napadł na
właściciela, lub jeżeli nieruchomość wykorzystywana
jest do rozprowadzania narkotyków.
W przypadku zerwania umowy najmu przez właściciela, muisz
otrzymać od niego pisemne oświadczenie o zerwaniu umowy
(hevingserklæring).109 Właściciel musi również podać powód
zerwania umowy.
2.10 Opuszczenie wynajmowanego lokalu – prawa i
obowiązki w momencie wygaśnięcia umowy najmu
Po zakończeniu umowy najmu przez wypowiedzenie, wygaśnięcie
109
76
lub zerwanie umowy najemca opuszcza mieszkanie i zwraca je w
użytkowanie właścicielowi.
W dniu wygaśnięcia umowy najmu (zakończenia umowy) najemca
zwraca obiekt najmu wraz ze znajdującym się w nim inwentarzem
właścicielowi.110 Jeżeli nie uzgodniono inaczej, przedmiot
wynajmu uznaje się za zwrócony, gdy właścicielowi zostały
przekazane klucze i ma on swobodny dostęp do nieruchomości.
W momencie opuszczenia lokalu przez najemcę i zwrócenia go
właścicielowi, powinien być on wysprzątany, wyczyszczony i umyty
oraz powinien pozostawać w tym samym stanie, w jakim otrzymał
go w użytkowanie najemca.111 Właściciel nie może jednak żądać od
najemcy rekompensaty za zużycie wynikające z normalnego
użytkowania mieszkania. Oznacza to, że wynajmujący nie może
zażądać od najemcy rekompensaty czy też naprawy zniszczonych
podłóg itp, które po jakimś czasie ulegają naturalnemu zużyciu.
Aby ocenić, w jakim stanie powinien być lokal, należy oprzeć się
na umowie pomiędzy Tobą a wynajmującym co do utrzymania
mieszkania w stanie użytkowym poprzez naprawy i konserwacje.
2.11 Mieszkania komunalne – mieszkania dla
osób w trudnej sytuacji
Zgodnie z norweskim prawem112 gmina powinna pomóc w
znalezieniu mieszkania osobom w trudnej sytuacji, które mają
problemy ze znalezieniem lokum, lub gdy inne czynniki sprawiają,
110
111
Zobacz ustawa o najmie lokali (husleieloven)§ 10-2 ust. 2
112
Ustawa o pomocy społecznej w administracji publicznej realizujcej zadania z
zakresu pracy i polityki społecznej (Lov om sosiale tjenester i arbeids- og
velferdsforvaltningen) z dn. 2009 § 15.
77
że trudno jest im znaleźć mieszkanie. W imieniu gminy zadania te
realizuje NAV.
2.11.1. Kim są osoby w trudnej sytuacji?
Zgodnie z ustawą o najmie lokali113 osobami w trudnej sytuacji są
ci, którzy potrzebują pomocy w uzyskaniu mieszkania, z powodu:
1.
złych warunków finansowych
2.
niepełnosprawności
3.
problemów zdrowotnych lub socjalnych
4.
słabej znajomości norweskiego rynku mieszkaniowego
5.
oraz podobne grupy społeczne
Termin „podobne grupy społeczne” obejmuje różne grupy
społeczne, na przykład uchodźców, klientów ośrodka pomocy
społecznej, byłych osadzonych (osoby, które odbywały karę
pozbawienia wolności) czy osoby niepełnosprawne.
2.11.2. Jakie zasady obowiązują dla mieszkań komunalnych ?
We wcześniejszej części podręcznika wyjaśniliśmy zasady mające
zastosowanie do zwykłych umów najmu. Zgodnie z ustawą o
najmie lokali114, w przypadku wynajmu mieszkań osobom w
trudnej sytuacji obowiązują szczególne przepisy. Są to wyjątki od
ogólnych zasad dotyczących najmu. Wyjątek to zasada odbiegająca
od ogólnej reguły.
W przypadku wynajmu mieszkania osobom w trudnej sytuacji,
przepisy ustawy o najmie lokali115 dają wynajmującemu większą
113
114
Ustawa o umowach najmu (Lov om husleieavtaler) z 1999 r.
115
Ustawa o najmie lokali (husleieloven) § 11-1.
78
ochronę niż w przypadku zwykłej umowy najmu. Oznacza to, że
wiele przepisów, które ograniczają prawo wynajmującego do np.
wypowiedzenia umowy lub braku zgody na podnajem (najemca
wynajmuje lokal innej osobie), nie stosuje się do mieszkań
komunalnych. Dla zapewnienia wynajmującemu (np. gminie)
lepszej ochrony prawnej, przepisy wyjątkowe, które będą miały
zastosowanie, powinny zostać zawarte w umowie najmu.
Przepisy te stosuje się do mieszkań, których właścicielem lub
wynajmującym jest województwo, powiat lub gmina.
2.11.3 W jaki sposób uzyskać mieszkanie komunalne/mieszkanie
dla osób w trudnej sytuacji?
Zasady i warunki przyznawania mieszkań komunalnych są różne w
różnych gminach. Musisz zatem skontaktować się z gminą, w
której mieszkasz, aby uzyskać pomoc w złożeniu wniosku o
przydział mieszkania komunalnego.
2.12 Eksmisja z mieszkania
Zasady ogólne
W niektórych przypadkach właściciel może mieć prawo do
wyrzucenia lokatora z nieruchomości. W takiej sytuacji właściciel
może skorzystać z prawa do eksmisji. Eksmisja oznacza, że urząd
komorniczy pomaga wynajmującemu w wyegzekwowaniu prawa do
eksmisji lokatora. Urząd komorniczy jest władzą publiczną, która
ma prawo zastosować środki przymusu, w celu wyegzekwowania
praw wynajmującego.
79
W jakich sytuacjach wynajmujący ma prawo do wyeksmitowania
Cię z lokalu?
Wynajmujący, aby mógł przeprowadzić eksmisję, musi posiadać
tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności. W
Norwegii istnieją dwa rodzaje tytułów egzekucyjnych: zwykły i
szczególny. Podstawową różnicą pomiędzy tymi dwoma tytułami
egzekucyjnymi jest to, że w przypadku tego ostatniego,
wynajmujący musi wysłać zawiadomienie, zanim zażąda od
najemcy opuszczenia lokalu.
Zwykłym tytułem egzekucyjnym116 jest prawomocne orzeczenie
lub wyrok norweskiego sądu lub każda inna decyzja, która ma
takie sam efekt jak orzeczenie lub wyrok. Również inne decyzje
podejmowane przez inne norweskie władze niż sąd mogą stanowić
tytuł egzekucyjny, jeżeli mają taką samą skuteczność jak wyrok
czy orzeczenie sądu. Może to być decyzja Rady polubownoarbitrażowej (forliksrådet) lub Trybunału ds. rozwiązywania
sporów z tytułu wynajmu mieszkań (husleietvistutvalget). Ugody
zawarte przed sądem polubownym jak również, w niektórych
przypadkach, orzeczenia sądów zagranicznych, mogą także
stanowić tytuł egzekucyjny. Ugodą sądową jest porozumienie
dwóch stron zawarte przed sądem lub orzeczenie albo wyrok
wydany przez inne organy.
Oznacza to, że jeżeli właściciel otrzymał decyzję sądową o
eksmisji lokatora, to może Cię zmusić do opuszczenia mieszkania
z pomocą komornika.
Istnieją również szczególne tytuły egzekucyjne117 w celu
przeprowadzenia eksmisji najemcy z nieruchomości. Pierwszym z
nich jest klauzula o poddaniu się eksmisji. Tego rodzaju klauzula
116
Zobacz ustawa o postępowaniu egzekucyjnym (tvangsfullbyrdelsesloven) § 4-
1.
117
Zobacz ustawa o postępowaniu egzekucyjnym (tvangsfullbyrdelsesloven) §
13-2 ust. 3
80
może znaleźć się w pisemnej umowie najmu, w której zawarto
nakaz eksmisji w przypadku niepłacenia czynszu. Jak wspomniano
wcześniej, najemca musi otrzymać nakaz118 eksmisji (varsel om
tvangsfravikelse) zanim wynajmujący może jej zażądać. Nakaz
eksmisji powinien być pisemny i może zostać wysłany najwcześniej
po upłynięciu terminu zapłaty (daty wymagalności).
Wynajmujący może zawrzeć klauzulę o poddaniu się eksmisji w
umowie najmu na wypadek, gdyby najemca odmówił opuszczenia
lokalu po wygaśnięciu umowy.119 Również i w tym przypadku,
klauzula musi zostać zawarta w pisemnej umowie najmu.
Wynajmujący musi jednakże wysłać najpierw wezwanie do
opuszczenia lokalu (flyttevarsel)120, jeżeli od wygaśnięcia umowy
najmu minęło trzy miesiące. Również w tym wypadku wynajmujący
wysyła najemcy nakaz eksmisji (varsel om at tvangsfravikelse). W
przypadku, gdy umowa najmu została wypowiedziana przez
wynajmującego, a Ty nie wyprowadziłeś się po okresie
wypowiedzenia, właściciel będzie miał również tytuł egzekucyjny
(podstawę do eksmisji).121 Pamiętaj, że w przypadku
wypowiedzenia umowy najmu przez wynajmującego, masz prawo
do złożenia odwołania od wypowiedzenia.122 Jeżeli to zrobisz, to
wynajmujący nie będzie mógł przeprowadzić eksmisji z pomocą
komornika. Również i w tym przypadku, zanim dojdzie do
eksmisji, właściciel musi wysłać Ci nakaz eksmisji.
Wynajmujący może również zażądać eksmisji, jeżeli istnieje
wyraźny powód, do zerwania umowy.123 Zerwanie umowy oznacza,
że wynajmujący rozwiązuje umowę ze skutkiem natychmiastowym
118
Zobacz ustawa o postępowaniu egzekucyjnym (tvangsfullbyrdelsesloven) § 4-
18.
119
Zobacz ustawa o postępowaniu egzekucyjnym (tvangsl) § 13-2 ust. 3 lit. b.
120
Zobacz ustawa o najmie lokali (husll.) § 9-2 ust. 3
121
Zobacz ustawa o postępowaniu egzekucyjnym (tvangsl.) § 13-2 ust. 3 lit. c.
122
Zobacz ustawa o najmie lokali (husll.) § 9-8.
123
Zobacz ustawa o postępowaniu egzekucyjnym (tvangsl) § 13-2 ust. 3 lit d.
81
z powodu istotnego naruszenia ze strony najemcy. Istotnym
naruszeniem ze strony najemcy jest unikanie płacenia czynszu
przez długi czas, zdewastowanie mieszkania lub zaniedbanie go,
pozostawienie mieszkania w dyspozycji innym osobom, które nie
maja do niego tytułu prawnego, korzystanie z mieszkania w
sposób niezgodny z umową, lub naruszenie umowy w inny
poważny sposób.124 Również w tym przypadku wynajmujący
zobowiązany jest do wysłania Ci nakazu eksmisji, zanim do niej
dojdzie.
Właściciel może żądać eksmisji tylko w przypadku, gdy ma prawo
odstąpić od umowy. Oznacza to, że musiało dojść do poważnego i
bezsprzecznego naruszenia umowy przez najemcę.
3. Co robić w przypadku otrzymaniu nakazu eksmisji?
W przypadku otrzymania nakazu eksmisji, możesz wnieść
odwołanie. Twoje odwołanie musi być uzasadnione tym, że nie ma
podstaw do eksmisji. Termin wniesienia sprzeciwu to 14 dni.
Należy pamiętać, że istnieje różnica pomiędzy eksmisją ze
zwykłym i ze szczególnym tytułem egzekucyjnym.125 Jeżeli jesteś
zmuszony opuścić nieruchomość, na przykład ponieważ właściciel,
otrzymał decyzje sądu nakazującą eksmisję (zwykły tytuł
egzekucyjny), możesz wnieść odwołanie tylko dwojakiego rodzaju.
Pierwsze zastrzeżenie, jakie możesz wnieść to takie, że tytuł
egzekucyjny nie ma podstaw w orzeczeniu lub innym dokumencie
stwierdzającym istnienie i zakres roszczenia w trybie zwykłym.
Drugi zarzut to taki, że tytuł egzekucyjny (np. wyrok sądu) nie
zawiera w sposób wyraźny nakazu opuszczenia obiektu najmu.126
Istnieje również wymóg, że jeśli wnosisz zastrzeżenie do nakazu
eksmisji ze zwykłym tytułem egzekucyjnym, Twój sprzeciw musi
124
Zobacz ustawa o najmie lokali (husll.) § 9-9.
125
Zobacz ustawa o postępowaniu egzekucyjnym (tvangsl.) § 4-2.
126
Zobacz ustawa o postępowaniu egzekucyjnym (tvangsl.) § 4-2 ust. 1 lit. b.
82
mieć uzasadnienie w okolicznościach lub zdarzeniach, które
zaistniały tak późno, że nie były znane sądowi w czasie wydania
decyzji.127
Jeżeli nakaz eksmisji ma szczególny tytuł egzekucyjny, masz
większą swobodę w zgłaszaniu sprzeciwu. Możesz zgłosić
wszelkie zastrzeżenia, jakie zgłasza się w pozwie sądowym.128 W
takiej sytuacji, Twój sprzeciw może dotyczyć na przykład tego, że
nie zgadzasz się z nakazem opuszczenia mieszkania.
127
Zobacz ustawa o postępowaniu egzekucyjnym (tvangsl.) § 4-2 ust. 2.
128
Zobacz ustawa o postępowaniu egzekucyjnym (tvangsl.) § 4-2 ust. 3
83
Rozdział 3
Prawo konsumenckie
84
3.1
Zasady ogólne
Zakup konsumencki i sprzedaż konsumencka to zakup i sprzedaż
obiektów w przypadku, gdy kupującym jest osoba prywatna a
sprzedający prowadzi sprzedaż w ramach działalności
gospodarczej.129 Inne zasady obowiązują w przypadku, gdy
dokonasz zakupu od osoby prywatnej lub gdy inna osoba
prywatna kupi coś od ciebie. Jeszcze inne przepisy dotyczą
transakcji kupna i sprzedaży pomiędzy dwoma podmiotami
prowadzącymi działalność gospodarczą.
Problemy przy zakupie konsumenckim powstają najczęściej, kiedy
zakupiona rzecz ma jakąś wadę, usterkę lub brak, na przykład gdy
sprzedawca dostarczy błędny lub uszkodzony produkt, lub gdy
dostarczył go z opóźnieniem. Taki przypadek może się zdarzyć na
przykład, gdy zakupiłeś pilot do telewizora, który nie działa. Jeżeli
tak się stało, to możesz dochodzić swoich praw z tytułu wady lub
z tytułu opóźnienia. Oznacza to, że możesz na przykład żądać
naprawy, wymiany, zwrotu pieniędzy lub redukcji ceny. Niektóre z
tych roszczeń mogą występować równocześnie, to znaczy, że
możesz zażądać wymiany, nawet jeżeli otrzymałeś innego rodzaju
rekompensatę.
Ważne jest, aby mieć świadomość, że nie można dochodzić swoich
praw z tytułu wady czy usterki (na przykład zażądać zniżki), jeżeli
wiedziałeś o nich w czasie dokonaniu zakupu.130
3.2
Jakie są Twoje prawa, w przypadku gdy towar jest
wadliwy (ma brak)?
Zgodnie z ustawą konsumencką, towar wadliwy to taki towar, który
129
Zobacz ustawa konsumencka (Forbrukerkjøpsloven) § 1 ust. 2
130
Zobacz ustawa konsumencka (Forbrukerkjøpsloven)§ 16 ust. 3
85
nie spełnia wymogów co do rodzaju, ilości, jakości oraz innych
właściwości lub rodzaju opakowania, jakie wynikają z umowy.131
”Jeżeli z umowy nie wynika inaczej, towar powinien:132
a)
odpowiadać przeznaczeniu, do którego powszechnie
używa się podobnych rzeczy.
Na przykład w przypadku telefonu komórkowego,
jeżeli nie można wykonywać nim połączeń
telefonicznych, to nie będzie nadawał się do celów, do
których podobne rzeczy są powszechnie używane.
b)
spełniać oczekiwania konsumenta, jeśli chodzi o
trwałość i inne właściwości.
Może być na przykład tak, że telefon komórkowy
przestanie działać po upływie sześciu miesięcy, a ty
oczekiwałeś, że będzie działał przez dwa lata. Ważne
jest to, czego Ty jako konsument możesz oczekiwać.
c)
nadawać się do celu, którego był lub powinien być
świadomy sprzedawca w momencie jego sprzedaży, o
ile sprzedawca potwierdził, iż towar nadaje się do
tego celu, lub jeżeli konsument miał uzasadnione
podstawy, aby zaufać wiedzy i ocenie sprzedającego.
Jeżeli na przykład zapytasz sprzedawcy, czy aparat
fotograficzny, który chcesz zakupić, nadaje się do
131
Zobacz ustawa konsumencka (fkjl.) § 16 ust.1 lit. a jf. § 15 ust.1
132
Zobacz ustawa konsumencka (fkjl.) § 15
86
wykonywania zdjęć pod wodą, a okaże się, że się do
tego nie nadaje, można wtedy mówić o wadliwym
„towarze”.
d)
posiadać właściwości, które sprzedawca
zademonstrował Ci na próbce lub towarze testowym.
e)
być zapakowany w sposób solidny i odpowiadający
danemu towarowi, tak aby zapewniał należytą
ochronę przed uszkodzeniem.
f)
być zgodny z przepisami odpowiedniej ustawy lub
decyzją wydana na podstawie odpowiedniej ustawy w
momencie zakupu, chyba że konsument zamierza
wykorzystać obiekt zakupu w taki sposób, że wymogi
te nie mają znaczenia.
g)
być wolne od roszczeń, takich jak prawa własności
czy zastawy. Podobnie, obiekt sprzedaży powinien
być wolny od roszczeń i praw osób trzecich do
towaru, w przypadku podważenia takiego prawa,
chyba że jest oczywiste, iż roszczenie jest
bezzasadne.
Taka sytuacja może wystąpić na przykład w
przypadku, gdyby sprzedawca sprzedał coś dwa razy
(dwóm osobom).
87
Jeżeli obiekt zakupu nie jest zgodny z punktami a) do f), przyjmuje
się, że jest to towar wadliwy.”133
Za towar wadliwy uważa się również towar w przypadku, gdy:134

sprzedawca w momencie zakupu nie podał informacji o
właściwościach towaru lub jego zastosowaniu, o których
wiedział, i o których konsument powinien był zostać
poinformowany, jeżeli niepodanie tejże informacji mogło
mieć wpływ na decyzję o zakupie towaru. Obejmuje to
przypadki, w których sprzedający zataja przed Tobą
informację o produkcie. Istnieje wymóg, że informacja ta
mogła mieć wpływ na dokonanie przec Ciebie zakupu.
Oznacza to, że musisz być w stanie udowodnić, iż nie
dokonałbyś tego zakupu na takich samych warunkach (na
przykład nie zapłaciłbyś pełnej ceny), jeżeli wiedziałbyś o
tej informacji.

towar jest niezgodny z informacją o produkcie lub jego
właściwościach użytkowych, jakie sprzedawca przedstawił
kupującemu, jeżeli sprzedawca nie może wykazać, iż
podał informację o produkcie w sposób zrozumiały lub,
że nie mogła mieć ona wpływu na decyzję o zakupie.
Dotyczy to przypadków, w których sprzedawca podał Ci
błędną informację o towarze.

niezbędne informacje na temat instalacji, montażu,
użytkowania, konserwacji i przechowywania nie została
dołączona do produktu. Dotyczy to również sytuacji, w
których są błędy w instrukcji obsługi.
133
Zobacz ustawa konsumencka (fjkjl.) § 16 ust.1 lit. a por. § 15.
134
Zobacz ustawa konsumencka (fjkjl.) § 16 ust.1lit. b-d.
88
Po nabyciu produktu może się zdarzyć, że nie jest on w takim
stanie, w jakim powinien być zgodnie z umową zakupu. W tym
wypadku należy jak najszybciej powiadomić o tym sprzedawcę.
Jest wtedy mowa o reklamacji135. Należy pamiętać o zachowaniu
terminów reklamacji, dlatego ważne jest, aby złożyć ją najszybciej,
jak to możliwe, aby nie utracić prawa do dochodzenia swoich praw
z tytułu reklamacji. Prawo mówi o tym, że reklamacje należy
składać w rozsądnym terminie od zauważenia wady, lub w
najszybciej jak to możliwe od momentu, w którym powinieneś był
ją zauważyć. Termin upływu składania reklamacji nigdy nie
powinien być krótszy niż dwa miesiące od daty faktycznego
zauważenia wady. Oznacza to, że „rozsądny termin" nigdy nie
będzie krótszy niż dwa miesiące od daty zauważenia wady. Termin
„ostateczny” oznacza natomiast dwa lub pięć lat od daty zakupu.
Pięć lat to termin w przypadkach, w których produkt przeznaczony
jest do użytkowania znacznie dłuższego niż dwa lata. Na przykład,
stosuje się to do telefonów komórkowych. Można też sobie
wyobrazić, że ma on zastosowanie na przykład do biżuterii
diamentowej.
Nie ma wymogu, aby nabywca informował sprzedawcę o tym, jakie
są jego roszczenia z tytułu zakupu wadliwego towaru, który
podlega reklamacji. Wystarczy poinformowanie sprzedawcę o
wadzie towaru136.
Jeżeli reklamacja złożona jest na czas, będziesz miał prawo
dochodzić wielu roszczeń od sprzedającego.137 Po pierwsze
możesz zażądać naprawy wadliwego towaru lub jego wymiany na
podobny towar, który nie jest wadliwy.138 Możesz w takim
wypadku wybrać naprawienie (poprawienie) wady lub wymianę (na
135
Zobacz ustawa konsumencka (fkjl.) § 27.
136
Prawo konsumenckie (Kjøpsrett) 2005 Viggo Hagstrøm, str.187.
137
138
Zobacz ustawa konsumencka (fkjl.) § 29
89
nowy towar). Nie możesz jednak wybrać wymiany zamiast
naprawy, jeżeli jest to niemożliwe lub narazi sprzedawcę na
nieuzasadnione duże koszty. Na przykład, jeśli zakupiłeś parę
butów za ok. 1300 koron i wymiana będzie kosztować sprzedawcę
ok. 500 koron a naprawa 50 koron, to nie możesz zażądać
wymiany butów na nowe.139
Sprzedawca może zaoferować naprawę lub wymianę wadliwego
towaru na nowy.140 Jeżeli kupujący skorzysta z tego prawa, nie
może wtedy równocześnie domagać się obniżenia ceny lub zwrotu
pieniędzy. Sprzedawca nie może natomiast wymagać, aby nabywca
zaakceptował więcej niż dwie próby naprawy lub wymiany
wadliwego towaru - dotyczy to tylko sytuacji, w których mówimy o
tej samej wadzie.141 Jeżeli naprawa trwa więcej niż tydzień,
możesz żądać otrzymania towaru zastępczego na czas
oczekiwania. Prawo otrzymania towaru zastępczego nie zawsze
jednak przysługuje, jeżeli narazi to sprzedawcę na zbyt duże,
nieuzasadnione koszty w stosunku do zapotrzebowania nabywcy
na produkt.
W przypadku zakupu wadliwego produktu, możesz także zażądać
obniżenia ceny.142 Możesz wymagać zniżki tylko wtedy, jeżeli
wada nie została naprawiona lub towar nie został wymieniony na
nowy. Redukcja ceny jest ustalana jako stosunek wartości danego
towaru w stanie wadliwym do wartości towaru w stanie
prawidłowym. Różnica ta określana jest indywidualnie w każdym
przypadku.
139
Zobacz Wyrok Sądu Najwyższego Rt. 2006 s. 179.
140
Zobacz ustawa konsumencka (fkjl.) § 29 ust. 3
141
142
90
W przypadku wadliwego towaru, możesz też odstąpić od umowy
zakupu.143 Jest to najbardziej radykalny krok w przypadku zakupu
wadliwego towaru. Masz prawo odstąpienia od umowy pod
warunkiem, że wada jest znacząca. Aby określić, czy wada jest
znacząca, należy dokonać całościowej oceny. Pod uwagę bierze się
na przykład, czy naprawa wady lub obniżenie ceny będzie dla
kupującego lepszym rozwiązaniem niż zwrot towaru. Należy
również wziąć pod uwagę niedogodności, na które naraziłoby
kupującego posiadanie wadliwego produktu.
W przypadku zerwania umowy zakupu, zostaje ona rozwiązana, a
Ty zobowiązany jesteś do zwrotu towaru sprzedawcy (o ile jest to
możliwe – jeżeli towar został uszkodzony z powodu wady, nic nie
stoi na przeszkodzie do zerwania umowy zakupu). Sprzedający
zobowiązany jest w takim wypadku do zwrotu pieniędzy.
Jeśli poniosłeś jakiekolwiek nakłady finansowe związane z
zakupem wadliwego towaru, możesz żądać odszkodowania.144
W przypadkach, gdy nie zapłaciłeś pełnej ceny przed otrzymaniem
towaru, możesz wstrzymać resztę płatności, jeżeli towar jest
wadliwy.145 Nie możesz jednak wstrzymać się z płatnością zbyt
dużej sumy pieniędzy, a powinienieś zatrzymac jedynie taką
kwotę, która daje ci odpowiednie zabezpieczenie roszczenia.
Musisz mieć świadomość, że jeżeli wstrzymasz się z płatnością
zbyt dużej sumy pieniędzy, jest to uważane za naruszenie umowy.
143
Zobacz ustawa konsumencka (fkjl.). § 32.
144
145
91
3.3
Co zrobić, jeżeli nie otrzymasz towaru na
czas? (opóźnienie)
Opóźnienie występuje wtedy, gdy towar dostarczony został za
późno względem zawartej umowy, lub gdy nie został w ogóle
dostarczony.146
Jeśli opóźnienie nie jest wynikiem okoliczności, które wystąpiły po
twojej stronie (nabywcy), możesz także wstrzymać płatność,
zażądać spełnienia zakupu, wymiany lub unieważnienia transakcji.
Jeżeli chcesz wstrzymać się z płatnością147, nie możesz zatrzymać
zbyt dużej sumy pieniędzy, a jedynie kwotę, która daje ci
odpowiednie zabezpieczenie roszczenia, w taki sam sposób jak w
przypadku zakupienia towaru wadliwego.
Możesz wymagać spełnienia zakupu tylko wtedy, gdy nic nie stoi
na przeszkodzie sprzedającemu, lub jeżeli nie spowoduje to dużej
niedogodności lub narazi sprzedającego na koszty niewspółmierne
do zaspokojenia Twoich interesów.148 Jeżeli będziesz czekał zbyt
długo z żądaniem realizacji zakupu, to możesz stracić prawo do
takiego żądania.
W przypadku opóźnienia, możesz również unieważnić
transakcję.149 Warunkiem jest, że opóźnienie jest znaczne. Jeżeli
otrzymałeś towar, musisz wysunąć żądanie unieważnienia
transakcji w rozsądnym terminie po otrzymaniu towaru. Oznacza
to, że nie należy czekać zbyt długo z powiadomieniem sprzedawcy
o zamiarze unieważnienia transakcji zakupu.
146
147
148
149
92
Przy ocenie, czy opóźnienie jest znaczne, należy wziąć pod uwagę
znaczenie opóźnienia jakie ma ono dla Ciebie jako nabywcy.
Ważne jest również jakiego rodzaju jest towar i czy ustalony został
termin jego dostarczenia.150 Na przykład, jeżeli zamówiłeś posiłki
na przyjecie, która miało się odbyć w określonym dniu, a zostały
one dostarczone dnia następnego, opóźnienie ma bardzo duże
znaczenie dla Ciebie jako nabywcy i daje prawo do anulowania
zakupu.
Jeżeli opóźnienie naraziło Cię na straty finansowe, możesz również
ubiegać się o odszkodowanie.151
3.4 Zwrot zakupionego towaru
Jeżeli jako konsument dokonujesz zakupu na odległość lub poza
stałym punktem sprzedaży, możesz skorzystać z prawa zwrotu
zakupionego towaru. Prawo to wynika z ustawy o ochronie
niektórych praw konsumentów (angrerettloven). Jeżeli dokonujesz
zakupu w sklepie, podlegasz polityce własnej sklepu w zakresie
zwrotu towarów.152
Ustawa przewiduje, że jako konsument możesz dokonać zwrotu
towaru i odstąpić od umowy o świadczenie usług. Obowiązkiem
sprzedającego jest udzielenie Ci niezbędnych informacji w tym
zakresie. Konsument powinien otrzymać opis towaru lub usługi w
takim zakresie, w jakim mógłby się tego spodziewać.153
150
151
152
Zobacz ustawa o ochronie niektórych praw konsumentów (angrerettloven) § 1
153
Zobacz ustawa o ochronie niektórych praw konsumentów (angrerettloven) § §
7 i 7a
93
Konsument powinien również otrzymać informację na temat prawa
odstąpienia od umowy (zwrotu towaru) i możliwości skorzystania z
niego. Sprzedawca powinien podać takie informacje w momencie
zawarcia umowy, a najpóźniej w momencie dostarczenia towaru.154
Aby skorzystać z prawa odstąpienia od umowy (zwrotu towaru)
konsument musi powiadomić o tym sprzedawcę w ciągu 14 dni od
otrzymania towaru oraz zgodnej z ustawą informacji na temat
możliwości zwrotu towaru od sprzedającego. Powiadomienie o
odstąpieniu od umowy powinno nastąpić w formie pisemnej.
W przypadku nabycia przez konsumenta usługi, termin
powiadomienia o odstąpieniu od umowy upływa od daty
potwierdzenia zamówienia usługi. W przypadku sprzedaży na
odległość, termin upływa najpóźniej 3 miesiące od otrzymania
towaru, lub po roku, jeżeli informacja o prawie do odstąpienia od
umowy (zwrotu towaru) nie została podana przez
sprzedającego.155
154
Zobacz ustawa o ochronie niektórych praw konsumentów (angrerettloven) § 9
155
Zobacz ustawa o ochronie niektórych praw konsumentów (angrerettloven) §
11
94
Kapittel 4
Kupno i sprzedaż
95
4.1
Zakup używanego samochodu zgodnie z Ustawą o kupnie
i sprzedaży (kjøpsloven)156 – klauzula „som den er”- czyli „w takim
stanie, w jakim się znajduje”
4.1.1
Wprowadzenie
Każdego roku w Norwegii prywatne osoby dokonują między sobą
transakcji kupna i sprzedaży samochodów używanych. Poniżej
postaramy się podać kilka rad i wskazówek dotyczących ważnych
elementów w procesie zakupu i sprzedaży, a także ogólnych
informacji na temat praw nabywcy w przypadku, gdy sprzedający
wymaga od nas oświadczenia, że zapoznalismy się ze stanem
pojazdu. Poniższa informacja nie dotyczy sytuacji, w której
kupujesz samochód z salonu. Nabywca ma wtedy na ogół większą
ochronę niż ta, która wynika z ustawy o kupnie i sprzedaży
towarów.157
4.1.2 Umowa
Po pierwsze należy podkreślić to, jak ważne jest posiadanie
pisemnej umowy. Zawierając umowę na piśmie będziesz w stanie
uniknąć wielu potencjalnych problemów w przyszłości. Ważne jest,
aby zarówno kupujący jak i sprzedający podpisali umowę w
momencie zakupu oraz aby każdy z nich zachował swoją kopię
umowy. Umowa powinna zawierać wiele ważnych informacji na
temat zakupu. NAF (Norweski Związek Motorowy) opracował
darmowy wzrór standardowej umowy kupna-sprzedaży
używanego samochodu dla osób prywatnych.158
156
Ustawa o kupnie i sprzedaży (kjøpsloven) z dn. 13. maja 1988 nr. 27
157
Ustawa konsumencka (forbrukerkjøpsloven) z dn. 21. juni 2002 nr. 34
158
https://www.naf.no/Documents/Kjop-salg/NAF_kontrakt_bruktbil_web-
01.pdf
96
4.1.3 Co warto sprawdzić przed zakupem samochodu?
Przed dokonaniem zakupu samochodu, należy sprawdzić kilka
rzeczy. Jeżeli samochód nie był testowany lub serwisowany od
dłuższego czasu, to warto przeprowadzić taki test w NAF. Test
wykaże w jakim stanie jest samochód. Warto pamiętać, że nie
można powoływać się na usterki lub wady samochodu, których
było się świadomym w momencie zakupu samochodu.159
Ponadto dobrze jest sprawdzić, czy na samochodzie nie ciążą
jakieś zastawy bankowe. Można to zrobić na stronach
Brønnøysundregisteret160 poprzez wpisanie numeru
rejestracyjnego samochodu. Jeżeli właściciel wziął pożyczkę pod
zastaw samochodu, zostanie na nim zarejestrowane obciążenie
zastawem. Pożyczkodawca, wobec braku spłaty, obciąży obecnego
właściciela, czyli nas, co oznacza, że wraz z samochodem
„kupujemy” pożyczkę poprzedniego właściciela, jeżeli nie została
ona spłacona a zastaw skreślony.
Ważne jest aby poprzedni właściciel samochodu skasował
ewentualny zastaw jaki ciąży na samochodzie lub abyśmy, w
porozumieniu ze sprzedającym, skontaktowali się z bankiem w
celu otrzymania informacji, w jakiś sposób skasować obciążenie
zastawem. Jeżeli, jako nabywca, przeznaczamy część kwoty
zakupu na skreślenie zastawu, powinniśmy wpłacić ją
bezpośrednio do banku. Radzimy, aby sposób rozliczenia był
zawsze zapisany w umowie.
159
Zobacz Ustawa o kupnie i sprzedaży (kjøpsloven) § 20 ust. 1
160
http://w2.brreg.no/motorvogn/
97
4.1.4 Zmiana właściciela i przerejestrowanie samochodu
Przeniesienie własności samochodu (salgsmelding) to
zawiadomienie o tym, że samochód zmienia właściciela. Zarówno
nabywca jak i sprzedający zobowązani są do powiadomienia o
zmianie właściciela samochodu Urząd komunikacji (trafikkstasjon)
Krajowego zarządu dróg (Statens vegvesen) w ciągu trzech dni od
zawarcia umowy.161 W związku z tym, że samochód zmienia
właściciela, należy zapłaić opłatę za przerejestrowanie samochodu
(omregistreringsavgift). Zwykle to kupujący dokonuje opłaty za
przerejestrowanie.
Po otrzymaniu powiadomienia o przeniesieniu własności
samochodu przez Urząd komunikacji, nowy właściciel
zarejestrowanego pojazdu otrzymuje pismo z informacją o tym, co
należy zrobić, aby dokonać przerejestrowania samochodu.
Równocześnie przesyłany jest blankiet wpłaty na przerejestrowanie
samochodu. W momencie gdy wszystkie sprawy istotne dla
ponownej rejestracji są w porządku, nowy właściciel otrzymuje
pocztą nowy dokument rejestracyjny (karta pojazdu czyli
vognkort). Ponieważ proces ten może zająć trochę czasu,
wydawana jest tymczasowa karta pojazdu.
4.1.5 Opłata roczna
Jak sama nazwa wskazuje, jest to opłata, którą każdy właściciel
samochodu uiszcza co roku. Ważne jest, aby pamiętać, że tylko
zarejestrowany właściciel samochodu otrzymuje 1-go stycznia
rachunek opłaty rocznej. Od tej zasady nie ma wyjątków, dlatego
więc dobrze jest uregulować w umowie, kto jest odpowiedzialny za
opłatę.
161
Zobacz ustawa o ruchu drogowym (veitrafikkloven) § 15 ust. 3 z dnia 18
czerwca 1965 r.
98
4.1.6 Ubezpieczenie
Ubezpieczenie jest finansowym zabezpieczeniem na wypadek utraty lub
zniszczenia własności. Główną zasadą jest, że wszyscy właściciele
samochodów w Norwegii mają obowiązek ubezpieczyć swój pojazd .162 Jest
to bardzo ważne, a niedopełnienie tego obowiązku może być karalne.163
Istnieją różne rodzaje ubezpieczeń samochodowych. Ich cena różni się
często w zależności od wysokości odszkodowania w przypadku zniszczenia
lub wypadku. Zaleca się kontakt z różnymi firmami ubezpieczeniowymi, aby
ustalić, które ubezpieczenie będzie dla nas najlepsze. Ceny mogą różnić się
w zależności od firmy ubezpieczeniowej, dlatego można zaoszczędzić, jeżeli
porównamy oferty różnych firm.
4.1.7 Klauzula „som den er”- czyli „w takim stanie, w jakim jest”
Zasadniczo zakup używanego samochodu podlega przepisom tej samej
ustawy o kupnie i sprzedaży w zakresie wadliwego towaru. Jednakże bardzo
często, sprzedający wprowadza zastrzeżenie co do ogólnego stanu pojazdu,
w zakresie tak zwanych wad ukrytych. Tego typu zastrzeżenie jest całkowicie
zgodne z prawem i ma na celu przeniesienie ryzyka co do wad ukrytych na
kupującego, dlatego możesz mieć problemy w wyegzekwowaniu swoich
praw, jeżeli w przyszłości okaże się, że samochód ma jakieś wady.
Mimo że sprzedający może wprowadzić zatrzeżenie co do ogólnego stanu
pojazdu w momencie sprzedaży, nabywca nie jest całkiem pozbawiony
swoich praw. § 19 Samochód posiada wadę w rozumieniu ustawy, gdy:
(a)
nie odpowiada opisowi, który podał sprzedający w zakresie jego
właściwości lub możliwości użytkowych, co mogło wpłynąć na decyzję o
dokonaniu zakupu.
Sprzedawcę można pociągnąć do odpowiedzialności tylko wtedy, kiedy podał
konkretne i szczegółowe informacje na temat samochodu. Jeżeli sprzedający
napisał w ogłoszeniu, że sprzedaje „dobry samochód”, to nie jest to
162
Zobacz Ustawa o odpowiedzialności za szkody wynikłe z użytkowania pojazdu
silnikowego (lov 3. febuar 1961 om ansvar for skade som motorvogner gjer) § 15 .
163
Zobacz Ustawa o odpowiedzialności za szkody wynikłe z użytkowania pojazdu
silnikowego (bal.) § 20.
99
wystarczająca informacja to tego, aby na jej podstawie można byłoby go
pociągnąć do odpowiedzialności. Jeżeli jednak napisał, że samochód
pozbawiony jest „rdzy”, to będzie to podstawą do stwierdzenia wady
samochodu, jeżeli okaże się, że jest na nim rdza.
Wreszcie, musi istnieć założenie, iż błędna informacja podana przez
sprzedającego wpłynęła na dokonanie zakupu samochodu. Jeżeli oczywiste
jest, że zakup odbyłby się na tych samych warunkach bez względu na błędną
informację podaną przez sprzedającego, nie będzie można stwierdzić, że
samochód posiada wadę.
(b)
sprzedawca w momencie zakupu nie podał ważnych informacji na
temat właściwości lub użytkowania samochodu, o których wiedział, i o
których konsument powinien był zostać poinformowany, jeżeli nie podanie
tejże informacji mogłoby mieć wpływ na decyzję o jego zakupie.
To czy informacje są wystarczająco ważne, podlega osobnej ocenie w
każdym przypadku. Muszą to być dość istotne rzeczy dotyczące pojazdu, a
fakt, że niepodanie informacji wpłynęło na dokonanie zakupu, sam w sobie
nie jest wystarczający. Brakująca lub błędna informacja musiała
bezpośrednio wpłynąć na dezycję o kupnie samochodu, aby można było ją
uznać za wadę.
(c)
samochód jest w znacząco gorszym stanie niż ten jakiego mógłby
oczekiwać kupujący na podstawie ceny lub innych czynników.
Zgodnie z podpunktem c sprzedawca zobowiązany jest do zapewnienia
nabywcy, że towar zachowa minimum standardu we wszytkich warunkach.
Nie zakłada się tutaj, że sprzedawca musi zrobić coś nagannego, ale musi
być oczywiste, że istnieje widoczna dysproporcja pomiędzy stanem pojazdu
a tym, czego nabywca miał powód oczekiwać.
4.1.8 Reklamacje
Jeżeli zakupiony zamochód posiada wadę, ważne jest abyś złożył reklamację
u sprzedającego jak najszybciej. Jeżeli będziesz czekał zbyt długo z
100
reklamacją, możesz stracić do niej prawo164. Zasadniczo prawo do reklamacji
wygasa w przypadku, gdy minęło ponad dwa lata od przejęcia samochodu.165
164
165
101
Rozdział 5
Prawo imigracyjne
102
5.1
Łączenie rodzin
Zasady łączenia rodzin obowiązują we wszystkich przypadkach, kiedy składa
się wniosek o pobyt w Norwegii dla zagranicznego obywatela.166 Może to być
związane z małżonkiem, partnerem, dzieckiem albo innym członkiem
rodziny w Norwegii. Departament ds. Cudzoziemców (UDI) będzie także
rozważać, czy istnieją inne szczególne względy humanitarne, które
wskazują, że wniosek należy rozpatrzyć pozytywnie. W kolejnej części
poradnika przedstawimy najczęstsze zasady wydawania pozwoleń
dotyczących łączenia rodzin.167 Niniejszy rozdział jest podzielony na część
ogólną i część specjalną. Pierwsza część obejmuje temat łączenia rodzin na
zasadach ogólnych, natomiast druga część skierowana jest do obywateli
EOG.
PRZEPISY OGÓLNE
5.1.1
Małżonkowie
Jeśli ktoś pozostaje w związku małżeńskim lub zawarł związek partnerski ,168
ma prawo do otrzymania pozwolenia na podstawie łączenia rodzin, jeżeli
spełnione są następujące warunki:169

osoba poręczająca (przebywająca w Norwegii) musi posiadać
norweskie obywatelstwo lub obywatelstwo któregoś z krajów
nordyckich i musi mieszkać lub mieć zamiar osiedlenia się w kraju,
lub

być cudzoziemcem, który ma pozwolenie na pobyt stały w tym
kraju, lub

166
Zobacz Ustawa o dostępie cudzoziemców do terytorium Królestwa Norwegii oraz pobytu w
tym kraju (Ustawa o cudzoziemcach), (Lov om utlendingers adgang til riket og deres opphold
her (utlendingsloven) z dnia 15.05.2008 nr. 35
167
Zobacz Ustawa o cudzoziemcach (utlendingsloven) Rozdział 6, od §§ 39-53 określa różne
podstawy do zezwoleń.
168
Nie jest to powiedziane wyraźnie w tekście ustawy, ale wynika z ustawy o małżeństwach
(ekteskapsloven) § § 1 i 95
169
Zobacz § 40
103
być cudzoziemcem, który posiada albo otrzyma pozwolenie na
pobyt, który daje podstawę do pozwolenia na pobyt stały,

być cudzoziemcem, który posiada pozwolenie na pobyt na
podstawie § 34 ustawy (ochrona czasowa cudzoziemców), o ile
tego rodzaju ochrona nie wygasła,

Obie strony muszą mieć ukończone 18 lat.
Jeśli wnioskodawca pozostawał wcześniej w związku małżeńskim, musi być
w stanie udowodnić, że małżeństwo zostało rozwiązane. Jeśli nie może
przedstawić dokumentów wymaganych przez prawo, wnioskodawca/osoba
poręczająca musi dołączyć wyjaśnienie do podania, dlaczego nie może
złożyć wymaganych dokumentów.170
Kolejnym warunkiem jest to, że małżonkowie będą mieszkać razem. Jednak
ustawa zezwala, jeżeli istnieją ku temu „szczególne powody”, na zniesienie
warunku wspólnego miejsca zamieszkania. Na przykład, jeżeli odległość
spowodowana jest tym, że jedna osoba pracuje na Morzu Północnym itp.
Zastrzeżenie UDI co do prawdziwości małżeństwa (małżeństwa pro forma)
Pozwolenie na pobyt może zostać odrzucone, jeżeli zaistnieje
prawdopodobieństwo, że głównym celem zawarcia małżeństwa jest
stworzenie podstaw dla wnioskodawcy do zamieszkania w kraju.171 To na
władzach imigracyjnych spoczywa ciężar udowodnienia 172, że małżeństwo
jest fikcyjne, jeżeli obie strony twierdzą, że jest inaczej. Władze imigracyjne
mają trudne zadanie określenia, w których przypadkach podstawowym celem
małżeństwa jest uzyskanie pobytu w Norwegii.173
170
Zobacz Dyrektywa RS 2010-120
171
Zobacz Ustawa o cudzoziemcach (Utl) § 40, ust. 4.
172
Warunkiem uprawdopodobnienia jest warunek zwykłej przewagi prawdopodobieństwa.
173
Przykład: Sprawozdanie rządu Norwegii (Norges offentlige utredninger, NOU) str. 228,
lista różnych kryteriów oceny, którymi kierują się władze imigracyjne. Lista ta nie jest
wyczerpująca, a kolejność kryteriów jest przypadkowa.
104
Podejrzenie o złe traktowanea lub wykorzystywanie cudzoziemców
Ponadto wniosek o pozwolenie na pobyt wnioskodawcy, który nie ma dzieci
z osobą poręczającą i nie żył w stałym związku174 z osobą poręczającą za
granicą lub w Norwegii, może zostać odrzucony, jeżeli istnieje
prawdopodobieństwo175, że wnioskodawca lub jego dziecko(ci) z
poprzedniego związku176 może(gą) być maltretowane lub poważnie
wykorzystywane.177 Dotyczy to również dzieci z poprzednich związków,
które składają wniosek o łącznie rodzin z jednym z rodziców, który otrzymał
pozwolenie na pobyt, mimo że rodzic ten nie posiada wspólnych dzieci z
poręczycielam ani nie żył z nim w stałym związku za granicą lub w Norwegii.
Bigamia/Poligamia
Jeżeli osoba poręczająca otrzymała pozwolenie na pobyt w kraju po zawarciu
związku małżeńskiego z kilkoma osobami, tylko jeden ze współmałżonków
może otrzymać pozwolenie na pobyt.178 Jeśli osoba poręczająca jest już w
związku małżeńskim z osobą zamieszkałą w tym kraju, inny jego
współmałżonek nie otrzyma pozwolenia na pobyt na podstawie § 40.
Wreszcie, wniosek o pozwolenie może zostać odrzucony, jeżeli poręczyciel
pozostawał wcześniej w związku małżeńskim z inna osobą, a jest bardzo
prawdopodobne, że wcześniejsi małżonkowie zamierzają kontynuować
pożycie małżeńskie.
174
Strony muszą mieszkać razem przez jakiś czas, zob. prace przygotowawcze dotyczące
zmiany ustawy Ot.prp.nr.109 (2005-2005)
175
W tym przypadku również warunkiem uprawdopodobnienia jest warunek zwykłej przewagi
prawdopodobieństwa.
176
Dziecko z poprzedniego związku to dziecko poczęte z innym niż obecny partner
(małżonkiem, konkubentem, partnerem).
177
Zobacz § 40, ust. 5
178
105
5.1.2
Poręczyciel mieszkający w Norwegii
Osobę poręczającą definiuje się jako osobę, z którą wnioskodawca chce
zostać połączony lub założyć rodzinę. Pozwolenie na pobyt osoby
poręczającej ma duże znaczenie dla otrzymania pozwolenia przez
wnioskodawcę na pobyt na zasadzie łączenia rodzin, w tym dla warunków,
które będą dotyczyły Twojej/Waszej ich sytuacji.
5.1.3
Wymóg czterech lat pracy lub nauki.179
Ważne jest, aby zwrócić uwagę na § 40 a Ustawy o cudzoziemcach. Ustawa
wymaga od osoby poręczającej czterech lat pracy lub nauki w Norwegii.180
Ustawa nie dotyczy jedynie pozwoleń na pobyt dla współmałżonka, ale także
na założenie rodziny przez partnerów/konkubentów i pozwolenie na pobyt
celem wstąpienia w związek małżeński. § 40 a Ustawy o cudzoziemcach
dotyczy osoby poręczającej, która posiada:

azyl,181

pozwolenie na pobyt otrzymane po pozwoleniu na wjazd na
podstawie przesiedlenia uchodźców,182

ochrona czasowa cudzoziemców, którzy przybywają masowo,183

pozwolenie na pobyt z powodu szczególnych względów
humanitarnych lub szczególnie silnych związków z krajem
zamieszkania,184

pozwolenie na pobyt jako członek rodziny, lub185

pozwolenie na pobyt stały z powodu wyżej wymienionych
pozwoleń.186
179
Zobacz Ustawa o cudzoziemcach (utl.) § 40a
180
Nie ma wymogucco do ciągłości pracy lub edukacji. Zobacz prace przygotowawcze
dotyczące zmiany ustawy Ot.prp.nr 26. Str. 11. Zobacz także rozporządzenie o
cudzoziemcach § 9-1 ust. 1
181
Zobacz Ustawa o cudzoziemcach (utl.) § 28
182
Zobacz Ustawa o cudzoziemcach (utl.) § 35 ust. 3
183
184
185
Porównaj Ustawa o cudzoziemcach (utl.) 40-53
186
Zobacz § 40 a litera a-e, por. § 62
106
Warunek czterech lat pracy lub nauki nie obowiązuje, jeżeli strony zawarły
związek małżeński lub ich dziecko zostało poczęte przed tym jak osoba
poręczająca wjechała do kraju, lub gdy strony weszły w związek małżeński w
tym kraju lub ich dziecko zostało poczęte w Norwegii podczas gdy oboje
mieli pozwolenie na pobyt.
Również w tym przypadku UDI rozważy czy należy zrobić wyjątek od
wymaganych kryteriów, jeżeli przemawiają za tym szczególne okoliczności,
w tym interes nierozerwalności rodziny.187
5.1.4
Wymóg dotyczący środków utrzymania i mieszkania
Aby Twoja rodzina mogła otrzymać pozwolenie na pobyt na podstawie
łączenia rodzin, wymaga się aby osoba, która mieszka w Norwegii zapewniła
utrzymanie członkom rodziny ubiegających się o pozwolenie.188 Wymóg
posiadania środków utrzymania i mieszkania nie stosuje się do osób, które
uzyskały azyl, lub które spełniają wymagania ochrony przed wydaleniem.
Osoba poręczająca musi udowonić, że posiada środki finansowe
odpowiadające 88% 19-go szczebla w kategorii zaszeregowania
wynagrodzeń na stanowiskach państwowych, jakie obowiązują w momencie
składania wniosku. W 2013 roku odpowiadało to dochodom w wysokości
246 136 kr. Należy pamiętać, że należy udokumentować całkowity roczny
dochód przed opodatkowaniem.
Przykładami mogą być:189

dochody z pracy,

187
W Pracach przygotowawczych dotyczących zmiany ustawy Ot.prp. nr. 26 (2008-2009)
rozdz. 7.4.2 brzmi to następująco:
„Szczególne okoliczności” obejmują przypadki, w których Norwegia jest zobowiązana do
zwolnienia z niektórych wymogów, aby uniknąć decyzji sprzecznej z naszymi
zobowiązaniami międzynarodowymi, a także niektóre inne przypadki. W przypadkach, w
których występują szczególne okoliczności, należy zawsze dokonać indywidualnej oceny oraz
oceny zgodnej z Europejską Konwencją Praw Człowieka art.8
188
Zobacz Ustawa o cudzoziemcach (utl.) § 58, por. Rozporządzenie o cudzoziemcach
(Utlendingsforskriften) §§ 10-7 – 10-12.
189
Zobacz Rozporządzenie o cudzoziemcach (uf.) § 10-8
107

świadczenia chorobowe, zasiłki macierzyńskie, rodzicielskie, renta
lub emerytura w ramach ustawy o ubezpieczeniach społecznych,

emerytura lub inne stałe okresowe świadczenia z wyjątkiem
świadczeń objętych Ustawą o pomocy społeczne

świadczenie wynikające z ustawy regulującej programy związane z
przygotowaniem obcokrajowców do udziału w życiu społecznym i
zawodowym (introduksjonsloven),

pożyczka studencka lub stypendium lub kombinacja wymienionych
środków.
Wymagania co do przyszłego dochodu będą również spełnione w przypadku,
gdy osoba poręczająca otrzyma emeryturę lub rentę inwalidzką, które to
świadczenia razem będą odpowiadać pełnemu minimalnemu świadczeniu
emerytalnemu o najwyższym pułapie świadczenia.190
Wymóg zapewnienia przyszłego dochodu może być zapewniony przez inną
osobę niż osoba poręczająca, na przykład:

jeżeli wnioskodawca pracuje legalnie w kraju, dochód wnioskodawcy
również wlicza się do dochodu.

jeżeli osoba poręczająca studiuje, a także zdobyła co najmniej 60
punktów akademickich oraz ukończyła co najmniej dwa semestry
znormalizowanych studiów, dochód wnioskodawcy również wlicza
się do wspólnego dochodu. Istnieje również warunek, że obie strony
musza mieć ukończone 23 lata.
Wyjątkowo, wymóg ten może być spełniony przez osobę trzecią, która jest
gwarantem finansowym. Nie dotyczy to sytuacji, w których wnioskodawca
jest małżonkiem lub konkubentem osoby poręczającej, lub wnioskodawca
wstąpi w związek małżeński z osobą poręczającą po przybyciu do kraju.191
190
Od 1. maja 2012 kwota bazowa ubezpieczeń społecznych to 82 122 koron.
191
Zobacz Rozporządzenie o cudzoziemcach (uf) § 10 -8 , ust. 3, litera c
108
5.1.5
Odstępstwa od wymogu dotyczącego wysokości przyszłych
dochodów stosuje w następujących przypadkach
a) Gdy wnioskodawcą jest małżonek, konkubent lub dziecko192 osoby
poręczającej, która posiada zezwolenie na pobyt na podstawie statusu
azylanta193 lub otrzymała pozwolenie na pobyt na podstawie ochrony
czasowej cudzoziemców przybywających masowo.194 Jeżeli wnioskodawca
jest małżonkiem osoby poręczającej, istnieje wymóg, że związek małżeński
został zawarty przed przybyciem poręczyciela do Norwegii.
b) Jeżeli wnioskodawcą jest dziecko195 osoby poręczającej, która posiada
pozwolenie na pobyt na podstawie tego, iż była ”ofiarą handlu ludźmi”,196
była świadkiem w sprawie o handel ludźmi197 lub otrzymała pozwolenie na
pobyt zgodnie z ustawą o cudzoziemcach (utl.) § 38 ust. 2 lit. d.198
c) Gdy wnioskodawcą jest członek rodziny wymieniony w podpunkcie a lub b,
a poręczyciel otrzymał wcześniej pozwolenie na pobyt stały na podstawie
statusu wymienionego w podpunkcie a lub b. Jeżeli wnioskodawca jest
małżonkiem poręczyciela, istnieje wymóg, że związek małżeński został
zawarty przed przybyciem poręczyciela do Norwegii.
d) Odstępstwa od wymogu dotyczącego przyszłych dochodów stosuje się
również w przypadkach, gdy poręczycielem jest dziecko poniżej 18 roku
życia.199
e) To samo dotyczy przypadków, w który wnioskodawcą jest dziecko poniżej
15 roku życia, nieposiadające opiekunów w kraju pochodzenia.
192
por. § 40, § 41 lub§ 42 ust. 1 lub ust. 2 Ustawy
193
194
195
Zobacz Ustawa o cudzoziemcach (utl.) § 42 ust. 1 lub ust. 2
196
Zobacz Rozporządzenie o cudzoziemcach (Utlendingsforskriften) § 8.3
197
Zobacz Rozporządzenie o cudzoziemcach (Utlendingsforskriften) § 8-4
198
Alternatywą jest tutaj: „ofiara handlu ludźmi”
199
Zobacz Ustawa o cudzoziemcach (utl.) § 50, por. z Rozporządzeniem o cudzoziemcach
(uf) § 9-8
109
Aby uzyskać zwolnienie z obowiązu posiadania przyszłego dochodu na
podstawie podpunktów a, b lub c (patrz powyżej) istnieje wymóg, że wniosek
musi być złożony w terminie jednego roku od uzyskania pozwolenia na
pobyt przez poręczyciela. Niemniej jednak, można złożyć wniosek po tym
terminie, jeżeli wnioskodawca nie był w stanie złożyć wniosku wcześniej z
powodu okoliczności, na jakie nie miał wpływu.
5.1.6
Wymóg posiadania wcześniejszych dochodów200
Oprócz konieczności spełnienia wymogu co do przyszłych dochodów, trzeba
także być w stanie udokumentować, że osiągnęło się równowartość dochodu
odpowiadającego 88% 19-go szczebla w kategorii zaszeregowania
wynagrodzeń na stanowiskach państwowych zgodnie z ostatnim
rozliczeniem podatkowym (ligningsoppgjør) z urzędu skarbowego.
201
Ponadto istnieje wymóg, że osoba poręczająca powinna zachować
wynagrodzenie na odpowienim poziomie równeż w okresie po rozliczeniu
podatkowym.
Istniej odstępstwo od wymogu udokumentowania dochodu na podstawie
rozliczenia podatkowego, jeżeli poręczyciel:

jest obywatelem norweskim,

jest obywatelem jednego z krajów nordyckich,

jest obcokrajowcem posiadającym pozwolenie na pobyt stały,

pracowała z granicą i może udokumentować, że osiągnęła dochód
odpowiadający co najmniej 88% 19-go szczebla w kategorii
zaszeregowania wynagrodzeń na stanowiskach państwowych
5.1.7
Odstępstwa od wymogu dotyczącego wysokości wcześniejszych
dochodów stosuje w następujących przypadkach
a)
Poręczyciel jest obywatelem norweskim, obywatelem jednego z
krajów nordyckich lub obcokrajowcem posiadającym pozwolenie na
200
201
Zobacz pkt 5.1.4
110
pobyt stały, który odbył studia wyższe (na uczelni wyżej lub
uniwersytecie) w Norwegii lub za granicą, i który zdobył co najmniej
60 punktów akademickich lub równoważnych, albo podjął szkolenie
zawodowe w Norwegii równoważne dwóm semestrom
znormalizowanych studiów.202
b)
Poręczyciel odbył obowiązkową służbę wojskową lub obowiązkową
służbę zastępczą.
c)
Poręczyciel posiadał zgłoszony do rozliczenia podatkowego majątek
powyżej 1 mln koron, który został wykazany na ostatnich dwóch
rozliczeniach podatkowych, oraz ukończyła 23 lata.
d)
Poręczyciel był w sytuacji wymienionej w § 10-8 ust. 2
Rozporządzenia o cudzoziemcach.
e)
Poręczyciel ma pozwolenie na pobyt w Norwegii jako pracownik
wykwalifikowany na podstawie swoich kompetencji zawodowych203
lub jest specialistą na podstawie oferty wynagrodzenia.204
f)
Poręczyciel posiada pozwolenie na pobyt, które nie stanowi
podstawy do wydania pozwolenia na pobyt stały.205
5.1.8
Wymóg zapownienia mieszkania
Wymóg zapewnienia mieszkania stosuje się na przykład w przypadku, gdy
wnioskodawca jest samotną matką lub ojcem dziecka, które przebywa w
Norwegii i ukończyło 18 lat. Poręczycielem jest w tym wypadku dziecko
wnioskodawcy.206 Wymóg ten obowiązuje również w przypadkach ubiegania
się rodziców o pobyt krótkoterminowy w celu odwiedzin dziecka w
Norwegii.207 Wymóg zapewnienia mieszkania obowiązuje również osoby
ubiegające się o pozwolenie zaręczynowe (forlovelsestillatelse) lub łączenie
rodzin (familieinnvandring) na podstawie § 49 Ustawy o cudzoziemcach.
202
Szczegółowych informacji udziela Departament ds. Cudzoziemców
(Utlendingsdirektoratet)
203
204
205
206
207
111
Mieszkanie uważa się za zapewnione wtedy, gdy cudzoziemiec dysponuje
domem, mieszkaniem, kawalerką itp, które spełniają oficjalne wymogi. W
przypadku wynajmu mieszkania, należy przedstawić umowę najmu
podpisaną przez właściciela, spółdzielnię mieszkaniową lub inna osobę
posiadającą mieszanie w dyspozycji.
UDI ocenia zawsze, czy istnieją szczególne powody humanitarne, dla których
można odstąpić od wymogu zapewnienia mieszkania.
5.1.9
Wymóg o niepobieraniu świadczeń z ośrodka pomocy społecznej w
NAV
Istnieje wymóg, iż poręczyciel nie może lub nie mógł pobierać świadczeń w
ramach ustawy o pomocy społecznej w administracji publicznej realizujcej
zadania z zakresu pracy i polityki społecznej (Lov om sosiale tjenester i
arbeids- og velferdsforvaltningen) w okresie dwunastu miesięcy przed
wydaniem zezwolenia.208 W przypadku wątpliwości należy skontaktować się
z lokalnym biurem NAV. Istnieją również pewne przepisy, na podstawie
których stosuje się odstępstwa w zakresie wymogu niepobierania świadczeń
socjalnych.209
5.1.10
Odstępstwa podyktowane szczególnymi względami humanitarnymi
We wszystkich przypadkach, UDI rozważa możliwość zastosowania
odstępstw od wymogu zapewnienia środków na utrzymanie, jeżeli
przemawiają za tym szczególne względy humanitarne.210
208
209
Zobacz Rozporządzenie o cudzoziemcach (uf.) 10-10, ust. 2
210
Zobacz Rozporządzenie o cudzoziemcach (uf.) § 10-11.
112
5.2
Konkubenci
Wnioskodawca, który pozostawał w stałym związku i mieszkał od co najmniej
dwóch lat z poręczycielem,211jest uprawniony to otrzymania zezwolenia na
pobyt, jeżeli strony mają zamiar kontynuować pożycie.212
Wnioskodawca, który nie pozostawał w stałym związku i nie mieszkał od co
najmniej dwóch lat z poręczycielem,213 ma mimo to prawo do otrzymania
zezwolenia na pobyt, jeżeli strony mają ze sobą dzieci oraz jeżeli zamierzają
kontynuować pożycie. Przepis ten nie ma jednak zastosowania, jeżeli
dziecko zostało poczęte zanim poręczyciel przyjechał do Norwegii, lub jeżeli
dziecko zostało poczęte podczas gdy obydwie strony posiadały pozwolenie
na pobyt w Norwegii.
Należy zauważyć, że jeżeli całe wspólne pożycie lub pewien okres
wcześniejszego pożycia miał miejsce w Norwegii, to obie strony musiały
przebywać w Norwegii legalnie, tak aby mógł on zostać zaliczony zgodnie z
§ 41 ust.1. Jeżeli jedna ze stron pozostawała w związku małżeńskim, to
okresu tego nie można zaliczyć jako czas wspólnego pożycia.214 Wyjątek
stanowi przypadek, w którym zapadła ostateczna decyzja o separacji.215
Decyzja o separacji wydana za granicą musi zostać uznana przez wojewodę
w Norwegii (fylkesmannen).216
Ostępstwo od warunku o niepozostawaniu w związku małżeńskim w chwili
wydania decyzji może mieć zastosowanie, jeżeli strony mają lub spodziewają
się wspólnego dziecka oraz zapadła ostateczna decyzja o separacji.217 Ma
tutaj zastosowanie ta sama zasada dotycząca konieczności uznania decyzji o
separacji przez wojewodę w Norwegii.
211
212
213
Jak wspomniano w § 40, ust. 1
214
Zobacz Rozporządzenie o cudzoziemcach (utlendingsforskriften) §9-2
215
Zobacz Ustawa o małżeństwach (ekteskapsloven) § 20.
216
Zgodnie z Ustwą o uznawalności rozwodów i separacji dokonanych za granicą (Lov av om
anerkjennelse av utenlandske skilsmisser og separasjoner) z dn. 2 czerwca 1978 nr 28.
217
Zobacz Ustawa o małżeństwach (el.) § 20
113
5.3
Przedłużenie pozwolenia na pobyt na zasadach
niezależnych218
Cudzoziemiec, który otrzymał pozwolenie na pobyt ze względu na
małożnka219 lub konkubenta220 może złożyć wniosek o pozwolenie na pobyt
na nazasach niezależnych, jeżeli pożycie ustało z powodu śmierci tej osoby,
lub jeżeli pożycie zostało zakończone oraz istnieją uzasadnione podstawy
do przypuszczenia, że cudzoziemiec i ewentualne dzieci były poddawane
przemocy w czasie trwania pożycia.
Ponadto pozwolenie na pobyt może zostać przyznane na wniosek
cudzoziemca, który w wyniku rozpadu pożycia spotka się z uzasadnionymi
trudnościami społecznymi i kulturowymi w przypadku konieczności powrotu
do kraju.
Zezwolenie na pobyt można otrzymać również w przypadku wniesienia
pozwu do sądu zgodnie z § 16 ust. 3 lub § 23 ust. 3 Ustawy o
małżeństwach.
5.4
Pozwolenie na pobyt dzieci poniżej 18 roku życia
Dzieci poniżej 18 roku życia, które nie pozostają w związku małżeńskim lub
konkubenkim, mają prawo do przebywania z rodzicami na zasadzie łączenia
rodzin.221 To samo ma zastosowanie w przypadku, jeżeli tylko jedno z
rodziców posiada pozwolenie na pobyt w Norwegii. Jeżeli poręczyciel ma
wyłączną władzę rodzicielską, bardzo rzadko stwarza to jakiekolwiek
problemy. Jeżeli jednak oboje rodzice maj władzę rodzicielską, konieczna
jest zgoda drugiego rodzica. Jeżeli uzyskanie zgody jest niemożliwe lub
jeżeli istnieją szczególne powody, dla których należałoby przyznać
218
219
220
221
Zobacz Ustawa o cudzoziemcach (utl.) §42
114
pozwolenie na pobyt, władze imigracyjne roważą taką możliwość na
zasadzie indywidualnej oceny każdego przypadku.
Te same zasady odnoszą się do dzieci poniżej 18 roku życia, które zostały
adopotowane zgodnie z zagranicznym prawem, lub które zostaną
zaadoptowane zgodnie z prawem adopcyjnym z dn. 28 lutego 1986 r. nr 8.
Zanim dziecko przyjedzie do Norwegii konieczna jest zgoda Krajowego
Urzędu ds. Dziecka, Młodzieży i Rodziny (Barne-, ungdoms- og
familieforvaltningen).
Wnioskodawca będący dzieckiem poniżej 21 roku życia i niepozostający w
związku małżeńskim lub konkubenckim, a który pozostaje na utrzymaniu
cudzoziemca będącego obywatelem państwa, które jest członkiem
międzynarodowej konwencji Rady Europy chroniącej podstawowe prawa
społeczne i ekonomiczne obywateli państw-sygnotariuszy (Den europeiske
sosialpakt) z dn. 18 października 1961r, ma prawo do pobytu, jeżeli oboje
rodzice mają pozwolenie na pobyt w Norwegii jak wspomniano w § 40 ust. 1.
5.5
W jaki sposób złożyć wniosek
Zanim przystąpisz do składania wniosku, dowiedz się, czy możesz to zrobić
podczas pobytu w Norwegii czy wniosek musi być złożony w kraju, twojego
pochodzenia.
Jeżeli możliwe jest złożenie wniosku na terenie Norwegii, możesz zrobić to
tutaj, jeżeli otrzymałeś innego rodzaju zezwolenie na pobyt w ciągu
ostatnich dziewięciu miesięcy. Możesz również złożyć wniosek na terenie
Norwegii, jeżeli jesteś fachowcem, obywatelem EOG lub członkiem rodziny
obywatela EOG z prawem pobytu w Norwegii. W internetowym przewodniku
UDI możesz zobaczyć, czy możesz ubiegać się o łączenie rodzin
przebywając na terenie Norwegii. Zobacz: http://www.udi.no/Sentraletema/Familieinnvandring/Kan-jeg-levere-soknad-om-familieinnvandringfra-Norge/o/
Jeżeli musisz słożyć wniosek za zagranicą, powinieneś udać się do ambasady
lub konsulatu Norwegii. W niektórych miejscach wnioski przyjmują również
115
szwedzkie lub duńskie ambasady. Na stronie UDI dowiesz się, gdzie należy
złożyć wniosek: http://www.udi.no/Sentrale-tema/Fellessider/Hvilkenambassade-skal-jeg-levere-soknaden-om-oppholdstillatelse-til/
Jeżeli składasz wniosek w Norwegii powinienieś zarejesterować go za
pośrednictwem internetu lub w norweskiej ambasadzie. Nie możesz
zarejestrować wniosku przez internet, jeżeli Twój wniosek przyjmuje
szwedzka lub duńska ambasada.
Wniosek można zarejestrować na następującej stronie:
https://selfservice.udi.no/no/
Jeżeli wniosek składa się w szwedzkiej lub duńskiej ambasadzie, należy
wypełnić papierowy formularz i zanieść og do ambasady. Wniosek dostępny
jest na stronie: http://www.udi.no/Oversiktsider/Skjemaer-ogmaler/Soknadsskjemaer/Skjemaer-for-familieinnvandring/. Ten sam
formularz wypełnia się również w celu odnowienia pozwolenia.
Jakie dokumenty należy dołączyć do wniosku?
Zarówno w przypadku wniosku elektronicznego jak i papierowego należy
okazać paszport oraz dołączyć inne niezbędne dokumenty.
Jeżeli wysyłasz wniosek przez internet, musisz równocześnie umówić się na
spotkanie na policji lub w norweskiej ambasadzie / konsulacie.
Jeżeli składasz wniosek papierowy, musisz skontaktować się z ambasadą,
aby dowiedzieć się kiedy możesz dostarczyć wniosek i dokumenty.
Dopiero po wizycie na policji lub w ambasadzie i okazaniu paszportu oraz
złożeniu pozostałych wymaganych dokumentów, wniosek uważa się za
formalnie przyjęty. UDI może wtedy rozpocząć rozpatrywanie wniosku.
Do wypełnionego wniosku należy dołączyć szereg dokumentów. Dla każdego
kraju istnieją inne wymogi. Na stronie UDI podana jest lista krajów oraz
wymagania dotyczące dokumentów:http://www.udi.no/Sentraletema/Familieinnvandring/Sjekklister-familieinnvandring/
116
Upoważnienie
Jeśli chcesz, aby ktoś miał pełny dostęp do twojej sprawy i mógł rozmawiać
w Twoim imieniu z urzędem migracyjnym, musisz dać tej osobie
upoważnienie. Bez upoważnienia nikt, nawet osoba, dla której składasz
wniosek o łączenie rodzin, nie będzie mogła uzyskać szczegółowych
informacji o Twojej sprawie prowadzonej przez UDI.
Rozmowa na policji:
W przypadku ubiegania się o pozwolenie na łączenie rodzin jako
współmałżonek lub partner, istnieje zazwyczaj wymóg, że poręczyciel
zapraszany jest na rozmowę z policją. Zwykle dzieje się tak, gdy małżeństwo
lub konkubinat zawiązane zostały za granicą po tym jak poręczyciel osiedlił
się tutaj. System ten został wprowadzony w celu wyjaśnienia, czy
małżeństwo lub konkubinat między Wami zostały zawarte dobrowolne.
Wymóg przeprowadzenia wywiadu nie obowiązuje w przypadkach, gdy:
pozostajesz w związku małżeńskim poręczycielem, a on lub ona
został wezwany na rozmowę jeszcze przed zawarciem związku
małżeńskiego, lub

nie potrzebujesz wizy, aby wjechać na teren Norwegii, lub

poręczyciel miał ukończone 25 lat w momencie zawarcia
małżeństwa, lub

poręczycielowi zostało udzielone zezwolenie na pobyt jako
pracownikowi wykwalifikowanemu lub specjaliście, lub

byliście w stałym związku i mieszkaliście razem mając pozwolenie
na pobyt w Norwegii.
UDI możne odstąpić od wymogu przeprowadzenia wywiadu, jeżeli
przemawiają za tym szczególne okoliczności.
ZASADY SZCZEGÓLNE
117
5.6
Prawo pobytu na podstawie ustawodawstwa EOG
222
Jeżeli jesteś obywatelem jednego z krajów EOG i posiadasz ważny dowód
tożsamości lub paszport, masz prawo do pobytu i pracy w Norwegii przez
okres do 3 miesięcy. To samo dotyczy członków Twojej rodziny, którzy są
obywatelami EOG. Członkowie rodzin, którzy nie są obywatelami EOG muszą
posiadać ważny paszport oraz udokumentować, iż będą razem z Tobą
mieszkać i będą na Twoim utrzymaniu w czasie pobytu w Norwegii.
Obywatele jednego z krajów EOG nie muszą ubiegać się o pozwolenie na
pobyt, lecz muszą zarejestrować się przez internet. Po rejestracji na
internecie, musisz zgłosić się do najbliżego posterunku policji. Weź ze sobą
ważny dokument tożsamości lub paszport oraz zaświadczenie o
zatrudnieniu lub umowę o pracę, która jest zgodna z postanowieniami
Kodeksu pracy.
Jeśli spełniasz warunki rejestracji, otrzymasz zaświadczenie o rejestracji
(registreringsbevis). Jest ono wydawane bezpłatnie i na czas nieokreślony.
Świadectwo rejestracji jest ważne tak długo, jak spełnione są warunki do
jego otrzymania, tzn. tak długo jak posiadasz podstawę do pobytu np. jako
pracownik lub student.
5.6.1
Członek rodziny obywatela jednego z krajów EOG mieszkającego w
Norwegii
Będąc członkiem rodziny obywatela EOG można skorzystać z trzech różnych
systemów. W dalszej części zajmiemy się ich przybliżeniem.
1
222
Rejestracja obywateli EOG
Informacje i tekst pochodzą ze strony: http://www.udi.no/Sentrale-
tema/Familieinnvandring/Familieinnvandring-med-en-EOS-borger/
118
Program rejestracji dla obywateli EOG jest systemem, w którym obywatele
EOG mogą przebywać i pracować w Norwegii bez ubiegania się o zezwolenie
tak długo, jak pozostają zarejestrowani na policji. Systemem tym
administruje Policja. Możesz przenieść się do Norwegii i rozpocząć pracę lub
zacząć szukać pracy.
Osoby z krajów EGO przebywające w Norwegii nie muszą udokumentować
posiadania dochodu w wysokości minimum 88 % wynagrodzenia
odpowiadającego 19 szczeblowi na skali państwowych wynagrodzeń, ale
muszą miec status pracownika, studenta lub powinny mieć wystarczające
środki na utrzymanie. Czas oczekiwania na wydanie zaświadczenia o
rejestracji jest krótki i nie ma za nie żadnych opłat.
Możesz zarejestrować się w sposób niezależny lub jako członek rodziny
obywatela EOG, który mieszka w Norwegii. Pięć lat od pierwszego
zarejestrowania się, można ubiegać się o prawo stałego pobytu.
Ważne jest również, aby pamiętać, że obywatele EOG nie mają żadnych praw
wynikających z ustawy Introduksjonsloven (ustawa regulująca programy
związane z przygotowaniem obcokrajowców do udziału w życiu społecznym
i zawodowym).
2
Pozwolenie na łącznie rodzin dla obywateli spoza EOG, którzy
tworzą rodzinę z obywatelem EOG (karta pobytu)
Wniosek o wydanie karty pobytu można złożyć przebywając w Norwegii, lub
można go złożyć w ambasadzie Norwegii w kraju zamieszkania. Podczas
oczekiwania na odpowiedź, masz prawo do podjęcia pracy w Norwegii pod
warunkiem, że spełniasz poniższe wymagania:

Jesteś członkiem rodziny obywatela EOG, który mieszka w Norwegii i
tworzysz z nim stały związek.

Obywatel EOG korzysta z prawa pobytu w Norwegii na zasadzie
pracownika, osoby samozatrudnionej czy też usługodawcy lub
posiada wystarczające środki finansowe albo jest studentem w
Norwegii.

Posiadasz ważny paszport.
119
Można złożyć wniosek w Norwegii, jeżeli możesz tu przyjechać bez wizy.
Jeżeli jest wymagana wiza, musisz złożyć wniosek o wizę pobytową (tzw.
wiza Schengen) w ambasadzie Norwegii w kraju Twojego zamieszkania.
Musisz udokumentować jakie powiązania rodzinne łączą Cię z obywatelem
EOG oraz podstawę do pobytu obywatela EOG w Norwegii. Jeżeli jesteś
członkiem rodziny obywatela EOG, który ma podstawę do pobytu w
Norwegii, generalnie masz prawo do otrzymania wizy, a także prawa do
pierwszeństwa w rozpoatrywaniu wniosku wizowego oraz jesteś zwolniony z
opłaty.
Przyjeżdżając do Norwegii powinienieś zarejestrować wniosek o kartę pobytu
przez internet. Jednocześnie musisz umówić się z posterunkiem policji na
złożenie załączników do wniosku.
Składanie wniosków za granicą
Jeżeli chcesz złożyc wniosek w kraju pochodzenia lub w kraju, w którym
posiadałeś zezwolenie na pobyt w ciągu ostatnich sześciu miesięcy, musisz
wypełnić formularz zgłoszeniowy. Formularz zgłoszeniowy można znaleźć
tutaj: http://www.udi.no/Oversiktsider/Skjemaer-ogmaler/Soknadsskjemaer/Skjema-og-maler-for-EUEOSEFTA-borgere/
Formularz zgłoszeniowy należy dostarczyć osobiście do ambasady /
konsulatu, wraz z paszportem i niezbędnymi dokumentami. Musisz
skontaktować się z ambasadą wcześniej, aby dowiedzieć się, kiedy możesz
przyjść złożyć wniosek.
Pragniemy również zwrócić uwagę na fakt, że istnieją dodatkowe dokumenty
wymagane w niektórych rodzajach spraw. Zobacz tutaj:
http://www.udi.no/Sentrale-tema/Familieinnvandring/Familieinnvandringmed-en-EOS-borger/Familieinnvandring-med-person-som-har-en-EUEOS-EFTA-tillatelse/
3
Zezwolenie na pobyt na podstawie ustawodawstwa ogólnego
Patrz część 1 przepisów ogólnych.
120
5.7
Jaki wniosek powinieneś złożyć?
5.7.1
Jesteś obywatelem EOG a członek Twojej rodziny, który mieszka lub
zamierza zamieszkać w Norwegii, również jest obywatelem EOG
Jeśli jesteś pracownikiem, samozatrudnionym, usługodawcą, studentem lub
masz wystarczające środki na utrzymanie, możesz złożyć w wniosek o
rejestrację w sposób niezależny (niezależnie od członka rodziny).
Jeśli osoba, z którą będziesz mieszkać w Norwegii, jest zarejestrowana w
systemie rejestracji dla obywateli EOG, możesz również skorzystać z
systemu rejestracji jako członek rodziny.
Jeśli osoba, z którą będziesz mieszkać w Norwegii, ma prawo stałego pobytu
(zezwolenie na osiedlenie się tzw. bosettingstillatelse), możesz skorzystać z
systemu rejestracji lub ubiegać się o łączenie rodzin.
Jeśli osoba, z którą będziesz mieszkać w Norwegii, posiada zezwolenie na
pobyt na podstawie ustawodawstwa ogólnego (nie została zarejestrowana w
systemie rejestracji dla obywateli EOG) możesz ubiegać się o łączenie rodzin.
5.7.2
Nie jesteś obywatelem EOG a członek Twojej rodziny, który mieszka
lub zamierza zamieszkać w Norwegii, jest obywatelem EOG
Jeśli osoba, z którą będziesz mieszkać w Norwegii, jest zarejestrowana w
systemie rejestracji dla obywateli EOG, możesz ubiegać się o kartę pobytu.
Jeśli osoba, z którą będziesz mieszkać w Norwegii, ma prawo stałego pobytu
(zezwolenie na osiedlenie się tzw. bosettingstillatelse), możesz skorzystać z
systemu rejestracji lub ubiegać się o łączenie rodzin.
Jeśli osoba, z którą będziesz mieszkać w Norwegii, posiada zezwolenie na
pobyt na podstawie ustawodawstwa ogólnego (nie została zarejestrowana w
systemie rejestracji dla obywateli EOG), powninieneś także ubiegać się o
zezwolenie na pobyt na podstawie ustawodawstwa ogólnego (na zasadzie
łączenia rodzin albo na zasadzie pozwolenia na pracę lub pozwolenia
studenckiego).
121
5.7.2.1 Jesteś obywatelem EOG a członek Twojej rodziny, który mieszka lub
zamierza zamieszkać w Norwegii, jest obywatelem jednego z krajów
nordyckich
Jeżeli jesteś pracownikiem, samozatrudnionym, usługodawcą, studentem lub
masz wystarczające środki na utrzymanie, możesz złożyć w wniosek o
rejestrację niezależną (niezależnie od członka rodziny).
Jeżeli członek Twojej rodziny w Norwegii jest pracownikiem,
samozatrudnionym, usługodawcą, studentem lub posiada wystarczające
środki na utrzymanie, możesz skorzystać z systemu rejestracji jako członek
rodziny.
Ważne jest również, abyś pamiętał, że możesz ubiegać się o łączenie rodzin.
5.7.3
Nie jesteś obywatelem EOG, a członek Twojej rodziny, który mieszka
lub zamierza zamieszkać w Norwegii, jest obywatelem jednego z krajów
nordyckich
Jeśli członek Twojej rodziny w Norwegii jest pracownikiem,
samozatrudnionym, usługodawcą, studentem lub posiada wystarczające
środki na utrzymanie, możesz ubiegać się o kartę pobytu.
Ważne jest również, abyś pamiętał, że możesz ubiegać się o łączenie rodzin.
5.7.4
Jesteś obywatelem jednego z krajów nordyckich
Nie musisz się rejestrować ani ubiegać się o zezwolenie na pobyt lub pracę w
Norwegii.
Wiele ma do wyboru dwie możliwości: mogą albo ubiegać się o zezwolenie
na pobyt na podstawie ustawodawstwa ogólnego lub uzyskać prawo pobytu
w ramach ustawodawstwa EOG. Jushjelpa pragnie podkreślić, że różne
zezwolenia dają różne prawa. Jeżeli nie masz pewności, które z nich wybrać,
skontaktuj się informacją UDI lub skontaktuj się z Jushjelpa i Midt-Norge.
122
5.8
Odmowa wjazdu do Norwegii
Możesz stracić zezwolenie w przypadku, gdy podałeś norweskim władzom
nieprawidłowe informacje, złamałeś prawo imigracyjne lub karne. Ci którzy
korzystają z ochrony przed wydaleniem, są albo obywatelami norweskimi
albo osobami urodzonymi w Norwegii i nieprzerwanie zamieszkują na
terenie Norwegii.223
W praktyce oznacza to, że tracisz pozwolenie na pobyt w Norwegii. Odmowa
wjazdu (utvisning) jest więc czymś innym niż deportacja/wydalenie
(bortvisning). Oznacza to po prostu, że ktoś musi opuścić kraj, ale nie
dostaje zakazu powrotu. Odmowa wjazdu do Norwegii może być na stałe lub
na czas określony. Ryzykujesz też, że zostaniesz wpisany do rejstru SIS
(System Informacyjny Schengen),224 co oznacza, że będziesz miał zakaz
wjazdu i przebywania w strefie Schengen.
Decyzja o odmowie wjazdu do Norwegii to restrykcyjna decyzja
administracyjna, co oznacza, że wszelkie ważne pozwolenia na pobyt w
Królestwie Norwegii zostają unieważnione, gdy decyzja jest ostateczna.
Cudzoziemiec ma wtedy obowiązek opuszczenia kraju.
We wszystkich przypadkach władze imigracyjne rozważają, czy decyzja o
odmowie wjazdu do Norwegii będzie współmierna do jej konsekwencji.
Odmowa wjazdu nie zostanie uskuteczniona, jeżeli z uwagi na zaistniałe
okoliczności lub silne powiązania cudzoziemca z krajem, byłoby to
niewspółmiernie krzywdzące w stosunku do niego lub do członków jego
najbliższej rodziny. Jeżeli w rodzinie są dzieci, ich dobro powinno stanowić
podstawę takiej oceny. Istnieje wiele czynników, które UDI bierze pod uwagę
podejmując taką decyzję, na przykład jak długo cudzoziemiec mieszkał
legalnie w Norwegii, w jakim wieku był, kiedy przyjechał do Norwegii, jak
bardzo jest związany z krajem pochodzenia w stosunku do kraju
zamieszkania itp.
223
Zobacz Ustawa o cudzoziemcach § 69. Wymóg „nieprzerwanego zamieszkania” oznacza,
że cudzoziemiec od urodzenia przez cały czas stale zamieszkiwał w Norwegii.
224
System Informacyjny strefy Schengen
123
Od decyzji o wydaleniu przez Departament ds. Cudzoziemców (UDI) można
się odwołać do Komisji ds. Cudzoziemców (UNE). W związku z tym ważne
jest, abyś sprawdził, czy masz prawo do bezpłatnej pomocy prawnej (fri
rettshjelp).225
5.9
Decyzja ostateczna
Zasadniczo cudzoziemiec ma obowiązek opuszczenia kraju dobrowolnie po
odrzuceniu jego wniosku o oddalenie terminu wykonania decyzji przez
Departament ds. cudzoziemców (Utlendingsdirektoratet), lub po otrzymaniu
ostatecznej decyzji o odrzuceniu takiego wniosku wydanej przez Komisję ds.
cudzoziemców (Utlendingsnemnda).
Decyzja ostateczna oznacza ostateczne zakończenie sprawy. Dzieje się tak
w przypadku, gdy UDI wydała decyzję odmowną lub, gdy wnioskodawca nie
odwołał się od decyzji w terminie, to znaczy w ciągu trzech tygodni od
otrzymania informacji o decyzji. Jeżeli odwołałeś się od decyzji, to
ostateczną decyzją odmowną będzie decyzja wydana przez UNE.
Często wraz z odwołaniem się od decyzji wnioskuje się o odroczenie
wykonania decyzji. Wniosek o odroczenie wykonania decyzji jest
jednocześnie wnioskiem o pozostanie na terenie Norwegii, w czasie gdy
sprawa jest rozpatrywana przez UNE. W przeciwnym razie, jeżeli nie uzyska
się odroczenia wykonania decyzji, to nie ma się prawa do pozostania w
Norwegii podczas rozpatrywania sprawy przez UNE. Oznacza to, że jeżeli nie
udało ci się uzyskać odroczenia, to masz obowiązek opuszczenia kraju
niezwłocznie po wydaniu negatywnej decyzji.
5.10
Czym jest wniosek o zmianę decyzji
Większość osób wie o możliwości zawnioskowania o ponowne rozpatrzenie
decyzji (omgjæringsbegjæring). Jest to wniosek z prośbą o zmianę
225
Zobacz rozdział o darmowej pomocy prawnej na stronie 172
124
ostatecznej decyzji przez władze imigracyjne. Uzasadnieniem dla
ponownego rozpatrzenia wniosku jest zapewnienie cudzoziemcom ochrony
prawnej. Może się zdarzyć, że decyzja została podjęta na podstawie
niekompletnych lub błędnych informacji i dokumentacji, albo że okoliczności
uległy zmianie i z tego względu decyzja nie była właściwa. Zapewnienie
ochrony prawnej polega na zapewnieniu, że sprawa została naświetlona
najlepiej jak to możliwe i że treść decyzji jest możliwie najdokładniejsza.226
Nie ulega wątpliwości, że cudzoziemiec powinien przedstawić wszelkie
istotne informacje do rozpatrzenia wniosku w pierwszej i drugiej instancji.
Niemniej jednak, w niektórych przypadkach mogą istnieć ważne powody, dla
których tego typu informacja i inne dokumenty nie zostały przedstawione w
zwykłym postępowaniu odwoławczym. Cudzoziemiec mógł na przykład
otrzymać niedostateczną pomoc prawną w odwoływaniu się lub uzyskanie
odpowiedniej dokumentacji nie było dla niego możliwe. Równie ważne jest
to, że po wydaniu ostatecznej decyzji przez organ odwoławczy mogły
nastąpić zmiany w faktycznej sytuacji cudzoziemca. Tak więc ze wzlędu na
ochronę prawną, cudzoziemiec powinien mieć możliwość przedstawienia
nowych informacji i dowodów po wydaniu ostatecznej decyzji przez instancję
odwoławczą. Ochrona prawna jednostki zostanie zachowana w przypadku,
gdy organ odwoławczy ponownie rozpatrzy sprawę pod względem obecnego
stanu faktycznego lub gdy pierwsza instancja oraz instancja odwoławcza
ponownie rozważą, czy nowe informacje i dowody stanowią podstawę do
wznowienia sprawy.
Wniosek o zmianę decyzji (ponowne rozpatrzenie sprawy) nie zmienia
statusu cudzoziemca ani terminu opuszczenia kraju. Zmiana statusu
cudzoziemca następi tylko wtedy, gdy wniosek o zmianę decyzji zostanie
rozpatrzony pozytywne. Możliwość ponownego rozpatrzenia sprawy jest
uzasadnione ochorną prawną cudzoziemca.
226
Zobacz http://www.regjeringen.no/nb/dep/jd/dok/nouer/2010/nou-2010-
12/17.html?id=626291
125
Decyzja Komisji ds. Cudzoziemców (Utlendingsnemnda) w sprawie
indywidualnych odwołań nie podlegają dalszym odwołaniom
administracyjnym. W celu uchylenia takiej decyzji należy wnieść sprawę do
sądu. Tylko sąd możę uchylić decyzję, jeżeli zadecyduje, iż jest ona
nieważna.
5.10.1 Co powinno znaleźć się we wniosku o zmianę decyzji?
Do wniosku o zmianę dezycji (ponowne rozpatrzenie wniosku) należy
dołączyć dokumentację, która nie została wcześniej przedstawiona. Jeżeli
zmieniła się Twoja faktyczna sytuacja życiowa, na przykład zaszły zmiany w
stanie Twojego zdrowia fizycznego lub psychicznego, to może to być
podstawą do zawnioskowania o zmianę decyzji.
5.10.2 Stan zdrowia227
Argumenty dotyczące stanu zdrowia, które mogą zawżyć na decyzji, powinny
być udokumentowane na piśmie w formie aktualnego zaświadczenia
lekarskiego wystawionego w Norwegii przez psychiatrę, psychologa lub
lekarza.
5.10.2.1 Choroba zagrażająca życiu
W praktyce choroba musi być nagła i zagrażać życiu, aby mogła sama w
sobie stanowić podstawę do zezwolenia na pobyt w Norwegii.
Poprzez „nagłą” rozumie się chorobę, która wymaga natychmiastowego
leczenia. W praktyce przewlekłe choroby nie dają podstaw do uzyskania
pobytu w Norwegii. Chorobą „zagrażającą życiu” jest natomiasts choroba,
która spowoduje śmierć bez podjęcia natychmiastowego leczenia.
227 Informacja pochodzi ze strony udi.no
126
5.10.2.2 Choroby psychiczne
Istnieją surowe wymogi dotyczące stopnia choroby psychicznej, aby można
było ją określić jako „poważną” na tyle, aby sama w sobie mogłą stanowić
podstawę do zezwolenia na pobyt. „Poważne zaburzenie psychiczne”
oznacza zaburzenie psychiczne w postaci psychozy lub inne zaburzenia
psychiczne, które są równie poważne jak psychoza. W takiej sytuacji
odwołujący się wnioskodawca nie jest w stanie wziąć odpowiedzialność za
swoje czyny. Zazwyczaj do poważnych chorób psychicznych zaliczają się
takie zaburzenia jak schizofrenia, zaburzenia maniakalno-depresyjne,
psychoza paranoidalna i ciężkie zaburzenia osobowości.
Argumenty dotyczące problemów zdrowotnych są jedynie przykładem
wymogów jakie musi speni wniosek o zmianę decyzji. Istnieją też inne
argumenty, które mogą mieć tutaj zastosowanie. Jeżeli masz wątpliwości,
zalecamy skontaktować się z prawnikiem lub inną organizacją udzielającą
pomocy prawnej.
W przypadku przychylenia się Komisji ds. Cudzoziemców (UNE) do wniosku o
zmianę decycji, wydana zostaje nowa decyzja oparta na faktycznym stanie
sprawy. W przypadku braku zmiany wcześniejszej decyzji, nie wydaje się
nowej decyzji w tej sprawie. Nie ma też możliwości dalszego odwoływania
się. Dotyczy to również decyzji o tym, że wniosek nie zostanie rozpatrzony.
127
Rozdział 6
Małżeństwo i konkubinat
128
6.1
Zawarcie związku małżeńskiego w Norwegii
Małżeństwo w sensie prawnym to legalizacja związku pomiędzy dwiema
osobami płci przeciwnej lub dwiema osobamy tej samej płci, które wstępują
w związek małżeński w szczególnych formach, które są społecznie
zatwierdzone i mają pewne skutki prawne.228
6.2
Narzeczeni
Gdy dwie osoby decydują się zawrzeć związek małżeński, zwyczajowo
określa się ich narzeczonymi. Obietnica narzeczeńska nie jest wiążąca.
Można w każdej chwili zrezygnować z narzeczeństwa. Bycie w stanie
narzeczeństwa nie ma wiele skutków prawnych. W prawie często używa się
zwrotu „wyrażenie woli bycia razem” jako kryterium. Narzeczony jest często
uważany za kogoś, kto wyraził wolę bycia raziem w małżeństwie.
6.3
Warunki zawarcia małżeństwa
229
Istnieje szereg warunków, które muszą być spełnione, aby dwie osoby mogły
wstąpić w związek małżeński. Warunki te znane są jako przeszkody i
przesłanki zawarcia małżeństwa. Przeszkody do zawarcia związku
małżeństkiego to warunki, jakie muszą być spełnione, aby możliwe było
zawarcie związku małżeńskiego. Przesłanki zawarcia małżeństwa decydują o
jego ważności. W dalszej części postaramy się przedstawić podstawowe
warunki warunki zawarcia małżeństwa.
228
229
Warunki w tym kontekście, to założenia bez których nie można wstąpić w związek
małżeński.
129
Nieosiągnięcie wymaganego wieku osób mających wstąpić w związek
małżeński
Przyszli małżonkowie powinni mieć świadomość tego, z czym wiąże się
zawarcie małżeństwa. Obie strony muszą mieć ukończone 18 lat w
momencie ślubu. Jeżeli osoba poniżej 18 lat chce wstąpić w związek
małżeński, to muszą wyrazić na to zgodę jej lub jego rodzice.230 Należy
wiedzieć, że małżeństwo powinno zostać zawarte z własnej nieprzymuszonej
woli. Nikt nie może zostać zmuszony do zawarcia małżeństwa w Norwegii.231
Choroba zakaźna
Osoba, która choruje na chorobę zakaźną, która może być przekazywana
drogą płciową, powinna poinformować o tym partnera przed zawarciem
małżeństwa.232 Należy tutaj wspomnieć, że lekarz nie ma obowiązku
zachowania poufność wobec drugiej strony.
Małżeństwo pomiędzy krewnymi
W Norwegii zawieranie małżeństwa przez krewnych jest nielegalne. Przede
wszystkim istnieją obawy, że potomstwo (dzieci) wydane przez rodziców,
którzy są spokrewnieni, może urodzić się chore. Ważny jest również aspekt
etyczny. W norweskim prawie istnieje pogląd, że małżeństwo między
krewnymi jest nieetyczne. Należy również wspomnieć, że zbliżenia seksualne
z członkami rodziny są w niektórych przypadkach karalne.233
Zakaz zawierania małżeństw obowiązuje w pierwszej kolejności osoby, które
są krewnymi w linii prostej w górę lub w dół234 oraz pomiędzy rodzeństwem.
Linia prosta w górę lub w dół oznacza rodziców i dzieci, wnuki itd. Poprzez
rodzeństwo rozumie się również rodzeństwo przybrane. Oznacza to, że
nawet jeżeli dwie osoby zawarły związek małżeński nie wiedząc, że były
230
Wynika to z Ustawy o małżeństwach (ekteskapsloven) § 1a.
231
Zobacz Ustawa o małżeństwach (ekteskapsloven) § 1b
232
Zobacz Ustawa o małżeństwach (ekteskapsloven) § 5
233
Zobacz Kodeks karny §§ 195-199.
234
Dotyczy to rodziców i dzieci a także dzieci adopcyjnych.
130
rodzeństwem, małżeństwo będzie nieważne, a pozwolenie na zawarcie
małżeństwa w takim przypadku nie zostanie wydane.
Zakaz bigamii
Bigamia oznacza posiadanie wielu współmałżonków w tym samym czasie. W
Norwegii jest to nielegalne. Osoba nie może więc zawrzeć związku
małżeńskiego tak długo, jak pozostaje w innym.235 W norweskim prawie jest
to bardzo surowy przepis a jego złamanie jest karalne.236 W dalszej części
napiszemy o tym, w jaki sposób można rozwiązać małżeństwo.
Legalny pobyt
Aby wziąć ślub w Norwegii przyszli małżonkowie muszą mieć prawo do
pobytu w kraju. Celem tego przepisu jest uniemożliwienie fikcyjnych
małżeństw (małżeństw pro forma) w celu uzyskania zezwolenia na pobyt. Pro
forma oznacza małżeństwo, które zawarte zostało tylko na papierze. Ślub
zawarty jest formalnie, ale w praktyce nie jest się małżeństwem. Pozostałe
warunki są warunkami obowiązującymi wszytkich, również cudzoziemców.
6.4
Brak przeszkód do zawarcia małżeństwa
W Norwegii prowadzone są kontrole w celu zbadania, czy spełnione zostały
warunki do zawarcia małżeństwa. Przed zawarciem małżeństwa należy więc
stwierdzić brak przeszkód do zawarcia małżeństwa.237 Kontrolę prowadzi
urząd podatkowy. Przyszli małżonkowie podają informacje na swój temat w
oświadczeniu, w którym muszą stwierdzić, że nie są spokrewnieni, są stanu
wolnego i że nie są nosicielami chorobób przenoszonych drogą płciową.
Istnieje również wymóg podania, czy posiada się dzieci lub oczekuje na
narodziny dziecka z kimś innym. W przypadku niektórych informacji należy
235
236
Zobacz Kodeks karny § 220.
237
131
okazać dokument stwierdzający ich prawdziwość. Między innymi należy
przedstawić akt urodzenia, a w przypadku, gdy było się wcześniej w związku
małżeńskim, zaświadczenie o rozwiązaniu/ustaniu małżeństwa.
Po zbadaniu i zaakceptowaniu warunków niezbędnych do zawarcia
małżeństwa, przyszli małżonkowie otrzymują zaświadczenie o braku
przeszkód do zawarcia małżeńśtwa (prøvingsattest).238 Oznacza to, że
związek małżeński musi zostać zawarty w ciągu czterech miesięcy – w
przeciwnym razie badanie warunków do zawarcia małżeństwa musi zostać
powtórzone. Jeżeli strony zawarły związek małżeński bez tego rodzaju
zaświadczenia, małżeństwo uznaje się za nieważne.239
6.5
Ślub
Ślub jest ceremonią zawarcia małżeństwa, a osobą uprawnioną do udzielania
slubów jest zwykle urzędnik stanu cywilnego lub pracownik sądu. Osoby
wstępujące w związek małżeństki nazywa się nupturientami. W Norwegii ślub
jest ceremonią formalną. Jest tak dlatego, że sytuacja zawarcia małżeństwa
powinna być klarowna zarówno dla osób wstępujących w związek małżeński
jak i osób postronnych. Przyszli małżonkowie przybywają na ślub osobiście i
równocześnie. Składają oni oświadczenie woli, iż zamierzają ze sobą
zawrzeć związek małżeński, przed urzędnikiem stanu cywilnego lub
pracownikiem sądu i w obecności co najmniej dwóch świadków. Na koniec
urzędnik stanu cywilnego/pracownik sądu ogłasza zawarcie przez nich
małżeństwa.
Osoby wstępujące w związek małżeński w Norwegii mogą wybrać, czy chcą
wziąć tylko ślub cywilny czy kościelny. Ślub cywilny dostępny jest dla
238
132
wszystkich. Od 2003 za ważną w świetle prawa uznaje się również
wyznaniową formę zawarcia małżeństwa.
6.6
Kiedy małżeństwo uznaje się za nieważne
Omówiliśmy już różne zasady, które obowiązują przy zawieraniu małżeństw
w Norwegii. W następnej części przedstawimy konsekwencje
nieprzestrzegania tych zasad.
Jeżeli nie są spełnione przesłanki zawarcia małżeństwa lub jeżeli strony
zawarły ślub bez zaświadczenia o braku przeszkód do zawarcia małżeństwa,
małżeństwo uznaje się za nieważne. Małżeństwo jest również nieważne,
jeżeli ksiądz w norweskim Kościele nie przeprowadził liturgii w formie
przyjętej przez Synod.
Wojewoda w Norwegii (fylkesmannen) może również wnieść sprawę o
unieważnienie małżeństwa.240 Przede wszystkim ma to zapobiegać
małżeństwom zawartym z przymusu, ale także bigamii oraz małżeństwom
zawartym przez osobę, która podała fałszywą tożsamość. Wojewoda może
również zapobiegać zawarciu tego typu małżeństw.
6.7 Rejestracja małżeństw
W norweskim Kościele zawarcie związku małżeńskiego rejestrowane jest w
księdze kościelnej a zawarcie ślubu w sądzie (tinghuset) w protokole
urzędowym. W przypadku zawarcia małżeństwa w innym zarejestrowanym
związku wyznaniowym rejestracji dokonuje się w księdze małżeństw
prowadzonej przez ten związek.
240
Zobacz Ustawa o małżeństwach (ekteskapsloven) § 16 a
133
6.8
Związek małżeński zawarty za granicą
Jeżeli małżeństwo zostało zawarte za granicą, zwykle jest ono uznawane w
Norwegii, o ile zostało z formalnego punktu widzenia zalegalizowane
zgodnie z prawem kraju, w którym zostało zawarte.241
W przypadku gdy ktoś ma dwie żony (bigamia) w momencie przyjazdu do
Norwegii, małżeństwo jest nadal ważne, a każda z żon może zażądać ze
swojej strony rozwodu.242 W przypadku bigamii wojewoda zazwyczaj wnosi
do sądu sprawę o unieważnienie małżeństwa.
Ponadto małżeństwo zawarte za granicą jest nieważne w Norwegii, jeżeli co
najmniej jedna ze stron nie jest obywatelem norweskim lub nie ma stałego
miejsca zamieszkania w Norwegii a:

małżeństwo zostało zawarte bez obecności obojga na ceremonii
ślubnej,
6.9

jedna ze stron miała poniżej 18 lat, lub

jedna ze stron nie była stanu wolnego.
Rozwiązanie małżeństwa
Wprowadzenie
Omówiliśmy już zasady, które obowiązują przy zawieraniu małżeństw.
Poniżej przyjrzymy się bliżej zasadom rozwiązywania małżeństw, czyli
sytuacji w której strony się rozchodzą, inaczej zwanej rozwodem.
Najczęstrzymi problemami, które pojawiają się przy rozwodzie to podział
majątku. Do tego tematu wrócimy później. Poniżej przytoczymy natomiast
zasady obowiązujące przy rozwiązywaniu związku małżeńskiego, gdy oboje
241
Zobacz Ustawa o małżeństwach (ekteskapsloven) § 18 a
242
134
małżonkowie żyją. Ustanie związku małżeńskiego wskutek śmierci jednego z
małżonków regulowane jest prawem spadkowym.
Posiedzenie pojednawcze i poradnictwo rodzinne
Małżonkowie, którzy się rozchodzą lub mają taki zamiar, często potrzebują
porady, szczególnie gdy mają razem dzieci.
Gdy małżonkowie mają wspólne dzieci poniżej 16 roku życia, muszą udać
się na posiedzenie pojednawcze (mekling), aby mogli starać się o separację
lub rozwód.243 Celem posiedzenia pojednawczego jest porozumienie się w
kwestiach, które dotyczą dzieci, tak aby znaleźć jak najlepsze rozwiązanie w
sprawie władzy rodzicielskiej (foreldreansvar), odwiedzin dzieci (samvær)
oraz stałej opieki nad dziećmi.244
Separacja i rozwód
Małżeństwo można rozwiązać na cztery różne sposoby.245 Po pierwsze,
można wystąpić o separację. W tym celu należy złożyć wniosek o separację.
Małżonek nie musi podawać przyczyny, dla której chce wystąpić o separację.
Po wysłaniu wniosku do wojewody (fylkesmannen) małżonkowie otrzymują
separację. Następnym krokiem jest wystąpienie o rozwód. Wniosek o rozwód
można złożyc najwcześniej po upływie roku od otrzymania separacji.246 Jeżeli
małżonkowie zdecydują się na powrót do życia małżeńskiego po otrzymaniu
separacji, separacja nie będzie miała żadnego znaczenia i jej okres zostanie
przerwany.
Innym sposobem rozwiązania małżeństwa jest tak zwany rozpad pożycia
małżeńskiego. Oznacza to, że małżonkowie wyprowadzają się od siebie. W
tym wypadku nie trzeba składac wniosku o separację. Różnica między
243
Różnica między separacją a rozwodem wyjaśniona jest dalej.
244
Pojęcia te wyjaśnione są dalej.
245
246
135
separacją a rozpadem pożycia małżeńskiego jest taka, że aby uzyskać
rozwód, rozpad pożycia małżeńskiego musi trwać minimum dwa lata.247
Osoba rozwiedziona może ponownie wstąpić w związek małżeński. Jest to
główna różnica między separacją a rozwodem. W czasie trwania separacji nie
można zawrzeć małżeństwa z inną osobą.
W szczególnych przypadkach można wystąpić o rozwód bez wcześniejszej
separacji czy rozpadu pożycia małżeńskiego. Może tak być w przypadkach
usiłowania zabójstwa współmałżonka lub dzieci albo celowego znęcania się
nad nimi. To samo dotyczy sytuacji, w których zachowanie małżonka może
powodować strach przed znęcaniem się.248
6.10 Relacje majątkowe między małżonkami
Prawo małżonków do rozporządzania własną częścią majątku
W prawie norweskim istnieje zasada swobodnego rozporządzania własną
częścią majątku. Małżeństwo nie powoduje żadnego ograniczenia prawa
współmałżonka w zakresie decydowania o majątku jakiego jest właścicielem,
w momencie zawarcia małżeństwa, a także majątku nabytego już po jego
zawarciu.249 Prawo to stosuje się zarówno z punktu widzenia faktycznego jak
i prawnego. Prawo do rozporządzania majątkiem z faktycznego punktu
widzenia oznacza prawo do fizycznego posiadania i używania części
majątku, podczas gdy prawo do rozporządzania majątkiem z punktu
widzenia prawa oznacza, że można sprzedać lub oddać swoją część majątku.
Wspólne mieszkanie oraz inwentarz
Wspólne mieszkanie to takie, które jest miejscem stałego zamieszkania
małżonków. Nie ma znaczenia, czy jest się jego właścicielem czy najemcą.
247
248
249
136
Małżonek musi posiadać pisemną zgodę współmałżonka do sprzedaży lub
zastawienia wspólnej nieruchomości.250 Jeżeli jeden z małżonków sprzeda
nieruchomość bez zgody drugiego, można żądać anulowania sprzedaży.251
Odpowiedzialność małżonków za długi
Każdy z małżonków ponosi odpowiedzialność za długi zaciągnięte wyłącznie
przez siebie. Małżonek nie może zaciągać pożyczek lub brać kredytów na
współmałżonka.252 Jeżeli zaciąga się pożyczkę na współmałżonka, należy
spisać z nim umowę, zazwyczaj poprzez podpisanie przez oboje małżonków
dokumentów zaciągnięcia pożyczki/kredytu.
W niektórych przypadkach, małżonek może zaciągnąć pożyczkę/kredyt na
współmałżonka. Małżonkowie mogą zawierać umowy dotyczące prowadzenia
gospodarstwa domowego, wychowania dzieci oraz zwyczajne umowy w celu
zaspokojenia podstawowych potrzeb każdego z małżonków.253 Można
również zawierać umowy, w myśl których odpowiedzialność spoczywa na
obojgu małżonków, jeżeli umowa zawierana jest ze względu na potrzeby
rodziny.
Umowy o podziale majątku
W dalszej części omówimy, jak dokonuje się podziału majątkowego
małżonków przy ewentualnym rozwodzie. Najpier przyjrzymy się bliżej
różnym umowom majątkowym, jakie mogą zawrzeć małżonkowie w czasie
trwania małżeństwa.
Małżonkowie mogą uzgodnić, że to, co posiadają lub nabędą w czasie
trwania małżeństwa, nie będzie podlegało podziałowi254 (jak wspomnieliśmy,
powrócimy jeszcze do zasad podziału). Nazywa się to umową o odrębności
250
251
252
253
254
137
majątkowej (særeie). Można zdecydować, że odrębność majątkowa będzie
dotyczyć majątku jednej osoby, części majątku, lub majątku obojga. Taką
umowę można zawrzeć poprzez małżeńską umowę majątkową (ektepakt),
zwaną inaczej intercyzą.255 Małżeńska umowa majątkowa to porozumienie
między małżonkami, któremu towarzyszą pewne wymogi formalne. Jeżeli
pewna część majątku wchodzi w skład umowy o odrębności majątkowej,
oznacza to, że druga strona nie ma prawa do żadnej części tego majątku
przy ewentualnym rozwodzie.
Co więcej, można zawrzeć umowę, że odrębność majątkowa nie będzie
obowiązywała w przypadku śmierci małżonka. Oznacza to, iż małżonkowie
nie chcą aby umowa miała zastosowanie w przypadku śmierci małżonka.
Taki układ pozwala małżonkom zabezpieczyć się przed równym podziałem
majątkowym podczas separacji lub rozwodu, a równocześnie małżonkowi
zmarłego zapewnia prawa wynikające ze wspólności majątkowej, które mają
spadkobiercy zmarłego.
Można zawrzeć umowę, że dłużej żyjący małżonek będzie miał prawo do
zarządzania niepodzielną fizycznie częścią majątku spadkowego256 nawet
jeżeli posiada się umowę o rozdzielności majątkowej lub umowę o
częściowej rozdzielności majątkowej. Można tak zrobić, jeżeli zawrze się
umowę o rozdzielności majątkowej, a równocześnie nie chce się, aby
majątek został podzielony przed śmiercią dłużej żyjącego małżonka.
Można również zawrzeć umowę, że majątek osobisty małżonka, czyli nabyty
przed powstaniem małżeństwa lub otrzymany na zasadzie darowizny lub
spadku, nie będzie podlegał podziałowi masy majątkowej w przyszłości.257
Zgodnie z zasadą nierównego podziału majątku (skjevdelingsregelen) każdy
z małżonków ma prawo do zachowania niepodzielności majątku osobistego,
który posiadał w chwili zawarcia związku małżeńskiego (do tego tematu
255
256
Jest to termin z zakresu prawa spadkowego, który oznacza, że dłużej żyjący małżonek
może zarządzać wartościami, które posiadali małżonkowie, a spadkobiercy nie mogą bez
zażądać otrzymania spadku. Majątek zostaje podzielony po śmierci dłużej żyjącego
małżonka.
257
Podział masy majątkowej to rozliczenie finansowe pomiędzy małżonkami po rozpadzie
małżeństwa.
138
powrócimy nieco później), ale można również zawrzeć umowę, że powyższa
zasada nie będzie obowiązywała.
Prezenty dawane sobie nawzajem przez małżonków
Prezenty dawane sobie nawzajem przez małżonków jest są czymś
oczywistym i nic nie stoi na przeszkodzie, aby to praktykować. Większość
prezentów może być wręczana bez konieczności zachowania jakichkolwiek
formalności. Prezenty większej wartości muszą być jednak przekazywane w
ramach intercyzy (małżeńskiej umowy majątkowej), aby mogły być uznane za
ważne w świetle prawa.258 Prezentem lub darowizną jest oddanie czegoś
wartościowego drugiej osobie w celu jej wzbogacenia.
Zwykłe prezenty nie muszą być przekazywane w ramach intercyzy, czyli
małżeńskiej umowy majątkowej, aby były ważne w świetle prawa. To, co
zalicza się do zwykłych prezentów, zależy między innymi od tego, jaki jest
wspólny budżet małżonków. Prezent w postaci domu zwykle nie jest
uważany za zwykły prezent, ale darowiznę, która musi zostać przekazana
poprzez intercyzę - małżeńską umowę majątkową. Darowizna powinna
ponadto zostać wpisana do księgi wieczystej.
Małżeńska umowa majątkowa (intercyza) i jej formy
Przede wszystkim małżeńska umowa majątkowa musi być zawarta w formie
pisemnej i oboje małżonkowie muszą ją podpisać. Jednocześnie podpisaniu
umowy powinno towarzyszyć dwóch świadków, którzy mają świadomość, że
para zawiera intercyzę a ich obecność musi zostać zaakceptowana przez
obojga małżonków.259 Świadkowie składają również swoje podpisy pod
małżeńską umową majątkową.
Jeżei małżeńska umowa majątkowa stanowi korzyść tylko dla jednego z
małżonków, nie musi on/ona podpisywać się na niej. Jeżeli intercyza została
258
259
139
zawarta przy zachowaniu formalnych wymogów, zachowuje swoją ważność i
jest wiążąca pomiędzy małżonkami.
6.11 Podział majątku podczas separacji i rozwodu
Wprowadzenie
Rozejście się małżonków zazwyczaj pociąga za sobą finansowe
konsekwencje. Większości pogarsza się sytuacja finansowa, ponieważ są
zmuszeni utrzymywać dom samodzielnie. Z drugiej jednak strony, ogólna
zasada mówi o podziale majątku między strony. W prawie rodzinnym istnieją
zasady podziału majątku podczas separacji i rozwodu, które powodują
większość konfliktów. W momencie podziału majątku małżonkowie mają
pełną swobodę zawierania umów.260 Oznacza to, że nie muszą oni stosować
się do przepisów, które omówimy dalej, lecz mogą poczynić uzgodnienia
innego rodzaju. Możliwość swobody zawierania umów istnieje dopiero w
momencie podziału majątku.
Równy podział majątku a odliczenie wartości długu
Dla małżonków, którzy mają wspólność majątkową, obowiązuje główna
zasada równego podziału wspólnego majątku. Oznacza to, że części
majątkowe są sumowane i dzielone na pół.261 Jeżeli więc na przykład
małżonkowie są współwłaścicielami domu, należy albo go sprzedać, aby
podzielić pieniądze, albo jedna ze stron musi odkupić połowę domu od
drugiej. Zanim majątek zostanie podzielony należy odliczyć od niego długi
małżonków, tak aby wartość netto majątku stała się podstawą do jego
równego podziału. Dotyczy to także sytuacji, w których małżonkowie razem
odpowiadają za zaciągnięte przez siebie zobowiązania. Można więc odliczyć
tę część długu, za którą odpowiada mąż lub żona proporcjonalnie do
posiadanej części majątku.
260
261
140
Jeżeli tylko jeden z małżonków posiada majątek, który należy do wspólności
majątkowej i nie posiada majątku osobistego, który jest niepodzielny, może
w pełni odliczyć dług, bez względu na rodzaj zaciągniętego zobowiązania.
Nierówny podział majątku (majątek osobisty)262
Istnieją pewne wyjątki od ogólnej zasady równego podziału majątku. Prawo
do zachowania majątku osobistego przy podziale jest jednym z nich.
Małżonek może zachować niepodzielną część majątku. Majątek osobisty
małżonka stanowią przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową,
które posiadał przed zawarciem małżeństwa. Przykładem może być
posiadanie domku letniskowego przed wstąpieniem w związek małżeński.
Przy podziale można zażądać, aby nie dzielić z małżonkiem wartości domku
letniskowego, ale zatrzymać ją samemu. Po drugie jeden z małżonków może
zachować części majątku, które otrzymał w spadku lub w postaci darowizny
od innych osób.
Nawet jeżeli ktoś ma prawo do zachowania majątku osobistego, nie dzieje
się to automatycznie. Jeden z małżonków musi wysunąć żądanie nierównego
podziału majątku, tak aby móc zachować jego część. Ponadto istnieje
zasada, że ten z małżonków, który żąda nierównego podziału majątku, musi
udowodnić, że część majątku osobistego pochodzi z darowizny lub spadku.
Wymóg udowodnienia, że część majątku stanowi majątek osobisty jest dość
restrykcyjny, gdyż należy uprawdopodobnić, że majątek ten pochodzi z
okresu sprzed zawarcia związku małżeńskiego. Jeżeli na przykład po drodze
zaszedł szereg różnych transakcji, to może się zdarzyć, że wyżej
wymieniony nie wymóg nie będzie mógł zostać spełniony. Przykładem tego
może być sytuacja, w której jeden z małżonków jeszcze przed zawarciem
związku małżeńskiego był właścicielem mieszkania, które zostało sprzedane.
Pieniądze pochodzące ze sprzedaży zostały zainwestowane w różne
przedmioty majątku, a reszta sumy wykorzystana na bieżące wydatki. Taki
szereg transakcji może spowodować, że wymóg dla zastosowania
nierównego podziału majątku nie będzie spełniony.
262
141
W niektórych przypadkach jeden z małżonków nie będzie miał prawa do
zachowania majątku osobistego, ponieważ odbyłoby się to z niekorzyścią dla
drugiej strony. Dotyczy to na przykład sytuacji, w której drugi z małżonków
znajdzie się w bardzo złej sytuacji finansowej po rozwodzie.
Rozdzielność majątkowa
Tak jak wspomniano w punkcie 3.4 rozdzielność majątkowa stanowi również
wyjątek od głównej zasady równego podziału majątku. Jeżeli małżonkowie
ustalili poprzez małżeńską umowę majątkową (intercyzę), aby zachować
pewne części majątku lub przedmioty wartościowe dla siebie, to nie będą
one podlegać podziałowi majątku.
Żądanie wyrównania dorobków263
Czasami podział majątku zgodny z zasadami, które omówiliśmy, prowadzi
do sytuacji niezgodnej z zasadą równego podziału. Przepisy dotyczące
możliwości żądania wyrównywania dorobków przez jednego małżona
poprzez np. zapłatę na jego rzecz przez drugiego małżonka odpowiedniej
sumy pieniędzy, są niezbędne w takich przypadkach, gdzie należy wyrównać
różnicę w wysokości majątków małżonkow. Różnica taka mogła powstać
poprzez pomniejszenie stanu wspólnego majątku przez jednego z
małżonków, a zwiększenie stanu własnej części majątku.
Można rościć sobie prawo do wyrównania dorobków, jeżeli drugi małżonek
korzystał na przykład ze wspólnego majątku w celu zwiększenia wartości
swojej własnej rozdzielności majątkowej.264 Przykładem może być
wykorzystanie przez jednego z małżonków środków ze wspólnego majątku
na remont nieruchomości, która stanowi jego rozdzielność majątkowa.
Wtedy drugi z małżonków będzie miał prawo do wyrównania dorobków.
Można mieć również prawo do wyrównania dorobków w sytuacji, w której
263
Zobacz Ustawa o małżeństwach (ekteskapsloven) §§ 63 i 73
264
Zobacz Ustawa o małżeństwach (ekteskapsloven) § 63 ust. 1
142
drugi z małżonków zaniżył podstawę podziału majątku.265 Dotyczy to na
przykład przypadków, w których zniszczył lub rozdał własną część majątku.
Prawo do wyrównania dorobków przysługuje również, gdy jeden z
małżonków zainwestował część swoich pieniędzy w przedmioty majątku
stanowiące rozdzielność majątkową drugiego z małżonków. Prawo do
wyrównania zarobków przysługuje jedynie wtedy, gdy wydatki te
spowodowały wzrost wartości wyżej wymienionej części majątku. Zazwyczaj
dzieje się tak wtedy, gdy jeden z małżonków zainwestował w rozbudowę
nieruchomości, która stanowi rozdzielność majątkową drugiego małżonka.
6.12 Podział majątku małżonków
Prawo do własnej części majątku
Gdy małżonkowie uzgodnili, w jaki sposób podzielą między sobą środki
finansowe, musza porozumieć się również co do podziału majątku. Również
tutaj mają oni swobodę w zawieraniu umów.266 Oznacza to, że mogą
dowolnie uzgodnić między sobą, komu przypadną jakie części majątku.
Jeśli małżonkowie nie są co do tego zgodni, to mogą oprzeć się na
przepisach, które to regulują.
Ogólną zasadą jest to, że każdy z małżonków ma prawo do zachowania
majątku osobistego.267 Małżonkowie mają prawo do zatrzymania tego, co
posiadają „całkowicie lub w większej części”. Oznacza to, że trzeba mieć
około 75 % udziału we własności. Prawo to ma zastosowanie nawet wtedy,
gdy wartość części majątku przekracza kwotę, do której małżonek jest
uprawniony przy podziale majątku. Jeżeli wartość części majątku przekracza
265
Podstawą podziału jest część majątku każdego z małżonków, która jest dzielona z tym
drugim.
266
Zobacz odnośnik 32
267
143
kwotę, do której małżonek jest uprawniony, to musi on zapłacić drugiemu
różnicę między tą wartością a kwotą, do której jest uprawniony.268
Przypadki w których zatrzymanie przedmiotu majątku
269
byłoby
zdecydowanie niekorzystne dla drugiej strony
W przypadku gdy zatrzymanie przedmiotu majątku przez jednego z
małżonków, byłoby zdecydowanie niekorzystne dla drugiej strony, nawet
jeżeli jest on jego właścicielem, może stracić on do niego prawo. Duże
znaczenie ma tutaj, jak dużą potrzebę posiadania tego przedmiotu ma druga
strona lub jak bardzo jest nim zainteresowana. Mimo wszystko, nieczęsto
dzieje się, iż jedna ze stron traci prawo do przedmiotu majątku, który jest jej
własnością, gdyż „zdecydowanie niekorzystne” jest sformułowaniem
interpretowanym bardzo rygorystycznie. Jeżeli drugi z małżonków odmówi
zatrzymania przedmiotu majątku temu, który jest jego właścicielem, jedyną
możliwością jest sprzedanie go i podział kwoty uzyskanej ze sprzedaży.
Mieszkanie wraz z inwentarzem270
Jeżeli chodzi o mieszkanie, to jeden z małżonków może mieć prawo do
korzystania ze wspólnego mieszkania niezależnie od tego, kto jest jego
właścicielem.271 Jedna ze stron nie otrzymuje mieszkania w posiadanie
automatycznie, ale może je otrzymać zamiast pieniędzy, jakie
przysługiwałyby jej po podziale majątku. To samo dotyczy inwentarza.
Można otrzymać mieszkanie wraz z inwentarzem, jeżeli przemawiają za tym
„szczególne względy”. Oznacza to, że ten, kto chce zatrzymać mieszkanie po
rozwodzie musi go szczególnie potrzebować. W tym miejscu rozważa się
potrzeby każdego z małżonków oraz potrzeby dzieci. Strona, która
przejmuje opiekę nad dziećmi ma często większą potrzebę, aby zatrzymać
mieszkanie. Jeżeli chodzi o inwetarz, to zazwyczaj dzieli się go po połowie.
268
269
Przedmiot majątku to określenie dla rzeczy, jakie otrzymuje się przy podziale majątku
270
Inwetarz, to rzeczy które znajdują się wewnątrz domu
271
144
6.13 Konkubinat
Wprowadzenie
Osoby, które żyją razem w stabilnym, podobnym do małżeństwa związku,
często są określane jako konkubenci. Nie są więc małżeństwem, ale mogą
wstąpić w związek małżeński, jeżeli tego chcą. Największą różnicą między
małżeństwem a konkubinatem jest to, że nie ma przepisów, które określają
sposób wstępowania w związek konkubencki lub sposób jego
rozwiązywania, a także zasad podziału majątku przy rozejściu się
konkubentów.
Prawo do rozporządzania własnym majątkiem i odpowiedzialność za długi w
związkach konkubenckich
Konkubenci mogą dowolnie rozporządzać swoimi częściami majątku.
Konkubent ma innymi słowy pełną dowolność w rozporządzaniu swoim
majątkiem zarówno w sensie faktycznym jak i prawnym. Konkubent może
sprzedać swoje mieszkanie lub inne części majątku bez zgody ze strony
partnera.
Jeżeli konkubenci posiadają wspólne mieszkanie, obowiązuje ich Ustawa o
wspólnocie (sameieloven). Jeżeli posiada się mieszkanie lub inne przedmioty
wspólnie z konkubentem, nie można sprzedać całości majątku, lecz tylko
swoją część.
Jeżeli chodzi o zobowiązania, to konkubent może zaciągnąć dług tylko we
własnym imieniu. W ten sposób osoba żyjąca w konkubinacie nie może stać
się odpowiedzialna za dług, który zaciągnął jej partner. Nic nie stoi jednak
na przeszkodzie, aby konkubeci wspólnie zaciągali zobowiązania, co jest
normalnym postępowaniem w przypadku na przykład kupna mieszkania,
które będzie wspólną własnością konkubentów.
Podział majątku w przypadku rozpadu konkubinatu
Podział majątku w przypadku rozpadu konkubinatu następuje w taki sposób,
że każdy z konkubentów zachowuje to, co jest jego własnością. Majątku nie
145
dzieli się po równo, tak jak w przypadku zakończenia związku
małżeńskiego. W momencie rozpadu konkubinatu, konkubenci maja prawo
do zatrzymania tego, co stanowiło ich własność, gdy mieszkali razem.
Dlatego też ważne jest, aby konkubenci przez cały czas mieli świadomość
tego co i do kogo należy. W przypadku związku konkubenckiego funkcjonują
takie terminy jak własność wyłączna (eneeie) i wspólność ustawowa (sameie).
Własność wyłączna oznacza, że posiada się coś na wyłączność i że dana
rzecz nie stanowi współwłasności z nikim innym, nawet w najmniejszej
części.
146
Rozdział 7
Dziedziczenie
147
7.1.Wprowadzenie
W norweskim prawie istnieje wiele przepisów mówiących o tym, co dzieje się
z majątkiem i zobowiązaniami osoby zmarłej. Większość ludzi zostawia po
sobie rzeczy mające jakąś wartość. Mogą to być pieniądze, nieruchomości
lub inne przedmioty wartościowe. W niektórych przypadkach zmarły
pozostawia po sobie dług. Zasady dziedziczenia określają, w jaki sposób
majątek i zobowiązania przejmowane są przez krewnych i inne osoby bliskie
zmarłemu.
W ustawie spadkowej znajdują się przepisy, które mówią o tym, kto
dziedziczy majątek po zmarłym. Dziedziczenie oznacza przejęcie w spadku
części majątku, który należał do osoby zmarłej. W niniejszym rozdziale
omówimy, którzy członkowie rodziny zmarłego mają prawo do spadku, co
mówią przepisy o prawie dziedziczenia przez współmałżonka 272, a wreszcie,
w jaki sposób następuje podział spadku na podstawie testametu. Spadek to
majatek, przedmioty i prawa, które należały lub przysługiwały zmarłemu.
Spadek dzieli się zgodnie z przepisami prawa spadkowego w oparciu o
stosunek pokrewieństwa lub zgodnie z wolą zmarłego zapisaną w
testamencie.273
7.1.1 Zasady dziedziczenia oparte na stosunku porkewieństwa 274
Prawo dziedziczenia określa, którzy krewni mają prawo do spadku. Zgodnie
z ustawą osobę zmarłą nazywa się spadkodawcą. W pierwszej kolejności do
spadku powołani są najbliżsi krewni zmarłego, czyli dzieci spadkodawcy.
Jeżeli dzieci nie żyją, spadek przechodzi na ich dzieci, to znaczy wnuki
spadkodawcy275
272
Współmałżonek to osoba, która pozostaje w związku małżeńskim.
273
Testament jest dokumentem, w którym zmarły zapisał, kto po jego śmierci ma prawo
otrzymać jego majątek.
274
Krewnymi nazywa się członków rodziny.
275
Zobacz Ustawa prawo spadkowe (arveloven) § 1
148
W przypadku jeżeli spadkodawca nie ma dzieci ani wnuków, prawo do
otrzymania spadku mają jego matka lub ojciec. Jeżeli rodzice spadkodawcy
nie żyją, to rodzeństwo zmarłego dziedziczy po nim majątek.276
Jeżeli spadkodawca nie ma dzieci a jego rodzice, rodzeństwo i kuzyni nie żyją,
spadek po zmarłym dziedziczą jego dziadkowie.
mormor og morfar – babcia i dziadek ze strony matki
tanter og onkler – ciotki i wujkowie
kusiner og fettere - kuzynki i kuzyni
kusiners og fetteres barn arver ikke – dzieci kuzynów nie dziedziczą
mor – matka
søsken – rodzeństwo
søskens barn – dzieci rodzeństwa
søskens barnebarn – wnuki rodzeństwa
søskens barnebarns barn – prawnuki rodzeństwa
etc. – itd.
276
149
tredje arvegangs klasse – trzecia klasa dziedziczenia
andre arvegangs klasse – druga klasa dziedziczenia
første arvegangs klasse – pierwsza klasa dziedziczenia
arvelater – spadkodawca
barn – dzieci
barnebarn – wnuki
barnebarns barn – prawnuki
far – ojciec
søsken – rodzeństwo
søskens barn – dzieci rodzeństwa
søskens barnebarn – wnuki rodzeństwa
søskens barnebarns barn – prawnuki rodzeństwa
farmor og farfar – babcia i dziadek ze strony ojca
tanter og onkler – ciotki i wujkowie
kusiner og fettere - kuzynki i kuzyni
kusiners og fetteres barn arver ikke – dzieci kuzynów nie dziedziczą
Kolejność w jakiej spadkobiercy ustawowi są powołani do spadku.
Jak wynika z powyższego schematu, żadni inni krewni nie są powołani do
spadku, jeżeli żyją dzieci spadkodawcy. Dzieci spadkodawcy są więc
jedynymi spadkobieracami powołanymi do spaku z mocy prawa. Jeżeli dzieci
spadkodawcy nie żyją, udział spadkowy przypada jego wnukom. W sytuacji,
gdy spadkodawca nie pozostawił zstępnych (dzieci), do spadku zostają
powołani krewni według „drugiej klasy dziedziczenia” (zobacz schemat). W
takim wypadku jego matka i ojciec mają prawo do dziedziczenia. Jeśli żaden
krewny z tej grupy nie dożył otwarcia spadku, to w ich miejsce wchodzą
dziadkowie. W ten sposób spadek zostaje podzielony wśród osób
spokrewnionych ze zmarłym, które żyją w momencie otwarcia spadku.
Ze schematu wynika również, że kolejność dziedziczenia jest skończona.
Pradziadkowie nie są uprawnieni do dziedziczenia, nawet jeśli żaden inny
krewny spadkodawcy nie żyje. Podobnie, dzieci kuzynów nie zachowują
prawa do spadku.
150
7.1.2. Ułamkowa część spadku przypadająca dzieciom
Jeżeli spadkodawca pozostawił po sobie dzieci, to przypada im ułamkowa
część spadku po matce lub ojcu. Jest ona równa 2/3 spadku.277 Ta część
spadku przypada rodzeństwu w częściach równych. Jeżeli spadkodawca miał
tylko jedno dziecko, to przypada mu całość ułamkowej części spadku. Jeżeli
dzieci spadkodawcy nie żyją, to ułamkowa część spadku przypada w
równych częściach wnukom.
7.2
Prawo dziedziczenia małżonków
Małżonek spadkodawcy jest również powołany do spadku. Jeżeli
spadkodawca pozostawił po sobie dzieci, to ułamkowa część spadku
przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż ¼.278 Małżonek ma
prawo do co najmniej czterokrotności kwoty bazowej ubezpieczeń
społecznych (w 2013 roku kwota bazowa wynosiła 85 245 koron). Oznacza
to, że jeżeli ¼ spadku wynosi mniej niż 340 980 koron, to dzieci zmarłego
otrzymają mniejsza część, ponieważ małżonek zmarłego ma prawo do
otrzymania minimum 340 980 koron ze spadku.
Jeżeli najbliższymi żyjącymi krewnymi zmarłego są rodzice lub ich zstępni,
małżonek ma prawo do ½ spadku. Lecz w tym przypadku małżonek
zmarłego ma prawo do otrzymania co najmniej sześciokrotności kwoty
bazowej ubezpieczeń społecznych.279
Prawdo dziedziczenia przez małżonka przepada, w przypadku gdy
orzeczony został rozwód lub separacja280. Jeżeli małżonkowie żyją osobno
(nastąpił rozpad pożycia małżeńskiego), małżonek zachowuje ustawowe
prawo do do spadku.281
277
278
279
280
Separacja to jeden z rodzajów rozpadu małżeństwa på. Zob. Str. 131.
281
151
7.2.1 Prawo małżonków do dysponowania niepodzielną fizycznie częścią
majątku spadkowego
Prawo małżonka do niepodzielnej fizycznie części majątku spadkowego
oznacza, że podział spadku ulega odroczeniu w czasie oraz że małżonek
zmarłego zachowuje jego majątek. Oznacza to tym samym, że spadkobiercy nie
otrzymają żadnego spadku po zmarłym tak długo jak żyje jego małżonek.282 Z
reguły prawo małżonka do niepodzielnej fizycznie części majątku
spadkowego dotyczy wspólności majątkowej283 małżonków. W przypadku gdy
małożonkowie mieli również rozdzielność majątkową
284,
część majątku
stanowiąca rozdzielność majątkową trafi do spadkobierców zmarłego,
podczas gdy małżonek zmarłego może mieć prawo do niepodzielnej
fizycznie części spadku stanowiącego wspólność majątkową.
Jeżeli zmarły pozostawił po sobie dzieci z poprzedniego związku lub
małżeństwa285, małżonek po zmarłym może mieć prawo do niepodzielnej
fizycznie części spadku jedynie w przypadku, gdy dzieci zmarłego z
poprzedniego związku lub małżeństwa wyrażą na to zgodę.286 W przeciwnym
razie, spadek należy podzielić w trybie jak najszybszym. Dzieci z
poprzedniego związku lub małżeństwa mają także możliwość
wcześniejszego wyrażenia zgody. W ten sposób jeszcze przed śmiercią
jednego z małżonków istnieje zgoda na to, aby współmałżonek miał prawo
do dysponowania niepodzielną fizycznie częścią spadku po zmarłym.
Gdy małżonek zmarłego odziedziczył niepodzielą fizycznie częścią spadku,
może on jeszcze za życia zadysponować całością masy majątkowej
zmarłego.287 Jest to zasada główna. Małżonek zmarłego nie może jednak bez
zgody jego spadkobierców dokonać na przykład darowizny
nieruchomości.288 Może jednak podarować niektóre przedmioty, które
należały do zmarłego i które nie stanowią dużej wartości w stosunku do
282
283
Wspólnośc majątkowa to ta częśc majątku, która jest podzielna w przypadku rozpadu
małżeńśtwa, zob. Str. 136.
284
Rozdzielność majątkowa jest tą częścią majątku, która nie stanowi wspólności
majątkowej. Jest to część majątku, która jest niepodzielna, zobacz str. 136.
285
„Dzieci z poprzedniego małżeństwa (lub związku)” to inaczej „dzieci tylko jednego z
małżonków”.
286
287
288
Dom, mieszkanie itd.
152
całkowitej wartości masy spadkowej.289 Nie może on jednak, jak wspomniano
wcześniej, dokonać darowizny nieruchomości, niezależnie od tego jak małą
ma ona wartość. Od tej zasady nie ma wyjątków.
7.3 Prawo spatkowe konkubentów
Jeżeli zmarły nie pozostawał w związku małżeńskim a żył w konkubinacie,
290,
to konkubent/konkubina ma również prawo do spadku po nim. Jeżeli
zmarły wraz z konkubentem/konkubiną miał dzieci lub oczekiwał dziecka, to
konkubent zmarłego zachowa prawo do spadku w wysokości czterokrotności
kwoty bazowej uzbezpieczeń społecznych.291 Taka sama zasada obowiązuje
w przypadku, gdy konkubenci pozostawali w konkubinacie przez co najmniej
5 lat przed śmiercią jednego z partnerów. Musi to być jednak zapisane w
testamencie przez zmarłego.
7.3.1 Prawo konkubentów do dysponowania niepodzielną fizycznie częścią
majątku spadkowego
Konkubent, który mieszkał ze zmarłym do chwili śmierci i ma, miał lub
oczekuje na ich wspólne dziecko może mieć prawo do dysponowania
niepodzielną fizycznie częścią majątku spadkowego w postaci wspólnego
mieszkania, inwentarza, samochodu a także posiadłości wakacyjnej.292
Konkubent zmarłego nie może jednak dysponować niepodzielną fizycznie
całością majątku spadkowego, jeżeli nie zostało to zapisane w testamencie
lub nie wyrazili na to zgody spadkobiercy zmarłego.293
Jak wynika z powyższego, konkubenci nie mają takich samych praw do
dziedziczenia jak małżonkowie, a konkubent, który nie miał ze zmarłym
289
290
Konkubenci to osoby w wieku powyżej 18 lat które nie pozostają w związku małżeńskim,
ale żyją w związku mającym cechy związku małżeńskiego.
291
Zobacz Ustawa prawo spadkowe (arveloven) § 28 b
292
Zobacz Ustawa prawo spadkowe (arveloven) § 28 c
293
Zobacz Ustawa prawo spadkowe (arveloven) § 28 c, ust. 2
153
dzieci i który nie jest zabezpieczony zapisami w testamencie, nie ma prawa
do żadnej części spadku.
7.4 Dziedziczenie testamentowe
Osoba, która ukończyła 18 lat może zadecydować, co się stanie z
posiadanymi przez niego rzeczami po śmierci, i zapisać to w testamencie.294
Testamentet musi posiadać formę pisemną i musi zostać podpisany przez
dwóch świadków. Świadkowie niekoniecznie muszą wiedzieć jaka jest treść
testamentu, ale muszą mieć świadomość, że chodzi o testament. Na dole
dokumentu świadkowie składają oświadczenie, iż potwierdzają, że testator
jest „w pełni władz umysłowych” w momencie wydania dyspozycji
testamentowej. Oznacza to na przykład, że był trzeźwy. Testament jest
nieważny jeżeli świadkiem jest osoba, dla której w testamencie została
przewidziana jakakolwiek korzyść, to znaczy której testament przysparza
jakakolwiek korzyści. Jeżeli osoba sporządzająca testament chce przekazać
jakąś kwotę pieniędzy swojemu przyjacielowi, to nie może być on świadkiem
testamentu.295
Testator296 nie może ograniczyć zapisem w testamencie części spadku
przewidzianej ustawowo dla dzieci. Nie można także ograniczać ustawowej
części spadku dla małżonka lub konkubenta/konkubiny bez powiadomienia
ich o tym wcześniej. W tej sposób nie można zapisać całego majątku komu
się chce.
Jeżeli jakiś zapis w testamencie budzi wątpliwość, należy zawsze podjąć
próbę ustalenia, co miał na myśli to spadkodawca.297
294
295
Wynika to z Ustawy prawo spadkowe (arveloven) § 49
296
Testator to osoba spisująca testament.
297
154
Rozdział 8
Zadłużenie
155
8.1
Wprowadzenie
Jeżeli masz problemy ze spłatą zobowiązań pieniężnych, istnieje niestety
niewiele przepisów, które dają Ci prawo do otrzymania pomocy w tym
zakresie. Głównym powodem, dla którego przezpisy są tak restrykcyjne, jest
to, że zadłużenie powinno zawsze być spłacane na bieżąco. Zdarzają się
jednak sytuacje, w których może zabraknąć Ci pieniędzy i wtedy niewiele z
tym możesz zrobić. Jeżeli jednak wpadłeś już w długi, to najważniejsze jest,
żebyś nie czekał, aż problemy same się rozwiążą. Zadłużenie nie zniknie
tylko dlatego, że przestałeś otwierać koperty z rachunkami i upomnieniami.
Jest zupełnie odwrotnie – zadłużenie będzie sukcesywnie rosło z powodu
odsetek karnych i ustawowych oraz innych kosztów. Jednym z rozwiązań na
pozbycie się długu jest zawarcie umowy o rozłożeniu spłaty zadłużenia na
raty ze wszystkimi wierzycielami. Możliwe jest także zawarcie umowy o
umożeniu części długu, odsetek i innych kosztów.
8.2
Bądź świadomy swojego zadłużenia
Pierszym krokiem do rozwiązania problemów z zadłużeniem jest
sporządzenie listy wierzycieli. Wierzyciel to osoba lub instytucja, której
jesteś winien pieniądze. Wierzyciel może przenieść wierzytelność na kogoś
innego. W dużej mierze wykorzystuje się do tego celu firmy zajmujące się
windykacją długów i należności, tzw. biura inkasso. Biuro windykacyjne
przejmuje wtedy rolę wierzyciela i z nim będziesz kontaktować się w sprawie
spłaty długu.
Aby nie stracić orientacji w swoim zadłużeniu, ważne jest, aby nie wyrzucać
przychodzącej poczty. Możesz również skontaktować się z różnymi biurami
rejestru dłużników oraz biurami windykacyjnymi w celu uzyskania pełnej
listy swoich zobowiązań. Polecamy również, abyś skontaktował się ze swoimi
wierzycielami i poprosił o wykaz ewentualnego zadłużenia oraz jego
wielkości.
Poniżej przedstawiamy propozycję takiego pisma w języku norweskim:
156
Kreditors navn:
Adresse:
Ditt navn:
Adresse:
OVERSIKT OVER MIN GJELD
Fødselsnummer:
Saksnummer:
Jeg søker å få orden på min økonomi, og ønsker i den forbindelse en oversikt
over min eventuelle gjeld hos Dere.
Hvis Dere mener dette er tilfelle, ber jeg om å få tilsendt opplysninger om
saldo, avtalte nedbetalingsvilkår, hovedstol, renter og omkostninger. Jeg ber
også om en oversikt over kravets rettslige grunnlag.
I tiden jeg arbeider med et forslag til nedbetalingsplan, ber jeg om at eventuell
gjeld fryses, slik at det ikke påløper ytterligere renter og omkostninger.
Dette brev innebærer ingen erkjennelser av eventuell gjeld.
Jeg imøteser Deres snarlige tilbakemelding.
Til orientering er likelydende brev sendt til samtlige av mine mulige kreditorer.
Med vennlig hilsen
Ditt navn
157
Poniżej znajduje się tłumaczenie listu w języku polskim:
Imię i nazwisko/nazwa wierzyciela:
Adres:
Twoje imię i nazwisko:
Adres:
PROŚBA O PRZESŁANIE WYKAZU AKTUALNEGO ZADŁUŻENIA
Numer urodzenia:
Numer sprawy:
W związku z tym, iż próbuję uporządkowac moje sprawy finansowe, prosze o
przesłanie mi wykazu ewentualnego zadłużenia jakie mam wobec
Pana/Pani/Państwa.
Jeżeli takie zadłużenie wobec Pana/Pani/Państwa istnieje, uprzejmie proszę o
podanie mi informacji na temat aktualnego salda, ustalonych warunków
spłaty, długu głównego, odsetek karnych i innych kosztów. Prosiłbym także o
podanie podstawy prawnej roszczenia finansowego.
W chwili obecnej próbuję stworzyć propozycję planu spłaty zadłużenia i w
związku z tym uprzejmie proszę o zamrożenie ewentualnego zadłużenia, tak
aby uniknąć powiększania się długo o kolejne odsetki karne i inne koszty.
Niniejsze pismo nie stanowi jakiegokolwiek potwierdzenia posiadania
zadłużenia u
Będę wdzięczny za szybką odpowiedź.
Dla Pana/Pani/Państwa informacji pragnę nadmienić, iż pisma o identycznej
treści zostały przesłane do wszystkich moich potencjalnych wierzycieli.
Z poważaniem
Twoje imię i nazwisko
158
8.3
Odzyskaj kontrolę nad swoimi finansami
Jeżeli chcesz sporządzić z wierzycielem ugodę w zakresie spłaty zadłużenia,
musisz dokładnie wiedzieć jak wygląda twój domowy budżet. Twoja
wypłacalność jest podstawą do obliczenia, ile możesz zaoszczędzić
miesięcznie na pokrycie zadłużenia. Powinienieś zatem sporządzić listę
dochodów i wydatków. W celu obliczenia kosztów utrzymania możesz
ewentualnie posłużyć się kwotami proponowanymi przez SIFO (Państwowy
Instytut Badań Konsumentów). Na stronach internetowych SIFO znajduje się
tabela, z której możesz skorzystać:
http://www.sifo.no/files/Referansebudsjett2012PDF.pdf
Zestawienie budżetu domowego powinno wyglądać następująco:
Poniższy przykład budżetu domowego został sporządzony na przykładzie
przeciętnych dochodów i wydatków 24-letniego mężczyzny.
Wydatki:
Czynsz za mieszkanie: 5000 kr
Prąd: 600 kr
Żywność: 2550 kr
Ubrania i buty: 680 kr
Higiena osobista: 500 kr
Transport: 620 kr
Telefon i inne media: 600 kr
Artykuły użytku domowego: 250 kr
Suma kosztów utrzymania: 10 800 kr
Dochody:
Wynagrodzenie (netto): 12 000 kr
Świadczenia: 5000 kr
Suma dochodów: 17 000 kr
Kwota pozostająca na spłatę długu: 6200 kr
159
Z powyższego przykładu wynika, że kwota zaoszczędzona na spłatę długu
wynosi 6200 kr miesięcznie. Dlatego też, aby obliczyć ile miesięcznie jesteś
w stanie zaoszczędzić w celu spłacenia zadłużenia, powinienieś rozpisać
Twój miesięczy budżet w ten sam sposób. Możliwe, że dopiszesz też inne
rodzaje kosztów niż te wymienione w powyższym przykładzie.
Jeżeli masz taką możliwość, to powinieneś zredukować niektóre koszty.
Musisz wykazać wierzycielom, że bierzesz na poważnie spłatę zadłużenia.
Jeżeli na przykład Twoje wydatki na samochód przekraczają te podane w
powyższym przykładzie, to być może powinieneś je zredukować. Rozważ
możliwość czasowego korzystania z autobusu lub sprzedaży samochodu, tak
abyś mógł pospłacać długi. Jeżeli wykażesz, że jesteś w stanie na czymś
zaoszczędzić, aby zwiększyć spłatę zadłużenia, pokazujesz tym samym, że
to nie brak chęci spłaty jest u Ciebie problemem, ale brak środków
pieniężnych.
Jak udokumentować wydatki i dochody.
Ważne jest, abyś mógł udowodnić wierzycielom, że kwoty podane w
budżecie są prawdziwe. W związku z tym, musisz udokumentować Twoje
wydatki i dochody. Aby udokumentować dochody, możesz przedstawić
odcinki wypłat lub dowód wypłaty świadczeń z NAV. Powinieneś również
dołączyć kopię ostatniego zeznania podatkowego. Jeżeli chodzi o wydatki,
możesz przedstawić standardowe kwoty SIFO. W budżecie SIFO nie ma
jednak szablonowych kosztów na pokrycie wydatków mieszkaniowych i
energii elektrycznej, a to dlatego, że wydatki na utrzymanie mieszkania są
bardzo różne. Koszty te muszą być udokumentowane oddzielnie. Aby
udokumentować koszty czynszu za mieszkanie załącz na przykład kopię
umowy najmu. Jeśli chodzi o zużycie energii, to możesz posłużyć się kopią
rachunku za prąd.
8.5
Sporządź listę udziału wszystkich Twoich wierzycieli
w całkowitym zadłużeniu
Listę udziału wierzycieli w całkowitym zadłużeniu sporządza się po to, aby
zobaczyć jak duża część wierzytelności z całości Twojego zadłużenia
przypada na każdego wierzyciela. Powiedzmy, że Twój dług całkowity wynosi
160
100 000 kr i że jesteś dłużnikiem trzech wierzycieli. Wierzyciel A ma wobec
ciebie roszczenie w wysokości 11 000 kr, wierzyciel B w wysokości 70 000 kr
a wierzyciel C w wysokości 19 000 kr.
Udział wszystkich Twoich wierzycieli w całkowitym zadłużeniu będzie więc
następujący:
Udział wierzyciela A: 11 %
Udział wierzyciela B: 70 %
Udział wierzyciela C: 19 %
Tego rodzaju listę sporządza się po to, aby roszczenie każdego wierzyciela
mogło zostać zaspokojone w takiej wysokości, jaka odpowiada jego części
udziału w całkowitej kwocie zadłużenia. Innymi słowy, każdy wierzyciel
zasługuje na równe trakowanie. Jest to ważne w przypadku, jeżeli zależy Ci
na tym, aby wszyscy wierzyciele zgodzili się na zawarcie ugody w sprawie
spłaty długu. Nie możesz stwierdzić, iż zaspokoisz roszczenia jednego
wierzyciela w większym stopniu niż roszczenia pozostałych wierzycieli.
Poniższa tabela pomoże Ci w wyliczeniu udziału Twoich wierzycieli w
całkowitym zadłużeniu.
161
Procentowy
udział
wierzyciela
Ostatnia
wyliczona
kwota
zobowiązania
Suma
całkowita
Dodatkowe
koszty
Odsetki karne
i ustawowe
Należność
główna
Nr sprawy
nadany przez
wierzyciela
Adres
Wierzyciel
W sumie
162
8.6
W jaki sposób pozbyć się zadłużenia
Kredyt konsolidacyjny (pożyczka konsolidacyjna/refinansowanie)
Kredyt konsolidacyjny polega na połączeniu kredytów w jeden wspólny
kredyt. W ten sposób zamieniasz kilka małych, a często drogich, kredytów
na jeden o lepszych warunkach spłaty. Refinansowanie jest dobrym
rozwiązaniem dla kogoś o niewielkim zadłużeniu. W celu uzyskania kredytu
lub pożyczki konsolidacyjnej skontaktuj się z bankiem.
Odroczenie płatności
Jeżeli popadłeś w krótkotrwałe tarapaty finansowe, możesz poprosić swoich
wierzycieli o odroczenie płatności. Podobnie, jeżeli odbywasz karę
pozbawienia wolności, możesz poprosić o „zamrożenie długu” na czas
przebywania w zakładzie karnym.
Umowa spłaty długu (możliwość umorzenia części zobowiązań w zamian za
częściową spłatę długu tzw. gjeldsordning)
Streszczenie ustawy oraz jej uzasadnienie.
W Norwegii istnieje ustawa o umowach spłaty długu (gjeldsordningsloven)
298.
Celem ustawy jest umożliwienie osobom poważnie zadłużonym
odzyskania kontroli nad swoją sytuacją finansową. W myśl ustawy osoby z
poważnymi i trwałymi problemami z płatnością swoich zobowiązań mogą
otrzymać umorzenie długu w zamian za spłatę jego części w okresie pięciu
lat. Ustawa opiera się na zasadach ekonomii społecznej, w myśl której osoby,
które nie są w stanie dłużej regulować swoich zobowiązań finansowych,
powinny otrzymać szanse na nowy start. Jeżeli dłużnik dostanie możliwość
umorzenia długu, może stać się bardziej zmotywowany do na przykład
znalezienia sobie pracy. Bez możliwości jaka daje wyżej wymieniona ustawa,
każdy wypracowany przez dłużnika dochód musiałby być przeznaczony na
spłatę wierzytelności. Dla wielu dłużników, byłoby to bardzo demotywujące.
298
Zobacz Ustawa o dobrowolnej i obowiązkowej umowie spłaty długów dla osób fizycznych
(gjeldsordningsloven) z 1992.
163
Zgodnie z ustawą dłużnik musi spełnić szereg warunków, aby móc zawrzeć
umowę o umorzeniu zadłużenia w zamian za częściową spłatę długów w
okresie do 5 lat. Ustawa nie zezwala na to, aby dłużnik osiągnął z tego tytułu
jedynie finansowe korzyści dla siebie. Dlatego też ogranicza możliwość
zawarcia takiej umowy, jeżeli godziłaby ona w innych członków
społeczeństwa lub była niesprawiedliwa wobec innych dłużników.299
Kto spełnia warunki dla zawarcia umowy o spłacie długów?
Tego rodzaju możliwość mają jedynie dłużnicy, którzy popadli w trwałe
kłopoty ze spłatą swoich zobowiązań.300 Wymóg trwałej niewypłacalności jest
rygorystyczny, a w zamyśle ustawodawcy jedynie nieliczna grupa dłużników
może otrzymać możliwość umorzenia zadłużenia w zamian za jego
częściową spłatę. Decydującym warunkiem jest to, czy zadłużony jest w tak
trudnej sytuacji, że nie będzie w stanie odzyskać kontroli nad swoją sytuacją
finansową bez zawarcia tego rodzaju umowy.
Ustawa przewiduje, że tylko osoby z poważnym zadłużeniem otrzymają
możliwość odzyskania kontroli nad swoją sytuacją finansową poprzez
zawarcie umowy spłaty długów.301 W celu ustalenia, czy dłużnik trwale nie
jest w stanie spełnić swoich zobowiązań finasowych, pod uwagę brane są
przede wszystkich jego dochody, wydatki i majątek. Prawo wymaga, aby
problemy z wypłacalnością zadłużonego miały charakter stały. Wobec tego
nie wystarcza, że od czasu do czasu nie starcza nam na zapłacenie
rachunków. Warunek trwałości podkreśla, że sytuacja zadłużonego nie ma
szans na jakąkolwiek poprawę.
Ocena przyszłej wypłacalności musi opierać się o fakty a nie luźne
przypuszczenia. Dlatego mie można na przykład zakładać, że zadłużony na
pewno otrzyma spadek lub darowiznę w przyszłości. Jeżeli w momencie
składania wniosku o zawarcie umowy o spłatę długów pozostaje się bez
zatrudnienia, należy wziąć pod uwagę prawdopodobieństwo znalezienia
pracy przez dłużnika w przyszłości.
299
Zobacz Ustawa o dobrowolnej i przymusowej umowie o spłacie długów dla osób
fizycznych (gjeldsordningsloven) §§ 1-3 ust. 2 og 5-4 ust. 1 lit. a.
300
Zobacz § 1-3.
301
Zobacz § 1-1.
164
Nie może godzić w innych członków społeczeństwa, ani być niesprawiedliwa
w stosunku do innych dłużników.
Ustawa ogranicza możliwość zawarcia umowy spłaty długów, jeżeli godziłaby
ona w innych członków społeczeństwa lub była niesprawiedliwa wobec
innych dłużników.302 Ma to zapobiec nielojalnym dyspozycjom finansowym
lub wykorzystaniu sytuacji przez zadłużonego, który mógłby na przykład
zwiększyć zadłużenie przed zawarciem umowy, aby spełnić warunki do jej
zawarcia. Nie można też unikać płacenia rachunków, jeżeli ma się taką
możliwość. Świadoma rezygnacja z dochodów, na przykład wypowiedzenie
stosunku pracy bez powodu, jest również przeszkodą do zawarcia umowy o
spłacie długów.
Formalne wymogi do zawarcia umowy o spłacie długów
Zanim dłużnik będzie mógł ubiegać się o zawarcie umowy o spłacie długów
musi dołożyć wszelkich starań, aby dojść do porozumienia z wierzycielami w
sprawie planu spłaty. O tym, w jaki sposób to zrobić, mówiliśmy wyżej.
Należy przede wszystkim spróbować przekonać wierzycieli, że lepiej jest
odzyskać pewną część wierzytelności niż nie odzyskać niczego.
Dobrowolna i przymusowa umowa o spłacie długów
Ustawa o spłacie długów rozróżnia pomiędzy dobrowolną a przymusową
umową o spłacie długów. O dobrowolności czy też przymusie mówi się
zawsze w kontekście wierzycieli. W odniesieniu do zadłużonego umowa o
spłacie długów jest zawsze rozwiązaniem dobrowolnym.
Jeżeli nie dojdzie do ugody o zawarciu dobrowolnej umowy o spłacie długów
(frivillig gjeldsordning) z wierzycielami, można starać się o uzyskanie
przymusowego zawarcia umowy (tvungen gjeldsordning). Wniosek składa się
u komornika (namsmannen).303 Komornik zwykle przesyła go dalej do sądu
pierwszej instancji, który decyduje o tym, czy przymusowe zawarcie umowy
zostanie wprowadzone w życie oraz o warunkach tego rodzaju umowy.
302
Zobacz § 1-4
303
Zobacz § 5-1
165
Rozdział 9
Darmowa pomoc prawna
166
9.1 Darmowa pomoc prawna
Pomoc lub porada prawna może się wiązać z wysokimi kosztami. Jeżeli twoja
sytuacja finansowa jest trudna lub możliwości uzyskania porady prawnej u
adwokata są ograniczone, możesz skorzystać z darmowej pomocy prawnej.
W niektórych przypadkach możesz mieć prawo do otrzymania darmowej
pomocy prawnej niezależnie od Twojej sytuacji finansowej. Darmowej
pomocy prawnej udziela się też czasem po zakończeniu sprawy, w której
przyznana jest darmowa pomoc prawna.
Darmowa pomoc prawna funkcjonuje w ramach systemu pomocy społecznej
w celu zapewniaenia niezbędnej pomocy osobom, które nie mają możliwości
finansowych, aby samemu wynająć prawnika w sprawach mających dla nich
duże znaczenie osobiste lub ekonomiczne. Darmową pomoc prawną można
uzyskać u adwokatów i jest ona finansowana w całości lub częściowo przez
państwo. Usługa ta świadczona jest w wielu formach, takich jak darmowa
porada prawna, darmowe poprowadzenie sprawy czy zwolnienie z opłaty
sądowej. Darmowa pomoc prawna nie jest przyznawana automatycznie, ale
należy ubiegać się o nią u wojewody (fylkesmannen) w Twoim województwie.
Darmowa porada prawna jest pomocą w sprawach postępowania
pozasądowego i obejmuje, poza poradami prawnymi, informację na temat
zasad prawnych i zasad rozpatrywania spraw, w tym działania Rady
polubowno-arbitrażowej (forliksråd). Przykładowo, możesz uzyskać pomoc
w napisaniu podania lub odwołania do władz publicznych, korespondencji do
przeciwnej strony pozwu, czy też pokrycia Twojej części kosztów w związku
z posiedzeniem pojednawczym. Wojewoda może również wyrazić zgodę na
pokrycie znacznych i niezbędnych wydatków w związku dojazdem czy
noclegiem w celu skorzystania z darmowej pomocy prawnej, kosztów
tłumacza oraz testów DNA.
W ramach darmowego poprowadzenia sprawy można uzyskać darmową
pomoc adwokata w sprawach, które zostały skierowane do sądu, za
wyjątkiem spraw rozpatrywanych przez Radę polubowno-arbitrażową jak
również pewnych organów administracji publicznej. Oznacza to pokrycie
całości lub części kosztów wynajęcia adwokata w sprawie, zwolnienie z opłat
sądowych oraz dodatkowych opłat za prowadzenie sprawy. Możliwe jest
również pokrycie własnych znaczących i koniecznych wydatków
167
wnioskodawcy w związku z prowadzeniem przez niego sprawy w sądzie, a w
tym wydatków na biegłego eksperta, który nie został wyznaczony przez sąd,
a w wyjątkowych przypadkach również zwrot kosztów sądowych stronie
wygrywającej.
Zwolnienie z kosztów sądowych oznacza zwolnienie z kosztów związanych z
prowadzeniem i rozpatrywaniem sprawy przez aparat sądowniczy.
Przyznanie dotacji na pokrycie kosztów sądowych może zostać rozszerzone
o pokrycie wydatków związanych ze zwróceniem uwagi władz na ogólne
warunki leżące u podłoża sprawy / aktualnego problemu i zaproponowaniem
zmian i poprawek do przepisów prawnych lub praktyki administracyjnej.
Należy pamiętać, że w wielu przypadkach klientów obowiązuje zasada tzw.
„wkładu własnego”. W przypadku bezpłatnej porady prawnej wkład własny
stanowi wysokość aktualnej stawki godzinowej za bezpłatną pomoc prawną.
Wkład własny klienta w przypadku darmowego poprowadzenia sprawy jest
równy albo wysokości 25% wydatków albo 5-krotność stawki godzinowej, w
zależności od tego, która z tych kwot będzie mniejsza. Obecna stawka
godzinowa wynosi 925 kr. Wobec tego aktualna wysokość wkładu własnego
klientów za bezpłatną poradę prawną i bezpłatne prowadzenie sprawy to
odpowiednio 925 kr oraz do 4 625 kr.
Aby zakwalifikować się do bezpłatnej pomocy prawnej, musisz spełniać
ustalone przez prawo wymogi ustawy o bezpłatnej pomocy prawnej (lov om
fri rettshjelp). Przepisy prawne są w tym zakresie skomplikowane, dlatego
czasami trudno przewidzieć, czy wniosek o pomoc prawną zostanie
pozytywnie rozpatrzony. Po pierwsze, musisz być osobą fizyczną lub, w
szczególnych przypadkach, prowadzić organizację broniącą interesów jakiejś
grupy osób, w tym osób o pochodzeniu mniejszościowym, aby móc ubiegać
się się o bezpłatną pomoc prawną. Oznacza to, że możesz to zrobić jako
osoba indywidualna lub, w szczególnych przypadkach, w imieniu
stowarzyszenia lub fundacji non-profit.
Pomoc prawna musi się również odnosić do obszarów, którymi zajmują się
adwokaci w Norwegii. Oznacza to, że problem wnioskodawcy musi wynikać z
okoliczności, które mają szczególny związek z Norwegią, i że istnieje
potrzeba zaangażowania w tej sprawie adwokata działającego na terenie
kraju. Nie ma jednak wymogu, że klient musi zamieszkiwać lub przebywać w
168
Norwegii w momencie składania wniosku. Koszty pomocy prawnej w
zagraniczym sądzie lub w zagranicznym organie administracji poblicznej nie
są z reguły objęte darmową pomocą prawną w Norwegii – zdarzają się
jednak odstępstwa od tej reguły, jeżeli istnieją ku temu szczególne powody.
Zakres pomocy prawnej zależy od prawa do jej uzyskania z innych źródeł, z
których można otrzymać środki na pokrycie wydatków lub ich refundację.
Oznacza to, że jeżeli pomoc prawna może zostać Ci udzielona w ramach
innego systemu lub zastąpiona w inny sposób, to nie będziesz spełniać
warunków do otrzymania bezpłatnej pomocy prawnej. Odpowiedź odmowną
można otrzymać również przy ubieganiu się o zwrot kosztów w związku z
postępowaniem sądowym, jeżeli pokrycie pomocy prawnej dla klienta z
budżetu państwa uznaje się za nieuzasadnione.
Sprawy, w których bierze się pod rozwagę, czy klient ma prawo do
bezpłatnej pomocy prawnej, to sprawy dotyczące stosunku pracy, dzieci,
najmu mieszkania, małżeństw, odszkodowań, konkubinatów, ubezpieczeń
społecznych oraz sprawy rozpatrywane przez Europejski Trybunał Praw
Człowieka, a w wyjątkowych przypadkach, także inne sprawy według
konkretnego uznania i oceny wojewody.
Najczęściej bezpłatna pomoc prawna nie należy się w wyżej wymienionych
sprawach, jeżeli samotny wnioskodawca osiąga miesięczny dochód brutto
podlegający opodatkowaniu, który w przeliczeniu na rok przekracza 246 000
kr, lub podlegający opodatkowaniu majątek w wysokości powyżej 100 000
kr. Z reguły jednak odstępuje się z wymogu progu majątkowego, jeżeli jest
to mieszkanie o normalnej wartości rynkowej lub aktywa.
Jeżeli wnioskodawca pozostaje w związku małżeńskim lub mieszka wraz z
innymi osobami, z którymi prowadzi wspólny budżet, to dochód brutto
gospodarstwa domowego nie może przekroczyć 360 000 kr rocznie.
Wspólny majątek nie może zaś przekroczyć 100 000 kr.
W pojedynczych przypadkach wojewoda może zwolnić z ograniczeń
finansowych, ale jest to praktykowane bardzo restrykcyjnie. Wyjątki stosuje
się również dla poborowych do służby wojskowej i cywilnej służby
wojskowej. Jeżeli sytuacja finansowa wnioskodawcy zmieni się przed
169
udzieleniem pomocy prawnej, decyzja o pomocy finansowej może zostać
cofnięta.
W niektórych przypadkach bezpłatna pomoc prawna może być udzielana
niezależnie od wysokości dochodów i majątku. Dotyczy to głównie spraw, w
których zapadła decyzja o zastosowaniu środków przymusu, spraw karnych i
spraw imigracyjnych. Są to także sytuacje, w których student został wydalony
z uczelni, a także w niektórych sprawach dotyczących poborowych jak
również w pozwach zalecanych przez Rzecznika Praw Obywatelskich lub
sprawach o charakterze pryncypialnym wnoszonych do Sądu Najwyższego.
170
Jushjelpa i Midt-Norge
171
Nasza historia
Jushjelpa i Midt-Norge rozpoczęła swoją działalność w 1991 roku. Bezpłatna
pomoc prawna została zapoczątkowana przez Stowarzyszenie Studentów z
inicjatywy studentów prawa w Trondheim. Pięciu studentów prawa
rozpoczęło pracę w Student Jushjelpa, a przez pierwszy rok ich działalności
zostało rozwiązanych 28 spraw. Oferta skierowana była początkowo tylko do
studentów w tym mieście.
W ciągu 22 lat działalności Jushjelpa przeszła ogromny rozwój we wszystkich
obszarach swojej działalności. Możemy poszczycić się znaczącym wzrostem
zapytań prawnych, co z kolei spowodowało wzrost zapotrzebowania na
pracowników. W 1997 Jushjelpa udostępniłą swoją ofertę innym klientom,
nie tylko studentom. Jushjelpa i Midt-Norge świadczy dzisiaj darmowe usługi
prawne dla całej ludności w Środkowej Norwegii. Przyczyniło się to znacząco
do zwiększenia liczby powierzanych nam spraw.
Nasze cele
Jushjelpa ma trzy podstawowe cele:

Udzielanie porad prawnych osobom, które mają trudności z
uzyskaniem pomocy prawnej w inny sposób. Jushjelpa jest
organizacją o profilu społecznym i przede wszystkim zapewnia
pomoc tym, którzy jej najbardziej potrzebują.

Dotarcie z informacją za pośrednictwem broszur i innych
materiałów do większych grupy społecznych, między innymi w celu
zapobiegania problemom prawnym w najważniejszych obszarach. W
ten sposób możemy pomóc jeszcze większej ilości osób.

Zapewnienie studentom prawa w Trondheim możliwości
praktykowania zawodu w trakcie nauki. Kładziemy duży nacisk na
odpowiednie szkolenia wewnętrzne dla naszych pracowników, tak
aby mogli oni zapewnić naszym klientom jak najlepszą pomoc.
Naszym nadrzędnym celem jest zapewnieine pomocy klientom,
którzy nie są w stanie zwrócić się o pomoc prawną i przez to w
gorszej sytuacji niż inni.
172
Kim jesteśmy
W 2013 roku w Jushjelpa pracowało 20 studentów ostatnich lat prawa.
Ponadto na na pełnym etacie zatruniony jest u nas kierownik, który jest z
wykształcenia prawnikiem. Dodatkowo mamy kierownika ds. polityki prawa,
który jest jednocześnie kierownikiem zespołu i jest zatrudniony na 80%
etatu.
W procesie rekrutacji nowych pracowników kładziemy duży nacisk na
kompetencje zawodowe oraz osobiste zaangażowanie
Nasi stali pracownicy zatrudnieni sa na pół etatu. Oprócz prowadzenia spraw
i obsługi klienta zajmujemy się projektami z zakresu polityki prawa. Każdy
pracownik ma obowiązek uczestniczyć w przynajmniej jednym takim
projekcie w każdym semestrze. Pracownicy otrzymują wynagrodzenie za 60%
czasu poświęconego prowadzonym sprawom oraz za pracę przy obsłudze
klienta. Dodatkowo, praca dla Jushjelpa daje możliwość zaliczenia 10
punktów kredytowych na Uniwersytecie w Oslo. Wymaga się, aby student
pracował przez trzy semestry w Jushjelpa, aby mógł zaliczyć wymienione
punkty kredtowe.
Zarząd w Jushjelpa tworzy czterech naszych pracowników. Zarząd ma
przewodniczącego, dwóch stałych przedstawicieli z prawem do głosowania a
także zewnętrznego członka zarządu, który nie działa w Jushjelpa.
Zewnętrzny członek zarządu ma również prawo do głosowania. Od jesieni
2013 r. jest to Pål Christian Garlie z Pretor.
Medtodyka pracy
Od stycznia 2011 Jushjelpa podzielona jest na pięć grup tematycznych, z
których każda przez dwa dni w tygodniu zajmuje się rozpatrywaniem spraw
w dziedzinie swojej specjalności. Każda grupa ma swojego koordynatora,
który ponosi nadrzędną odpowiedzialność za rozpatrywane sprawy.
Koordynator grupy zleca prace nad poszczególnymi sprawami członkom
grupy. Każdy pracownik przygotowuje swoje sprawy i opracowuje gotową
propozycję do wspólnej dyskusji. Sprawy zatwierdzane są przez grupę na
173
posiedzeniu plenarnym a koordynator grupy podejmuje ostateczną decyzje
w przypadku niezgodności między członkami grupy.
Grupy składają się z 4-5 osób i podzielne są ze względu na specjalizacje, co
ma na celu usprawnienie rozpatrywania spraw. Ponadto zapewniona jest
ciągłość postępowania z tygodnia na tydzień. Podział na specjalizajce w
2013 roku był następujący:

Grupa ds. Prawa najmu mieszań: Najem mieszkań i Prawo
mieszkaniowe

Grupa ds. Prawa administracyjnego: Odbywanie kar, Prawo
imigracyjne, Ustawa o więziennictwie, Prawo administracyjne, Prawo
ubezpieczeń społecznych itd.

Grupa ds. Prawa spadkowego i rodzinnego: Prawo spadkowe, Prawo
rodzinne, Prawo opiekuńcze, Prawo przejęcia ziemi i długów

Grupa ds. Prawa pracy: Prawo pracy i Prawo własności

Grupa ds. Prawa zawierania umów: Prawo odszkodowacze, Prawo
ubezpieczeniowe, Prawo konsumenckie i Prawo zawierania umów
174
Przydatne dane kontaktowe
Jushjelpa i Midt-Norge
Sverres gate 12, 7012 Trondheim
Adres poczt.: Jushjelpa c/o HiST, avd.tekn. 7004 Trondheim
Tel.: 73 51 52 50
E-mail: [email protected]
Jusshjelpa i Nord-Norge
Breivika senter, 9037 Tromsø
Tel.: 77 64 45 59
Faks.: 77 64 65 65
Pomoc prawna dla kobiet
Juridisk rådgivning for kvinner (JURK)
Arbins gate 7, 0253 Oslo
Tel.: 22 84 29 50
Faks.: 22 84 29 51
Bezpłatna pomoc prawna
Juss-Buss
Arbins gate 7, 0253 Oslo
Tel.: 22 84 29 00
Faks.: 22 84 29 00
Pośrednictwo prawne w Bergen
Jussformidlingen i Bergen
Sydneshaugen 10, 5007 Bergen
Tel.: 55 58 96 00
Faks.: 55 58 96 06
Państwowa Inspekcja pracy
Arbeidstilsynet
Tel.: 815 48 222
E-mail: [email protected] i [email protected].
175
Informacja o urzędach publicznych
Opplysningstjenesten i staten
Tel.: 800 30 301 (Zielony numer)
Tel.: + 47 57 65 50 60 (dla dzwoniących z zagranicy)
Urząd pracy, ubezpieczeń społecznych i opieki społecznej
NAV
Tel.: 55 55 33 33 (odpowiada na pytania dotyczące wszystkich świadczeń z
wyłączeniem emerytur i technologii asystujących)
Emerytury: 55 55 33 34
Sprawy międzynarodowe: + 47 21 07 37 00
Telefon dla pracodawców: 55 55 33 33 a następnie wybierz 1
EURES – Europejskie pośrednictwo pracy: +47 75 42 64 04
Poradnictwo w zakresie planowania budżetu osobistego i zadłużenia
800GJELD: 800 45353
Samoobsługa telefoniczna: 800 33 166 (godziny otwarcia 8.00-18.00 od
poniedziałku do piątku)
SEIF
Niezależna organizacja pomocy imigrantom i uchodźcom
SEIF Trondheim
Kongens gate 60. 7012 Trondheim
Tel.: 73 51 71 84
Faks.: 73 52 42 08
SEIF Oslo
CJ Hambros Plass 7, 4.etg, 0164 Oslo
Tel.: 22 03 48 30
Faks.: 22 11 05 13
SEIF Stavanger
176
Øvre Holmegate 23, 4006 Stavanger
Tel.: 51 89 09 90
Faks.: 51 89 09 91
SEIF Bergen
Strandgaten 6, 5013 Bergen
Tel.: 55 56 09 00 / 55 56 09 01
Faks.: 55 56 09 02
SEIF Kristiansand
Skippergata 2 A, 4611 Kristiansand
Tel.: 38 07 10 95
Faks.: 38 02 89 77
SEIF Ålesund
Kirkegata 4, 6004 Ålesund
Tel.: 70 11 55 30
Faks.: 70 12 26 23
Bezpłatna pomoc prawna dla osób z problemami uzależnienia
Gatejuristen w Trondheim
Schultzgate 8
Adres poczt.: Postboks 129, Sentrum, 7400 Trondheim
Porady dla konsumentów
Forbrukerrådet w regionie Midt-Norge
Dronningens gate 10
Adres poczt.: Postboks 463 Sentrum, 0105 Oslo
Tel.: 23 400 500
Rzecznik Praw Obywatelskich
Sivilombudsmannen
Akersgt.8, 6 etg.
177
Inngang fra Tollbugt.
Adres poczt.: Postboks 3 Sentrum, 0101 Oslo
Tel.: 22 82 85 00 og 800 80 039 (Grønt nummer)
Departament ds. cudzoziemców
Utlendingsdirektoratet (UDI)
Hausmannsgate 21, 0181 Oslo
Adres poczt.: Postboks 8108 Dep. 0032 Oslo
Tel.: 23 35 15 00
E-post: [email protected]
Komisja ds. cudzoziemców
Utlendingsnemnda (UNE)
Stenersgt. 1 B7C, 0050 Oslo
Adres poczt.: Postboks 8165 Dep. 0034 Oslo
Rzecznik ds. równoprwanienia i przeciwdziałania dyskryminacji
Likestilling og diskrimineringsombudet (LDO)
Grønt nummer.: 800 41 556
Telefon.: 23 15 73 00
Faks.: 23 15 73 01
Możesz również wysłać wiadomość sms na numer komórkowy 95 92 05 44
Przecznik praw pacjenta i klientów systemu opieki zdrowotnej i społecznej
Pasient - og brukerombudet i Trondheim
Kjøpmannsgata 57, 7011 Trondheim
Tel.: 73 89 78 00
Biuro bezpłatnej pomocy prawnej w Oslo
Kontoret for fri rettshjelp
Storgata 19, 2 etasje
Adres poczt.: Postboks 8809,
Youngstorget, 0028 Oslo
Tel.: 23 48 79 00 og 23 48 79 01
178

Poradnik prawny dla imigrantów w Norwegii - Jushjelpa i Midt

Transkrypt

Podobne dokumenty

Publikacja „M jak MO i Rana”

NR 10 - zsgozd

NR 2011 - Den katolske kirke

Przeczytaj - Polish Connection

Przeczytaj - Polish Connection