Unia Europejska na czele działań międzynarodowych do

Działania UE przeciw
zmianom klimatu
009
ie 2
Wydan
Unia Europejska
na czele działań
międzynarodowych
do roku 2020 i później
Europe Direct to serwis, który pomoże Państwu znaleźć odpowiedzi
na pytania dotyczące Unii Europejskiej.
Oto numer bezpłatny (*) :
00 800 6 7 8 9 10 11
(*) niektórzy operatorzy telefonii komórkowej nie udostępniają połączeń
z numerami 00 800 lub pobierają za nie opłaty
Bardzo wiele informacji na temat Unii Europejskiej znajduje się w Internecie.
Dostęp można uzyskać przez serwer Europa (http://ec.europa.eu).
Dane katalogowe znajdują się na końcu niniejszej publikacji.
Luksemburg : Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich, 2009
ISBN 978-92-79-13412-8
doi 10.2779/80575
© Wspólnoty Europejskie, 2009
Powielanie materiałów jest dozwolone pod warunkiem, że zostanie podane ich źródło.
Printed in Belgium
Wydrukowano na papierze z recyklingu, wyroznionym odznaka ekologiczna
ue dla papieru graficznego
(http://ec.europa.eu/ecolabel)
Działania UE przeciw zmianom klimatu
Unia Europejska na czele działań
międzynarodowych do roku 2020 i później
Wprowadzenie: Globalne ocieplenie musi zostać utrzymane poniżej 2ºC
5
Wysoki koszt braku działania
7
Globalne wyzwanie wymaga globalnych działań
8
Nowatorskie inicjatywy Unii Europejskiej
9
Pakiet klimatyczno-energetyczny (grudzień 2008)
10
Deklaracja liderów Unii Europejskiej dotycząca działań po roku 2012
14
Korzyści dla Unii Europejskiej płynące z redukcji gazów cieplarnianych
15
W kierunku nowego globalnego porozumienia w kwestii zmiany klimatu
18
Kraje rozwinięte muszą kontynuować przywództwo...
19
...ale działania krajów rozwijających się są również niezbędne
21
Adaptacja do nieuniknionych zmian klimatycznych
24
Budowanie globalnego rynku emisji
25
Finanse, technologia i rozwijanie potencjału na rzecz wspierania światowego porozumienia
28
Zwiększenie zakresu badań i rozwoju technologii służących dobru klimatu
30
4
Wprowadzenie: Globalne ocieplenie musi zostać utrzymane poniżej 2 ºC
Zmiany klimatu następują teraz
Średnia temperatura powietrza przy powierzchni Ziemi wzrosła na świecie przeciętnie o 0,76 °C od czasów przedindustrialnych, a według Czwartego Raportu (4th Assessment Report – AR4) Międzyrządowego Zespołu do spraw Zmian
Klimatu (Intergovernmetal Panel on Climate Change – IPCC) z roku 2007, wzrost temperatury jeszcze przyspiesza. Poziom
mórz podnosił się w latach 1993-2003 niemal dwukrotnie szybciej niż w poprzednich trzech dziesięcioleciach. Zmiany te
spowodowane są emisją gazów cieplarnianych, wynikającą z działalności człowieka.
Bez podjęcia działań mających na celu ograniczenie emisji w przyszłości, średnia temperatura globalna prawdopodobnie
wzrośnie o dalsze 1,8-4 °C w tym stuleciu, a według scenariusza pesymistycznego nawet o 6,4 °C, przewiduje AR4 IPCC.
Nie możemy na to pozwolić. Negocjacje ONZ na temat międzynarodowego porozumienia na rzecz przeciwdziałania
zmianom klimatu po roku 2012, kiedy przestaną obowiązywać ograniczenia emisji określone w protokole z Kioto, mają
zostać zakończone w Kopenhadze pod koniec 2009 r. Porozumienie to musi być ambitne, globalne i kompletne Zmianom
klimatu można skutecznie sprostać jedynie dzięki połączeniu wysiłków na skalę światową.
Unia Europejska pokazuje drogę naprzód. Zobowiązała się do zrealizowania szeregu dalekosiężnych celów klimatycznych
i energetycznych, a teraz podejmuje konkretne działania, mające do tego doprowadzić.
Jednym z uzgodnionych celów UE jest ograniczenie globalnego ocieplenia do mniej niż 2 °C powyżej poziomu z epoki
przedindustrialnej – co odpowiada mniej więcej 1,2 °C powyżej poziomu dzisiejszych temperatur. Ten stan jest powszechnie postrzegany jako próg, powyżej którego zmiany klimatu staną się niebezpieczne, stanowiąc znacznie większe ryzyko
nieodwracalnych i potencjalnie katastrofalnych zmian w środowisku naturalnym.
Aby istniała realistyczna szansa na ograniczenie wzrostu temperatur do poziomu poniżej 2ºC, globalna emisja gazów cieplarnianych musi osiągnąć maksimum przed rokiem 2020, a następnie zostać zredukowana do roku 2050 o co najmniej
50 % w stosunku do poziomu z roku 1990. Ten cel jest osiągalny zarówno technicznie, jak i ekonomicznie, pod warunkiem
że najwięksi emitenci gazów cieplarnianych podejmą działania niezwłocznie. Korzyści takich działań będą zdecydowanie
większe niż ich ograniczone koszty ekonomiczne.
Niniejsza broszura omawia propozycję Unii Europejskiej dotyczącą działań globalnych, jak również kroki podejmowane
przez samą Unię Europejską.
5
6
Wysoki koszt braku działania
Coraz wyraźniej dostrzegalne koszty związane ze
zmianami klimatu prowadzą do jednego prostego
wniosku: nie możemy sobie pozwolić na bierność.
Raport Sterna z 2006 r., omawiający aspekty ekonomiczne zmian klimatycznych, a także inne
badania, potwierdza ogromne koszty wynikające z niepodjęcia żadnych działań. Koszty te
– nie tylko gospodarcze, ale również społeczne
i środowiskowe – ponoszone będą w szczególności przez ubogie warstwy społeczne, zarówno
w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się.
Przyzwolenie na dalsze niekontrolowane zmiany
klimatu będzie również miało poważne implikacje
w zakresie bezpieczeństwa globalnego i regionalnego.
AR4 IPCC1 wykazuje, że zmiany klimatu już obecnie mają znaczący wpływ na ekosystemy, zasoby wodne i obszary nadmorskie na całym świecie. W różny sposób oddziałują one również na ludzi – przyczyniają się m.in. do zwiększonej śmiertelności podczas upałów; powodują też
niedostatki wody oraz zmiany w zasięgu występowania chorób przenoszonych przez kleszcze czy komary.
Raport Sterna przewiduje, że w dłuższej perspektywie zmiany klimatu mogą zmniejszyć globalny produkt krajowy
brutto (PKB) o 5 do 20 % lub więcej każdego roku, jeśli nie zostaną one poddane kontroli poprzez redukcję emisji
gazów cieplarnianych (GHG). Podejmowanie globalnych działań przeciwko zmianom klimatu stanowi w rezultacie
strategię prorozwojową w dłuższej perspektywie czasowej. Im wcześniej podejmiemy działania, tym mniej będą one
kosztowne.
Analiza Komisji Europejskiej wskazuje, że inwestycje potrzebne do utworzenia gospodarki opartej na technologiach
niskoemisyjnych wyniosłyby jedynie około 0,5 % światowego PKB w okresie od 2013 do 2030 r. Według szacunków
organizacji IPCC ograniczenia emisji wymagane do utrzymania globalnego ocieplenia poniżej poziomu 2 °C ograniczyłyby przeciętny roczny wzrost PKB o mniej niż 0,12 punktu procentowego do roku 2050.
Jest to niska „składka ubezpieczeniowa”, biorąc pod uwagę, że pozwoli zapobiec alarmującym następstwom zmian
klimatycznych. Co więcej liczby te nie uwzględniają korzyści z redukcji emisji, takich jak ograniczenie szkód spowodowanych przez zmiany klimatu, większe bezpieczeństwo energetyczne oraz oszczędności systemów opieki
zdrowotnej, wynikające z mniejszego zanieczyszczenia powietrza.
1
IPCC zrzesza wiodących ekspertów z całego świata w celu przeprowadzenia oceny naukowych, technicznych i społeczno-gospodarczych informacji
istotnych dla zrozumienia ryzyka związanego ze zmianami klimatycznymi. Raporty tego gremium reprezentują najbardziej autorytatywny w skali
całego świata naukowy konsensus w zakresie zmian klimatu..
7
Globalne wyzwanie wymaga globalnych działań
Protokół z Kioto stanowi niezbędny pierwszy krok. Wymaga on od krajów rozwiniętych przystąpienia do redukcji
emisji. Ponadto pozwolił on na wdrożenie szeregu zasad międzynarodowych, mechanizmów rynkowych oraz
funduszy służących walce ze zjawiskiem globalnego ocieplenia.
Jednakże zmiany klimatu stanowią problem globalny i jedynie globalne działania mogą pozwolić na kontrolowanie
tego zjawiska. Obecnie potrzebne jest globalne porozumienie obejmujące wszystkich największych emitentów
gazów cieplarnianych w okresie po roku 2012, kiedy przestaną obowiązywać ograniczenia emisji określone
w protokole z Kioto.
Nowe porozumienie będzie musiało zawierać znacznie ambitniejsze cele redukcyjne, aby utrzymać globalne ocieplenie
poniżej poziomu 2 °C w porównaniu do poziomu z czasów przedindustrialnych. Większość technologii potrzebnych
do osiągnięcia znacznych redukcji emisji już funkcjonuje lub jest na dobrej drodze do praktycznego zastosowania.
Globalne porozumienie jest także istotne dla przedsiębiorców, którzy coraz wyraźniej domagają się ustalenia
spójnej, stabilnej i efektywnej strategii działania, która pozwoli im na podejmowanie długoterminowych decyzji
inwestycyjnych. Zmiana w kierunku gospodarki światowej opartej na technologiach niskoemisyjnych stanowi
ogromną szansę dla przedsiębiorstw, szczególnie w zakresie innowacji technologicznych, które mogą stymulować
wzrost gospodarczy i tworzenie nowych miejsc pracy.
Europa jest zdecydowana w pełni wykorzystać tę szansę.
Technologie pozwalające na zredukowanie globalnej
emisji CO2 ze spalania surowców energetycznych
38
Efektywność
energetyczna
36
Przejście na stosowanie
gazu ziemnego
Gt CO2-eq
34
32
Energia ze źródeł
odnawialnych
30
Energia nuklearna
28
Wychwytywanie i
składowanie dwutlenku
węgla
26
8
24
22
2005
Pozostała emisja CO2
2010
2015
2020
2025
2030
Nowatorskie inicjatywy Unii Europejskiej
Unia Europejska przewodzi globalnej kampanii przeciwko zmianom klimatycznym, zarówno poprzez określanie
międzynarodowych działań służących utrzymaniu globalnego ocieplenia poniżej poziomu 2 °C w porównaniu
do poziomu z epoki przedindustrialnej, jak również poprzez własne zobowiązanie do znaczących redukcji emisji
gazów cieplarnianych.
AR4 IPCC wykazuje, że aby umożliwić ograniczenie globalnych emisji do roku 2050 o co najmniej połowę w stosunku do poziomu z roku 1990, kraje rozwinięte, do roku 2020, będą musiały łącznie zmniejszyć emisje o 25-40 % poniżej poziomu z roku 1990, a do roku 2050 o 80-95 %. Jeśli obecne tendencje nie zmienią się, próg 2 °C może zostać
przekroczony już w 2050 r.
Przywódcy państw członkowskich Unii Europejskiej zobowiązali się w marcu 2007 r., że Unia Europejska do 2020 roku
zredukuje emisję o 30 % poniżej poziomu z roku 1990, pod warunkiem że inne kraje rozwinięte zobowiążą się do
wprowadzenia porównywalnych redukcji w ramach globalnego i kompletnego międzynarodowego porozumienia.
Bardziej zaawansowane gospodarczo kraje rozwijające się również powinny zobowiązać się do ograniczenia emisji
w stopniu odpowiadającym ich możliwościom.
Jednocześnie liderzy Unii Europejskiej zobowiązali się do przekształcenia gospodarki europejskiej w gospodarkę o wysokiej efektywności energetycznej, opartą na technologiach niskoemisyjnych. Podkreślili także, jak ważne jest, by Unia uzyskała „przewagę pierwszego kroku”, zobowiązując się w imieniu państw członkowskich do ograniczenia emisji do 2020
roku o co najmniej 20 % w stosunku do poziomu z roku 1990, niezależnie od działań podejmowanych przez inne kraje.
Tak określone cele w zakresie ograniczeń emisji opierają się na trzech celach w dziedzinie gospodarowania energią,
które również mają zostać osiągnięte do roku 2020:
- 20-procentowa redukcja zużycia energii dzięki zwiększeniu efektywności energetycznej;
- zwiększenie udziału energii odnawialnej na rynku energetycznym do 20 % (z około 9 % obecnie); oraz
- w ramach działań na rzecz wykorzystania energii odnawialnej, 10-procentowy udział biopaliw, produkowanych
zgodnie z modelem zrównoważonego rozwoju i innych paliw ze źródeł odnawialnych w transporcie w każdym
państwie członkowskim.
9
Pakiet klimatyczno-energetyczny (grudzień 2008)
Po szeroko zakrojonej analizie ekonomicznej i konsultacjach z państwami członkowskimi w styczniu 2008 roku,
Komisja Europejska przedstawiła obszerny pakiet środków ustawodawczych umożliwiających realizację wspomnianych celów w zakresie klimatu i wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. W następstwie intensywnych negocjacji prowadzonych przez liderów UE i Parlament Europejski uzgodniono przyjęcie wiążących środków w grudniu
2008 r., które weszły w życie w kwietniu 2009 r. Środki te stanowią dopełnienie bieżących prac nad zwiększeniem
efektywności energetycznej.
Przyjęcie pakietu klimatyczno-energetycznego czyni Unię Europejską pierwszym obszarem świata, w którym
nie tylko zobowiązano się do realizacji tak ambitnych celów, ale także wdrożono środki niezbędne do ich osiągnięcia. Pakiet ten reprezentuje wiodącą rolę Unii Europejskiej i wykazuje, że dokonywanie znaczących redukcji
emisji, niezbędnych do powstrzymania zmian klimatycznych, jest w pełni zgodne z podtrzymywaniem wzrostu
gospodarczego.
Inwestycje, jakich ten pakiet wymaga, będą stymulować gospodarkę europejską, powstawanie nowych miejsc
pracy i innowacyjność w perspektywie krótko i średnioterminowej, jednocześnie kładąc podwaliny bardziej
zrównoważonej, niskoemisyjnej gospodarki w dłuższym okresie.
Pakiet pomoże zredukować emisje o 20 % do roku 2020 w stosunku do poziomu z roku 1990. Jednakże jego
celem jest także wdrożenie niezbędnych uzgodnień pozwalających na zwiększanie tych zobowiązań do 30 %
w ramach zadowalającego porozumienia dotyczącego globalnego klimatu. W tym przypadku rządy państw unijnych i przedsiębiorstwa otrzymają pozwolenie na korzystanie z większej ilości kredytów generowanych przez
projekty ograniczające emisję w krajach trzecich.
Silniejszy system handlu emisjami
Najważniejszym elementem pakietu jest wzmocnienie od roku 2013 systemu handlu uprawnieniami do emisji
(European Union Emission Trading System – EU ETS), głównego narzędzia Unii Europejskiej służącego ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych przy zachowaniu niskich kosztów. Zmodyfikowany system EU ETS przyczyni się do
redukcji około dwóch trzecich całkowitych redukcji emisji, jakie UE zamierza osiągnąć do 2020 r.
10
Pula przydziału uprawnień do emisji dla sektorów objętych systemem – energetycznego, energochłonnego przemysłu wytwórczego oraz, od roku 2012, lotnictwa – będzie zmniejszana rocznie od 2013r. w taki sposób, by do roku
2020 liczba uprawnień do emisji była niższa o 21 % w porównaniu do poziomu z roku 2005.
Dzięki ustaleniu puli uprawnień do emisji z dużym wyprzedzeniem, Unia Europejska zapewnia stabilność warunków
inwestycyjnych, która stymulować będzie rozwój i wdrażanie na szeroką skalę technologii redukujących emisję oraz
rozwiązań niskoemisyjnych. Po osiągnięciu porozumienia globalnego, limity Unii Europejskiej zostaną dostosowane
do bardziej wymagających celów redukcji, zgodnie z ustaleniami.
Zakres systemu zostanie również rozszerzony na inne sektory, takie jak sektor chemiczny i huty aluminium. Ponadto
objęte zostaną emisje CO2, podtlenku azotu oraz perfluorowęglowodorów związanych z produkcją aluminium.
Obecny system ustalania 27 krajowych limitów emisji w sektorach ETS zostanie zastąpiony od roku 2013 przez jeden limit ogólnoeuropejski. Zamiast przyznawania uprawnień do emisji nieodpłatnie, przedsiębiorstwa objęte systemem będą musiały stopniowo nabywać większy udział w systemie aukcyjnym. Od 2013 r. około 50 % wszystkich
uprawnień do emisji będzie do nabycia w systemie aukcyjnym, natomiast celem jest, aby do roku 2027 wszystkie
uprawnienia do emisji były nabywane na aukcji. Jednak przy braku zadowalającego globalnego porozumienia
klimatycznego, poszczególne energochłonne sektory, których konkurencyjność zostanie uznana za zagrożoną,
będą nadal uzyskiwały nawet do 100 % zezwoleń na emisje nieodpłatnie, pod warunkiem że będą korzystały one
z najnowocześniejszych technologii.
System sprzedaży aukcyjnej przyniesie rządom nowe znaczące dochody, a państwa członkowskie zgodziły się,
by przynajmniej połowę tych dochodów przeznaczać na działania na rzecz zwalczania zmian klimatycznych w kraju
i za granicą.
Wzmocnienie systemu EU ETS za pomocą tych zmian uczyni ten system bardziej atrakcyjnym dla połączenia
z podobnymi systemami typu „ograniczenie-handel” (cap-and-trade) wprowadzanymi w innych częściach świata. Utworzenie sieci powiązanych systemów tego typu wzmocni międzynarodowy rynek uprawnień do emisji CO2,
umożliwiając mu odgrywanie kluczowej roli w uzyskaniu globalnych redukcji emisji przy najmniejszych kosztach.
(Więcej informacji można znaleźć w broszurze z tej serii, pt. Działania UE przeciw zmianom klimatu: Europejski
System Handlu Emisjami).
11
Walka z emisjami w innych sektorach
Sektory nieobjęte przez zmodyfikowany system ETS – takie jak transport (z wyjątkiem lotnictwa), budownictwo
i gospodarstwa domowe, rolnictwo i zagospodarowanie odpadów – będą nadal odpowiadać za prawie 60 %
całkowitych emisji w Unii Europejskiej. Emisje pochodzące z tych nieobjętych przez system ETS sektorów do 2020 r.
zostaną zredukowane o 10 % w stosunku do poziomu z roku 2005.
Dokona się tego dzięki uzgodnionym krajowym celom emisyjnym na 2020 r., które – aby zapewnić sprawiedliwe
rozdzielenie wysiłków – zostały zróżnicowane na podstawie względnej zamożności państw członkowskich
(mierzonej za pomocą PKB na mieszkańca). Cele wahają się w przedziale od 20 % redukcji emisji dla najbogatszych
państw członkowskich (Dania, Irlandia i Luksemburg) do 20 % wzrostu emisji w krajach najuboższych (Bułgaria).
Takie podejście oznacza, że mniej zamożne państwa członkowskie Unii Europejskiej będą miały swobodę
rozwoju swojej gospodarki, jednak będą musiały utrzymywać poziom emisji poniżej poziomu występującego
przy stosowaniu strategii typu „business-as-usual”. Oznacza to praktyczną realizację międzynarodowej zasady
w ramach Unii Europejskiej, zgodnie z którą kraje na różnym poziomie rozwoju ponoszą „wspólną, ale zróżnicowaną
odpowiedzialność” w walce ze zmianami klimatycznymi.
12
Więcej energii odnawialnej
Aby zagwarantować, że do roku 2020 zostanie osiągnięty cel UE – zgodnie z którym 20 % konsumpcji energii ma
pochodzić z czystych, odnawialnych źródeł – w oparciu o zamożność krajów i potencjał zasobów odnawialnych
ustalono zróżnicowane krajowe cele. Cele te wahają się w przedziale od 10 % udziału energii odnawialnej na
rynku energetycznym dla Malty do 49 % dla Szwecji. Osiągnięcie tych celów nie tylko zredukuje emisje gazów
cieplarnianych, ale również zwiększy bezpieczeństwo energetyczne UE.
Ustawodawstwo dotyczące zasobów odnawialnych określa także cel w wysokości 10 % dla paliw ze źródeł odnawialnych w transporcie w każdym państwie i wyznacza kryteria zrównoważonego wzrostu, które muszą spełniać
biopaliwa, aby zaliczać się do tego celu.
Promowanie wychwytywania i składowania dwutlenku węgla
Pakiet klimatyczno-energetyczny wdraża ramy prawne w zakresie wychwytywania i składowania dwutlenku węgla
(Carbon capture and storage – CCS), ukierunkowane na promowanie rozwoju i bezpiecznego wykorzystania
tej obiecującej rodziny technologii. CCS umożliwia wychwytywanie i składowanie pod ziemią dwutlenku węgla
emitowanego w procesach przemysłowych, dzięki czemu nie przyczynia się on do globalnego ocieplenia.
Komisja Europejska chce, by technologia CCS weszła do użytku komercyjnego mniej więcej do roku 2020. Dzięki
wpływom ze sprzedaży 300 mln uprawnień do emisji CO2 w systemie aukcyjnym ufundowanych zostanie nawet do
12 projektów demonstracyjnych dotyczących wykorzystania technologii CCS i innowacyjnych technologii energii
odnawialnej.
13
Rozwiązanie problemu emisji z transportu
Podczas gdy Unia Europejska z powodzeniem redukuje emisję gazów cieplarnianych pochodzących z przemysłu
wytwórczego, z zagospodarowania odpadów i produkcji energii, emisja gazów przez transport stale wzrasta.
Podjęto działania mające sprostać temu wyzwaniu.
• Od 1 stycznia 2012 r. emisje pochodzące z lotnictwa zostaną objęte europejskim systemem handlu uprawnieniami do emisji, co oznacza, że wszystkie linie lotnicze wykonujące loty do i z lotnisk europejskich będą zobowiązane do uzyskania uprawnień do emisji CO2 na pokrycie emisji generowanych podczas tych lotów. Komisja
Europejska rozważa również kontrolę emisji pochodzących z transportu morskiego.
• Pakiet klimatyczno-energetyczny uzupełniają dwa kolejne akty prawne sporządzone w tym samym czasie.
Wymagają one:
− Redukcji emisji CO2 pochodzącej z nowych samochodów do 120 gramów na kilometr, która zostanie wprowadzona między rokiem 2012 a 2015. Stanowi to ograniczenie rzędu 25 % w stosunku do obecnego poziomu. Dalsze ograniczenie CO2 do 95 gramów na kilometr wprowadzone będzie w 2020 r.
To działanie przyczyni się do redukcji emisji wymaganej w sektorach nieobjętych przez system ETS
o ponad jedną trzecią do 2020 r.;
− Redukcji emisji gazów cieplarnianych z paliw w sektorze transportu o 6 %, z możliwością zwiększenia
do 10 % do roku 2020.
Badania
14
Na okres od 2007 do 2013 roku Unia Europejska znacznie zwiększyła budżet na badania i rozwój w dziedzinie
środowiska, energii i transportu (do kwoty 8,4 mld EUR). Umożliwia to wspieranie wdrażania czystych ekologicznie
technologii, jak również dalsze pogłębienie wiedzy na temat zmian klimatycznych i ich skutków.
Korzyści dla Unii Europejskiej płynące z redukcji gazów cieplarnianych
Oprócz zapobiegania najbardziej szkodliwym skutkom globalnych zmian klimatu, ograniczenie emisji gazów cieplarnianych przyniesie Unii Europejskiej szereg dodatkowych korzyści. Należą do nich: poprawa bezpieczeństwa
energetycznego, redukcja zanieczyszczenia powietrza oraz związanych z tym kosztów ochrony zdrowia i kontroli,
a także zwiększenie zatrudnienia.
Poprawa efektywności energetycznej i bezpieczeństwa energetycznego
Bezpieczeństwo dostaw stanowi narastający problem, jako że Unia Europejska jest w coraz większym stopniu
zależna od importu energii. Według scenariusza „business-as-usual”, zależność Unii od importu energii wzrośnie
z 50 % całkowitego unijnego zużycia energii obecnie do 65 % w roku 2030. Oczekuje się, że zależność od importu
gazu wzrośnie z 57 % do 84 % do roku 2030, a od importu ropy z 82 % do 93 %.
Istnieją zatem bardzo silne ekonomiczne przesłanki na rzecz bardziej efektywnego wykorzystania zasobów, jako
elementu podnoszącego konkurencyjność Unii Europejskiej, nawet bez uwzględnienia korzyści związanych
z ograniczeniem emisji gazów cieplarnianych. Oczekuje się, że dzięki wprowadzeniu w życie pakietu klimatycznoenergetycznego z grudnia 2008 r. koszty importu ropy naftowej i gazu spadną w roku 2020 o około 50 mld EUR
rocznie. Szacunki te oparte są na cenie ropy naftowej na poziomie 61 USD za baryłkę, więc jeśli cena będzie wyższa
od założonej, oszczędności również będą większe.
15
Deklaracja liderów Unii Europejskiej dotycząca działań po roku 2012
16
Na posiedzeniu Rady Europejskiej w marcu 2007 r., szefowie państw oraz rządów członków Unii Europejskiej
określili stanowisko Unii Europejskiej na temat globalnych działań po roku 2012 służących zwalczaniu
zmian klimatycznych. Oto kluczowe fragmenty deklaracji wieńczącej szczyt:
„Rada Europejska podkreśla kluczowe znaczenie osiągnięcia strategicznego celu zakładającego
ograniczenie globalnego wzrostu średnich temperatur do co najwyżej 2 °C powyżej poziomu z epoki
przedindustrialnej.
Rada Europejska podkreśla wiodącą rolę Unii Europejskiej w międzynarodowych działaniach na rzecz
ochrony klimatu. Wyraża też przekonanie, że wspólne międzynarodowe działania będą miały kluczowe znaczenie w stymulowaniu wydajnej, efektywnej i jednolitej odpowiedzi na skalę, jakiej wymagają
wyzwania związane ze zwalczaniem zmian klimatu. W tym celu, w ramach międzynarodowej konferencji klimatycznej ONZ, należy rozpocząć z końcem roku 2007 i zakończyć do roku 2009 negocjacje dotyczące powszechnego porozumienia po roku 2012, które powinno zostać oparte na strukturze protokołu z Kioto, ale którego zakres powinien zostać poszerzony tak, by zapewnić sprawiedliwe
i elastyczne warunki, umożliwiające jak najszersze w nim uczestnictwo.
Rada Europejska podkreśla, że bezwzględna redukcja emisji stanowi podstawę międzynarodowego
rynku uprawnień do emisji dwutlenku węgla. Kraje rozwinięte powinny kontynuować przywództwo
na tym polu poprzez zobowiązanie się do wspólnego zredukowania emisji gazów cieplarnianych
o 30 % do roku 2020 w stosunku do roku 1990.
W tym kontekście Rada Europejska popiera cel Unii Europejskiej zakładający 30-procentową redukcję
emisji gazów cieplarnianych do roku 2020 w stosunku do roku 1990 jako wkład UE do całościowego
globalnego porozumienia na okres po roku 2012, pod warunkiem, że inne kraje rozwinięte zobowiążą
się do podobnej redukcji emisji, a bardziej zaawansowane ekonomicznie kraje rozwijające się
zobowiążą się do działań adekwatnych do ich obowiązków i możliwości. Rada Europejska zachęca te
kraje do przedstawiania propozycji ich udziału w porozumieniu wykraczającym poza rok 2012.
Rada Europejska podkreśla fakt, że celem Unii Europejskiej jest przekształcenie gospodarki europejskiej w gospodarkę wysoce efektywną energetycznie i charakteryzującą się niską emisją gazów
cieplarnianych i stwierdza, że UE podejmuje zobowiązanie do czasu wypracowania całościowego globalnego porozumienia na okres po roku 2012 i niezależnie od stanowiska zajmowanego
w negocjacjach międzynarodowych, do osiągnięcia do roku 2020 co najmniej 20 % redukcji emisji
gazów cieplarnianych w stosunku do roku 1990.
Rada Europejska odnotowuje rosnący udział krajów rozwijających się w emisjach gazów cieplarnianych
oraz konieczność przeciwdziałania wzrostowi tych emisji poprzez zredukowanie zależności
rozwoju gospodarczego tych krajów od emisji gazów, uwzględniając ogólną zasadę wspólnej lecz
zróżnicowanej odpowiedzialności oraz możliwości poszczególnych krajów. Rada Europejska jest
gotowa kontynuować i dalej wzmacniać swoje poparcie dla krajów rozwijających się w zakresie
zmniejszania ich wrażliwości na zmiany klimatu oraz adaptacji do tych zmian”.
Redukcja zanieczyszczenia powietrza i kosztów ochrony zdrowia
Redukcja emisji gazów cieplarnianych zmniejszy także zanieczyszczenie powietrza, które wciąż odpowiada za
370 tys. przedwczesnych zgonów w Europie w skali roku. Korzyść w postaci poprawy jakości powietrza związana
z redukcją emisji CO2 o zaledwie 10 % do roku 2020 przyniosłaby oszczędności kosztów ochrony zdrowia sięgające
rocznie 27 mld EUR. Zmniejszenie zapotrzebowania na środki służące kontroli zanieczyszczenia powietrza przyniesie
dodatkowe oszczędności w wysokości 11 mld EUR rocznie w 2020 r.
Wzrost zatrudnienia
Przemysł technologii ekologicznych jest jednym z najbardziej dynamicznych sektorów gospodarki europejskiej,
w którym odnotowuje się wzrost w wysokości około 5 % rocznie, wynikający z globalnego popytu na ekologiczne
technologie, produkty i usługi. Przemysł ten zatrudnia około 3,4 mln osób w Europie i posiada wyjątkowy potencjał
rozwojowy. Dzięki technologiom związanym z energią odnawialną powstało już 300 tys. miejsc pracy i ocenia się,
że 20-procentowy udział energii odnawialnej zwiększy tę liczbę do prawie 1 miliona miejsc pracy do roku 2020
– a może nawet więcej, jeśli Europa w pełni wykorzysta swój potencjał jako światowy lider w tej dziedzinie.
17
W kierunku nowego globalnego porozumienia w kwestii zmiany klimatu
W grudniu 2009 r. w Kopenhadze 192 Strony Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian
klimatu (UNFCCC) (191 krajów plus Wspólnota Europejska) planują osiągnąć porozumienie dotyczące globalnych
działańiach na rzecz zwalczania zmian klimatycznych obejmujące okres po roku 2012.
Rozmowy przygotowawcze do nowego porozumienia rozpoczęto pod koniec 2007 r. na Bali w Indonezji. Plan
działania z Bali stanowi część uzgodnionej „mapy drogowej” będącej wyznacznikiem programu negocjacji.
Unia Europejska pracowała od 2005 nad swoim stanowiskiem w zakresie dziaań po roku 2012. W styczniu 2009 r.
Komisja Europejska zaproponowała ogólną wizję porozumienia w Komunikacie Kopenhaskim.2 Propozycja ta
została poparta przez europejskich ministrów środowiska w marcu 2009 r., a także przez liderów UE podczas szczytu
Rady Europejskiej później w tym samym miesiącu.
18
2
„W kierunku ogólnego porozumienia kopenhaskiego w sprawie zmian klimatu”
Kraje rozwinięte muszą kontynuować przywództwo...
Kraje rozwinięte odpowiadają za emisję 75 % gazów cieplarnianych znajdujących się obecnie w atmosferze, nie
licząc gazów pochodzących z wylesiania obszarów tropikalnych. Kraje te mają największe zasoby finansowe
i największe możliwości technologiczne umożliwiające ograniczanie emisji.
Dlatego Unia Europejska i inne kraje rozwinięte3 muszą wskazać drogę naprzód i demonstrować, że gospodarka
oparta na technologiach niskoemisyjnych jest osiągalna zarówno technicznie, jak i ekonomicznie. Na mocy porozumienia w sprawie działań po roku 2012 powinny one podjąć wiążące, wymierne zobowiązania, aby zredukować
emisje pochodzące ze wszystkich sektorów gospodarki o ilość zgodną z celem, jakim jest utrzymanie globalnego
ocieplenia poniżej poziomu 2 °C powyżej poziomu z epoki przedindustrialnej.
AR4 IPCC wykazuje, że zrealizowanie tego celu będzie wymagało redukcji emisji przez kraje rozwinięte jako grupę
o 25-40 % do 2020 i o 80-95 % do 2050 r. w stosunku do poziomów z 1990 r.
UE zobowiązała się dostosować redukcję własnych emisji do 2020 r. z 20 % do 30 %, pod warunkiem że inne rozwinięte i rozwijające się kraje podejmą w Kopenhadze zobowiązanie wniesienia własnego sprawiedliwie określonego
wkładu do wspólnych wysiłków.
Ponadto UE wzywa inne kraje o porównywalnym poziomie rozwoju lub stopniu zamożności na mieszkańca
w stosunku do krajów rozwiniętych do rozważenia podjęcia podobnych zobowiązań. Dotyczy to przede wszystkim
krajów członkowskich OECD lub krajów kandydujących, które nie mają celów emisyjnych określonych w protokole
z Kioto.
3
Wszystkie kraje wymienione w załączniku 1 do UNFCCC, oraz wszystkie państwa członkowskie UE, państwa kandydujące i państwa
potencjalnie kandydujące do UE.
19
Sprawiedliwy podział wysiłków
Wspólna redukcja emisji przez kraje rozwinięte musi być sprawiedliwie rozłożona w sposób gwarantujący, że
wszystkie kraje zobowiążą się do porównywalnego wysiłku. Strategia podziału całościowego celu powinna zostać
oparta na odpowiedzialności, jaką poszczególne kraje ponoszą za emisje gazów cieplarnianych oraz możliwości ich
zredukowania. Aby ocenić porównywalność, należy zastosować wyważone połączenie kryteriów, takich jak:
• Zdolność do opłacenia krajowych redukcji emisji i do nabycia kredytów – jednostek redukcji emisji
od krajów rozwijających się: państwa o wysokim poziomie dochodu na mieszkańca powinny mieć
większy wkład w redukcję emisji własnych i w innych krajach.
• Potencjał ograniczenia emisji gazów cieplarnianych: kraje o mniej wydajnych systemach gospodarczych
zwykle mają większy zakres redukcji emisji gazów cieplarnianych przy niższych kosztach, dlatego powinny
mieć większy wkład do całościowych ograniczeń.
• Wczesne podjęcie działań na rzecz redukcji emisji w obrębie kraju: miniony wkład w redukcję emisji
powinien być premiowany podczas dokonywania oceny rozmiaru redukcji na obecnych poziomach.
• Trendy populacyjne i całkowite emisje gazów cieplarnianych: kraje o rosnącej populacji powinny mieć
prawo do mniejszych redukcji w stosunku do tych o stabilnej lub malejącej populacji.
Lotnictwo, transport morski i fluorowane gazy cieplarniane
Międzynarodowe sektory lotnictwa i transportu morskiego są dużymi i gwałtownie rosnącymi źródłami emisji
gazów cieplarnianych, a jednak nie zostały ujęte w protokole z Kioto. Porozumienie dotyczące działań po roku 2012
musi obejmować cele redukcji emisji dla tych sektorów. Ponadto kraje powinny współpracować za pośrednictwem
Międzynarodowej Organizacji Lotnictwa Cywilnego (ICAO – International Civil Aviation Organization) oraz
Międzynarodowej Organizacji Morskiej (IMO – International Maritime Organization), aby do roku 2010 ustalić
globalne środki, które powinny zostać zaakceptowane do roku 2011. Instrumenty rynkowe, w tym system handlu
uprawnieniami do emisji, mogą zagwarantować, że redukcje emisji pochodzących z tych sektorów zostaną
osiągnięte przy zachowaniu niskich kosztów.
Kolejnym potencjalnym problemem jest zwiększone korzystanie w przemyśle z wodorofluorowęglowodorów
(HFC), w zastępstwie niszczących warstwę ozonową wodorochlorofluorowęglowodorów (HCFC), które są
stopniowo wycofywane z użycia na mocy protokołu montrealskiego w sprawie ochrony warstwy ozonowej. Wiele
HFC to silne gazy cieplarniane, dlatego UE chce, aby postanowienia dotyczące międzynarodowej redukcji emisji
tych gazów zostały włączone do porozumienia kopenhaskiego. To zachęci przemysł do przyspieszenia prac nad
projektami badawczo-rozwojowymi w zakresie HFC o niskim wpływie na globalne ocieplenie i rozwiązaniach
alternatywnych bez zawartości HFC.
20
...ale działania krajów rozwijających się są również niezbędne
Pomimo że znaczną część wysiłku na rzecz zwalczania zmian klimatu muszą w najbliższym czasie ponosić kraje
rozwinięte, działania tych krajów nie wystarczą do zredukowania globalnej emisji gazów cieplarnianych.
Przewidywana emisja gazów cieplarnianych
Gt CO2
25
(przemysł i energetyka, zgodnie ze scenariuszem
„business as usual”)
20
Kraje rozwijające się
15
Kraje rozwinięte
10
5
0
1990
2000
2020
Wraz ze wzrostem gospodarczym krajów rozwijających się wzrastają również emisje gazów cieplarnianych w tych
krajach i oczekuje się, że do roku 2020 przewyższą one całkowite emisje krajów rozwiniętych – i rzeczywiście,
można to zaobserwować już dzisiaj, jeśli uwzględni się emisje pochodzące z wylesiania i niszczenia lasów. Dlatego
niezbędnym jest, aby kraje rozwijające się, a w szczególności bardziej zaawansowane gospodarki wschodzące, jak
najszybciej rozpoczęły ograniczanie wzrostu emisji.
Z kolei kraje uprzemysłowione będą musiały znacznie zwiększyć zakres współpracy z krajami rozwijającymi się,
aby zapewnić niezbędne finansowanie i technologię, a także by wspierać rozwijanie potencjału.
Najnowsze dowody naukowe wskazują, że aby cel 2 °C pozostał osiągalny, kraje rozwijające się, jako grupa, będą
musiały ograniczyć wzrost swoich emisji do 15-30 % poniżej poziomu występującego przy stosowaniu strategii
typu „business-as-usual” do roku 2020.
Do tych działań trzeba będzie włączyć redukcję emisji pochodzących z wylesiania i degradacji lasów. Wylesianie
obszarów tropikalnych w krajach rozwijających się generuje 20 % globalnej emisji gazów cieplarnianych – więcej
niż wszystkie formy transportu razem wzięte. UE proponuje, by porozumienie kopenhaskie objęło przystosowanie
celu poprzez zmniejszenie wylesiania obszarów tropikalnych przynajmniej o połowę do roku 2020 w stosunku
do poziomów obecnych, natomiast najpóźniej do roku 2030, powstrzymanie globalnej utraty pokrycia leśnego.
21
Przyniosłoby to także znaczące korzyści dla zachowania bioróżnorodności oraz zrównoważonego rozwoju.
Działania takie podjęte przez kraje rozwijające się są wykonalne bez stwarzania zagrożenia dla wzrostu
gospodarczego i eliminacji ubóstwa. Działania na rzecz zwalczania zmian klimatycznych przyniosą korzyści nie tylko
Europie, lecz w dłuższej perspektywie leżą one również w interesie krajów mniej zamożnych. Jako że mieszkańcy
takich rejonów jako pierwsi odczuwają skutki powodzi, burz, suszy oraz innych efektów zmian klimatycznych,
w interesie krajów rozwijających się leży przyłączenie się do działań globalnych, by osiągnąć cel 2 °C.
Koszty byłyby niewielkie. Oczekuje się, że do roku 2020 PKB Chin i Indii podwoi się, a Brazylii wzrośnie o 50 %.
Komisja Europejska szacuje, że podjęcie działań na rzecz redukcji emisji zmniejszyłoby ten wzrost PKB zaledwie
o 1 punkt procentowy. W rzeczywistości koszt ten będzie prawdopodobnie niższy, a może nawet ujemny, ponieważ
szacunki te nie uwzględniają korzyści wynikających z uniknięcia szkód, jakie spowodowałyby zmiany klimatyczne.
Istnieje wiele strategii dostępnych dla krajów rozwijających się, w których korzyści przeważają nad kosztami. Należą
do nich:
• zwiększenie efektywności energetycznej i – w ten sposób – również bezpieczeństwa energetycznego;
• wdrażanie strategii na rzecz promowania odnawialnych źródeł energii. Strategie te wiążą się często z niskimi
kosztami, w tym także dla społeczeństw nieuprzemysłowionych;
• poprawa jakości powietrza i – dzięki temu – także zdrowia publicznego; oraz
• pozyskiwanie metanu, jako taniego nośnika energii, ze źródeł przemysłowych i rolnych.
22
Strategie rozwoju niskoemisyjnego
UE proponuje, by w ramach porozumienia kopenhaskiego wszystkie kraje rozwijające się, z wyjątkiem krajów
najmniej rozwiniętych, zobowiązały się do przyjęcia strategii rozwoju niskowęglowego. Powinny one wyznaczyć
możliwą do przejścia drogę ku redukcji emisji poprzez odpowiednie dla kraju działania ograniczające, obejmujące wszystkie główne sektory emisyjne, szczególnie sektor energetyczny i transportu, największe energochłonne
gałęzie przemysłu, oraz w niezbędnych przypadkach, leśnictwo i rolnictwo.
W ramach strategii rozwoju niskowęglowego powinno się rozgraniczać pomiędzy działaniami, które można sfinansować ze źródeł krajowych, a tymi, które wymagają finansowania międzynarodowego oraz wsparcia technicznego.
Aby zapewnić wystarczająco wysoki poziom ambicji, UE proponuje zbadać możliwości stworzenia instrumentu
koordynacyjnego na szczeblu międzynarodowym, który, w oparciu o ocenę techniczną, mógłby dopasowywać
działania proponowane przez rozwijające się kraje w zakresie tych strategii, zapewniając przy tym odpowiednie
wsparcie międzynarodowe. Celem byłoby osiągnięcie możliwie jak największych redukcji emisji dzięki udostępnionemu wsparciu. Działania krajów rozwijających się powinny zostać odnotowane w międzynarodowym systemie
rejestracyjnym, który pokazywałby korzyści wynikające z ograniczenia emisji.
Najnowsze osiągnięcia nauki, technologii oraz warunki społeczno-gospodarcze w każdym kraju oznaczają, że strategie i ich wdrożenie będą wymagały systematycznego analizowania. Strategie powinny zostać zaktualizowane
najpóźniej do roku 2012, aby zapewnić, że przyczyniają się do osiągnięcia celu 2 °C.
W perspektywie średniofalowej i długofalowej, wraz z osiąganiem poziomu gospodarczego zbliżonego do krajów uprzemysłowionych, zaawansowane gospodarczo kraje rozwijające się powinny przyjmować wiążące zobowiązania do redukcji emisji. Powinny one być dostosowane do poziomu emisji tych krajów oraz ich technicznych
i finansowych zdolności do ich ograniczenia i zredukowania.
23
Adaptacja do nieuniknionych zmian klimatycznych
Do wyzwania, jakim jest dostosowanie się do zmian klimatu, należy podejść całościowo w porozumieniu
dotyczącym działań po roku 2012. Zmiany klimatu następują już dziś, a utrzymanie globalnego ocieplenia poniżej
2 °C nie wystarczy, by zapobiec negatywnym wpływom.
Dostosowanie się do tej sytuacji to wyzwanie globalne, jednak wiele krajów rozwijających się jest szczególnie
narażonych na zmiany. Fundusz adaptacyjny w ramach protokołu z Kioto może pomóc w sfinansowaniu rozwoju
potencjału i podjęcia działań priorytetowych, ale w ramach porozumienia kopenhaskiego będzie potrzebne dalsze
finansowanie, aby sprostać kosztom adaptacji w krajach rozwijających się. Na podstawie danych sekretariatu
UNFCCC, koszty, jakie będą musiały ponieść kraje rozwijające się, jako grupa, mogą wynosić od 23 do 54 mld EUR
rocznie do 2030 r.
Zgodnie z propozycją UE porozumienie kopenhaskie powinno zapewnić ramy wspólnych działań adaptacyjnych,
mających na celu wzmocnienie międzynarodowego partnerstwa i solidarności, usprawnienie narzędzi służących
do monitorowania i prognozowania oraz promowania efektywnych działań. Należy zbadać wielostronne opcje
ubezpieczeniowe mające pokryć straty wynikające z katastrof, aby uzupełnić istniejące mechanizmy finansowania
w następstwie kataklizmów związanych z klimatem. Komisja Europejska zaangażowała się już w pilotowanie takich
projektów na rzecz rozwijających się krajów Afryki, Karaibów i regionu Pacyfiku (AKP).
Jest to konieczne szczególnie w przypadku krajów najsłabiej rozwiniętych, niewielkich rozwijających się krajów
wyspiarskich oraz krajów afrykańskich narażonych na susze, pustynnienie i powodzie. Unia Europejska zapewnia
tego rodzaju wsparcie poprzez kanały, takie jak Program Pracy z Nairobi nt. konsekwencji, wrażliwości i adaptacji
do zmian klimatu UNFCCC, fundusze klimatyczne ONZ, dwustronna współpraca w zakresie rozwoju oraz światowy
sojusz na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatycznym (GCCA).
Światowy Sojusz na Rzecz Przeciwdziałania Zmianom Klimatu (GCCA)
24
Komisja Europejska zaproponowała utworzenie światowego sojuszu na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatycznym
(Global Climate Change Alliance – GCCA) obejmującego Unię Europejską i kraje rozwijające się najbardziej narażone na
zmiany klimatu, w szczególności kraje najmniej rozwinięte oraz niewielkie rozwijające się kraje wyspiarskie.
Założeniem tej inicjatywy jest zapewnienie znaczących zasobów na rzecz zwalczania zmian klimatu w krajach
docelowych. Zasoby te zostaną przede wszystkim ukierunkowane na rzecz dostosowania i redukcji ryzyka klęsk
żywiołowych, jednakże kraje rozwijające się otrzymają także pomoc mającą na celu powstrzymanie wylesiania oraz
wspierającą uczestnictwo tych krajów w globalnym rynku emisji. Unia Europejska będzie współpracować z tymi krajami
w celu całkowitego zintegrowania strategii przeciwdziałania zmianom klimatycznym ze strategią eliminacji ubóstwa.
Planowane są już działania w Vanuatu, na Malediwach, w Tanzanii i Kambodży. GCCA planuje również zainwestować
w około 10 innych krajach w regionach afrykańskim i azjatyckim, na wyspach Pacyfiku, regionie Oceanu Indyjskiego
oraz Karaibów.
GCCA pełni także rolę platformy dialogu na temat zmian klimatu pomiędzy UE a krajami najsłabiej rozwiniętymi i małymi
rozwijającymi się państwami wyspiarskimi. W roku 2008 owocem dialogu były trzy wspólne deklaracje w sprawie zmian
klimatu pomiędzy UE a, odpowiednio, Afryką, Karaibami i regionem Pacyfiku.
Komisja przeznaczyła 90 mln EUR na zapoczątkowanie GCCA w latach 2008-2010. Szwecja i Czechy również miały swój
wkład i oczekuje się, że inne państwa członkowskie UE także taki wkład wniosą.
Budowanie globalnego rynku emisji CO2
Aby wspierać porozumienie w sprawie działań po roku 2012, należy zrestrukturyzować globalny rynek uprawnień
do emisji CO2. Można to osiągnąć poprzez powiązanie porównywalnych krajowych systemów handlu emisjami, takich jak europejski systemu handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS). Systemy typu „ograniczenie-handel” są opracowywane w coraz większej liczbie krajów rozwiniętych; w przyszłości staną się kluczowym narzędziem umożliwiającym tym krajom spełnienie zobowiązań dotyczących emisji przy zachowaniu niskich kosztów.
Nadanie wartości emisjom CO2 jest najwydajniejszym i najtańszym sposobem na ich redukcję: szacunki pokazują,
że systemy handlu uprawnieniami do emisji mogą obniżyć koszt redukcji emisji nawet o 75 %.
Dochody uzyskane ze sprzedaży aukcyjnej w systemie typu „ograniczenie-handel” mogą również zostać przeznaczone na finansowanie ograniczania emisji i adaptację zarówno w krajach rozwiniętych, jak i rozwijających się.
Państwa członkowskie UE uzgodniły, że połowa dochodów z aukcyjnej sprzedaży uprawnień do emisji w ramach EU
ETS począwszy od roku 2013, powinna zostać przeznaczona na ograniczanie emisji i adaptację w Europie i na świecie.
Wizja UE polega na możliwie jak najszybszym połączeniu porównywalnych systemów typu „ograniczenie-handel”
w krajach rozwiniętych, a najpóźniej do roku 2015, na utworzeniu rynku uprawnień do emisji CO2 obejmującego
wszystkie kraje członkowskie OECD. Następnie plan ten powinien zostać rozszerzony na główne sektory emisyjne
w bardziej zaawansowanych gospodarczo krajach rozwijających się mniej więcej do roku 2020. Prawdopodobieństwo, że amerykański system handlu emisjami będzie funkcjonować w roku 2012 tworzy perspektywę budowania transatlantyckiego rynku uprawnień do emisji CO2, który mógłby stać się siłą napędową dla utworzenia rynku
globalnego.
Rozwój i powiązanie krajowych systemów handlu emisjami powinny być nadal nadzorowane przez rządy i nie
powinny wpisywać się w zakres negocjacji ONZ.
25
Reforma mechanizmów równoważenia emisji (offsetowania)
W okresie przejściowym ku utworzeniu globalnego rynku uprawnień do emisji CO2, mechanizmy równoważenia
emisji (offsetowania) w ramach protokołu z Kioto wciąż odgrywają istotna rolę, jednak wymagają modyfikacji.
Mechanizm wspólnych wdrożeń (JI) umożliwia krajom rozwiniętym inwestowanie w projekty ograniczające emisje w innych krajach uprzemysłowionych oraz korzystanie z kredytów redukcji emisji wygenerowanych w ramach
tych projektów, aby pomóc osiągnąć własne cele emisyjne. Jednak skuteczność i wydajność mechanizmu JI wymaga poprawy. Reforma powinna obejmować gwarancję integralności środowiskowej mechanizmu i udostępnienie
go nowym uczestnikom.
Mechanizm czystego rozwoju (CDM) działa na podobnej zasadzie co JI, z tym że projekty ograniczające emisje
są prowadzone w krajach rozwijających się. CDM pozwolił krajom rozwijającym się uczestniczyć w międzynarodowym rynku uprawnień do emisji CO2 i obecnie generuje znaczące przepływy kapitału i technologii, które pomagają
w promowaniu nisko-emisyjnego rozwoju gospodarczego w państwach goszczących te projekty. Jednak mechanizm CDM również wymaga reform.
Należy wzmocnić integralność środowiskową mechanizmu CDM, szczególnie poprzez dopilnowanie, że tylko te
projekty – które oferują coś więcej niż opcje najniższych kosztów i zapewniają dodatkową redukcję emisji w odniesieniu do „business-as-usual” – są w stanie generować kredyty. Co więcej należy rozszerzyć kryteria uczestnictwa krajów rozwijających się w CDM, szczególnie tych najsłabiej rozwiniętych, a także udoskonalić administrację
mechanizmu.
System EU ETS przyjmuje kredyty generowane w ramach większości projektów JI i CDM jako ekwiwalent europejskich uprawnień do emisji, promując w ten sposób inwestycję w tego typu projekty. Taki stan rzeczy utrzyma się po
roku 2012.
26
Sektorowe kredytowanie i handel w krajach rozwijających się
W krajach rozwijających się będzie niezbędne szersze promowanie wysiłków na rzecz ograniczenia globalnych emisji. Dlatego UE proponuje utworzenie nowych mechanizmów przeznaczonych dla poszczególnych sektorów, które
umożliwią krajom rozwijającym się zwiększenie ich wkładu w globalne wysiłki ograniczania emisji oraz dostępu do
rynków uprawnień do emisji CO2 w wyniku rosnącego zapotrzebowania krajów rozwiniętych na kredyty emisyjne
w okresie po roku 2012.
Pierwszym krokiem dla wysoce konkurencyjnych sektorów w bardziej zaawansowanych krajach rozwijających się
powinno być stopniowe wycofanie mechanizmu CDM i zastąpienie go sektorowym mechanizmem kredytowania
pod patronatem ONZ, który obejmowałby całe sektory krajowe, nie zaś tylko pojedyncze projekty, jak dzieje się to
w przypadku CDM. Kredyty emisji byłyby generowane, kiedy dany sektor gospodarki danego kraju osiągnąłby
redukcje większe od z góry zdefiniowanych standardów. Standardy te mogłyby się różnić zależnie od warunków
panujących w państwach goszczących projekty.
Taki mechanizm kredytowania może wydajnie stymulować rozwój i wdrażanie technologii niskowęglowych w krajach rozwijających się; powinien on zostać przyjęty jako element strategii rozwoju niskoemisyjnego. Szacunki sugerują, że kredytowanie sektorowe mogłoby generować nawet powyżej jednej trzeciej dodatkowych inwestycji
w ograniczanie emisji, jakich będą potrzebowały kraje rozwijające się.
Podczas gdy kredytowanie sektorowe przyczyniłoby się do rozszerzenia i pogłębienia udziału wschodzących systemów gospodarczych w rynku uprawnień do emisji CO2, byłoby także kamieniem milowym w kierunku rozwoju
sektorowego handlu uprawnieniami do emisji w krajach rozwijających się.
Systemy typu „ograniczenie-handel” w zaawansowanych sektorach przemysłowych będą stanowiły najbardziej
oszczędne podejście dla tych rozwijających się krajów, które posiadają potencjał monitorowania emisji i mogą zapewnić przestrzeganie ustaleń na poziomie przedsiębiorstw. Pomysł polega na połączeniu tego typu systemów z systemami działającymi w krajach rozwiniętych, jak choćby EU ETS. Cele w każdym z sektorów stopniowo stawałyby się coraz
bardziej ambitne, zbliżając się poziomem do celów wdrażanych w tych samych sektorach w krajach rozwiniętych.
UE oferuje wsparcie w ramach rozwijania potencjału, aby pomóc krajom rozwijającym się we wdrożeniu systemów
handlu uprawnieniami do emisji.
27
Finanse, technologia i rozwijanie potencjału
na rzecz wspierania światowego porozumienia
Unia Europejska i pozostała część uprzemysłowionego świata ma obowiązek wspierania krajów rozwijających się
w walce przeciwko zmianom klimatu i w procesie dostosowywania się do nich. UE dokonuje tego na wiele sposobów, szczególnie poprzez zamorską pomoc na rzecz rozwoju ze strony państw członkowskich i Komisji Europejskiej, nabywanie kredytów w ramach mechanizmu czystego rozwoju przez przedsiębiorstwa i rządy europejskie,
wkład UE w wielostronne fundusze klimatyczne oraz poprzez tworzenie innowacyjnych mechanizmów finansowania, takich jak Globalny Fundusz Efektywności Energetycznej oraz Energii Odnawialnej (Global Energy Efficiency
and Renewable Energy Fund – GEEREF) (patrz ramka na str. 30).
Kompletne porozumienie po roku 2012 musi opierać się na odpowiednich źródłach finansowania wspierających
jego wdrażanie; zrozumiałe jest, że pomoc finansowa, techniczna oraz w zakresie rozwijania potencjału na rzecz
krajów rozwijających się ze strony rozwiniętego świata będzie musiała przyjąć szerszą formę.
Analiza przeprowadzona przez Komisję Europejską wskazuje, że dodatkowe globalne inwestycje niezbędne do
zredukowania światowych emisji do poziomu zgodnego z celem 2 °C będzie wynosić około 175 mld EUR rocznie
do roku 2020, z czego ponad połowa będzie musiała zostać przeznaczona na kraje rozwijające się.
Liderzy UE zobowiązali się, że Unia Europejska będzie miała sprawiedliwy wkład do niezbędnego dodatkowego
wsparcia. Potencjalne prywatne i państwowe źródła finansowania obejmują: wykorzystanie dotacji i pożyczek
przyznawanych przez kanały międzynarodowe, dwustronne i wielostronne; wprowadzenie innowacyjnych
międzynarodowych publicznych źródeł finansowania; oraz międzynarodowy rynek uprawnień do emisji CO2.
28
Zdaniem UE kraje rozwijające się powinny określić własne potrzeby zewnętrznego finansowania oraz technologiczne w strategiach rozwoju niskoemisyjnego. Po przeprowadzeniu oceny technicznej, potrzeby te byłyby dopasowywane do odpowiednich międzynarodowych źródeł wsparcia za pośrednictwem instrumentu koordynującego na
szczeblu międzynarodowym.
Określone wsparcie finansowe będzie potrzebne dla sektora leśnego, aby zredukować emisje pochodzące z wylesiania i degradacji lasów. Komisja Europejska proponuje opracowanie międzynarodowego mechanizmu finansowania służącego premiowaniu krajów rozwijających się na podstawie ich dokonań w zakresie redukcji tych emisji.
Globalna architektura finansowa po roku 2012 musi być efektywna, przejrzysta, możliwa do rozliczenia i sprawiedliwa. Finansowy wkład poszczególnych krajów powinien być porównywalny i oparty na poziomie emisji i względnej
zamożności. Powinien podlegać negocjacjom w ramach porozumienia kopenhaskiego.
Jako że będzie wiele źródeł finansowania na rzecz ograniczenia emisji i adaptacji, międzynarodowy system koordynacji i współpracy będzie wymagał udoskonalenia. Postanowienia dotyczące zarządzania środkami finansowymi
na rzecz międzynarodowego klimatu powinny zostać przeanalizowane. Komisja Europejska proponuje utworzenie
forum wysokiego szczebla umożliwiającego dyskusje na temat finansowania na rzecz międzynarodowego klimatu,
które zrzeszyłoby kluczowych dysydentów z sektora prywatnego i publicznego, a także międzynarodowe instytucje
finansowe. Forum powinno systematycznie analizować dostępność i wydatkowanie środków finansowych, a także,
w razie potrzeb, zalecać udoskonalenia.
29
Zwiększenie zakresu badań i rozwoju technologii służących dobru klimatu
Globalne badania, rozwój i demonstracje (RD&D) technologii niskoemisyjnych na rzecz zredukowania emisji,
a także technologii wspierających adaptację do zmian klimatu wymagają poważnej stymulacji.
Postanowienia dotyczące tego typu finansowania powinny stanowić integralną część porozumienia kopenhaskiego, mając na celu podwojenie do roku 2012 środków finansowych na globalne badania, rozwój i demonstracje
w stosunku do obecnego poziomu i zwiększenie go czterokrotnie do roku 2020. Oprócz tradycyjnego zamorskiego
finansowania na rzecz rozwoju, kraje uprzemysłowione muszą dodatkowo dokonać znaczącej inwestycji.
W krajach rozwijających się zakres barier – w tym brak instrumentów polityki, informacji i potencjału – utrudnia rozwój, transfer i wdrażanie technologii na rzecz adaptacji i ograniczenia emisji. Zorganizowanie krajowych i regionalnych ośrodków doskonałości technologicznej jest jednym ze sposobów na utworzenie niezbędnego sprzyjającego
środowiska, promowanie rozwoju i transferu technologii, stymulowanie rozwijania potencjału oraz poprawianie
dostępu do informacji.
Współpraca pomiędzy rozwiniętymi i rozwijającymi się krajami w zakresie RD&D jest niezbędna, by osiągnąć wspólne cele technologiczne, a UE jest zaangażowana w pracę z rozwijającymi się krajami mającą na celu zbadanie, jak
wspólne wysiłki badawcze mogą pójść naprzód w ramach porozumienia kopenhaskiego.
Globalny Fundusz Efektywności Energetycznej oraz Energii Odnawialnej (GEEREF)
GEEREF jest innowacyjnym globalnym funduszem kapitału podwyższonego ryzyka powołanym przez Komisję
Europejską, mającym na celu zmobilizowanie prywatnych inwestycji w projekty dotyczące efektywności energetycznej oraz energii odnawialnych w krajach rozwijających się oraz w gospodarkach na etapie transformacji.
Dzięki funduszowi GEEREF możliwe będzie zapewnienie czystej, bezpiecznej i taniej energii dla części spośród
1,6 miliarda ludzi na całym świecie, którzy obecnie nie mają dostępu do energii elektrycznej. Cel ten zostanie
osiągnięty dzięki przyspieszeniu transferu, rozwoju i wdrażania przyjaznych środowisku technologii wytwarzania
energii. Umożliwi to zwalczanie zarówno zmian klimatycznych, jak i zanieczyszczenia powietrza, a także przyczyni
się do bardziej równomiernej dystrybucji projektów CDM w krajach rozwijających się.
Komisja przeznacza na program GEEREF 80 mln EUR na lata 2007-2010. Dodatkowe zobowiązania ze strony
kilku państw członkowskich zwiększają tę sumę do ponad 110 mln EUR. Oczekuje się, że finanse te zmobilizują
w dłuższym okresie dodatkowy kapitał podwyższonego ryzyka powyżej 300 mln EUR.
30
Komisja Europejska
Działania UE przeciw zmianom klimatu
Unia Europejska na czele działań międzynarodowych do roku 2020 i później
Luksemburg : Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich
2009 – 28 str. – 21 x 21 cm
ISBN 978-92-79-13412-8
doi 10.2779/80575
Egzemplarze niniejszej publikacji dostępne są do wyczerpania zapasów :
Komisja Europejska
Dyrekcja Generalna ds.
Środowiska Centrum Informacyjne (BU-9 0/11)
B-1049 Bruksela
http://www.bookshop.europa.eu
Prawa do zdjęć (zawsze od lewej do prawej):
Okładka: Digitalvision; Photodisc.
Str. 4: Stock.xchng; Photodisc.
Str. 5: Digitalvision.
Str. 6: Stock.xchng; Photodisc.
Str. 7: © EC/ECHO/Martinus Jansen.
Str. 9: Stock.xchng.
Str. 10: Stock.xchng; Photodisc.
Str. 11: Digitalvision.
Str. 12: © EC/p-012491-00-04h; Photodisc.
Str. 14: Digitalvision; Photodisc; © EC/ECHO/François Goemans.
Str. 15: © EC/ECHO/Thomas Pfeiffer; EC/p-012491-00-08-h; © EC/2005.
Str. 16: Deutsche Börse.
Str. 18: Digitalvision; EC DG RTD.
Str. 20: © EC/ECHO/Beatriz Suso.
Str. 21: IEA.
KH-78-09-725-PL-C