wulkan_21042010

20 kwietnia 2010
Eksperci Światowej Organizacji Meteorologicznej (WMO) ds. meteorologii lotniczej
odpowiadają na pytania związane z rozprzestrzenianiem się chmury pyłu wulkanicznego
związanego z erupcją Islandzkiego wulkanu Eyjafjallajökull.
Skąd pochodzą informacje odnośnie pyłu wulkanicznego znajdującego się w powietrzu?
Na całym świecie rozmieszczonych jest 9 centrów ostrzegania o pyłach wulkanicznych (VAAC)
ustanowionych przez Międzynarodową Organizację Lotnictwa Cywilnego (ICAO), które
współpracują z WMO oraz z Międzynarodową Unią Geodezji i Geofizyki (IUGG). Centra prowadzą
służby meteorologiczne krajów członkowskich WMO i przekazują informacje meteorologiczne na
potrzeby Międzynarodowego Systemu Obserwacji Wulkanów dla Lotnictwa (IAWV).
Jak wygląda plan dowodzenia na wypadek wystąpienia tego typu sytuacji?
1. Centrum Ostrzegania o Pyłach Wulkanicznych (VAAC) odpowiedzialne za obszar, nad którym
doszło do erupcji wydaje opinie na temat pyłu wulkanicznego na podstawie obserwacji,
zgromadzonych danych meteorologicznych oraz prognoz rozprzestrzeniania się pyłu.
2. W oparciu o te dane wyznaczone Biuro Meteorologiczne wydaje ostrzeżenia meteorologiczne
dla startu i lotu statku powietrznego (SIGMET) obejmujące cały obszar, za które jest
odpowiedzialne lub jego część.
3. Na podstawie tych ostrzeżeń organ odpowiedzialny za bezpieczeństwo przestrzeni powietrznej
każdego kraju może podjąć decyzję o zamknięciu, bądź otwarciu przestrzeni powietrznej
w celu zapewnienia bezpiecznych warunków lotu.
Jak długo będzie utrzymywać się chmura pyłu wulkanicznego?
Najdrobniejsze z pyłów wulkanicznych, które wydostały się w górne warstwy atmosfery, tzn.
powyżej 6 km, będą utrzymywać się tam przez dłuższy czas. Te drobne cząsteczki mogą zostać
lokalnie skutecznie usunięte przez głęboką konwekcję podczas burz, które nie są spodziewane
w najbliższym czasie. Drobinki pyłu zaczynają powoli opadać w niższe warstwy atmosfery.
Zgodnie z pomiarami, większość pyłu znajduje się między ziemią a poziomem 3 km. Według
raportu sporządzanego przez Wielką Brytanię, pył tylko lokalnie znajduje się wyżej, jak to wykazały
wykonane tam loty badawcze.
Jak wygląda obecnie aktywność wulkanu?
Otrzymaliśmy dzisiaj informacje, że ostatnio wystąpiły zmiany aktywności wulkanu. Obecnie
napływ lawy jest wzmożony, lecz smuga pyłu sięga już poniżej 3000 metrów. Ponadto, biały odcień
smugi wskazuje, że składa sie ona w większości z pary wodnej oraz w małym procencie z pyłu.
Islandzkie władze przez cały czas monitorują to niezwykłe wydarzenie oraz regularnie dostarczają
nowe informacje dla VAAC. Niestety, wulkan może w każdej chwili powrócić do stanu sprzed paru
dni i ponownie się uaktywnić.
W jaki sposób pogoda wpływa na chmurę pyłu wulkanicznego?
Zalegający nad tym obszarem wyż charakteryzuje się słabym wiatrem. Powolne rozpływanie się od
centrum wyżu powietrza nie sprzyja zbytnio rozproszeniu się chmury pyłu. Sytuacja ma natomiast
zmienić się pod koniec przyszłego tygodnia z uwagi na prognozowany niż, który ma powstać
w rejonie Islandii. Układ niżowy zmieni kierunek wiatrów, spychając chmurę pyłu w kierunku
Arktyki, a towarzyszące mu opady deszczu wypłuczą pył z niższych warstw atmosfery.
Czym charakteryzuje się modelowanie rozprzestrzeniania się pyłu?
Modele prognostyczne używane przez główne centrum VAAC z siedzibą w Londynie oraz
sąsiednie VAAC w Tuluzie i Montrealu używają wysoko zaawansowanych modeli atmosferycznych
do obliczania rozprzestrzeniania się aerozoli (w tym pyłu wulkanicznego) w wiatrach dominujących.
Modele te przewidują również wpływ cyrkulacji atmosfery oraz ruchów mas powietrza na chmurę
pyłu, dzięki czemu łatwiej jest oszacować, kiedy dana strefa stanie się bezpieczna dla lotnictwa.
Modele integrują dane atmosferyczne, informacje pochodzące z obserwatoriów wulkanicznych,
satelitów oraz radarów meteorologicznych. Do uruchomienia modeli potrzebna jest analiza
informacji ze wszystkich dostępnych źródeł. Modele dostarczają danych o stężeniu pyłu
wulkanicznego, które są porównywane z pomiarami lub oszacowaniami pochodzącymi ze źródła
erupcji wulkanu.
Jaki jest skład oraz wielkość cząsteczek wulkanicznych?
Pył wulkaniczny składa się z małych, wyszczerbionych kawałków skał, minerałów, oraz ze szkła
wulkanicznego wielkości ziarenek piasku o średnicy poniżej 2 mm. Pył wulkaniczny jest twardy
i nie rozpuszcza się w wodzie. Ponadto, jest niezwykle szorstki a nawet żrący. Najmniejsze
cząsteczki, które utrzymują się w atmosferze najdłużej mają zazwyczaj średnicę od 1 do 40
mikronów, czyli 1/1000 mm.
Dlaczego samoloty nie mogą latać w strefie pyłu?
Drobne cząsteczki pyłu zassane do wnętrza silnika odrzutowego topią się w temperaturze ok.
1100°C, po czym zastygając łączą się z różnymi częściami turbin o temperaturze ok. 1400°C.
Proces ten może spowodować erozję oraz zniszczenie skrzydeł samolotu prowadząc do
unieruchomienia silników. Ponadto, drobinki mogą również ograniczyć widoczność oraz zniszczyć
kadłub. Piloci w takiej sytuacji byliby zdani na lądowanie przy pomocy instrumentalnych systemów
nawigacyjnych.
W jaki sposób WMO oraz jej służby meteorologiczne wpływają na poprawę sytuacji?
Państwowe Służby Meteorologiczne koordynowane przez VAAC oraz WMO natychmiast wzmogły
swoje wysiłki w celu zapewnienia możliwie najlepszych informacji, wprowadzając m.in.:
→ Codzienne
konferencje
telefoniczne
przygotowane
dla
wszystkich
zainteresowanych służb meteorologicznych z Europy w celu koordynowania
obserwacji oraz prognoz.
→ Służby meteorologiczne Europy Zachodniej oraz Środkowej w ramach sieci
europejskich służb EUMETNET zbierają dane pochodzące z sieci lidarów
(laserowych przyrządów do detekcji aerozoli i pyłów) dostępne tylko dzięki
projektom badawczym.
→ Członkowie WMO wraz z VAAC uruchamiają wszystkie dostępne samoloty
badawcze zapewniając tym samym obserwacje na terenie dotkniętym erupcją.
Ich zadaniem jest potwierdzenie i kalibracja danych modelowych w tym sieci
lidarowej. Działania te są istotne w celu oszacowania bezwzględnej gęstości pyłu.
→ Narodowa Administracja Oceanu i Atmosfery USA (NOAA) angażuje się również w
dostarczanie dodatkowych danych pomiarowych i danych z modeli, tak
z programów badawczych jak i działalności operacyjnych ze źródeł cywilnych
i wojskowych.
→ Podczas omawianej sytuacji kryzysowej utrzymywana jest stała współpraca między
WMO, ICAO oraz władzami lotniczymi krajów dla określenia właściwego momentu
wznowienia operacji powietrznych przy zachowaniu bezpieczeństwa lotów.