mgr Aleksandra Dyba

mgr Aleksandra Dyba
mgr Gryszel Weronika
Konkurencyjność gospodarek państw Grupy Wyszehradzkiej w świetle
międzynarodowych rankingów
Grupę
Wyszehradzką1
tworzą
cztery
państwa
postkomunistyczne
środkowoeuropejskie: Polska, Czechy, Słowacja i Węgry. W 1991 roku została, przez
ówczesnych przywódców tychże państw2, podpisana Deklaracja Wyszehradzka, której
głównym założeniem było nawiązanie współpracy dotyczącej integracji europejskiej
pomiędzy tymi krajami. Należy nadmienić, że ta regionalna współpraca miała niebagatelny
wpływ na cały proces związany z członkostwem w strukturach Unii Europejskiej (UE) tychże
państw. Grupa Wyszehradzka stała się ważnym forum współpracy kulturalno-społecznej w
Europie Środkowej. Warto wspomnieć, że państwa należące do Grupy nadal starają się
promować wspólnotę kulturową, edukację, naukę, wymianę informacji, ale także wpływać na
budowę bezpieczeństwa europejskiego ze szczególnym uwzględnieniem wzmacniania
stabilności w regionie. Należy zauważyć, że te cztery państwa łączy zarówno przeszłość
historyczna związana z transformacją gospodarczą i ustrojową, jak również osiągnięty sukces,
którym jest pełna integracja z UE.
Europejskiej polityka spójności została stworzona dla zmniejszania różnic pomiędzy
regionami państw Wspólnoty. Jej najważniejsze cele - konkurencyjność regionalna i
zatrudnienie, konwergencja oraz Europejska współpraca terytorialna. Wydatki UE na rzecz
państw Grupy Wyszehradzkiej w latach 2004-2010 wyniosły 45,4 mld euro3. Wspólnota
powinna dążyć do zmniejszania dysproporcji w rozwoju pomiędzy poszczególnymi
regionami, tzn. działanie na rzecz budowania potencjału rozwojowego gospodarek
Początkowo funkcjonowała pod nieformalną nazwą Trójkąta Wyszehradzkiego, aż do momentu podziału
Czechosłowacji na dwa państwa w 1993 roku.
2
Deklaracja została podpisana przez Polskę, Czechosłowację i Węgry.
3
Raport końcowy IBS. Ocena korzyści uzyskiwanych przez państwa UE-15 w wyniku realizacji polityki
spójności w krajach Grupy Wyszehradzkiej. Warszawa, 2011
1
128
regionalnych będą stali na czołie konkurencji. W tym ujęciu konkurencyjność i spójność
zostają umieszczone na tej samej trajektorii i wzajemnie się wzmacniają4.
Wobec powyższego niezwykle interesującym zagadnieniem wydaje się omówienie
aspektu poziomu konkurencyjności gospodarek tej regionalnej grupy państw. Kraje te mimo
doświadczeń związanych z transformacją gospodarczą stały się pełnoprawnymi członkami
UE z rozwiniętymi gospodarkami wolnorynkowymi. Celem niniejszego artykułu jest
przeanalizowanie zarówno poziomu konkurencyjności gospodarek tych państw w 2010 roku,
jak również zmian w stosunku do roku 2004 (akcesja do UE) oraz 2007 (kryzys gospodarczy),
w odwołaniu do międzynarodowych rankingów.
W pierwszej kolejności zostanie omówione zagadnienie konkurencyjności
gospodarki,
ze
szczególnym
zwróceniem
uwagi
na
jej
determinanty.
Następnie
zaprezentowane zostaną trzy międzynarodowe rankingi, które w ocenie autorek najlepiej
obrazują
poziom
rozwoju
konkurencyjności
gospodarczej
w
państwach
Grupy
Wyszehradzkiej. Należy podkreślić, próba dokonania porównania zajmowanej pozycji przez
państwa Grupy w indeksach ogólnych, ale również szczegółowych, pozwoli na ocenę
konkretnych obszarów szczególnie istotnych dla rozwoju i wzrostu konkurencyjności. Nie bez
znaczenia jest także wskazanie na wynikające z analiz tendencje oraz perspektywy na
przyszłość.
W artykule została wykorzystana literatura polsko i anglojęzyczna, ze szczególnym
uwzględnieniem międzynarodowych raportów: Światowego Forum Ekonomicznego - World
Economic Forum (WEF), Międzynarodowego Instytutu Rozwoju i Zarządzania International Institute for Management Development (IMD) oraz badań Banku Światowego.
1.
Konkurencyjność – aspekt teoretyczny
1.1 Pojęcie konkurencyjności
Konkurencyjność jest kategorią wielopłaszczyznową, co utrudnia jednoznaczne jej
zdefiniowanie. W literaturze przedmiotu występuje mnogość definicyjna tego zagadnienia,
wynika to z faktu, że konkurencyjność jest rozpatrywana aż na czterech poziomach, tj. mikromezo-, makro- i megakonkurencyjności5. Jednocześnie warto wspomnieć, że w coraz
większym stopniu decydują o konkurencyjności jakościowe determinanty związane m.in.
4
5
D. Hübner, Spójność i konkurencyjność - czy można je połączyć? Pomorski Przęgład Gospodarczy, 4/2006 (27)
A. Wziątek-Kubiak, Konkurencyjność polskiego przemysłu, wyd. Bellona, Warszawa 2003, s. 15.
129
z:
postępem
technologicznym,
innowacjami,
systemami
zarządzania,
strategiami
marketingowymi i korzyściami skali6.
Jedną z najczęściej spotykanych definicji konkurencyjności gospodarki narodowej
jest ta, zaproponowana przez OECD, w brzmieniu: „Konkurencyjność to stopień w jakim
kraj, w warunkach swobodnego handlu i wolnego rynku, może wytwarzać dobra i usługi
zdające egzamin na rynkach międzynarodowych, przy jednoczesnym zapewnieniu realnego
wzrostu dochodów ludności w długim okresie”7. Próbę zdefiniowania konkurencyjności
gospodarki narodowej podjęło także Światowe Forum Gospodarcze, według którego oznacza
ona zdolność do utrzymania stałych, wysokich stóp wzrostu uzyskiwanych dzięki stabilnej
polityce ekonomicznej, instytucjom oraz innym czynnikom ekonomicznym8.
W badaniach podjętych przez Bank Światowy konkurencyjność identyfikowana jest
z produktywnością. Odnosi się ona do wielkości wytworzonej wartości dodanej na jednostkę
zaangażowanych środków, jaką osiągają przedsiębiorstwa. W tym ujęciu „konkurencyjność
jest stałym procesem innowacji, wzmacniania i ulepszania tych czynników i działań, które
decydują o wielkości wytworzonej wartości dodanej”9.
Natomiast, w analizie The World Competitiveness Yearbook10 konkurencyjność
międzynarodową określa jako zdolność kraju do tworzenia wartości dodanej i w ten sposób
podnoszenia bogactwa narodowego poprzez odpowiednie zarządzanie zasobami i procesami,
atrakcyjnością i agresywnością, uwzględniając wymiar globalny i lokalny oraz integrowanie
tych wszystkich czynników w jednolity, spójny model ekonomiczny i społeczny.
Cechą wymienionych definicji konkurencyjności jest z jednej strony to, iż ich
autorzy skupiają się na ocenie wyników gospodarczych (na podstawie porównań
międzynarodowych), z drugiej analizują źródła osiągniętej pozycji gospodarczej. Wśród tych
źródeł wyróżniają czynniki takie jak: technologie, zasoby ludzkie i zasoby kapitału,
innowacyjność oraz czynniki decydujące o alokacji zasobów i ich tworzeniu (regulacje,
jakość instytucji, czy politykę gospodarczą). Warto zauważyć, że analiza konkurencyjności
gospodarczej w praktyce jest szczególnym podejściem do analizy wzrostu gospodarczego.
Podstawowy model analizy konkurencyjności opiera się na rozpatrywaniu wpływu różnych
M. Majchrzak, Determinanty konkurencyjności gospodarki - ujęcie teoretyczne, Prace Naukowe Uniwersytetu
Ekonomicznego we Wrocławiu, Nr.39/2009, s.205.
7
OECD (1996), Industrial Structure Statistics 1994, Paryż, s.17-19.
8
World Economic Forum (1997), The Global Competitiveness Report 1997, Davos.
9
M. Radło, Międzynarodowa konkurencyjność gospodarki. Uwagi na temat definicji, czynników i miar, Instytut
Gospodarki Światowej - SGH, Warszawa, 2008, s. 3
10
Ibidem.
6
130
czynników na tworzenie dochodu narodowego i jest tożsamy z modelami wzrostu
gospodarczego.
1.2 Determinanty międzynarodowej konkurencyjności
Mnogość definicji konkurencyjności gospodarki narodowej implikuje także
zróżnicowanie wśród jej determinant. Ze względu na brak powszechnie akceptowalnej oraz
jednoznacznej definicji, istnieje także wielość podejść metodologicznych do problemu
pomiaru konkurencyjności. Do instytucji, które najczęściej i najobszerniej publikują rankingi
konkurencyjności zaliczyć należy: Światowe Forum Ekonomiczne, Międzynarodowy Instytut
Rozwoju i Zarządzania w Lozannie oraz Bank Światowy. Metodologie stosowane przez te
instytucje są tak skonstruowane, aby można było ocenić poziom konkurencyjności danej
gospodarki za pomocą jednego wskaźnika, obliczanego na podstawie skomplikowanego
algorytmu
opartego
na
kilkudziesięciu
szczegółowych
czynnikach.
W
rankingu
konkurencyjności WEF uwzględnia się wskaźniki, które są pogrupowane w trzy kategorie
(patrz tabela 1)11.
Tabela 1 Kategorie określające konkurencyjność gospodarki według WEF
KATEGORIA
Warunki podstawowe
(36 zmiennych)
Podniesienie efektywności12
(38 zmiennych)
Innowacyjność i inne czynniki
(16 zmiennych)
SUB-KATEGORIA –
INDEKSY SZCZEGÓŁOWE
ILOŚĆ ZMIENNYCH
Otoczenie instytucjonalne
Infrastruktura
Warunki makroekonomiczne
Zdrowie i szkolnictwo podstawowe
Szkolnictwo wyższe i szkolenia
15
6
6
9
7
Efektywność rynku
24
Technologia
7
Kultura biznesu
8
Innowacje
8
Źródło: M. Majchrzak, Determinanty konkurencyjności gospodarki – ujęcie teoretyczne, Prace Naukowe
Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 39/2009, s.207, Global Competitiveness Report http://insight.iese.edu/casos/study_0089-E.pdf, (dostęp w dn.11.06.2011).
Wskaźnik Światowego Forum Ekonomicznego jest jednym z najważniejszych
i
najpowszechniejszych
indeksów
syntetycznych,
których
celem
jest
pomiar
międzynarodowej konkurencyjności gospodarczej krajów.
M. Ciesielski, Konkurencyjność w gospodarce światowej. Przegląd problemów [w:] Współczesna gospodarka
światowa, pod red. A. B. Kisiel - Łowczyc, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1994, s. 33.
12
Warto wspomnieć, że wraz z kolejnymi raportami WEF zwiększa się liczba indeksów szczegółowych.
Zgodnie z raportem WEF 2010-2011 w ramach filaru: Podniesienie efektywności, wyszczególniono następujące
sub-kategorie: szkolnictwo wyższe i szkolenia, efektywność rynku, efektywność rynku pracy, technologia,
rozwój rynków finansowych, rozmiar rynku.
http://www3.weforum.org/docs/WEF_GlobalCompetitivenessReport_2010-11.pdf, (dostęp w dn.1.08.2011).
11
131
Równie interesujący jest wskaźnik (od 2000 roku) konkurencyjności tworzony przez
IMD
- The World Competitiveness Yearbok. Ten model pomiaru wydaje się bardziej
użyteczny niż model wcześniejszy. Zawiera on bowiem komponenty odpowiadające
poszczególnym elementom analizy konkurencyjności zawartym w przyjętej definicji tego
pojęcia. Konkurencyjność rozumiana jest jako zestaw zmiennych, które wpływają na
produktywność, a przez to i na rozwój gospodarek (patrz tabela 2). Wskaźnik ten zwraca
uwagę na wyodrębnienie jakości instytucji (jakość instytucji prawnych i praktyk, regulacje
i zwyczaje w zakresie konkurencji) oraz szerszą analizę infrastruktury (jakość dróg, kolei,
portów, telekomunikacji i inwestycji infrastrukturalnych).
Tabela 2 Kategorie określające konkurencyjność gospodarki według IMD
KATEGORIA
Rozwój gospodarczy
Sprawność rządu
Sprawność sektora
gospodarczego
Infrastruktura
SUB-KATEGORIA
– INDEKSY SZCZEGÓŁOWE
ILOŚĆ
ZMIENNYCH
Gospodarka krajowa
28
Handel międzynarodowy
20
Inwestycje zagraniczne
17
Zatrudnienie
8
Ceny
4
Finanse publiczne
11
Polityka fiskalna
14
Struktura instytucjonalna
16
Prawo gospodarcze
20
Struktura społeczna
11
Wydajność
9
Rynek pracy
21
Finanse
20
Zarządzanie
11
Podstawy i wartości
7
Podstawowa
22
Technologiczna
20
Naukowa
22
Zdrowie i środowisko naturalne
17
Edukacja
14
Źródło: Competitiveness factors and criteria,
http://www.imd.org/research/publications/wcy/Factors_and_criteria.cfm (dostęp w dn.12.06.2011).
Warto wspomnieć, że Bank Światowy sporządza od 2004 roku coroczne raporty
Doing Business poświęcone analizie warunków prowadzenia działalności gospodarczej
w badanych krajach. Celem prowadzonych badań jest uszeregowanie gospodarek od
najbardziej sprzyjających prowadzeniu biznesu do gospodarek nie kreujących dogodnych
132
warunków jego prowadzenia. Im wyższa pozycja w rankingu, tym prostsze przepisy
regulujące sprawy związane z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz silniejsza
ochrona własności przez prawo. Wskaźnik nie uwzględniają m.in.: korupcji, stabilności
makroekonomicznej, czy stabilności systemu finansów. Pozycja kraju w rankingu opiera się
na średniej z 9 kategorii:
1)
zakładanie firmy – procedury, czas oraz wymagany minimalny wkład początkowy,
2)
uzyskiwanie pozwoleń na budowę – procedury, czas i koszt inspekcji oraz
uzyskiwania pozwolenia,
3)
rejestrowanie własności – procedury, czas oraz koszt rejestrowania nieruchomości,
4)
otrzymywanie kredytu – siła regulacji kredytów oraz ilość informacji bankowych,
5)
ochrona inwestorów – zakres jawności oraz zakres odpowiedzialności zarządu przed
współudziałowcami,
6)
płacenie podatków – liczba płaconych podatków, godziny spędzone rocznie nad
przygotowaniem zeznań podatkowych oraz cześć dochodu brutto, jaką stanowi płacony
podatek,
7)
handel zagraniczny – liczba dokumentów, podpisów i czasu wymaganego aby
przedsiębiorca mógł importować lub eksportować,
8)
zawieranie umów – procedury, czas i koszt zawierania i egzekwowania umów
dłużnych,
9)
likwidacja przedsiębiorstwa – czas i koszt związany z zakończeniem działalności13.
Wobec powyższego należy zauważyć, że pozycja danego kraju w rankingach
międzynarodowych w dużej mierze determinowana jest przez realizację polityki gospodarczej
państwa. Na poziom konkurencyjności ma także niebagatelny wpływ poziom stabilności
wydatków publicznych kraju, polityka rynku pracy, polityka edukacyjna, w tym rozwój
i kształcenie kadr, a także struktura i polityka handlu zagranicznego.
W nawiązaniu do rankingów należy zauważyć, że czynnikami determinującymi
międzynarodową konkurencyjność gospodarki są przede wszystkim: ocena realizacji polityki
gospodarczej
danego
państwa
(poprzez
analizę
wskaźników
makroekonomicznych
gospodarki danego kraju, a także struktury handlu międzynarodowego czy inwestycji
zagranicznych w danym państwie), uwarunkowania o charakterze instytucjonalnym (poprzez
analizę m.in. sprawności rządu), rozwój nowych technologii teleinformatycznych, stan
13
http://www.doingbusiness.org/MethodologySurveys (dostęp w dn.10.05.2010).
133
infrastruktury,
poziom
innowacyjność
gospodarki14,
ale
także
rozwój
kapitału
intelektualnego15, efektywna polityka rynku pracy16.
2. Ocena międzynarodowej konkurencyjności gospodarczej - Analiza wyników badań
w odniesieniu do państw Grupy Wyszehradzkiej - wybrane rankingi
Połączenie miar wynikowych i czynnikowych (metody stosowane przez autorów
wymienionych wyżej raportów) prowadzi do oceny stanu i potencjału konkurencyjności.
Metody te polegają na scharakteryzowaniu kraju za pomocą kilkudziesięciu czynników17 oraz
nadaniu im odpowiednich wag i uszeregowaniu według ważonej sumy tych wskaźników18.
Należy zauważyć, że IMD – The World Competitiveness oraz WEF – The Global
Competitiveness posługują się podobną metodologią. IMD publikuje swoje raporty od 1989
roku, dokonując analizy poziomu konkurencyjności dla 58 państw. Natomiast WEF publikuje
analizy (od 2004 roku) dotyczące poziomu konkurencyjności w 139 państwach. Trzecim
przywoływanym w artykule raportem są badania Banku Światowego – Doing Business, które
są prowadzone od 2000 roku, dla 183 krajów. Wszystkie przywołane raporty opisują poziom
konkurencyjności gospodarek poszczególnych państw.
W ocenie autorek artykułu najbardziej reprezentatywnymi międzynarodowymi
rankingami dotyczącymi rozwoju konkurencyjności gospodarek świata są raporty
przygotowywane przez IMD oraz WEF oraz Banku Światowego – Doing Business, które w
kompleksowy
sposób
traktują
o
łatwości
zakładania
i prowadzenia działalności gospodarczej w danym państwie. Należy zauważyć, że wszelkie
regulacje dotyczące przedsiębiorstw mają niebagatelny wpływ na wzrost gospodarczy, stąd
analizując poziom konkurencyjności warto także odwołać się do rankingu odnoszącego się do
wspomnianego obszaru. W tabeli 3 zostały zaprezentowane wyniki dla wszystkich państw
Grupy Wyszehradzkiej za kolejne lata według zajmowanej przez nie pozycji w rankingach
międzynarodowych. Należy podkreślić, że im wyższa pozycja w rankingu, tym korzystniej
należy interpretować poziom rozwoju konkurencyjności.
Innowacyjność gospodarki przejawia się głównie w możliwości wykorzystania w praktyce gospodarczej
wyników badań naukowych, wynalazków, patentów czy zasobów wiedzy.
15
„Kapitał intelektualny Polski to ogół niematerialnych aktywów ludzi, przedsiębiorstw, społeczności, regionów
i instytucji które, odpowiednio wykorzystane, mogą być źródłem obecnego i przyszłego dobrostanu kraju”. Patrz
szerzej: Polska 2030-wyzwania rozwojowe, red. M. Boni, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, lipiec 2009.
16
Urszula Sztanderska podkreśla, że efektywna polityka rynku pracy przede wszystkim ma na celu ograniczenie
bezrobocia i nieaktywności zawodowej poprzez m.in. zwiększanie poziomu wiedzy o rynku pracy czy
zachęcanie ludzi do mobilności zawodowej, a także podwyższania kwalifikacji.
17
Patrz szerzej: 1.2 – Determinanty międzynarodowej konkurencyjności.
18
M.Lipiec-Zajchowska, Metody i modele oceny konkurencyjności gospodarki, [w:] Międzynarodowa
konkurencyjność Polski i Rosji, prac. zbior. pod red. M. Lipiec-Zajchowska, wyd. Wydziału Zarządzania
Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2000, s. 14.
14
134
Tabela 3 Konkurencyjność gospodarek państw Grupy Wyszehradzkiej – zajmowana pozycja
w międzynarodowych rankingach za kolejne lata
państwo
Czechy
Polska
Słowacja
Węgry
IMD - World Competitiveness
2004
36
48
33
35
2007
32
52
43
35
2010
29
32
49
42
WEF - The Global
Competitiveness Report
2004
2007
2010
40
33
36
60
51
39
43
41
60
39
47
52
Bank Światowy- Doing Business
2004
50
74
34
60
2007
52
75
36
66
2010
82
73
40
52
Źródło: opracowanie własne na podstawie: World Competitiveness Yearbook 2008, 2010 , IMD; The Global
Competitiveness Report 2010-2011, 2007-2008, 2004-2005, WEF, Doing Businness 2007, 2010.
W odwołaniu do tabeli 3 należy zauważyć, że w przypadku wszystkich trzech
rankingów w 2004 rok najgorzej prezentowała się gospodarka Polski, zajmując bardzo
odległe pozycje. Należy jednak podkreślić, że Polska jako jedyny kraj spośród tej Grupy
państw we wszystkich rankingach stopniowo, aczkolwiek systematycznie poprawiał swoją
pozycję lub pozostawał przy niemal niezmienionych wartościach (Doing Business). Mimo
kryzysu gospodarczego Polsce udało się w znaczny sposób poprawić konkurencyjność swojej
gospodarki i o kilkanaście punktów poprawić swoją pozycję (rankingi IMD i WEF). W 2010
roku według rankingu ogólnego IMD Polska zajęła 32 pozycję, a w przypadku rankingu WEF
39 pozycję. W odwołaniu do tych samych dwóch rankingów należy zauważyć, że zarówno
Węgrom jak i Słowacji, mimo początkowo stosunkowo wysokich zajmowanych pozycji, nie
udało się utrzymać poziomu konkurencyjności z okresu akcesji do UE. W przypadku Węgier
niekorzystnie na sytuację gospodarczą wpłynął ostatni światowy kryzys gospodarczy, choć
warto podkreślić, że Węgry były jednym z pierwszych państw, które stosunkowo szybko
zwróciły się o pomoc do międzynarodowych instytucji finansowych, takich jak:
Międzynarodowy Fundusz Walutowy czy Bank Światowy. Węgry otrzymały także wsparcie
ze strony Komisji Europejskiej. Warto wspomnieć, że w okresie poprzedzającym
transformację ustrojową gospodarka tego kraju była oceniana jako jedna z najbardziej
konkurencyjnych w regionie. Mimo bardzo poważnych problemów tego państwa w obliczu
kryzysu gospodarczego należy pozytywnie ocenić decyzje władz, które zdecydowały się na
podjęcie działań mających na celu zminimalizowanie skutków kryzysu. Węgry otrzymały 20
mln euro w ramach specjalnego kredytu stabilizacyjnego. Środki te przeznaczono m.in. na:
pomoc firmom w dostępie do kredytów, zwiększenie liczby publicznych zamówień czy
umocnienie forinta19.
W 2010 roku według rankingów konkurencyjności najbardziej
konkurencyjną gospodarką były Czechy. Badania Banku Światowego – Doing Business,
wykazały, iż państwa Grupy Wyszehradzkiej zajmują odległe pozycje, co jest niestety
19
T. Strzelecki, Problemy i szanse Nowej Europy, „Gazeta Bankowa”, 21/2009, s.26-27.
135
potwierdzeniem na znaczne ograniczenia związane z łatwością prowadzenia działalności
gospodarczej w tych państwach. W stosunku do 2004 roku, tylko Węgry odnotowały poprawę
(2010 rok), co jednocześnie w odwołaniu do wyników z analiz IMD i WEF jest interesującą
informacją, która pozwala mimo wszystko optymistycznie prognozować na przyszłość.
Należy bowiem zauważyć, że to właśnie przedsiębiorcy są jednymi z najważniejszych
podmiotów gospodarczych, stąd tworzenie przyjaznego środowiska dla rozwoju biznesu
wpływa na rozwój i wzrost gospodarczy.
Wykresy poniżej prezentują cztery indeksy szczegółowe w odniesieniu do państw
Grupy Wyszehradzkiej według badań IMG.
Wykres 1 Rozwój gospodarczy w państwach
Grupy Wyszehradzkiej w kolejnych latach
(według zajmowanej pozycji w rankingu IMD).
Wykres 2 Sprawność rządu w państwach Grupy
Wyszehradzkiej w kolejnych latach (według
zajmowanej pozycji w rankingu IMD).
Źródło: opracowanie własne na podstawie: World
Competitiveness Yearbook 2008, IMD, s.58 - 59,
World Competitiveness Yearbook 2010,IMD, s.5051.
Źródło: opracowanie własne na podstawie: World
Competitiveness Yearbook 2008, IMD, s.58 - 59,
World Competitiveness Yearbook 2010,IMD, s.5051.
136
Wykres 3 Sprawność sektora gospodarczego
w państwach Grupy Wyszehradzkiej w kolejnych latach (według zajmowanej pozycji
w rankingu IMD).
Źródło: opracowanie własne na podstawie: World
Competitiveness Yearbook 2008, IMD, s.58 - 59,
World Competitiveness Yearbook 2010,IMD, s.5051.
Wykres 4 Infrastruktura w państwach Grupy
Wyszehradzkiej - w kolejnych latach (według
zajmowanej pozycji w rankingu IMD).
Źródło: opracowanie własne na podstawie: World
Competitiveness Yearbook 2008, IMD, s.58 - 59,
World Competitiveness Yearbook 2010,IMD, s.5051.
137
Wykresy 1-4 prezentują pozycję państw Grupy Wyszehradzkiej według czterech
grup indeksów szczegółowych, które składają się na indeks ogólny konkurencyjności według
badań IMG. Biorąc pod uwagę wyżej zaprezentowane badania należy jednoznacznie
stwierdzić, że porównując lata 2004 i 2010 tylko Polska poprawiła swoją pozycję we
wszystkich badanych obszarach. Czechy odnotowały pozytywne zmiany w rankingach
dotyczących: sprawności sektora gospodarczego, sprawności rządu i infrastruktury20. Pozycje
Węgier i Słowacji uległy pogorszeniu w stosunku do roku 2004 we wszystkich rankingach
szczegółowych. Najkorzystniej prezentują się badania w obszarze infrastruktury, należy
zauważyć, że wszystkie państwa w całym badanym okresie odnotowywały pozycję równą lub
poniżej czterdziestej. W pozostałych obszarach w zależności od roku w większości
przypadków państwa odnotowywały także pozycje poniżej czterdziestej. Warto podkreślić, że
zarówno Słowacja jak i Węgry dążąc do poprawy swojej konkurencyjności winny poprawić
swoją sytuację tak w obszarze infrastruktury, sprawności rządu, sprawności sektora
gospodarczego, a także podjąć działania przyczyniające się do rozwoju gospodarczego.
Pomimo pogorszenia się sytuacji Czech w obszarze rozwoju gospodarczego21, kraj ten
w rankingach szczegółowych (sprawność sektora gospodarczego, sprawność rządu)
w całym badanym okresie zajmował pozycję poniżej (lub równej) czterdziestej, natomiast
w dwóch pozostałych poniżej trzydziestej. Są to jednocześnie najlepsze wyniki osiągane
w rankingach szczegółowych spośród wszystkich państw Grupy Wyszehradzkiej.
Poniżej zostały zaprezentowane wyniki badań szczegółowych dla państw Grupy
Wyszehradzkiej w oparciu o analizy WEF za lata 2007 i 201022. Analizując dane
zaprezentowane na wykresach 5-7 należy jednoznacznie stwierdzić, iż tylko Polska
odnotowała poprawę swojej pozycji (obecna w porównaniu do roku 2007) we wszystkich
indeksach szczegółowych. Warto jednak wspomnieć, iż mimo odnotowanej poprawy Polska
w obszarze innowacyjności i warunków podstawowych23 zajmuje pozycję stosunkowo
odległą (nie jest zakwalifikowywana do 50-ciu najlepszych państw). Czechy odnotowały
pozytywną zmianę tylko w przypadku podniesienia efektywności24. Należy jednak zauważyć,
że mimo pogorszenia sytuacji w dwóch pozostałych indeksach szczegółowych (warunki
podstawowe i innowacyjność) pozycja Czech jest bardzo dobra na tle pozostałych państw
Grupy Wyszehradzkiej, zostały one zakwalifikowane co najmniej do 40 najlepszych państw
Patrz szerzej: 1.2 – Determinanty międzynarodowej konkurencyjności.
Ibidem.
22
Z uwagi na zmianę doboru wskaźników, składających się na poszczególne indeksy szczegółowe, przez WEF
na wykresach nie został uwzględniony rok 2004.
23
Patrz szerzej: 1.2 – Determinanty międzynarodowej konkurencyjności.
24
Ibidem.
20
21
138
(z wyjątkiem indeksu warunków podstawowych, gdzie znalazły się nieznacznie powyżej tej
grupy państw). Natomiast podobnie jak w rankingu IMG, także w badaniach
przeprowadzonych przez WEF Węgry i Słowacja pogorszyły swoją pozycję we wszystkich
badanych indeksach szczegółowych.
Wykres 5 GCI - Warunki podstawowe –
zajmowana
pozycja
państw
Grupy
Wyszehradzkiej w kolejnych latach
Wykres 6 GCI – Podniesienie efektywności –
zajmowana pozycja państw Grupy
Wyszehradzkiej w kolejnych latach
Źródło: opracowanie własne na podstawie: The
Global Competitiveness Report 2010-2011, WEF,
s.16, The Global Competitiveness Report 20072008, WEF, s.10.
Źródło: opracowanie własne na podstawie: The
Global Competitiveness Report 2010-2011, WEF,
s.16, The Global Competitiveness Report 20072008, WEF, s.10.
Wykres 7 GCI – Innowacyjność i inne czynniki – zajmowana pozycja państw Grupy Wyszehradzkiej
w kolejnych latach
Źródło: opracowanie własne na podstawie: The Global Competitivness Report 2010-2011, WEF, s.16, The
Global Competitiveness Report 2007-2008, WEF, s.10.
Wykresy 8-11 prezentują wyniki wybranych czterech indeksów szczegółowych
raportu Doing Business w latach 2007 i 201025, dla państw Grupy Wyszehradzkiej.
Raport Doing Business publikowany jest od 2004 roku, jednak dopiero od 2007 roku archiwizowane są
poszczególne indeksy szczegółowe, stąd na wykresach został pominięty rok 2004.
25
139
Wykres 8
gospodarczej
Warunki
zakładania
działalności
w
państwach
Grupy
Wyszehradzkiej - w kolejnych latach (według
zajmowanej pozycji w raporcie Doing Business)
Wykres 9 Wymiana handlowa w państwach Grupy
Wyszehradzkiej - w kolejnych latach (według
zajmowanej pozycji w raporcie Doing Business)
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Doing
business 2007, 2010.
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Doing
business 2007, 2010.
Wykres 10 Dostępność kredytu w państwach Grupy
Wykres
Wyszehradzkiej - w kolejnych latach (według
zajmowanej pozycji w raporcie Doing Business)
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Doing
business 2007, 2010.
11 Podatki w państwach Grupy
Wyszehradzkiej - w kolejnych latach (według
zajmowanej pozycji w raporcie Doing Business)
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Doing
business 2007, 2010.
140
Najlepszą pozycję z krajów regionu w całym rankingu Doing Business zajmują Słowacja oraz
Węgry – wynik ten zdecydowanie wyróżnia ten raport od poprzednich (przywoływanych w
artykule). Czechy zdecydowanie pogorszyły swoją pozycję w badanych obszarach. Należy
zauważyć, że Polska jednocześnie polepszyła swoje wyniki w wymianie handlowej oraz
dostępności kredytu. Wśród wybranych indeksów szczegółowych najlepiej sytuacja
prezentuje się w przypadku dostępności kredytu, w tym obszarze wszystkie państwa Grupy
Wyszehradzkiej zajmują stosunkowo korzystne pozycje. Niezwykle niepokojący jest jednak
fakt, że w przypadku analizy wskaźnika dotyczącego podatków, wszystkie państwa Grupy
pogorszyły swoją pozycję w stosunku do roku 2007, ponadto znajdują się w grupie krajów
zajmujących pozycję powyżej setnej.
Wnioski
Wraz z pogłębianiem się procesów integracji oraz globalizacji konkurencyjność
nabiera coraz większego znaczenia. W sytuacji nieograniczonych potrzeb oraz ograniczonych
zasobów konkurencja stymuluje postęp społeczno-ekonomiczny, innowacyjność i racjonalne
gospodarowanie.
Przeprowadzona analiza jest w większości punktów potwierdzeniem efektów
polityki spójności. Największe korzyści netto odniosły Węgry i Polska, w przypadku których
otrzymana pomoc stanowiła odpowiednio 1,49% i 1,43% PKB26. W troche mniejszym
stopniu skorzystała Słowacja (1%), a w najmniejszym Czechy (0,64%). Po uwzględnieniu
liczby ludności oraz parytetu siły nabywczej wsparcie w czterech państwach okazuje się w
większym stopniu porównywalne, z zauważalną przewagą Węgier. Te rezultaty mają swoje
przełożenie w rankingach, jak zaznaczyłyśmy wyżej Polska jako jedyny kraj spośród tej
Grupy państw we wszystkich rankingach systematycznie poprawiał swoją pozycję. Jak
również otrzymanie przez Węgry wysokiej kwoty pomocy pozwoliło kraju przeżyć kryzys i
odnotować poprawę w 2010 roku w odwołaniu do wyników z analiz IMD i WEF.
Należy zauważyć, że w przypadku badań przeprowadzonych przez IMD oraz WEF
aktualnie (stan na 2010 rok) najlepszą pozycję wśród państw Grupy Wyszehradzkiej zajmują
Czechy, a dalej Polska. Uwzględniając jednak zmiany jakie zaszły w stosunku do lat
wcześniejszych należy podkreślić, że wspomniane kraje zdecydowanie poprawiły swoją
pozycję. Odwrotną tendencją charakteryzują się dwa pozostałe państwa Grupy tj. Słowacja i
Raport końcowy IBS. Ocena korzyści uzyskiwanych przez państwa UE-15 w wyniku realizacji polityki
spójności w krajach Grupy Wyszehradzkiej. Warszawa, 2011
26
141
Węgry, których poziom konkurencyjności uległ pogorszeniu w świetle przywoływanych
badań. Warto podkreślić, że zupełnie inne tendencje obserwowalne są w trzecim z
przywoływanych raportów – Doing Business. W 2010 roku najlepiej spośród państw Grupy
Wyszehradzkiej prezentowały się: Węgry i Słowacja. Ostatnie z wymienionych państw we
wszystkich trzech rankingach systematycznie od 2004 roku pogarszało swoją pozycję. Wobec
powyższych faktów należy pokusić się o stwierdzenie, że państwa Grupy Wyszehradzkiej
jako stosunkowo „młode” gospodarki wolnorynkowe, winny zwrócić szczególną uwagę na
kształtowanie i sprzyjanie budowaniu środowiska biznesu. Przedsiębiorcy są bardzo ważnym
ogniwem dobrze funkcjonującej gospodarki, od ich zaangażowania w dużym stopniu zależy
budowanie potencjału gospodarczego danego kraju. Mimo coraz korzystniejszych wyników
badań w rankingach ogólnych (IMD, WEF) tak Polski jak i Czech, winny zwrócić szczególną
uwagę na regulacje dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej. Paradoksalnie wobec
niekorzystnych wyników Węgier w rankingach konkurencyjności (IMD, WEF) należy
optymistycznie prognozować na przyszłość, bowiem kraj ten tworzy coraz korzystniejsze
otoczenie dla rozwoju przedsiębiorczości. W nieco odmiennej sytuacji znajdują się Czechy,
które mimo korzystnych wyników w rankingach IMD i WEF, zdecydowanie negatywnie
prezentują się w przywoływanych w artykule analizach Banku Światowego.
Państwa Grupy Wyszehradzkiej pod względem poziomu rozwoju konkurencyjności
gospodarczej, w oparciu o wspomniane rankingi, prezentują się raczej umiarkowanie. Należy
zauważyć, że w badaniach IMG przeprowadzanych na grupie 58 państw, zajmują pozycję
między 29 a 49 (2010 rok). W analizach WEF na 139 państw zajmują pozycję między 36 a 60
(2010 rok), co sytuuje te kraje w pierwszej połowie krajów w rankingu. W ostatnim
z przywoływanych rankingów – Doing Business państwa Grupy Wyszehradzkiej zajmują
pozycję między 40 a 82 (2010 rok) na ogólną liczbę 183. Wobec powyższego Polskę, Czechy,
Węgry i Słowację niestety nie można zaliczyć do grona państw świata czy Europy
posiadających najbardziej konkurencyjne gospodarki. Kraje Grupy Wyszehradzkiej mają
bardzo wiele obszarów (głównie wymienione w postaci analizy indeksów szczegółowych),
w których winny zostać wdrożone zmiany i reformy, które następnie przełożą się na poprawę
konkurencyjności całej gospodarki. Państwa te szczególną uwagę winny zwrócić na poprawę
infrastruktury, innowacyjność, poprawę efektywności państwa oraz reformy podatkowe.
Jednocześnie biorąc pod uwagę doświadczenia państw Grupy (transformacja gospodarcza)
należy zdecydowanie pozytywnie ocenić fakt, ich uczestnictwa w rankingach pomiaru
międzynarodowej konkurencyjności gospodarczej oraz zauważalnych korzystnych zmian ich
pozycji.
142
Bibliografia:
 Ciesielski M., Konkurencyjność w gospodarce światowej. Przegląd problemów [w:]
Współczesna gospodarka światowa, pod red. A. B. Kisiel - Łowczyc, Wydawnictwo
Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1994.
 Hübner, Spójność i konkurencyjność - czy można je połączyć? Pomorski Przęgład
Gospodarczy, 4/2006 (27)
 Lipiec-Zajchowska M., Metody i modele oceny konkurencyjności gospodarki, [w:]
Międzynarodowa konkurencyjność Polski i Rosji, prac. zbior. pod red. M. LipiecZajchowska, wyd. Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
2000.
 Majchrzak M., Determinanty konkurencyjności gospodarki - ujęcie teoretyczne, Prace
Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Nr.39/2009.
 Radło M., Międzynarodowa konkurencyjność gospodarki. Uwagi na temat definicji,
czynników i miar, Instytut Gospodarki Światowej - SGH, Warszawa, 2008.
 Strzelecki T., Problemy i szanse Nowej Europy, „Gazeta Bankowa”, 21/2009.
 Wziątek-Kubiak A., Konkurencyjność polskiego przemysłu, wyd. Bellona, Warszawa
2003.
 Raport końcowy IBS. Ocena korzyści uzyskiwanych przez państwa UE-15 w wyniku
realizacji polityki spójności w krajach Grupy Wyszehradzkiej. Warszawa, 2011
 OECD (1996), Industrial Structure Statistics 1994, Paryż.
 The World Bank, Doing business 2007, 2010.
 World Economic Forum (1997), The Global Competitiveness Report 1997, Davos.
 Netografia została zawarta w artykule.
143