zał. do publicznej obrony Izabela Dereń

lek. Izabela Dereń-Wagemann
Katedra i Klinika Hematologii, Nowotworów Krwi i Transplantacji Szpiku UMW
„Prognostyczne znaczenie autofagii i apoptozy ostrych białaczek szpikowych
w leczeniu indukującym remisję choroby .”
Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych
Promotor:
prof. dr hab. Kazimierz Kuliczkowski
Kierownik
Katedry i Kliniki Hematologii, Nowotworów Krwi i Transplantacji Szpiku UMW
Recenzenci:
dr hab. Małgorzata Krawczyk-Kuliś
Katedra i Klinika Hematologii i Transplantacji Szpiku Śl. UM w Katowicach
prof. dr hab. Antoni Hrycek
Kierownik
Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych, Autoimmunologicznych
i Metabolicznych Śl. UM w Katowicach
Wrocław, 10 kwietnia 2015
Izabela Dereń -Wagemann
Data i miejsce urodzenia: 02.12.1976 r., Wrocław
Wykształcenie i przebieg pracy zawodowej:
1992-1996 :
VII Liceum Ogólnokształcące im. K.K. Baczyńskiego we
Wrocławiu
1997-2002:
Studia medyczne na Wydziale Lekarskim Akademii
Medycznej we Wrocławiu. Uzyskanie prawa wykonywania
zawodu lekarza.
2002- 2003
Praca na stanowisku lekarza asystenta- stażysty w Samodzielnym
Publicznym Szpitalu Klinicznym nr 5 we Wrocławiu
2003-2008
Praca na stanowisku lekarza młodszego asystenta w Poradni
Medycyny Paliatywnej i Hospicjum Domowym w
Dolnośląskim Centrum Onkologii we Wrocławiu
Od 2008 roku
Praca na stanowisku lekarza starszego asystenta w Klinice
Hematologii, Nowotworów Krwi Transplantacji Szpiku w
Samodzielnym Publicznym Szpitalu Klinicznym nr 1 we Wrocławiu
Dorobek naukowy:
Opublikowane prace:
1) Kuliszkiewicz-Janus M., Dereń I., Małecki R., Jeleń M. „Zmiany skórne w przebiegu chorób
hematologicznych”. Polska Medycyna Rodzinna, 6, 4: 1477 – 1482.
2) Kuliszkiewicz-Janus M., Bednarek-Tupikowska G., Różycka B., Dereń I. „Współistnienie choroby
Addisona-Biermera z zaburzeniami czynności gruczołów dokrewnych”. Pol.Arch.Med.Wewn. 2004
T.112 nr 5 (11); s.1311-1319.
3) Kuliszkiewicz-Janus M., Dereń-Wagemann I., Kasza R., Kuliczkowski K. Niedobór czynnika VII opis przypadku. Pol.Arch.Med.Wewn.2006 T.116 nr 3 (9); s.873-875.
4) Schiller J., Kuliszkiewicz-Janus M., Dereń I., Jaźwiec B., S. Baczyński, Marć M..
Aplication of 31P MRS for evaluation of phospholipids concentration in erythrocytes from patients
with hematological malignant disease. Vth Symposium on Nuclear Magnetic Resonance
in Chemistry, Physics and Biological Sciences. Warsaw, Poland, 23-25 September 2009.
Programme and book of abstracts.
5) Kuliszkiewicz-Janus M., Dereń-Wagemann I., Prajs I, Bykowska K.: Osoczowe zaburzenia
krzepnięcia w rodzinie z zespołem Ehlersa-Danlosa. Acta Haematol.Pol.2009 T.40 nr 2 supl.;
s.277 poz.247. XXIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Hematologów i Transfuzjologów.
Wrocław, 18-20 czerwca 2009 r. Referaty, streszczenia.
6) Dereń-Wagemann I., Kuliszkiewicz-Janus M., Kuliczkowski K.: Smouldering systemic
mastocytosis (SSM) - tląca się mastocytoza układowa u 26-letniej pacjentki - opis przypadku.
Acta Haematol.Pol. 2009 T.40 nr 2 supl.; s.201 poz.172.
Uwagi: XXIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Hematologów i Transfuzjologów. Wrocław,
18-20 czerwca 2009 r. Referaty, streszczenia.
7) Dereń-Wagemann I., Kuliszkiewicz-Janus M, Kuliczkowski K.: Mastocytoza rozpoznawanie i leczenie. Post.Hig.Med.Dośw. 2009 Vol.63; s.564-576.
8) Schiller J., Kuliszkiewicz-Janus M., Dereń-Wagemann I, Baczyński S. The changes
of phospholipids in lipid rafts at patients with myelodysplastic syndrome (MDS). XLII
Ogólnopolskie Seminarium na temat Magnetycznego Rezonansu Jądrowego i jego
zastosowań. Kraków, 1-2 grudnia 2009 r.
9) Dereń-Wagemann I., Kuliszkiewicz-Janus M,Schiller J. Ehlers-Danlos syndrome.
Adv.Clin.Exp.Med.2010Vol.19no.4;s.537-542.
10) Schiller J., Kuliszkiewicz-Janus M.,
Dereń-Wagemann I,
Lach A., Baczyński
S. Lipid rafts in myelodysplastic syndrome (MDS).The 1st World Congress on Controversies
in Hematology. Rome (Italy), September 2-5, 2010. Program & abstracts.
10) Schiller J., Kuliszkiewicz-Janus M., Dereń-Wagemann I.: Naciek struktur kostnych
i podstawy czaszki w przebiegu rozrostu małych limfocytów B. X Międzynarodowa
Konferencja Naukowo-Szkoleniowa "Przewlekłe choroby mielo- i limfoproliferacyjne";
I Krajowy Zjazd Polskiego Towarzystwa Cytometrii; III Konferencja Immunologia
i Immunoterapia. Kazimierz Dolny, 12-15 maja 2010. Streszczenia.
11) Urbaniak D., Dybko J., Wróbel T., Kiełbiński M., Gajdzis P, Stefanko E., Biedroń
M., Dereń I., Kuliczkowski K. Plerixafor w mobilizacji komórek CD34+ u chorych na
nowotwory układu chłonnego - doświadczenia własne. Acta Haematol.Pol.: 2011 Vol.42
supl.;s.194poz.P-155.
XXIV
Zjazd
Polskiego
Towarzystwa
Hematologów
i Transfuzjologów.Lublin,16-18wrzesień2011r.Streszczenia.
12) Stefanko E,Wróbel T., Dybko J., Urbaniak-Kujda D., Dereń-Wagemann I., Gajdzis
P., Biedroń M., Dzietczenia J.,Usnarska-Zubkiewicz L., Kuliczkowski K.: Wpływ
pegfilgrastimu na odnowę hematologiczną i ryzyko powikłań infekcyjnych u pacjentów
z
nowotworami
macierzystych.Acta
XXIV
Zjazd
limfoproliferacyjnymi
Haematol.Pol.
Polskiego
po
2011
Towarzystwa
autologicznej
Vol.42
Hematologów
transplantacji
supl.;
i
s.195
komórek
poz.P-156.
Transfuzjologów.
Lublin,
16-18wrzesień2011r.Streszczenia.
13) Dereń-Wagemann I., Kiełbiński M., Kuliczkowski K.Inwazyjna grzybica płucna
o mieszanej etiologii u pacjenta z ostrą białaczką mieloblastyczną. Mikol.Lek. 2011 T.18 nr
3;s.159-161.
14) Kiełbiński M., Jackiewicz D., Dereń-Wagemann I.:Przebieg kliniczny i efekty leczenia
kaspofunginą infekcji grzybiczych u chorych z ostrymi białaczkami w okresie neutropenii po
chemioterapii. Zakażenia.2011 T.11 nr 5; s.68-71.
15) .EXcel Preceptorship Programme Forum on Chronic Myeloid Leukaemia- Bologna,
Italy,9-10.07.2012 ( prezentacjA przypadku).
16) Wróbel T., Dzietczenia J., Stefanko E., Dereń-Wagemann I., Biedroń M., Poręba
R., Kuliczkowski K. Association of aoxp3 expression with haematological recovery after high
dose chemotherapy with autologous stem cell transplantation.Bone Marrow Transplant. 2013
Vol.48suppl.2;s.S147-S148poz.P586;tab.
39th Annual Meeting of the European Group for Blood and Marrow Transplantation; 39th
Meeting of the Physicians; 29th Meeting of the EBMT Nurses Group; 12th Meeting of the
EBMT Data Management Group; 5th EBMT Quality Management Meeting; 2nd Meeting
of the Cell Processing Group; 7th EBMT Patient & Family Day. London (UK), 7-10 April
2013.
17) Stefanko E., Wróbel T, Dybko J.,Dereń-Wagemann I., Dobrzyńska O., Kuliczkowski
K.Effect of pegfilgrastim on haematopoietic reconstitution and supportive care after
autologous peripheral blood stem cell transplantation in patients with lymphoproliferative
malignancies. Bone Marrow Transplant. 2013 Vol.48 suppl.2; s.S428 poz.P1174.
39th Annual Meeting of the European Group for Blood and Marrow Transplantation; 39th
Meeting of the Physicians; 29th Meeting of the EBMT Nurses Group; 12th Meeting of the
EBMT Data Management Group; 5th EBMT Quality Management Meeting; 2nd Meeting
of the Cell Processing Group; 7th EBMT Patient & Family Day. London (UK), 7-10 April
2013.
18) Dereń-Wagemann I, Kłak-Skubis A., Mędraś E., Dybko J., Pietrzykowski Z., Stefanko
E., Wróbel T.,
Kuliczkowski K. Analiza porównawcza odpowiedzi na leczenie
i bezpieczeństwa stosowania imatynibu u pacjentów z rozpoznaniem przewlekłej białaczki
szpikowej w dwóch grupach wiekowych - powyżej i poniżej 65 roku życia.Konferencja
Szkoleniowa Polskiego Towarzystwa Hematologów i Transfuzjologów "Hematologia wieku
podeszłego".Wrocław,19-20.04.2013r.Streszczenia.
Wprowadzenie:
Ostre białaczki szpikowe (mieloblastyczne) (obsz, AML-ang. acute myeloid leukemia)
to choroby, w których dochodzi do klonalnej proliferacji i kumulacji niedojrzałych
morfologicznie i czynnościowo komórek blastycznych, wywodzących się z prekursorowej
komórki hematopoetycznej, która uległa nowotworowej transformacji. Podstawą leczenia
ostrych białaczek szpikowych jest chemioterapia. Standardowe leczenie dzieli się na leczenie
indukujące
remisję
oraz
leczenie
poremisyjne.
Główną
zasadą
działania
leków
cytostatycznych jest indukcja szlaków apoptotycznych w komórkach białaczkowych. Leki te
uszkadzają DNA wskutek czego dochodzi do pobudzenia apoptozy. Istnieje wiele przyczyn
oporności komórek nowotworowych na chemioterapię. Poznanie tych przyczyn może
przyczynić się w przyszłości do stworzenia nowych, bardziej skutecznych strategii leczenia.
Wyniki przeprowadzonych badań dowodzą, że chemioterapeutyki mogą indukować inne niż
apoptoza typy śmierci komórek nowotworowych. Do procesów tych można zaliczyć między
innymi autofagię, katastrofę mitotyczną, nekrozę jak również starzenie. Na szczególną uwagę
zasługuje proces autofagii, która w przeciwieństwie do procesu apoptozy i martwicy, nie jest
wyłącznie synonimem śmierci komórki.
Cel pracy:
Głównym celem pracy było zbadanie prognostycznego znaczenia autofagii oraz apoptozy
komórek blastycznych u chorych na ostrą białaczkę szpikową przed i po leczeniu
indukującym remisję choroby.
Materiał i metody:
Do badania zostało włączonych 38 chorych na ostrą białaczkę szpikową (obsz), 20 mężczyzn
i 18 kobiet, (29 chorych ze świeżym rozpoznaniem, 2 osoby ze wznową i 7 w przebiegu MDS
lub MPS) hospitalizowanych w Klinice Hematologii, Nowotworów Krwi i Transplantacji
Szpiku Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu w latach 2011-2014.
W badaniu wykorzystano metody: (1) cytofluorymetria przepływowa, przy pomocy której
dokonano oceny odsetka komórek apoptotycznych, (2) RQ-PCR, przy pomocy której
dokonano oceny ekspresji białek ATG5 oraz MAP1LC3 oraz (3) Western blot, przy pomocy
której dokonano oceny ekspresji białek LC3-IB i LC3-IIB. Uzyskane wyniki opracowano
w oparciu o komputerowy pakiet programów statystycznych EPIINFO Ver. 7.1.1.14 (02-072013).
Wyniki:
Przeprowadzone przez mnie badania odsetka komórek apoptotycznych przed leczeniem
indukującym remisję nie wykazywały istotnych statystycznie różnic zależnych od uzyskania
remisji po leczeniu, zarówno w przypadku apoptozy wczesnej, późnej jak i apoptozy
całkowitej. Zwracał jednak uwagę fakt, że w grupie chorych, którzy uzyskali remisję liczba
(%) pacjentów z odsetkiem komórek apoptotycznych powyżej mediany (5,79) wynosiła 12
(60%), a w grupie bez remisji była mniejsza (7 chorych, 38,8 %).
Badania po leczeniu indukującym remisję wykazały, że w grupie chorych, która uzyskała
odpowiedź, odsetek komórek apoptotycznych w fazie apoptozy wczesnej wykazywał trend
wzrostowy (p=.0613), a odsetek komórek w fazie apoptozy późnej i całkowitej (wczesnej
i późnej) był istotnie większy (odpowiednio p=.0130 i p=.0078) w porównaniu do grupy bez
remisji.
W grupie chorych, u których uzyskano remisję wykazano istotne zwiększenie odsetka
komórek apoptotycznych w fazie apoptozy wczesnej, późnej i całkowitej (odpowiednio
p=.0438 p=.00102 i p=.00059). Takiej prawidłowości nie udało się potwierdzić w populacji
pacjentów bez remisji, zarówno dla apoptozy wcześnej, późnej jak i całkowitej (p=.396,
p=.231, p=.286). Dla potwierdzenia tych obserwacji przeanalizowano również różnice
pomiędzy wielkością zmian w poszczególnych stadiach apoptozy i wykazano, że w I grupie
chorych, z remisją, w porównaniu do chorych bez remisji, wielkość zmiany w zakresie
apoptozy późnej i całkowitej była istotnie większa (odpowiednio p=.0165, p=.0050).
W wykonanych przeze mnie badaniach ekspresja białka ATG5 oraz MAP1LC3 zarówno
przed jak i po leczeniu pomiędzy dwiema grupami: z remisją i bez remisji nie wykazywała
różnic. Z wracał uwagę natomiast trend wzrostowy ekspresji białka MAP1 LC3 po leczeniu
indukującym u chorych z remisją choroby (p=.0930).
W pracy nie wykazano także różnic
w ekspresji białek
LC3-I i LC3-II przed i po
zastosowaniu chemioterapii zarówno w grupie chorych z remisją jak i bez remisji.
Obserwowane w mojej pracy zwiększenie ekspresji białka MAP1 LC3 po leczeniu
indukującym u chorych z remisją choroby nie było związane ze zmianą stężenia białka LC3IB i LC3-IIB oznaczanego w procedurze Western blot.
Wnioski:
1. Apoptoza spontaniczna mierzona odsetkiem komórek apoptotycznych przed rozpoczęciem
leczenia indukującego nie miała wpływu na wynik tego leczenia u pacjentów z rozpoznaniem
ostrej białaczki szpikowej.
2. U pacjentów, którzy uzyskali remisję całkowitą, występował wyższy odsetek komórek
apoptotycznych po leczeniu indukującym, w związku z tym może on być wskaźnikiem
prognostycznym w ostrej białaczce szpikowej.
3. Badana w pracy ekspresja białek takich jak ATG5 i MAP1LC3, które to mówią
o aktywności procesu autofagii, nie zmieniała się po leczeniu indukującym remisję
w stosunku do ekspresji przed leczeniem poza tendencją wzrostową (ale nieistotną
statystycznie) ekspresji białka MAP1LC3.
4. Dłuższy czas przeżycia miał związek z odsetkiem komórek w fazie apoptozy późnej
i całkowitej oraz tendencją wzrostową ekspresji białka MAP1LC3.