Koszty wdrożenia i koszty utrzymania systemów zarządzania

zarządzanie / case study
Koszty wdrożenia i koszty utrzymania systemów
zarządzania jakością i ich wpływ na koszty produkcji
w przedsiębiorstwie przemysłu spożywczego
Koszty wdrażania systemów zarządzania jakością
dr Grażyna Morkis /
adiunkt IERiGŻ-PIB
dr inż. Urszula
Balon /
adiunkt
Uniwersytetu
Ekonomicznego
w Krakowie
Badane przedsiębiorstwo wdrożyło system HACCP oparty o zasady
Dobrej Praktyki Higienicznej (GHP) i Dobrej Praktyki Produkcyjnej (GMP).
System HACCP był wdrażany łącznie z systemem zarządzania jakością
ISO 9001:2001. Na wdrożony i stosowany system zarządzania jakością
ISO 9001 przedsiębiorstwo uzyskało certyfikat. W dalszej kolejności przedsiębiorstwo planuje wdrożyć standard BRC.
Przedsiębiorstwo wdrażając łącznie obligatoryjny system HACCP i nieobligatoryjny systemy zarządzania ISO 9001 poniosło nakłady finansowe przede
Rysunek 1
Studium przypadku dotyczy
średniej wielkości przedsiębiorstwa przemysłu spożywczego, którego udział w rynku
krajowym jest znaczący wśród
dostawców tych produktów.
Badania przeprowadzono w
Instytucie Ekonomiki Rolnictwa
i Gospodarki ŻywnościowejPIB w Warszawie, w ramach
Planu Wieloletniego.
Struktura kosztów wdrożenia systemów zarządzania jakością
Źródło: opracowanie własne
nr 5  maj 2010  AgroTrendy
61
zarządzanie
Rysunek 2
Koszty stosowania systemów zarządzania jakością (w %)
wszystkim na konieczne inwestycje (63 proc. całkowitych kosztów wdrożenia) i remonty (18 proc.
całkowitych kosztów). Dodatkowo przedsiębiorstwo poniosło wydatki na konsultacje zewnętrzne (10 proc. całkowitych kosztów wdrożenia),
a pozostałe 9 proc. ogółu kosztów wdrożenia
systemów zarządzania jakością przedsiębiorstwo
poniosło na przeprowadzenie auditów wewnętrznych, auditu certyfikującego i koszty związane z
uzyskaniem certyfikatu.
Źródło: Opracowanie własne
Koszty stosowania systemów
zarządzania jakością
Rysunek 3
Źródło: Opracowanie własne
Udział poszczególnych kosztów zarządzania jakością w kosztach produkcji
(w %)
Rysunek 4
Źródło: Opracowanie własne
Całkowite koszty związane z zapewnieniem jakości oraz koszty produkcji
przed i po wdrożeniu systemów zarządzania jakością (w %)
62 AgroTrendy  maj 2010  nr 5
Przedsiębiorstwo ponosi koszty nie tylko związane w wdrożeniem systemu, ale także z jego
utrzymaniem i stosowaniem. Koszty te zostały
podzielne na trzy grupy:
yy koszty działań zapobiegawczych,
yy koszty kontroli,
yy koszty niezgodności.
Koszty działań zapobiegawczych miały
największy udział w całkowitych kosztach utrzymania wdrożonych systemów zarządzania jakością. Udział tej grupy kosztów miał tendencję
wzrostową, bowiem w pierwszym roku stosowania systemów HACCP i ISO 9001 koszty działań
zapobiegawczych wynosiły 46 proc., a w trzecim
roku wzrosły do 49 proc. całkowitych kosztów
utrzymania systemów. Ponoszenie wysokich
kosztów działań zapobiegawczych w przedsiębiorstwie przyczyniło się do obniżania kosztów niezgodności. Największy udział w kosztach działań
zapobiegawczych, na poziomie 34-39 proc. (w
zależności od roku stosowania systemów, koszty
te kwotowo rosły, jednak ich udział w całkowitych
kosztach działań zapobiegawczych malał) miały
koszty przeznaczone na wynagrodzenia pełnomocnika jakości, zespołu bezpieczeństwa żywności i zespołu ds. HACCP, auditorów wewnętrznych.
Około 13 proc. kosztów działań zapobiegawczych
to koszty związane z wykonywanymi na zewnętrz
ekspertyzami, które również z roku na rok wzrastają (od 12 do 13,5 procent). Przedsiębiorstwo
ponosiło wydatki na remonty (12-13 proc.) i inwestycje (8-13 proc.), które z roku na rok wykazują
tendencję rosnącą także po wdrożeniu systemów
zarządzania jakością.
Koszty kontroli w przedsiębiorstwie oscylowały na poziomie 32 proc. całkowitych kosztów
utrzymania systemów zarządzania jakością. Największe nakłady finansowe poniosło przedsiębiorstwo na badania laboratoryjne, które kształtowały się na poziomie 74 proc. w pierwszym roku,
a zostały obniżone do 68 proc. w trzecim roku
stosowania systemów.
Koszty niezgodności miały najmniejszy udział w
całkowitych kosztach stosowania systemów zarządzania
jakością i wynosiły 21 proc. w pierwszym roku i drugim,
w wyniku podejmowanych działań zapobiegawczych i
kontrolnych zostały obniżone do poziomu 19 procent.
Wydatki na utylizacje odpadów to główne wydatki związane z kosztami niezgodności, bowiem kształtowały się
one na poziomie 78-81 proc. (w zależności od roku
stosowania systemu i wykazują tendencję rosnącą.). W
przedsiębiorstwie nie wykazano występowania kosztów
niezgodności ujawnionych wewnątrz przedsiębiorstwa.
Nie oznacza to jednak, że przedsiębiorstwo tych kosztów nie ponosiło, bowiem prowadzono tylko częściową
ewidencję kosztów jakości.
Wpływ kosztów zarządzania jakością na
koszty produkcji
Udział kosztów wdrożenia systemu HACCP łącznie
z systemem ISO 9001 w kosztach produkcji w przedsiębiorstwie kształtował się na poziomie 1,7 proc., na
tym samym poziomie (1,8 proc.) był udział kosztów
stosowania wdrożonego systemu HACCP i ISO 9001 w
pierwszym roku po wdrożeniu. Udział kosztów stosowania systemów zarządzania jakością w kosztach produkcji
wykazuje tendencję malejącą, bowiem w trzecim roku
stosowania wynosił już tylko 0,83 procent.
W przedsiębiorstwie poziom kosztów wykazywał
tendencję rosnącą, lecz przyrost kosztów produkcji był
znacznie większy niż przyrost kosztów zarządzania jakością.
W przedsiębiorstwie postępuje proces unowocześnienia technologii w dostosowaniu do zmian w wymaganiach z zakresu bezpieczeństwa produkcji i jakości wyrobów. Modernizacja zakładu i inne inwestycje związane
z wdrożeniem i stosowaniem systemu HACCP, pomimo
ogromnych nakładów finansowych, przyniosły wymierne efekty i wykreowały firmę do grupy dynamicznych
i konkurencyjnych firm branży spożywczej. Utrzymanie
osiągniętej pozycji rynkowej wymaga ciągłych poszukiwań mających na celu dalsze doskonalenie jakości
produkowanych wyrobów, jak i jakości procesów produkcyjnych. Prowadzenie pełnego rachunku kosztów
jakości umożliwia wskazanie miejsca powstawania wad,
możliwości redukcji kosztów, poprawę produktywności
oraz wydajności pracy. Właściwe określenie oraz zlokalizowanie kosztów niezgodności, daje szansę na ich
wyeliminowanie poprzez wprowadzenie odpowiednich
działań korygujących i zapobiegawczych oraz obniżenia
kosztów złej jakości. Dzięki temu pojawia się możliwość
optymalnego zaplanowania przedsięwzięć mających
na celu redukcję kosztów produkcji przy jednoczesnym
utrzymaniu lub wzroście poziomu jakości wyrobów. 
reklama
Podsumowanie
nr 5  maj 2010  AgroTrendy
63