Dyskusje, polemiki, kontrowersje

Dyskusje, polemiki, kontrowersje
Małgorzata Łazarska – konsultant ds. nauczania religii
Etyka nauczyciela
Spośród wielu społeczności zawodowych nauczyciele stanowią jedną
z kilku grup, dla których bezpośrednie relacje z człowiekiem oraz praca
dydaktyczna i wychowawcza szczególnie wiąże się z realizacją podstawowych wartości moralnych. Powinny tworzyć one spójny system
etyczny, ponieważ wykonywanie
tego zawodu ma wymiar powołania,
służby drugiemu człowiekowi w
miejscu pracy i poza nią.
Termin etyka został wprowadzony
przez Arystotelesa na oznaczenie
wyodrębnionej przez niego dziedziny filozofii praktycznej. Nazwa pochodzi od greckiego słowa „ethikos”, które można tłumaczyć jako
moralność.
W literaturze specjalistycznej termin
„etyka zawodowa” jest pojmowany
jako:
1. normy spisane, odpowiadające
na pytanie, jak przedstawiciele
zawodu powinni postępować
2. przekonania moralne przedstawicieli zawodu
Aspekty 1(34)/2007
3. postępowanie przedstawicieli
zawodu, oceniane wg kryteriów moralnych.
Etykę w zawodzie nauczyciela,
dzięki tym określeniom, rozumie się
jako postawę moralną, postawę życiową nauczyciela, wyznaczoną
przede wszystkim przez wartości
moralne i religijne. Ponieważ z każdą rolą społeczną wiążą się określone obowiązki etykę zawodową można przedstawić następująco:
ETYKA ZAWODOWA:
ODPOWIEDZIALNOŚĆ, OBOWIĄZEK I RYZYKO
Każdy zawód ma cel społeczny
⇓
praca zawodowa nakłada obowiązki
⇓
oznacza
etyczne
postępowanie
uświadomienie sobie obowiązku
i przyjęcie odpowiedzialności za jego wykonanie
⇓
przyjmując odpowiedzialność, wyrażamy wolę działania etycznego
i zdajemy sobie sprawę ze skutków
strona 47
Dyskusje, polemiki, kontrowersje
postępowania nieetycznego (ryzyka
etycznego)
Podstawowe obowiązki, jakie ma do
spełnienia nauczyciel zostały zamieszczone w art 6 Ustawy Karty
Nauczyciela z dnia 26 stycznia
1982r
„ Nauczyciel obowiązany jest rzetelnie realizować zadania związane
z powierzonym mu stanowiskiem
oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą
i opiekuńczą; wspierać każdego
ucznia w jego rozwoju oraz dążyć do
pełni własnego rozwoju osobowego.
Nauczyciel obowiązany jest kształcić i wychowywać młodzież w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka; dbać o kształtowanie u uczniów
postaw moralnych i obywatelskich
zgodnie z ideą demokracji, pokoju
i przyjaźni między ludźmi rożnych
narodów, ras i światopoglądów.”
Z zapisu tego wynika, że obowiązki
nauczycieli są specyficzne z powodu
różnych obszarów aktywności i dotyczą : uczniów, samego nauczyciela, innych nauczycieli i społeczeństwa.
W świetle poglądów na etykę zawodową, nauczyciel staje się moralnie
odpowiedzialny zarówno za przeAspekty 1(34)/2007
strzeganie określonych zasad postępowania wobec dziecka, wobec rodziców, wobec innych nauczycieli,
jak również przed sobą za wzór osobowy, jaki prezentuje samym sobą.
Obok tego istnieje problem wielopłaszczyznowej odpowiedzialności
przed społeczeństwem za przygotowanie wartościowego człowieka,
przed zwierzchnikami oświatowymi
– za realizację celów systemu oświaty w zakresie przyjętych obowiązków, oraz przed uczniem – za
przygotowanie do życia. Nauczyciel
kształtuje człowieka, współtworzy
jego osobowość. Niewłaściwe postępowanie może wypaczyć ucznia,
jego rozwój intelektualny i emocjonalny.
Warto przypomnieć kanon wartości
osobowych i trwałych zasad etyki
pedagogicznej, które są aktualne
w różnych koncepcjach wychowania
i w różnych osobowościowych koncepcjach nauczyciela – wychowawcy. Nauczyciela obowiązuje:
• zasada prawdy (we wszystkim,
co nauczyciel mówi i czyni, wyraża prawdę)
• zasada dobra dziecka we
wszystkich etapach i formach
procesów wychowania (interes,
korzyść, dobro, bezpieczeństwo
i wszechstronny rozwój dziecka
są głównym i bezwarunkowym
strona 48
Dyskusje, polemiki, kontrowersje
motywem oraz wskazówką działania nauczyciela)
• zasada przykładu (jest wyrazem
powszechnego przekonania, że
wszelkie wartości, ideały, treści
a także przekonania, postawy i
umiejętności, jakie faktycznie
posiada czy prezentuje wychowawca, stają się normą i wartością, w tym faktyczną treścią
procesów wychowania, jak i treścią przekazu, przy czym te wartości i umiejętności trzeba samemu posiadać, by móc je przekazać)
• zasada projekcji pedagogicznej
( wszelki kontakt i wpływ wychowawczy może faktycznie zaistnieć dopiero w tym momencie,
gdy na daną sprawę, kwestię,
wartość, emocję i na samego
ucznia, nauczyciel potrafi spojrzeć jak gdyby oczyma wychowanka)
• zasada więzi emocjonalnej (nawiązywanie i utrzymywanie
z uczniem bezpośredniego, osobistego, ciepłego serdecznego
kontaktu)
Aspekty 1(34)/2007
• zasada poszanowania osobowości (dostrzeganie i doceniania
niepowtarzalnej osobowości
ucznia, wymagającej szacunku)
• zasada profesjonalizmu w wychowaniu, w opiece i nauczaniu (w imię etyki zawodowej
i skuteczności działań, wszystko,
co czyni nauczyciel powinno być
zawodowe, kompetentne, fachowe, umiejętne i dojrzałe)
Zawód nauczyciela stawia
wysokie wymagania. Niezmiernie
ważne jest przypominanie wagi moralnego wymiaru pracy nauczyciela
i rozwijanie refleksji etycznej. Działalność nauczyciela cechuje złożoność i wieloaspektowość. Pełniąc
różne funkcje, realizując różnorodne
zadania warto kierować się myślą
Seneki:
„NAJMNIEJ SIĘ DZIAŁA TYM, CO SIĘ
MÓWI,
WIĘCEJ TYM, CO SIĘ ROBI,
A NAJWIĘCEJ TYM, KIM SIĘ JEST”.
strona 49
Dyskusje, polemiki, kontrowersje
Monika Anna Taraszkiewicz
Refleksje nad sensem
uczestnictwa nauczycieli w kursie „Planowanie pracy nauczyciela”
Po raz pierwszy zdarza mi się
pisać o swoich refleksjach na temat
kursu, bo jestem młodym nauczycielem i stawiam pierwsze kroki zarówno w pracy edukacyjnej, jak
i w doskonaleniu własnym.
nia uczęszczają, „no bo muszą” –
potrzebne przecież są zaświadczenia
o ukończonych kursach, które służą
do zapełniania teczek, co z kolei pozwala na wspinanie się po szczeblach awansu zawodowego.
Prowadzone przez wykwalifikowane osoby wszelkiego rodzaju
warsztaty, szkolenia, kursy pomagają nauczycielom, szczególnie tym
rozpoczynającym swoją pracę w takim, a nie innym zawodzie.
Zaciekawiła mnie informacja o mającym odbyć się kursie na temat
„Planowanie pracy nauczyciela.”
Jednak po rozmowach z koleżankami z pracy miałam mieszane odczucia. Usłyszałam nawet opinię, że:
„Nie warto tam iść. Skoro organizuje
to CEN, to nie ma za co płacić.”
Przepraszam za dosadną w tym momencie moją szczerość. Ale mniej
więcej takie właśnie słowa usłyszałam. Nie wiem skąd biorą się takie
opinie u młodych ludzi. Smutnym
dla mnie jest również fakt, że są nauczyciele, którzy na kursy i szkole-
Chciałabym teraz odnieść się
do kursu prowadzonego przez Panie:
Alinę Mikołajczuk i Urszulę Roman.
Otóż godziny tam spędzone przez
uczestników kursu mijały w atmosferze ciepła i zaufania. Dobre przygotowanie od strony merytorycznej
naszych pań prowadzących, ich
umiejętność przekazu posiadanej
przez nie wiedzy oraz dzielenie się
swoim doświadczeniem zawodowym i życiowym, sprawiły, iż wszyscy aktywnie uczestniczyli w zajęciach. Nie dało się zauważyć żadnego spoglądania na zegarek czy też
tęsknoty za przerwą. Ba, niektórzy
jeszcze po zakończeniu w danym
dniu zajęć zostawali, by o coś się
pań dopytać, o czymś porozmawiać.
A one z chęcią dawały mądre rady i
cenne wskazówki.
Aspekty 1(34)/2007
strona 50
Dyskusje, polemiki, kontrowersje
Dowiedziałyśmy się nie tylko o
warsztacie nauczyciela, o nauczaniu
i uczeniu się, o schemacie planowania, o ocenianiu, hospitacjach
i o rozporządzeniach MEN-u. Poznaliśmy również siedem rodzajów inteligencji Gardnera, a także cztery rodzaje komunikacyjnych uszu odbiorcy wg von Thuna. Takie ciekawe
testy, dzięki którym rozpoznaliśmy
zasób naszych poszczególnych inteligencji oraz sposób w jaki słuchamy innych możemy wykorzystać
również w pracy z naszymi uczniami. Myślę, że po przetestowaniu naszych skarbów, takowe informacje
o nich mogły by pomóc nam w nauczaniu ich i wychowywaniu, może
w odkryciu jakichś talentów?
Takie spotkanie to także dobra
okazja do tego, aby wymienić się
problemami i poradami między sobą,
a także uzmysłowić sobie, że nie tylko „ja” miewam czasem taki czy inny problem z uczniem, że to jest
wręcz naturalne. To szkolenie pozwala nam również zrozumieć fakt,
że na samym starcie „kariery nauczycielskiej” mam prawo popełniać
błędy, że z czasem wszystkiego się
nauczę.
Sądzę, że kurs ten jest niezwykle przydatny i pomocny nauczycielowi w jego pracy. Wzbogaca go o wiedzę i praktykę, a także
Aspekty 1(34)/2007
utwierdza w przekonaniu i dodaje
skrzydeł tym nauczycielom, którzy
nie traktują wykonywania swojej
profesji jako rzemiosła, lecz którzy
pragną z pasją wypełniać swoje powołanie, swoją małą ziemską misję…
Szkolenie na temat „Planowanie pracy nauczyciela”, rozłożone
zostało na cztery spotkania. Trzy z
nich już się odbyły. Czwarte, a zarazem ostatnie będzie miało miejsce w
pierwszy dzień po feriach szkolnych.
Jest to dzień pracy, stąd też kilka
osób, w tym również i ja, nie mogłoby uczestniczyć w zajęciach od samego początku. Kursanci nie chcą
utracić ani chwili z uczestnictwa w
spotkaniu i na naszą prośbę szkolenie zacznie się nieco później.
Typowy matematyk stara się
zazwyczaj udowodnić postawioną
hipotezę. Tak powstają twierdzenia i
ich dowody. Mnie z całą pewnością
daleko jest do np. znanego nam Pitagorasa. Ale, ponieważ mnie również
Pan Bóg obdarzył umysłem matematycznym, niech ten przedostatni akapit, będzie dowodem na to, że wcześniejsze moje słowa nie zostały, ot
tak sobie, rzucone na wiatr…
strona 51