40 40 Jahre Polnisches Institut Wien 40 lat Instytutu Polskiego w Wiedniu 1974

Transkrypt

40
40 Jahre Polnisches Institut Wien
40 lat Instytutu Polskiego w Wiedniu
1974
1974
2014
1984
1984
1994
1994
2004
2004
2014
1974-2014
40 Jahre Polnisches Institut Wien
40 lat Instytutu Polskiego w Wiedniu
© 2014 Polnisches Institut Wien
ISBN 978-3-200-03624-6
Inhalt
Spis treści
06 Grußworte
08
Vorwort
10
Ein Abriss der Geschichte des Hauses Am Gestade 7
18  Das Polnische Institut Wien – Gründung und Auftrag
24
Kalendarium 1974–2014
40
40 Jahre – ein Rückblick
54
Publikationen
56
Polnisches Design – ein neues Exportprodukt?
62
Freunde und Partner über das Polnische Institut Wien
84
Bibliothek
86
Veranstaltungssaal
88
Das Polnische Institut Wien online
90
Team
06 Słowo wstępne
08
Przedmowa
10
Zarys historii budynku przy Am Gestade 7
18  Instytut Polski w Wiedniu – powstanie i misja
4
24
Kalendarium 1974–2014
40
40 lat – impresje
54
Publikacje
56
Polskie wzornictwo – nowy produkt eksportowy?
62
Przyjaciele i partnerzy o Instytucie Polskim w Wiedniu
84
Biblioteka
86
Sala widowiskowa
88
Instytut Polski w Wiedniu online
90
Zespół
5
Grußworte
Słowo wstępne
Radosław Sikorski
Minister für Auswärtige Angelegenheiten der Republik Polen
Minister Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej
6
Sehr geehrte Damen und Herren,
in diesem Jahr begehen wir das 40-Jahr-Jubiläum des Bestehens
des Polnischen Instituts in Wien. Die Zeit, die seit dessen Gründung – also seit 1974 – vergangen ist, das ist fast eine ganze
Epoche, sowohl in der Geschichte Polens, als auch im Bereich der
polnisch-österreichischen Beziehungen. In unserem Land hat sich
alles geändert – vor 25 Jahren fanden die ersten freien Wahlen
statt, vor nunmehr 15 Jahren traten wir der NATO bei, und seit
zehn Jahren ist Polen Mitglied der Europäischen Union. Heute sind
Polen und Österreich Partner auf Augenhöhe in einem vereinten
Europa, und unsere politischen, wirtschaftlichen und kulturellen
Beziehungen können als vorbildlich gelten.
Das Polnische Institut in Wien ist ein wichtiger Knotenpunkt
im Netzwerk der Einrichtungen, welche die außenpolitischen
Aufgaben der Republik Polen umsetzen. Vom Zeitpunkt seiner
Gründung an spielt es eine wesentliche Rolle beim Aufbau der
polnisch-österreichischen Beziehungen: Es unterstützt den Dialog der Gesellschaften und Kulturen, trägt bei zur Überwindung
von Stereotypen sowie zur Vertiefung des Wissens über die
Geschichte Polens und dessen nationales Erbe. Es ist die Stimme
Polens und der polnischen Kultur in Österreich, eine Stimme, die
gern gehört wird und oft präsent ist in der gesellschaftlich-kulturellen Landschaft Wiens.
Herzlich gratuliere ich dem Institut zu diesem schönen Jubiläum.
Ich danke den Generationen an MitarbeiterInnen für ihre Mühe
und ihre Kreativität. Dem österreichischen Staat bin ich dankbar
dafür, dass er gute Bedingungen für die Tätigkeit des Instituts
schafft, und Ihnen für Ihre Teilnahme an den Initiativen, die es
realisiert.
Ich wünsche Ihnen viele Erfolge und Freude bei der Arbeit.
Szanowni Państwo,
w tym roku obchodzimy 40-lecie Instytutu Polskiego w Wiedniu.
Czas, który upłynął od chwili utworzenia placówki, tzn. od 1974
roku, to niemal epoka, zarówno w historii Polski, jak i w dziedzinie
stosunków polsko-austriackich.
W naszym kraju zmieniło się wszystko – minęło 25 lat od
pierwszych wolnych wyborów, już od 15 lat jesteśmy członkiem
NATO, a od 10 – również Unii Europejskiej. Dziś Polska i Austria to
równi partnerzy w zjednoczonej Europie, a nasze stosunki polityczne, gospodarcze i kulturalne można uznać za wzorowe.
Instytut Polski w Wiedniu jest ważnym ogniwem w łańcuchu
placówek realizujących założenia polityki zagranicznej RP. Od
początku istnienia odgrywa istotną rolę w budowaniu polsko-austriackich relacji: wspiera dialog społeczeństw i kultur, przyczynia
się do przełamywania stereotypów oraz do pogłębiania wiedzy
o polskiej historii i dziedzictwie narodowym. Jest głosem Polski i
polskiej kultury w Austrii, chętnie słuchanym i często obecnym w
społeczno-kulturalnym pejzażu Wiednia.
Serdecznie gratuluję Instytutowi tego pięknego jubileuszu. Dziękuję pokoleniom jego pracowników za ich wysiłek i
kreatywność. Jestem wdzięczny władzom Austrii za przychylny
klimat dla działań placówki, a wszystkim Państwu za uczestnictwo w realizowanych przez nią inicjatywach.
Życzę Państwu wielu sukcesów i satysfakcji z pracy.
Sebastian Kurz
Bundesminister für Europa, Integration und Äußeres der Republik Österreich
Minister ds. Europy, Integracji i Spraw Zagranicznych Republiki Austrii
Europa wächst immer enger zusammen, auch die ganze Welt ist
heute leichter denn je erreichbar und erfahrbar. Schnell erwächst
der Eindruck, als sei alles nahe, in Reichweite des Bildschirms, den
man vielleicht sogar unterwegs bei sich trägt. Doch gilt es mehr
denn je, sich in Europa aktiv zu engagieren, Vorurteile abzubauen
und gemeinsame Stärken zu entwickeln. Das Motto der Europäischen Union lautet „in Vielfalt geeint“, und es bezieht sich auf ein
Europa der reichen Kulturen mit ihren Besonderheiten. Auslandskulturarbeit ist ein ausgezeichnetes Mittel, um ein Land, eine Kultur und Gesellschaft vor Ort erfahrbar zu machen. Sie trägt wesentlich zum europäischen Verständnis bei.
Das Polnische Institut in Wien ist Botschafter Polens in der
österreichischen Kulturlandschaft und wirkt effektiv, weit in die
Gesellschaft hinein. Künstlerische Kooperationen in allen Sparten
spiegeln nicht nur aktuelle gesellschaftliche Fragestellungen, sie
ermöglichen auch ein wirkliches Kennenlernen und gegenseitige
Annäherung.
Das Polnische Institut in Wien arbeitet beständig daran, neuen
Austausch zu initiieren, und dient als Plattform für den kulturellen Dialog innerhalb Europas. Die gute Zusammenarbeit mit dem
Österreichischen Kulturforum in Warschau ermöglicht eine weitere Verdichtung. Beide Institutionen sind ausgezeichnete Multiplikatoren für die Zusammenarbeit in Kultur, Wissenschaft und im
gesellschaftlichen Diskurs.
Ich gratuliere herzlich zum 40-Jahr-Jubiläum des Polnischen
Instituts Wien und freue mich auf viele weitere Jahre spannender
Kulturarbeit.
Europa jednoczy się coraz mocniej, tak jak cały świat, który jest
dziś bardziej dostępny i przystępny niż kiedykolwiek dotąd. Łatwo
odnieść wrażenie, że wszystko jest blisko, w zasięgu ekranu, który zresztą zapewne mamy przy sobie. Jednak to właśnie teraz
należałoby tym aktywniej angażować się w Europę – pokonywać
uprzedzenia i rozwijać wspólne mocne strony. Motto Unii Europejskiej brzmi: „Zjednoczeni w różnorodności”, odnosząc się do
całego bogactwa i różnorodności kulturalnej Europy. Praca na
rzecz kultury za granicą jest doskonałym instrumentem,
żeby właśnie na miejscu pokazywać swój kraj, jego kulturę i
społeczeństwo. W dużym stopniu przyczynia się ona również do
lepszego zrozumienia się nawzajem.
Instytut Polski w Wiedniu jest ambasadorem Polski w austriackim
środowisku kulturalnym, działa skutecznie docierając do różnych
środowisk. Współpraca artystyczna we wszystkich dziedzinach
kultury nie tylko odzwierciedla aktualne społeczne zagadnienia,
lecz także umożliwia prawdziwe poznanie i wzajemne zbliżenie
się.
Instytut Polski w Wiedniu wytrwale poszerza swoje kontakty i służy jako platforma dialogu kulturalnego w ramach Europy.
Dobra współpraca z Austriackim Forum Kultury w Warszawie
jeszcze rozszerza te możliwości. Obie instytucje świetnie służą
upowszechnianiu współpracy w dziedzinie kultury i nauki oraz w
dyskursie społecznym.
Serdecznie gratuluję Instytutowi Polskiemu w Wiedniu z okazji
jubileuszu 40-lecia i cieszę się na kolejne lata interesującej pracy
kulturalnej.
7
Vorwort
Przedmowa
Justyna GoliŃska
Direktorin des Polnischen Instituts Wien
Dyrektor Instytutu Polskiego w Wiedniu
8
„Die Straßen Wiens sind mit Kultur gepflastert. Die Straßen anderer Städte mit Asphalt.“ Dieser Aphorismus von Karl Kraus
kommt mir oft in den Sinn, wenn wir im Team des Polnischen
Instituts Ideen sammeln und das Programm für den nächsten
Monat, das nächste Quartal oder Jahr planen. Wie soll man in
einem Land, das so reich an Kunst- und Meisterwerken aus
verschiedenen Epochen ist und gleichzeitig die zeitgenössische
Kunst so schätzt und fördert, dem Auftrag gerecht werden,
die polnische Kultur in all ihren Facetten zu präsentieren und
künstlerische Brücken zwischen den Kunstschaffenden, den
Kulturmanagern und den Rezipienten in Österreich und Polen
zu bauen?
Jedes Direktionsteam stellte sich dieser Herausforderung auf
unterschiedliche Weise, wie Sie in der vorliegenden Publikation
sehen werden – die erste Abhandlung in Buchform, die sowohl die Geschichte als auch den Auftrag des Instituts abbildet.
Im Laufe meiner vierjährigen Amtszeit bemühten wir uns u. a.
darum, die Definition des Wortes „Kultur“ um moderne Kunstbereiche zu erweitern, in denen polnische Kunstschaffende bemerkenswerte Leistungen erbracht haben – in Design, Mode,
Grafikdesign, Street Art, Videoinstallationen, Visual Arts und
Fotokunst. Auch im Musikbereich, der in Österreich nicht fehlen
darf, präsentierten wir nach 2010, dem offiziellen Chopin-Jahr,
das wir traditionell gefeiert haben, viele neue und experimentelle Musikgattungen und -formen, die nicht selten im Zuge der
Zusammenarbeit zwischen polnischen und österreichischen
Musikern entstanden sind. So konnten wir auch dem zweiten
Auftrag des Polnischen Instituts gerecht werden: die Kultur als
ein Instrument der öffentlichen Diplomatie einzusetzen, ein Instrument, das es vermag, Nähe zu schaffen, offene Begegnungen
zu ermöglichen, das hilft, einander besser kennenzulernen und
das zur Zusammenarbeit und zu gemeinsamen Projekten führt.
Beim Verfassen dieses Vorworts kam mir noch ein Zitat in den
Sinn – diesmal der Ausspruch Zbigniew Herberts, des größten
polnischen Poeten des 20. Jahrhunderts, erschienen in einem
Selbstgespräch: „Die grundlegende Funktion der Kultur ist das
Schaffen von Werten, nach denen es sich zu leben lohnt.“ Und
eine solche, gut getroffene Wahl der Werte wünsche ich dem
Polnischen Institut in Wien für die kommenden vierzig Jahre. Und
darüber hinaus.
„Ulice Wiednia są wyłożone kulturą. Ulice innych miast – asfaltem”.
Ten aforyzm Karla Krausa często mi się przypomina, gdy wraz z
zespołem Instytutu Polskiego zastanawiamy się i układamy program na następny miesiąc, kwartał, rok. Jak w kraju, tak bogatym
w dzieła i arcydzieła kulturalne z różnych epok, a jednocześnie tak
ceniącym i wspierającym sztukę współczesną, wypełniać misję,
polegającą na prezentowaniu polskiej kultury we wszystkich jej
aspektach i budowaniu artystycznych mostów między twórcami,
organizatorami i publicznością z Austrii i Polski?
Każdy dyrektorski team inaczej mierzył się z tym zadaniem, o czym
mogą się Państwo przekonać czytając tę publikację – pierwsze
książkowe opracowanie zarówno historii, jak i misji Instytutu. W
czasie mojej czteroletniej kadencji staraliśmy się m.in. rozszerzyć
definicję słowa „kultura” o nowoczesne dziedziny, w których polscy twórcy mogą się pochwalić ciekawymi osiągnięciami – design,
projektowanie mody i projektowanie graficzne, street art, prace
wideo, visual arts i fotografię artystyczną. Także w muzyce, której w Austrii nie może zabraknąć, po tradycyjnym Roku Chopina,
prezentowaliśmy wiele nowych, eksperymentalnych gatunków
i form, które nierzadko rodziły się w czasie współpracy polskich
i austriackich muzyków. W ten sposób wypełnialiśmy też drugie
zadanie Instytutu Polskiego – używania kultury jako narzędzia
dyplomacji publicznej, które zbliża, otwiera na partnera, pomaga
się lepiej poznać, prowadzi do wspólnych projektów i pracy.
Pisząc ten wstęp miałam w głowie jeszcze jeden cytat – tym razem wypowiedziany przez największego polskiego poetę XX wieku, Zbigniewa Herberta, w rozmowie z samym sobą: „podstawową
funkcją kultury jest budowanie wartości, dla których żyć warto”. I
takiego, najlepszego wyboru wartości życzę Instytutowi Polskiemu w Wiedniu na następne czterdzieści lat. I jeszcze dłużej.
9
W
Ein Abriss der Geschichte des
Hauses Am Gestade 7
Armin Baumgartner
Zarys historii budynku
przy Am Gestade 7
ar es Zufall oder nicht, Polen hat sich im Jahre 1974 ein
wahres Schmuckstück der Wiener Architekturgeschichte als
Residenz seines Kulturinstituts auserwählt. Denn das Gebäudeensemble, das der Kirche Maria am Gestade mit den heutigen
Adressen Am Gestade Nummer 1–7 zu Füßen liegt, zählt zu den
wohl ältesten noch erhaltenen sogenannten Bürgerhäusern der
Bundeshauptstadt. Die Geschichte hat es zudem gut gemeint
mit dem Haus Nummer 7, so kann es heute durchaus als eines
der ältesten, noch mehrheitlich im Originalzustand befindlichen
Gebäude Wiens bezeichnet werden. Es steht seit 1940 unter
Denkmalschutz.
Freilich wurde auch Haus Nummer 7 im Laufe der Zeit mehrfachen Veränderungen unterzogen, sodass der Begriff Originalzustand hier relativiert werden muss. Die Entstehung des
im Grundriss unregelmäßigen Kerns des Hauses, also seines
unteren Teils mit den steingerahmten Fenstern, datiert aus der
Frühneuzeit, also knapp nach der Herrschaft der Babenberger
(13.–14. Jh.). Doch erst nach zwei massiven Umbauphasen sollte
das Gebäude sein heutiges Erscheinungsbild erhalten. Die erste
Veränderung erfolgte bereits in der Barockzeit. Die zweite wurde
nach Plänen von Ernest Koch im Jahre 1803 vollzogen, einem in
Wien ansässigen Architekten, der unter anderem auch die klassizistische Westfassade der Michaelerkirche in Wien, so wie wir
Czy był to przypadek, czy nie, Polska w 1974 roku na siedzibę

Wien, Am Gestade 7. Durchblick von der
Ecke Concordiaplatz / Tiefer Graben (1900).
Wiedeń, Am Gestade 7. Widok od strony
Concordiaplatz / Tiefer Graben (1900).
10
swojego instytutu kultury w Wiedniu wybrała architektoniczny
klejnot. Leżący u podnóży kościoła Maria am Gestade zespół
budynków pod adresem Am Gestade 1–7 zalicza się do najstarszych, mieszczańskich kamienic stolicy Austrii. Historia na tyle
łaskawie obeszła się z budynkiem nr 7, że można dziś uznać go
za jeden z niewielu wiedeńskich obiektów zachowanych w dużej
mierze w oryginale. Od 1940 roku kamienica znajduje się na
liście zabytków chronionych.
Oczywiście, z biegiem czasu i budynek numer 7 ulegał zmianom,
tak, że wyrażenie „stan oryginalny” powinno zostać zrelatywizowane. Powstanie nieregularnej w zarysie formy tej budowli,
a konkretnie jej dolnej części z oknami w kamiennej framudze,
datowane jest na początek nowożytności, czyli na krótko po
wygaśnięciu dynastii Babenbergów (XIII-XIV w.). Swój dzisiejszy
wygląd budynek zawdzięcza jednak dwóm późniejszym przebudowom. Pierwszą przeprowadzono w baroku. Drugą w 1803
roku, według planów wiedeńskiego architekta Ernesta Kocha,
który zaprojektował w Wiedniu m.in. klasycystyczną fasadę
zachodniej strony Kościoła św. Michała. Kamienica nr 7 może
ponadto zaskoczyć niektórymi elementami architektonicznymi.
Na wysokości pierwszego piętra, od strony ulicy Tiefer Graben,
znajduje się kamienna rzeźba Niepokalanej Matki Bożej, dato-
sie heute kennen, entworfen hatte. Das Haus Nummer 7 kann
jedoch auch mit ein paar interessanten bauhistorischen Details
aufwarten. So befindet sich im ersten Stock an der Fassade zum
Tiefen Graben eine bemerkenswerte Steinstatue der unbefleckten Mutter Gottes, der Maria Immaculata, deren Entstehung aus
dem ersten Viertel des 18. Jahrhunderts datiert, die an den damaligen Bäckermeister Michael Götz erinnert, in dessen Eigentum das Haus einst stand. Im Innenhof des Gebäudes sind noch
Reste der Babenberger’schen Stadtmauer ersichtlich, überdies
finden der Steinbrunnen, die Pawlatschengänge, das Stichkappentonnengewölbe sowie die Wendeltreppe mit Spindel häufig
Erwähnung in den Archiven und Reiseführern.
„Und draußen Glanz: wehend/ regt sich hell am Kreuze/ herbstliches Gespinst“, schreibt Friederike Mayröcker in einem der
Kirche Maria am Gestade gewidmeten Gedicht. Beinahe ist man
geneigt, das Wehen des herbstlichen Gespinstes als leise Ahnung der Bedeutung dieses Ortes zu interpretieren, denn seine
Geschichte ist wahrlich eine bewegte. Zu Beginn des fünften
Jahrhunderts, also zu Zeiten der römischen Siedlung Vindobona, war der heutige Donaukanal noch ein Nebenarm der Donau,
dessen Ufer am Salzgries lag, also sehr nahe an der damaligen
Stadtgrenze. Nach dem Ende der Herrschaft der Römer ereignete sich hier eine Naturkatastrophe: Von der Corioliskraft ge-
wana na pierwszą ćwierć XVIII w. Ufundowano ją na pamiątkę
piekarza Michaela Götza, do którego budynek wówczas należał.
Na dziedzińcu wewnętrznym widać z kolei zachowane resztki
muru miejskiego z czasów Babenbergów. W wielu archiwach,
a także współczesnych przewodnikach turystycznych, znaleźć
można także informacje o zachowanej tu studni kamiennej,
drewnianych gankach balkonowych, sklepieniach kolebkowych,
kręconych schodach mocowanych na słupie.
„A na zewnątrz aż się błyszczy/ porusza się w jasnościach
wokół krzyża/ jesienna pajęczyna” – pisze Friederike Mayröcker
w jednym ze swoich wierszy poświęconych kościołowi Maria
am Gestade. Tę jesienną pajęczynę można by uznać za swego
rodzaju podpowiedź znaczenia tego miejsca, którego historia
jest doprawdy wielce burzliwa. Na początku V wieku, czyli za
czasów istnienia obozu rzymskiego Vindobona, dzisiejszy Kanał
Dunajski był jeszcze odnogą Dunaju, a jego brzeg znajdował się
przy ulicy Salzgries, bardzo blisko ówczesnej granicy miasta. Po
zakończeniu panowania rzymskiego miejsce to dotknęła klęska
żywiołowa: odnoga Dunaju, wskutek tzw. efektu Coriolisa,
podmyła grunt przed kościołem. Wywołane przez to obsunięcie
ziemi nadało placowi Am Gestade obecny kształt. Wyraźnie
widać tę różnicę poziomów dzięki schodom prowadzącym do
dzisiejszej świątyni redemptorystów Maria am Gestade.
11
Wien, Maria am Gestade. Gesamtansicht
von Westen mit Platz vor der Kirche (vor 1850).
Wiedeń, Maria am Gestade. Panorama od strony
zachodniej z placem przed kościołem (przed 1850).

trieben, hatte der Donauarm offenbar den Boden vor der Kirche
ausgewaschen. Der dadurch erfolgte gewaltige Erdrutsch verlieh
dem Platz seine heutige Form. An den Stiegen hinauf zu der heutigen Redemptoristenkirche „Maria am Gestade“ lässt sich diese
Rutschung deutlich ablesen.
Es war um das Jahr 1200, als erstmals die Kirche Maria am
Gestade ausdrücklich Erwähnung fand, die fortan als Kirche
der Donauschiffer gelten sollte. Wien gehörte lange Zeit dem
Bistum Passau an, und auch in der Kirche Maria am Gestade
wirkten Passauer Pfarrer. Die Wiener jedoch trachteten alsbald
danach, als eigenständiges Bistum zu gelten. Erst 1469 erwirkte
Kaiser Friedrich II. von Papst Paul II. die Einrichtung der Bistümer
Wien und Wiener Neustadt. Doch Wien sollte noch lange Jahre
auf einen eigenen Bischof warten. Der Passauerhof, ein heute
nicht mehr existentes Gebäude, damals etwa schräg gegenüber
dem Polnischen Institut situiert, war lange Zeit nach der Ernennung des ersten eigenständigen Wiener Bischofs noch eine Enklave der Passauer, wie auch die Kirche „Zu unserer lieben Frau an
der Gstetten“ bis 1802 im Eigentum des Stiftes Passau verblieb.
Auf der anderen Seite von Haus Nummer 7, entlang des Tiefen
Grabens, floss einst der Ottakringerbach beziehungsweise später auch der extra zugeleitete Alsbach, der beim jetzigen Concordiaplatz in den damaligen Donauarm, den heutigen Donau-
kanal, mündete. Der Alsbach wurde 1456 abgeleitet, und man
schüttete das Bachbett zu. Ab nun konnte man auch die gegenüberliegende Seite des ehemaligen Flusslaufes bebauen, und so
wurde der Tiefe Graben zu einer Straße, beiderseits begrenzt von
Häuserzeilen.
Die gesamte Gegend rund um den Passauer Platz über das Salzgries bis zum Rotenturm-Tor war einst ein reges Handelszentrum. Hier verkauften Donauschiffer und Händler, Fischer sowie
Obstfrächter als auch die Salzschiffer aus den verschiedensten
Ländern ihre Waren „am Schanzl“, wie die Wiener die Ravelins
genannten Befestigungsanlagen getauft hatten. Von der Vielfalt der Nationalitäten und der Sprachen, die in diesen frühen
Tagen hier am Gestade allgegenwärtig waren, wusste Wolfgang
Schmeltzl (1500/05–1564), ein aus der Oberpfalz stammender
katholischer Pfarrer, Dichter und Komponist, zu berichten, der,
nachdem seine Heimat protestantisch geworden war, nach Wien
übersiedelt war, um am Schottenstift als Schulmeister zu wirken.
Als begeisterter „Wienbeschreiber“ hat er der Nachwelt wertvolle schriftliche Zeugnisse hinterlassen. So notiert Schmeltzl: „An
das Lugeck kam ich ohngefähr, da traten Kaufleut hin und her,
all Nation in ihrer Kleidung, da wird gehört manch Sprach und
Zung. Ich dacht, ich wär gen Babel gekommen, wo alle Sprach
ein Anfang genommen, und hört ein seltsam Dräsch und Gschrei
Kościół Maria am Gestade po raz pierwszy wspomniany został
około 1200 roku, jako kościół szyprów pływających po Dunaju.
Wiedeń przez długi czas należał do diecezji pasawskiej, również w
kościele Maria am Gestade działali księża pasawscy. Wiedeńczycy
dążyli jednak do tego, by otrzymać samodzielną diecezję. Dopiero
w 1469 roku cesarz Fryderyk II uzyskał od papieża Pawła II zgodę
na utworzenie dwóch diecezji: Wiedeń i Wiedeń Nowe Miasto.
Wiedeń długo musiał czekać na własnego biskupa. Passauerhof, nieistniejący już dziś budynek naprzeciwko Instytutu Polskiego, był enklawą pasawczyków jeszcze długo po mianowaniu
pierwszego biskupa Wiednia, tak jak kościół „Zu unserer lieben
Frau an der Gstetten“ (pod wezwaniem Najświętszej Panienki na
Urwisku) był do 1802 roku własnością Kapituły Pasawskiej.
Po drugiej stronie budynku numer 7, wzdłuż dzisiejszej ulicy Tiefer
Graben, płynął kiedyś strumień Ottakringerbach, a potem sztucznie doprowadzony strumyk Alsbach, który w miejscu dzisiejszego Concordiaplatz uchodził do ówczesnej odnogi Dunaju, a dziś
Kanału Dunajskiego. Strumień Alsbach skierowano w 1456 roku
w inną stronę, a jego koryto zasypano. Od tego czasu można było
budować także po przeciwległej stronie jego dawnego biegu. W
ten sposób Tiefer Graben (w dosłownym tłumaczeniu „głęboki
rów”) stał się ulicą otoczoną z obu stron ciągiem domów.
Cała okolica Passauerplatz – od ulicy Salzgries do bramy Roten-
turm – była kiedyś tętniącym życiem ośrodkiem handlowym.
Tutaj, na „Schanzlu”, jak wiedeńczycy ochrzcili raweliny fortyfikacji, szyprowie, handlarze, rybacy czy dostawcy owoców
i soli z najróżniejszych krajów sprzedawali swoje towary. O
różnorodności nacji i języków, wszechobecnej już od tak dawna na Am Gestade, pisał Wolfgang Schmeltzl (1500/05–1564).
Pochodzący z Górnego Palatynatu ksiądz katolicki, poeta i
kompozytor, który po tym, jak jego rodzinne strony stały się
protestanckie, przeniósł się do Wiednia, by uczyć w Klasztorze
Szkockim, jako zapalony kronikarz zostawił potomnym cenne świadectwo tamtych czasów. Tak m.in. opisywał to miejsce:
„Na plac Lugeck przybyłem, kiedy to kupcy żwawo się krzątali.
Ze wszelakich nacji pochodzili i stroje swoje mieli, niejedną
mowę słychać było i język. Myślałem, żem w wieży Babel, skąd
wszystkie języki się wzięły, słysząc przedziwny trajkot i krzyki
w pięknych językach: hebrajskim, greckim i łacińskim, niemieckim, francuskim, tureckim, hiszpańskim, czeskim, słoweńskim,
włoskim, węgierskim, dobrym niderlandzkim, oczywiście też syryjskim, retyckim, polskim i dialekcie aramejskim. Motłochu też
było pełno, szybko uciekłem z tego tłoku”. Jego rymowane zapiski świadczą o tym, że Wiedeń (a w szczególności okolice ulicy
Salzgries) zawsze był tyglem narodów.
Dowodem na bardzo bliskie wówczas relacje pomiędzy Wiedniem

Wien, Tiefer Graben 36. Gesamtaufnahme von links
(vom Concordiaplatz). Durch Neubau nach 1911 ersetzt (1907).
Wiedeń, Tiefer Graben 36. Panorama z lewej strony (od strony Concordiaplatz). Zastąpiono nowym budynkiem po 1911 roku (1907).

Wien, Am Schanzl. Fischmarkt (um 1900).
Wiedeń, Am Schanzl. Targ rybny (ok. 1900).
12
13
14
von schönen Sprachen mancherlei: hebräisch, griechisch, und
lateinisch, teutsch, französisch, türkisch, spanisch, böheimisch,
windisch, italienisch, hungarisch, gut niederländisch, natürlich
syrisch, karabtisch, rätzisch, polnisch und chaldäisch. Des Volks
auch war eine große Meng, ich macht mich bald aus dem Gedräng (...).“ Schmeltzls gereimte Beschreibungen zeugen davon,
dass Wien, und im Besonderen die Gegend rund um das Salzgries, von jeher ein Schmelztiegel der Nationen war.
Einen Hinweis auf die damals viel engeren Beziehungen zwischen Wien und den heutigen Staaten Mitteleuropas liefert
Klemens Maria Hofbauer. Er kam als ein gebürtiger Mähre und
Bäcker 1780 nach Wien, studierte Theologie und trat dem Redemptoristenkloster bei. Bereits 1787 ereilte Hofbauer der
Ruf nach Warschau in die Pfarre St. Benno, wo er eine Schule
für arme Kinder und auch ein Waisenhaus einrichten ließ. Lang
wähnte sein Engagement in Polen, das ihm den Beinamen
„Apostel von Warschau“ eingetragen hatte, allerdings nicht.
Napoleon ließ 1808 die Redemptoristen aus Warschau vertreiben, und so kam Hofbauer wieder zurück nach Wien, wo er wegen seiner Predigten als „Apostel von Wien“ bekannt wurde. Die
sterblichen Überreste des 1909 Heiliggesprochenen werden seit
1862 in der Kirche Maria am Gestade aufbewahrt. Eine Zeitlang
galt das Gotteshaus demnach als böhmische Kirche.
Der Zahn der Zeit nagte indes weiter. Zu Beginn des 19. Jahrhunderts wurde der Passauerhof abgerissen, und beinahe hätte
man im Zuge dessen auch die Kirche dem Erdboden gleichgemacht. Allein es fand sich laut Aufzeichnungen aus dieser Zeit
niemand, der den durch den Abriss entstehenden Bauschutt im
Voraus gekauft hätte. So beließ man die Kirche, wo sie war, und
uns Nachkommen blieb ein wahres Juwel der Gotik mit ihrem
zweifellos ungewöhnlichen siebeneckigen Turm erhalten. Nun
hatten die Wiener von der heutigen Neutorgasse aus wieder einen freien Blick auf die Kirche. Doch es sollten noch viele Jahre
vergehen und massive Veränderungen im Gebäudebestand erfolgen, bis der Platz vor dem Polnischen Institut sein aktuelles
Erscheinungsbild angenommen hatte. Auf einer Fotografie der
Österreichischen Nationalbibliothek von August Stauda aus dem
Jahre 1900 sieht man wiederum die dichte Verbauung und die
enge verwinkelte Gasse, die als Verlängerung der Börsegasse
vom Tiefen Graben aus parallel zu den Gebäuden Am Gestade
Nr. 1–7 zu „Maria Stiegen“, wie die Kirche auch genannt wurde,
führte. An beiden Hausecken am Tiefen Graben existierten damals
im Erdgeschoß offensichtlich zwei Schlosserläden, nur durch die
schmale Gasse voneinander getrennt. Vom Tiefen Graben aus
konnte man damals die Kirche nicht betrachten. Erst die Demolierung der Häuser Tiefer Graben 36 und Am Gestade 8 im Jahre
i dzisiejszymi krajami Europy Środkowej jest historia związanego
z tym miejscem Klemensa Marii Hofbauera. Do Wiednia przybył
w 1780 roku jako rodowity Morawianin i piekarz z zawodu.
Studiował tu teologię i wstąpił do klasztoru redemptorystów.
W 1787 roku udał się do Warszawy, gdzie wybudował sierociniec i szkołę dla biednych dzieci przy kościele św. Benona. Jego
zaangażowanie w tym mieście, któremu zawdzięcza przydomek
„Apostoł Warszawy”, nie trwało jednak długo. Napoleon w 1808
roku wypędził redemptorystów z Warszawy i Hofbauer wrócił
do Wiednia, gdzie dzięki swoim słynnym kazaniom otrzymał
przydomek „Apostoła Wiednia”. Doczesne szczątki kanonizowanego w 1909 roku świętego przechowywane są od 1862 roku
w kościele Maria am Gestade. Z tego powodu świątynia przez
długie lata uznawana była za kościół czeski.
Tymczasem okolicę nadgryzał ząb czasu. Na początku XIX wieku
zburzono Passauerhof i o mało nie zrównano z ziemią również
kościoła Maria am Gestade. Według zapisków z tamtego okresu nie stało się tak jedynie dlatego, że nie znalazł się nikt
chętny do zakupu ewentualnego gruzu. Kościół stoi więc tam,
gdzie stał, a nam, potomnym, pozostał prawdziwy klejnot gotyku z niezwykłą, siedmiokątną wieżą. Od tego czasu nic już nie
przesłania widoku na kościół od strony dzisiejszej Neutorgasse.
Dużo czasu musiało jednak jeszcze upłynąć i wielu zmian musia-
no jeszcze dokonać, zanim plac, przy którym znajduje się Instytut Polski, przybrał obecny wygląd. Na jednym ze znajdujących
się w zbiorach Austriackiej Biblioteki Narodowej zdjęć autorstwa
Augusta Stauda z 1900 roku widać gęstą zabudowę i wąską,
krętą uliczkę. To przedłużenie ulicy Börsegasse od strony Tiefer
Graben. Biegła ona równolegle do budynków przy Am Gestade
1-7 i prowadziła wprost do kościoła Maria am Gestade, nazywanego z powodu schodów wieńczących uliczkę również „Scho-dami Marii”. Na obu rogach Tiefer Graben, znajdowały się najprawdopodobniej dwa zakłady ślusarskie oddzielone od siebie tylko
wąską uliczką. Wtedy jeszcze nie można było zobaczyć kościoła
od strony Tiefer Graben. Dopiero zburzenie budynków przy Tiefer Graben 36 i Am Gestade 8 w roku 1938 umożliwiło swobodny widok na świątynię od strony ulicy Börsegasse. Wtedy też plac Am Gestade uzyskał nowy wygląd, nadany przez
schody zbudowane wedle planów Huberta Matuschka. W 1937
roku odsłonięto fontannę Hannakenbrunnen zaprojektowaną
przez rzeźbiarza Rudolfa Schmidta (1894–1980), członka
wiedeńskiego stowarzyszenia artystów Künstlerhaus. Tą
kamienną rzeźbą Schmidt chciał przypomnieć lekarza nazywanego „królem Hanaków”, Morawianina, który przyjmował na
Passauerplatz. Plotka głosi, że celowo powodował nocami wypadki przechodniów, by później wzbogacać się na ich leczeniu.

Wien, Tiefer Graben.
Fassadennische mit Immaculata.
Wiedeń, Tiefer Graben. Wnęka fasady
z rzeźbą Niepokalanej Matki Bożej.

Der historische Brunnen und die
Babenbergerʼsche Stadtmauer im Hof des
Gebäudes Am Gestade 7.
Historyczna studnia oraz mur miejski
pamiętający czasy Babenbergów na
dziedzińcu budynku przy Am Gestade 7.
15
1935 ermöglichte den freien Blick auf die Kirche von der Börsegasse aus. Somit wurde auch der Platz vor der Kirche mit den
Stiegen neu gestaltet, wofür Hubert Matuschek verantwortlich
zeichnete. Bereits 1937 erfolgte die Enthüllung des Hannakenbrunnens von Bildhauer Rudolf Schmidt (1894–1980), ein
Mitglied des Wiener Künstlerhauses. Schmidt wollte mit der
Steinskulptur an den „Hannakenkönig“ genannten Bader erinnern, einen Mähren, der hier am Passauerplatz ordinierte und
angeblich nachts perfiderweise Passanten absichtlich zu Sturz
gebracht haben soll, um sich danach an deren Genesung ordentlich zu bereichern.
Im Zweiten Weltkrieg waren massive Bombenschäden bei mehreren der angrenzenden Gebäude zu verzeichnen. In einer kurzen Verfolgungsszene im Filmklassiker „Der dritte Mann“ von
Carol Reed sind die Häuserzeilen links und rechts der Treppe zur
Kirche in ihrem noch zu Zeiten der Dreharbeiten, also 1949, de-
solaten Zustand deutlich zu sehen. Man war somit gezwungen,
Restaurationen vorzunehmen. Während man gegenüber dem
Polnischen Institut nach dem Abriss des beschädigten, alten
ein modernes Bürogebäude errichtete, dessen Erscheinungsbild
gehörig die Gemüter erregte, war man mit der Häuserzeile, in
dem das Polnische Institut Wien residiert, durch den Beschluss
des Altstadt-Erhaltungsgesetzes 1972 mit mehr Bedacht vorgegangen. Die Renovierung der Kriegsschäden war 1973 abgeschlossen. Nun war Am Gestade geboren, wie wir den Platz
heute kennen. Ein Jahr später hat sich die damalige Volksrepublik
Polen mit dem Kulturinstitut hier an einem Ort niedergelassen,
über den das von einer leisen Ahnung durchwobene „herbstliche
Gespinst“ der Geschichte Wiens weht, einer Geschichte, die eben
auch lange Zeit geprägt war von teilweise sehr engen kulturellen und wirtschaftlichen Banden zwischen Österreich und unter
anderen auch Polen.
Podczas II wojny światowej wiele budynków ucierpiało na skutek bombardowań. W filmie „Trzeci człowiek” Carola Reeda, w
krótkiej scenie pościgu kręconej w 1949 roku, widać, że budynki po prawej i lewej stronie schodów prowadzących do kościoła
znajdują się w okropnym stanie. Trzeba było dokonać restauracji budowli. Naprzeciwko Instytutu, w miejscu starego, wyburzonego budynku, wzniesiono nowoczesny biurowiec, który
słusznie wzbudził kontrowersje. Natomiast budynki, w których
mieści się dziś siedziba Instytutu Polskiego, zostały na szczęście
oszczędzone dzięki uchwale z 1972 roku o zachowaniu pierwotnego wyglądu starego miasta. Renowacja szkód powojennych
została ukończona w 1973 roku. I tak narodził się plac Am Gestade,
jaki dziś znamy. Rok później ówczesna Polska Rzeczpospolita
Ludowa otworzyła tam swój instytut kultury, spowity dziś delikatnie pajęczyną historii Wiednia. Historii, którą kształtowały też
nierzadko bardzo ścisłe więzy kulturalno-gospodarcze między
Austrią i innymi krajami, w tym Polską.
Platz Am Gestade. Hannakenbrunnen
von Rudolf Schmidt.
Plac Am Gestade. Fontanna Hannakenbrunnen
autorstwa Rudolfa Schmidta.

16
17
Die Gründungsgeschichte des Polnischen Instituts in Wien
Das Polnische Institut Wien –
Gründung und Auftrag
Sylwia Golonka-Dzienisz
Instytut Polski w Wiedniu –
powstanie i misja
Die feierliche Eröffung des Polnischen Instituts Wien am 5. Juni 1974.
Uroczyste otwarcie Instytutu Polskiego w Wiedniu 5 czerwca 1974 roku.

reicht in die späten 1950er-Jahre zurück. Innenpolitische Veränderungen in der Volksrepublik Polen in der zweiten Hälfte des
Jahres 1956 sowie ein deutlicher Liberalisierungsprozess im politischen System (bedingt durch den Tod Josef Stalins 1953, den
Arbeiteraufstand in Poznań im Juni 1956, die Übernahme der
politischen Führung durch Władysław Gomułka) ermöglichten
erste Schritte zur Verbesserung der Beziehungen zwischen Polen und den Staaten Westeuropas.
Bereits Ende der 1950er-Jahre wurde vonseiten Polens der
Wunsch an Österreich formuliert, die Zusammenarbeit auf kultureller und wissenschaftlicher Ebene in Form eines zwischenstaatlichen Abkommens zu regeln. Im Jahre 1959 wurde Bruno
Kreisky, der eine Normalisierung der politischen Beziehungen
zu Polen stark befürwortete, österreichischer Außenminister.
Im März 1960 absolvierte Kreisky einen Auslandsbesuch in Polen. Während dieses für Österreich wichtigen Besuchs, zumal es
die erste Visite eines österreichischen Außenministers in einem
volksdemokratischen Staat war, wurden die Bestrebungen nach
einer Weiterentwicklung der wirtschaftlichen Zusammenarbeit
sowie nach einem kulturellen und wissenschaftlichen Austausch
zwischen den beiden Ländern unterstrichen. Beim Gegenbesuch
des polnischen Außenministers Adam Rapacki im März 1961 be-
G
eneza powstania Instytutu Polskiego w Wiedniu sięga późnych
lat 50. Zmiana polityki wewnętrznej w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej w drugiej połowie 1956 roku, jak również wyraźna
liberalizacja sytemu politycznego (śmierć Stalina w 1953 roku,
wydarzenia w Poznaniu w czerwcu 1956 roku, dojście do władzy
Władysława Gomułki), umożliwiła poprawę relacji z państwami
Europy Zachodniej.
Już pod koniec lat 50. strona polska zgłaszała stronie austriackiej chęć uregulowania współpracy kulturalnej i naukowej w
formie umowy międzynarodowej. W 1959 roku ministrem
spraw zagranicznych Austrii został Bruno Kreisky, który był
zwolennikiem dążenia do normalizacji stosunków z Polską. W
marcu 1960 roku Kreisky udał się z wizytą do Polski. Podczas
tej wizyty (ważnej dla Austrii, gdyż była pierwszą wizytą austriackiego ministra spraw zagranicznych w państwie demokracji ludowej) podkreślano dążenie do rozwoju współpracy
ekonomicznej, jak również wymiany kulturalnej i naukowej
między obydwoma krajami. Również minister spraw zagranicznych Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, Adam Rapacki, w
trakcie rewizyty w marcu 1961 roku, zaznaczył, że rozszerzenie
relacji polsko-austriackich, w tym zwłaszcza w zakresie wymiany kulturalnej, spotka się w Polsce z pozytywnym odzewem.
Relacje z Polską przybrały tym samym w Austrii charakter sto-
18
tonte dieser, dass die Erweiterung der polnisch-österreichischen
Beziehungen, insbesondere im Bereich des kulturellen Austausches, in Polen auf positive Resonanz stieße. Die polnischösterreichischen Beziehungen nahmen auch in Österreich eine
Sonderstellung im Vergleich zu den Beziehungen mit den übrigen Ländern des Ostblocks ein.
Ein deutliches Zeichen einer vorsichtigen und langsamen Annäherung zwischen den beiden Ländern war 1961 die Gründung
des „Polnischen Leseraums in Wien“, dessen Einrichtung der österreichischen Seite nur auf inoffiziellem Weg mitgeteilt wurde.
Probleme in Zusammenhang mit dem Standort des Lesesaals in
Wien ließen jedoch keine Erweiterung der kulturvermittelnden
Tätigkeit zu. Dennoch wurde von österreichischer Seite wahrgenommen, dass die Aktivitäten des Polnischen Leseraums viel
weiter reichten, als es der Name der Institution vermuten ließe,
zumal dort zahlreiche Literaturabende und Diskussionsveranstaltungen stattfanden. Im Jahre 1965 eröffnete die österreichische Seite den „Österreichischen Leseraum in Warschau“, wobei
diese Einrichtung von Beginn an in allen Dokumenten als „Österreichisches Kulturinstitut“ (heute: Österreichisches Kulturforum) bezeichnet wurde, was nicht ganz mit den Gepflogenheiten
konform ging, wie die Volksrepublik Polen damals ihre bilaterale
Kulturpolitik mit westlichen Staaten gestaltete.
sunków specjalnych w porównaniu z pozostałymi krajami bloku
wschodniego.
Znakiem ostrożnego i powolnego zbliżenia pomiędzy obydwoma
krajami było utworzenie w 1961 roku „Czytelni Polskiej w Wiedniu”. Jej powołanie zostało zgłoszone stronie austriackiej nieoficjalnie. Trudności lokalowe czytelni w Wiedniu nie pozwoliły
jednak na szersze rozwinięcie działalności informacyjnokulturalnej. Mimo to strona austriacka odnotowała, że aktywność
Czytelni Polskiej wykracza znacznie poza zakres działań, które
sugeruje sama jej nazwa, choćby ze względu na odbywające się
tam liczne wieczory literackie i dyskusje. W 1965 roku strona
austriacka uruchomiła w Polsce swój odpowiednik, czyli
„Austriacką Czytelnię w Warszawie”, przy czym we wszystkich dokumentach nazywała tę placówkę „Instytutem Kultury
Austriackiej” (dziś: Austriackie Forum Kultury), co nie do końca
odpowiadało prowadzonej przez PRL polityce w zakresie bilateralnych stosunków kulturalnych z państwami zachodnimi.
Rzeczywista intensyfikacja stosunków polsko-austriackich
nastąpiła dopiero w latach 70., czyli w dekadzie rządów Edwarda
Gierka w Polsce. Polska polityka zagraniczna charakteryzowała
się otwarciem na Zachód, co wiązało się również z panującą
wówczas polityką odprężenia w stosunkach międzynarodowych.
W Polsce był to okres przyspieszonego rozwoju gospodarczego
19
20
Zu einer tatsächlichen Intensivierung der polnisch-österreichischen Beziehungen kam es erst in den 1970er-Jahren nach der
Amtsübernahme durch Edward Gierek. Die polnische Außenpolitik öffnete sich dem Westen, was zu einer Entspannung in den
internationalen Beziehungen führte. Diese Phase war geprägt
von wirtschaftlichem Aufschwung (dank der vom Westen gewährten Kredite), dem intensiven Ausbau des Industriesektors,
einem Bauboom, gesteigerter Kaufkraft und einer relativen Verbesserung des Lebensstandards der polnischen Bevölkerung,
der jedoch nicht auf Dauer aufrechterhalten werden konnte. In
dieser Dekade kam es auch zur Intensivierung der Handelskontakte mit Westeuropa sowie zur Vertiefung der bilateralen Beziehungen zwischen Polen und Österreich. Ein Ausdruck dessen
waren die offiziellen Treffen Bruno Kreiskys, der zu diesem Zeitpunkt bereits zum österreichischen Bundeskanzler aufgestiegen
war, mit Vertretern der polnischen Regierung. Wichtig ist zudem
zu erwähnen, dass es in den 70er-Jahren in Polen auch im Kulturbereich viele interessante Entwicklungen gab: das Kino der
moralischen Unruhe, dessen Vertreter so berühmte Regisseure
wie Andrzej Wajda, Krzysztof Zanussi und Krzysztof Kieślowski
waren, im Bereich der Literatur der sogenannte „zweite Umlauf“,
ein inoffizielles unabhängiges Verlagswesen, sowie im Bereich
der Musik das Aufkommen des Jazzrock.
Am 14. Juni 1972 wurde zwischen der Volksrepublik Polen und
der Republik Österreich das „Abkommen über die Zusammenarbeit auf den Gebieten der Kultur und Wissenschaft“ unterzeichnet. Das Abkommen bezog sich auf bestimmte Bereiche
der Zusammenarbeit in Wissenschaft und Forschung sowie Kultur und Kunst, aber auch auf andere Gebiete wie Schulwesen,
Medizin, Umweltschutz, Sozialwesen und Sport. Artikel 16 des
Abkommens besagt: „Jeder Vertragsstaat wird dem auf seinem
Hoheitsgebiet bestehenden Kulturzentrum des anderen Vertragsstaates die für die Tätigkeit dieses Zentrums erforderliche
Unterstützung gewähren.“ (GBl. 273, Nr. 29, Position 161) Das
Abkommen, das am 26. Juli 1973 in Kraft getreten war, definierte
die „Kulturinstitute“ als Instrumente der Entwicklung, Stärkung
und Vertiefung der Zusammenarbeit zwischen den beiden Ländern.
Vonseiten Polens wurde dabei festgehalten, dass in dieser neuen Situation die bereits seit zehn Jahren existierende Bezeichnung „Czytelnia Polska w Wiedniu“ – Polnischer Leseraum Wien
– für Missverständnisse sorgen und den Zugang zu österreichischen Meinungsträgern erschweren könnte. Deshalb richtete
das polnische Außenministerium eine Verbalnote an die österreichischen Amtskollegen mit dem Vorschlag, per 1. Jänner 1974
die polnische Einrichtung in Wien in „Instytut Polski w Wiedniu /
Polnisches Institut in Wien“ umzubenennen und im Gegenzug
die offizielle Bezeichnung „Czytelnia Austriacka w Warszawie /
Österreichischer Leseraum in Warschau“ in „Instytut Kultury
Austriackiej w Warszawie / Österreichisches Kulturinstitut in
Warschau“ zu ändern (Verbalnote vom 27. Dezember 1973). Die
österreichische Seite nahm den Vorschlag an, was in der Verbalnote vom 28. Mai 1974 bestätigt wurde.
Polen erwarb 1974 einen Teil des Gebäudes Am Gestade 7, das
bald darauf der Sitz des Polnischen Instituts in Wien werden
sollte. Die offizielle Gründung erfolgte am 5. Juni 1974 kraft der
Verfügung Nr. 16 des Außenministeriums vom 14. September
1974, die besagt, dass das Polnische Institut eine eigenständige
Organisationseinheit darstellt, dessen Aktivitäten von der Abteilung für Information und Kulturelle Zusammenarbeit des polnischen Außenministeriums geleitet werden.
Heuer wird das 40-jährige Bestehen des Polnischen Instituts in
Wien gefeiert. In diesen Jahren hat sich so gut wie alles verändert: Die Volksrepublik Polen existiert nicht mehr, was durch die
halbfreien Wahlen am 4. Juli 1989 besiegelt wurde (diese Wahlen bedeuteten den Anfang des Zerfalls des Kommunismus in
Ostmitteleuropa). Polen ist bereits seit zehn Jahren Mitglied der
Europäischen Union und seit 15 Jahren Mitglied der Nato. Die
Polen haben die Freiheit erlangt zu reisen, zu studieren und in
der gesamten Europäischen Union zu arbeiten. Im Land erinnert nichts mehr an das Polen vor vierzig Jahren. Ähnlich verhält
es sich mit dem Polnischen Institut. Nur der Sitz des Instituts
ist derselbe geblieben – es ist dasselbe Gebäude an derselben
Adresse Am Gestade 7.
Verändert haben sich hingegen die Aktivitäten des Polnischen
Instituts, dessen Möglichkeiten, die verwendeten Mittel und die
zu lösenden Aufgaben. Das Ziel ist jedoch immer dasselbe geblieben: die Stärkung und Intensivierung des kulturellen Austausches zwischen Polen und Österreich, das bessere gegenseitige
Kennenlernen mithilfe der Kultur, das Entstehen eines gegenseitigen Verständnisses und einer Sympathie füreinander. So lässt
sich der Auftrag des Polnischen Instituts auf folgende Weise
zusammenfassen: Das Institut soll den Österreichern Kultur,
Geschichte und allgemeines Wissen über das Polen von heute
näherbringen und eine Art Brücke zwischen meinungsbildenden,
künstlerischen und wissenschaftlichen Kreisen beider Länder
sein.
Bis 1989 war das Wirken der Polnischen Institute zentral gesteuert, was charakteristisch für den politischen Zentralismus
der Volksrepublik Polen war. Nach dem Jahr 1989 kam es zu
einer diametralen Veränderung, die sich unter anderem in einer
deutlichen Flexibilisierung der Funktionsweise der Institute äu-
(dzięki kredytom zaciągniętym na Zachodzie) – intensywnej industrializacji, boomu budowlanego, zwiększonej konsumpcji, a
tym samym relatywnej poprawy stopy życiowej Polaków (co było
oczywiście nie do utrzymania na dłuższą metę). To dekada intensyfikacji rozwoju kontaktów handlowych z Europą Zachodnią, ale
również intensyfikacji relacji bilateralnych polsko-austriackich,
czego przykładem mogą być coroczne, oficjalne spotkania Bruno
Kreisky’ego, w tym czasie piastującego już stanowisko kanclerza Austrii, z przedstawicielami władz PRL. Warto pamiętać, że
lata 70. były dobrym okresem dla polskiej kultury: kino moralnego niepokoju reprezentowali m.in. Andrzej Wajda, Krzysztof
Zanussi czy Krzysztof Kieślowski, w literaturze pojawił się tzw.
„drugi obieg” i „bibuła” (czyli nieoficjalna działalność wydawnicza), w muzyce rozkwitł jazz-rock .
Podpisanie umowy między PRL a Republiką Austrii o współpracy
kulturalnej i naukowej, nastąpiło w Wiedniu 14 czerwca 1972
roku. Umowa dotyczyła szczegółowych obszarów współpracy
w zakresie nauki i badań oraz kultury i sztuki, a także takich
dziedzin jak szkolnictwo, medycyna, ochrona środowiska, opieka
społeczna czy sport. Artykuł 16. tejże umowy stanowi: „Każda
z Umawiających się Stron udzielać będzie ośrodkowi kulturalnemu drugiej strony, istniejącemu na jej terytorium, poparcia
niezbędnego dla działalności tego Ośrodka.” (Dz. U. 273, nr 29,
poz. 161). Umowa weszła w życie 26 lipca 1973 roku wskazując
jednocześnie „instytuty kultury” jako instrumenty rozwijania,
umacniania i pogłębiania współpracy między obydwoma krajami.
W tej nowej sytuacji strona polska stwierdziła, że nazwa
istniejącej już od ponad dziesięciu lat „Czytelni Polskiej w Wiedniu” może budzić nieporozumienie oraz utrudniać dotarcie
do opiniotwórczych środowisk austriackich. Dlatego też polskie ministerstwo spraw zagranicznych wystosowało do swego
austriackiego odpowiednika notę dyplomatyczną z propozycją,
aby od 1 stycznia 1974 roku zmienić nazewnictwo polskiej
placówki w Austrii na „Instytut Polski w Wiedniu” oraz, na zasadach wzajemności, nadać „Czytelni Austriackiej w Warszawie”
oficjalną nazwę „Instytut Kultury Austriackiej w Warszawie”
(nota dyplomatyczna z dnia 27 grudnia 1973 roku). Strona austriacka odniosła się pozytywnie do polskiej propozycji. Zostało
to potwierdzone notą dyplomatyczną z 28 maja 1974 roku.
Strona polska nabyła w 1974 roku część budynku przy Am Gestade 7, który już niedługo miał stać się siedzibą Instytutu Polskiego w Wiedniu. Oficjalnie został on utworzony 5 czerwca
1974 roku, na mocy Zarządzenia Nr 16 Ministra Spraw Zagranicznych, z dnia 14 września 1974 roku, które mówi, że Instytut Polski stanowi samodzielną jednostkę organizacyjną, a jego
działalnością kieruje Departament Informacji i Współpracy Kulturalnej Ministerstwa Spraw Zagranicznych (MSZ).
W tym roku mija 40 lat od powołania Instytutu Polskiego w Wiedniu. W tym czasie zmieniło się wszystko: PRL przestała istnieć,
co przypieczętowały częściowo wolne wybory 4 czerwca 1989
roku (wybory, które zapoczątkowały rozpad komunizmu w Europie Środkowo-Wschodniej). Polska już od 10 lat jest członkiem
Unii Europejskiej, a od 15 lat członkiem NATO. Polacy mogą swobodnie podróżować, studiować, pracować w Unii Europejskiej.
Współczesna Polska niczym już nie przypomina Polski sprzed
40 lat. Podobnie jest z Instytutem. Nie zmieniła się jedynie siedziba – to wciąż ten sam budynek i ten sam adres: Am Gestade
7. Zmieniła się natomiast forma działalności Instytutu Polskiego, jego możliwości, instrumenty, zadania. Cel pozostał ten sam:
wzmacnianie i intensyfikowanie wymiany kulturalnej pomiędzy
Polską a Austrią, lepsze, wzajemne poznanie się poprzez kulturę,
a tym samym zrozumienie się i polubienie. Tak w skrócie można
przedstawić misję Instytutu Polskiego: przybliżanie Austriakom
kultury, historii oraz wiedzy o Polsce współczesnej, bycie swego
rodzaju mostem łączącym środowiska opiniotwórcze, artystyczne i naukowe obydwu krajów.
Do 1989 roku działalność Instytutów Polskich była scentralizowana, co było charakterystyczne dla całej, scentralizowa-
nej polityki PRL-u. Po 1989 roku nastąpiła diametralna zmiana
wyrażająca się m.in. w uelastycznieniu formuły ich funkcjonowania. Postawiono na autorski program dyrektora wyłonionego
w konkursie otwartym, który kieruje się zadaniami określanymi
przez MSZ, ale sam wybiera partnerów miejscowych, a także
instrumenty, jakimi chce realizować dane zadanie. Całość
programu zaś dostosowuje do realiów państwa, w którym działa
dany Instytut.
Począwszy od lat 90. zwiększa się liczba Instytutów Polskich na świecie. Wzrastają środki finansowe przeznaczane na
działalność Instytutów, polepszeniu ulega infrastruktura, w kraju stworzono zaplecze merytoryczne dla Instytutów Polskich i
innych placówek zagranicznych (ambasady, konsulaty generalne), które często dysponują również oddzielnymi stanowiskami
ds. kultury.
Obecnie Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP utrzymuje na
świecie 23 Instytuty Polskie, które poprzez upowszechnianie
polskiej kultury, wiedzy o historii oraz dziedzictwie narodowym,
a także poprzez promocję współpracy w dziedzinie kultury, edukacji, nauki oraz życia społecznego, zapewniają obecność Polski
w różnych zakątkach świata. Główne zadania tych placówek to
wprowadzanie polskiej kultury do najważniejszych ośrodków
w krajach ich funkcjonowania oraz dbałość o zapewnienie
21
ßerte. Die in einem offenen Bewerbungsverfahren ausgewählten Direktoren und Direktorinnen können das Profil der Institute
aktiv mitgestalten. Sie müssen sich zwar an Vorgaben des Außenministeriums halten, können aber die lokalen Partner und
die Methoden für die Umsetzung der Vorgaben selbst auswählen
und die Gesamtkonzipierung des Programms an die Gegebenheiten des Landes, in dem das Institut angesiedelt ist, anpassen.
Seit den frühen 1990er-Jahren ist die Anzahl der Polnischen Institute weltweit gestiegen, die finanziellen Möglichkeiten und
die Infrastruktur der Institute wurden kontinuierlich verbessert.
Es gibt zudem in Polen fachlich kompetente Ansprechpartner für
die Polnischen Institute und für andere Institutionen (Botschaften, Generalkonsulate), die häufig ebenfalls mit Kulturagenden
betraut sind.
Gegenwärtig betreibt das polnische Außenministerium weltweit
23 Polnische Institute, die den Menschen die polnische Kultur,
Kenntnisse über die Geschichte Polens und das nationale Erbe
zugänglich machen und die Zusammenarbeit in den Bereichen
der Kultur, Bildung, Wissenschaft und Gesellschaft fördern und
somit Polen ins Bewusstsein der Menschen rücken. Die Hauptaufgabe der Institute besteht darin, die polnische Kultur in den
wichtigsten Einrichtungen des jeweiligen Landes einzubringen
und auch dafür zu sorgen, dass Polen in internationalen Projekten eine wichtige Rolle spielt. Es sollen zudem dauerhafte
Kontakte zwischen polnischen und ausländischen Partnern geknüpft werden, die sich gemeinsam für einen internationalen
Kulturaustausch einsetzen. Das Wirken des Instituts wendet
sich stets an die Einwohner des jeweiligen Landes – an die lokalen künstlerischen, wissenschaftlichen und meinungsbildenden
Kreise. Die Polnischen Institute sind tagtäglich bemüht, weltweit
ein positives Image Polens nach außen zu tragen.
obecności Polski w przedsięwzięciach międzynarodowych, a
także działanie na rzecz nawiązywania trwałych kontaktów
między polskimi i zagranicznymi partnerami, aktywnymi w sferze międzynarodowej wymiany kulturalnej. Działalność Insty-
tutów zawsze kierowana jest do mieszkańców krajów, w których
funkcjonują – do miejscowych środowisk artystycznych, eksperckich i opiniotwórczych. Instytuty Polskie każdego dnia dbają o
budowę pozytywnego wizerunku Polski na świecie.

Direktoren /
Stellvertretende Direktoren /
Einladung zur feierlichen Eröffung
des Polnischen Instituts Wien.
Dyrektorzy
zastĘPCY dyrektorÓW
Mieczysław Kłos (1974–1974)
Stefan Piwowar (1974–1976)
Jerzy Passendorfer (1974–1979)
Krzysztof Winiarek (1977–1978)
Jerzy Solecki (1979–1982)
Eugeniusz Fulczyński (1979–1983)
Włodzimierz Gierłowski (1982–1986)
Andrzej Juraszczyk (1985–1987)
Bolesław Faron (1986–1990)
Andrzej Placzyński (1989–1990)
Marian Bizan (1990–1995)
Cezary Kruk (2000–2004)
Ewa Lipska (1995–1997)
Maria Anna Ossolińska (2006–2010)
Jacek Buras (1997–2004)
Sylwia Golonka-Dzienisz (2010–2014)
Zaproszenie na uroczyste otwarcie
Instytutu Polskiego w Wiedniu
Cezary Kruk (2004–2005)
Małgorzata Grudzińska (2005–2010)
Abkommen über die Zusammenarbeit
zwischen der Volksrepublik Polen und
der Republik Österreich (1973).
Justyna Golińska (2010–2014)
Umowa o współpracy między Polską
Rzeczpospolitą Ludową i Republiką
Austrii (1973).

22
23
1977
Kalendarium
1974–2014
1.–14. April / 1–14 kwietnia
Ausstellung „Raumentwürfe – Theaterinszenierungen“ des Schauspielers und Theaterleiters Józef
Szajna in der Galerie des Polnischen Instituts.
Wystawa „Projekty przestrzenne – inscenizacje
teatralne“ aktora i reżysera teatralnego Józefa Szajny
w galerii Instytutu Polskiego.
40 Jahre – ausgewählte Programme und
Veranstaltungen des Polnischen Instituts Wien.
1979
40 lat – wybrane programy i projekty
Instytutu Polskiego w Wiedniu.
18.–26. Jänner / 18–26 stycznia
„Posener Tage in Wien“ – ein interdisziplinäres Projekt
mit Ausstellungen, Konzerten, Diskussion und
Vorträgen.
„Dni Poznania w Wiedniu“ – projekt interdyscyplinarny składający się z wystaw, koncertów, dyskusji i
wykładów.
23. Oktober / 23 października
Filme „Ohne Betäubung“ und „Die Fräulein von Wilko“
von Andrzej Wajda im Rahmen der Viennale ’79.
Filmy „Bez znieczulenia“ i „Panny z Wilka“ w reż.
Andrzeja Wajdy w ramach Viennale ‘79.
1977
1979
1979
7.–12. Dezember / 7–12 grudnia
Polnische Filmwoche „Filmland Polen“ in der Wiener
Urania. Auf dem Programm u. a. „Der Filmamateur“
von Krzysztof Kieślowski, „Spirale“ von Krzysztof
Zanussi und „Der Tod des Präsidenten“ von Jerzy
Kawalerowicz.
1980
1980
1981
Jänner / styczeń
Ausstellungen von Jerzy Nowosielski und Edward
Dwurnik in der Galerie des Polnischen Instituts.
Wystawy prac Jerzego Nowosielskiego i Edwarda
Dwurnika w galerii Instytutu Polskiego.
4.–10. Mai / 4–10 maja
Polnisches Filmfestival in Bregenz. Gezeigt wurden
u. a. „Gespenster“ von Wojciech Marczewski, „Die
Hochzeit” und „Der Mann aus Marmor“ von Andrzej
Wajda.
Festiwal Filmu Polskiego w Bregencji. W programie
m.in. „Zmory” Wojciecha Marczewskiego oraz
„Wesele“ i „Człowiek z marmuru“ Andrzeja Wajdy.
4. März / 4 marca
Konzert des Wiener Jeunesse-Chors, des ORF-Chors
und Symphonieorchesters unter der Leitung von
Krzysztof Penderecki im Wiener Konzerthaus. Mit
Jadwiga Gadulanka (Sopran), Ewa Podleś (Mezzosopran), Wiesław Ochmann (Tenor) und Andrzej Hiolski
(Bariton).
Koncert wiedeńskiego chóru Jeunesse oraz Chóru i
Orkiestry Symfonicznej Austriackiego Radia ORF pod
batutą Krzysztofa Pendereckiego w sali wiedeńskiego
Konzerthausu. Z udziałem Jadwigi Gadulanki (sopran),
Ewy Podleś (mezzosopran), Wiesława Ochmanna
(tenor) i Andrzeja Hiolskiego (baryton).
Tydzień Filmu Polskiego „Filmland Polen“ w kinie
Urania w Wiedniu. W programie m.in. „Amator“
Krzysztofa Kieślowskiego, „Spirala“ Krzysztofa
Zanussiego, „Śmierć Prezydenta“ Jerzego
Kawalerowicza.
7.–13. Dezember / 7–13 grudnia
Polnische Filmwoche im Flotten-Kino in Wien. Gezeigt
wurden u. a. „Das gelobte Land“ von Andrzej Wajda,
„Austeria“ von Jerzy Kawalerowicz, „Der Schrei“ von
Barbara Sass.
10.–29. März / 10–29 marca
„Wrocław grüßt Wien“ – breit angelegte Präsentation
der Stadt Wrocław in Wien.
Tydzień Filmu Polskiego w wiedeńskim Flotten Kino.
W programie pokazy m.in. „Ziemii Obiecanej” Andrzeja
Wajdy, „Austerii” Jerzego Kawalerowicza i „Krzyku”
Barbary Sass.
„Wrocław pozdrawia Wiedeń“ – szeroko zakrojona
prezentacja Miasta Wrocławia w Wiedniu.
1980
24
1982
1983
1984
25
1985
Juli–August / lipiec–sierpień
Ausstellung polnischer Malerei, Grafik, Skulpturen und
Tapisserien in der Galerie des Polnischen Instituts.
1991
Wystawa polskiego malarstwa, grafiki, rzeźby i
gobelinów w galerii Instytutu Polskiego.
1986
1985
1986
1987
10.–30. Jänner / 10–30 stycznia
Ausstellung „Polnische Porträts der Gegenwart“ im
Niederösterreichischen Dokumentationszentrum für
Moderne Kunst in St. Pölten.
1987
1989
1990
1990
1989
18. Mai / 18 maja
Galaabend zum 15-jährigen Bestehen des Polnischen
Instituts Wien. Auf dem Programm ein Konzert von
Jolanta Wrożyna und des Wilanów-Quartetts.
Wieczór galowy z okazji 15-lecia Instytutu Polskiego.
W programie koncert Jolanty Wrożyny i Kwartetu
Wilanów.
1990
1991
26
1992
1993
1992
1994
6. April – 28. Oktober / 6 kwietnia – 28 października
„Sigmund III., Sobieski, Stanislaus. Goldene Freiheit –
Die Zeit der Wahlkönige in Polen“ – Ausstellung im
Prinz-Eugen-Schloss in Schloßhof (NÖ).
17. März / 17 marca
Filmabend mit dem polnischen Schauspieler Jerzy
Stuhr im Polnischen Institut.
Wieczór filmowy z aktorem Jerzym Stuhrem w
Instytucie Polskim.
1992
16.–29. März / 16–29 marca
„Polnischer Frühling“ im Palais Palffy in Wien mit den
Ausstellungen „Phantasie, Methapher, Geometrie“
und „Zeitgenössiche Polnische Literatur“, Symposium
und Klavierkonzert.
„Polska Wiosna“ w Pałacu Palffy w Wiedniu. W
programie wystawy „Fantazja, metafora, geometria“
i „Współczesna literatura polska“, sympozjum oraz
koncert fortepianowy.
1989
Wystawa prac Jerzego Nowosielskiego w galerii Instytutu Polskiego.
1988
Wystawa „Polskie portrety współczesne“ w Centrum
Dokumentacji Sztuki Współczesnej Dolnej Austrii w
St. Pölten.
24. Februar – 18. März / 24 luty – 18 marca
Ausstellung von Jerzy Nowosielski in der Galerie des
Polnischen Instituts.
7. April / 7 kwietnia
Treffen mit Kardinal Dr. Franz König zum Thema
„Meine Begegnungen mit Kardinal Wyszyński“ im
Rahmen der Vortragsreihe „Polen: Land und Leute von
Österreichern gesehen“.
Rozmowa z Kardynałem dr. Franzem Königiem na
temat „Moje spotkania z Kardynałem Wyszyńskim“
w ramach cyklu wykładów „Polska – kraj i jego
mieszkańcy oczami Austriaków“.
1994
Jänner–Dezember / styczeń–grudzień
Diskussionsabende mit Gästen aus Polen: Adam
Michnik (Essayist, Publizist, Ex-Chefredakteur der
polnischen Tageszeitung „Gazeta Wyborcza“) Leszek
Balcerowicz (Wirtschaftswissenschaftler, Politiker,
ehemaliger Finanzminister), Hanna Suchocka (Politikerin, von 1992 bis 1993 die erste weibliche Ministerpräsidentin Polens) im Polnischen Institut.
Cykl dyskusji z gośćmi z Polski: Adamem Michnikiem
(eseistą, publicystą, byłym redaktorem naczelnym
dziennika „Gazety Wyborczej”), Leszkiem Balcerowiczem (ekonomistą, politykiem, byłym ministrem
finansów), Hanną Suchocką (politykiem, pierwszą
kobietą premierem w Polsce w latach 1992–1993) w
Instytucie Polskim.
„Zygmunt III., Sobieski, Stanisław. Złota Wolność –
czas królów elekcyjnych w Polsce“ – wystawa w
Zamku Eugeniusza Sabaudzkiego w Schloßhof (Dolna
Austria).
27
1995
8. Mai / 8 maja
Autorenabend mit der Lyrikerin und Nobelpreisträgerin Wisława Szymborska im Polnischen Institut.
1999
Wieczór autorski z Wisławą Szymborską, poetką
i laureatką Literackiej Nagrody Nobla w Instytucie
Polskim.
1997
1995
1996
1997
1997
Jänner–Dezember / styczeń–grudzień
Zu Gast im Polnischen Institut: Krystian Lupa (Theaterregisseur und Bühnenbildner), Sławomir Mrożek
(Schriftsteller und Dramatiker), Dr. Irena Lipowicz
(Rechtswissenschaftlerin und Diplomatin).
Tydzień Filmu Polskiego w kinie Metro w Wiedniu
zorganizowany we współpracy z Austriackim
Archiwum Filmowym.
2000
5. Mai – 21. Juni / 5 maja – 21 czerwca
Festival polnischer Kultur „!Quo vadis Polen!“ in
Innsbruck mit umfangreichem Literaturprogramm,
Theateraufführungen, Gastspiel des Theaters Łaźnia
aus Krakau, Ausstellung junger polnischer Künstler
und Filmschau.
5. September / 5 września
Treffen mit dem weltbekannten Film- und Theaterregisseur Roman Polański, der zu dieser Zeit „Tanz der
Vampire“ am Raimund-Theater in Wien inszenierte.
Festiwal polskiej kultury „!Quo vadis Polsko!“ w
Innsbrucku z obszernym programem literackim,
spektaklami teatralnymi, występem Teatru Łaźnia z
Krakowa, wystawą sztuki młodych polskich artystów i
przeglądem filmowym.
Spotkanie ze znanym reżyserem filmowym i teatralnym Romanem Polańskim, który w tym czasie
reżyserował „Taniec wampirów” w Raimund Theater
w Wiedniu.
Am Gestade 7, 1010 Wien
2000
Polnisches
Institut
Wien
2001
2000
Polnisches
Institut
Wien
2001
1998
15.–30. Oktober / 15–30 października
Ausstellung von Werken der Scherenschnittkünstlerin
Marta Gołąb im Jüdischen Museum Wien.
Wystawa wycinanek żydowskich w wykonaniu Marty
Gołąb w Muzeum Żydowskim w Wiedniu.
september bis dezember 2001
1999
april bis juni 2001
jänner bis märz 2001
september bis dezember 2000
Polnisches
Institut
Wien
28
1999
1999
Polnisches
Institut
Wien
2001
5. Mai / 5 maja
Konzert von High Bred Jazz Trio mit Wojciech Karolak,
Piotr Baron und Zbigniew Lewandowski im Bösendorfer-Saal in Wien.
Koncert High Bred Jazz Trio z udziałem Wojciecha
Karolaka, Piotra Barona i Zbigniewa Lewandowskiego
w sali Bösendorfera w Wiedniu.
3. November / 3 listopada
Jazzkonzerte von Leszek Możdżer und Adam
Pierończyk in Wien und Rudersdorf (Burgenland).
Koncerty jazzowe Leszka Możdżera i Adama
Pierończyka w Wiedniu i Rudersdorf (Burgenland).
W Instytutucie Polskim gościli: Krystian Lupa (reżyser
teatralny i scenograf), Sławomir Mrożek (pisarz i dramatopisarz) i dr Irena Lipowicz (prawnik i dyplomata).
1998
4.–12. November / 4–12 listopada
Polnische Filmwoche im Metro-Kino Wien in
Zusammenarbeit mit dem Filmarchiv Austria.
2001
4. Mai / 4 maja
Konzert des Orchesters der Sudetischen Philharmonie Wałbrzych und des Wiener Oberkantors Shmuel
Barzilai im ORF-Radiokulturhaus in Wien.
Koncert Orkiestry Symfonicznej Filharmonii Sudeckiej
z Wałbrzycha i Naczelnego Kantora Wiednia Shmuela
Barzileia w ORF-Radiokulturhaus w Wiedniu.
22. November / 22 listopada
„Literatur aus Polen“ – Leseabend aus der Reihe
„Europa erlesen“ im Camineum der Österreichischen
Nationalbibliothek in Wien.
„Literatura z Polski“ – wieczór literacki z cyklu
„Przeczytać Europę” w Sali Camineum Austriackiej
Biblioteki Narodowej w Wiedniu.
29
Polnisches Jahr in Österreich 2002—2003
Von April 2002 bis März 2003 wurden Beispiele polnischer Kunst und Kultur
in renommierten Museen, Galerien, Konzertsälen und Theatern in Wien, Linz,
Graz, Salzburg und Innsbruck präsentiert. „Das Polnische Jahr in Österreich
2002—2003“ war mit mehr als 150 Kulturveranstaltungen die bis jetzt größte
Präsentation polnischer Kultur in Österreich.
Rok Polski w Austrii 2002—2003
Od kwietnia 2002 do marca 2003 roku polska kultura i sztuka gościły w
renomowanych muzeach, galeriach, salach koncertowych i teatrach Wiednia,
Linzu, Grazu, Salzburga i Innsbrucku. „Rok Polski w Austrii 2002–2003“, na
który złożyło się ponad 150 imprez kulturalnych, był największą do tej pory
prezentacją polskiej kultury w Austrii.
www.polen2002.at
POLNISCHES JAHR
IN ÖSTERREICH 2002
unter Schirmherrschaft der Staatspräsidenten Österreichs und Polens
2002
ERÖFFNUNGSKONZERT
Nationales Sinfonieorchester des Polnischen Rundfunks aus Katowice
Dirigent Antoni Wit
Solist Piotr Paleczny (Piano)
Donnerstag, den
18. April 2002 um 19.30 Uhr
Eröffnung des Polnischen Jahres in Österreich im
Musikverein Wien. Galakonzert mit dem Nationalen
Symphonieorchester des Polnischen Rundfunks.
Uroczyste otwarcie Roku Polskiego w Austrii w
Musikverein w Wiedniu. Koncert galowy z udziałem
Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia.
Großer Saal des Wiener Musikvereins
Bösendorferstraße 12, 1010 Wien
Veranstalter Kulturministerium der Republik Polen
Ministerium für auswärtige Angelegenheiten der Republik Polen
Kartenbestellung im Konzertbüro an der Tageskassa:
Gesellschaft der Musikfreunde in Wien, 1010 Wien, Karlsplatz 6,
Mo. bis Fr. 9 - 19.30 Uhr, Sa. 9 - 17 Uhr oder Tel. 505 81 90,
per Fax 505 81 90/94 sowie per E-mail & Internet: [email protected], www. musikverein.at
Mai–Juni / maj–czerwiec
Ausstellung „Dobrze in Ordnung. Junge Kunst aus
Polen“ im Kunstbüro Wien und im Kulturzentrum bei
den Minoriten in Graz.
Wystawa „Dobrze w porządku. Młoda Sztuka z Polski“
w Kunstbüro w Wiedniu i Centrum Kultury Minorytów
w Grazu.
23. Mai – 15. September / 23 maja – 15 września
Ausstellung „Faras – Kathedrale aus dem Wüstensand. Christliche Fresken aus Nubien“ im Kunsthistorischen Museum Wien.
Wystawa „Faras – Katedra z piasku pustyni.
Chrześcijańskie freski z Nubii” w Muzeum Historii
Sztuki w Wiedniu.
30
2002
25.–27. Juni / 25–27 czerwca
Jazzkonzerte mit dem Tomasz Stańko Quartett, den
Zbigniew Namysłowski All Stars und Kuba Stankiewiczs
„Sound Pictures“ im Rahmen des Jazz Fest Wien im
Porgy & Bess.
Koncerty jazzowe z udziałem Tomasz Stańko Quartett,
Zbigniew Namysłowski All Stars i „Sound Pictures“
Kuby Stankiewicza podczas festiwalu Jazz Fest Wien
w Porgy & Bess.
21.–23. Mai / 21–23 maja
„Das Fest“ von Thomas Vinterberg in der Regie von
Grzegorz Jarzyna bei den Wiener Festwochen.
„Uroczystość“ Thomasa Vinterberga w reżyserii
Grzegorza Jarzyny na festiwalu teatralnym Wiener
Festwochen.
17. April – 16. Mai / 17 kwietnia – 16 maja
Retrospektive der Filme von Andrzej Wajda im
Metro-Kino in Wien.
Retrospektywa filmów Andrzeja Wajdy w kinie Metro
w Wiedniu.
31
Der Katalog zur Ausstellung „Der neue Staat – Polnische Kunst
zwischen Experiment und Repräsentation von 1918 bis1939“
im Leopold Museum in Wien.
Jetzt geht´s
umpolen!
Katalog do wystawy „Nowe Państwo. Sztuka polska między
eksperymentem a reprezentacją 1918-1939” w Muzeum
Leopolda w Wiedniu.

2002
7. November – 7. Dezember / 7 listopada – 7 grudnia
Ausstellungen zeitgenössischer polnischer Fotokunst
im Rupertinum und in der Galerie Fotohof in Salzburg.
© Werbestudio Frackiewicz
Wystawy polskiej fotografii współczesnej w Rupertinum i galerii Fotohof w Salzburgu.
30. November – 7. Dezember / 30 listopada – 7 grudnia
Jazzfestival „stepp across the border: Poland“ mit
Urszula Dudziak, Jarosław Śmietana, Piotr Wojtasik,
Piotr Baron, Tomasz Stańko und Jacek Kochan im
Porgy & Bess in Wien.
www.polen2002.at
Festiwal jazzowy „stepp across the border: Poland“ z
udziałem Urszuli Dudziak, Jarosława Śmietany, Piotra
Wojtasika, Piotra Barona, Tomasza Stańki i Jacka
Kochana w Porgy & Bess w Wiedniu.
Ihre Exzellenz, die Botschafterin der Republik Polen in Österreich,
ao. Univ. Prof. Irena Lipowicz
Ausstellung
und
im Niederösterreichischen Landhaus
im Regierungsviertel von St. Pölten
der Direktor des Schönbrunner Tiergartens
Dr. Helmut Pechlaner
laden im Rahmen des „Polnischen Jahres in Österreich 2002“ zur
„Nationalparks in Polen“
FEIERLICHEN ÜBERGABE
von zwei Jungwisenten
2002
aus dem Nationalpark Bia∏owie˝a in Polen an den Tiergarten Schönbrunn
am 6. November 2002 um 16 Uhr
bei der Wisentanlage
Begrüßung: Dr. Helmut Pechlaner, Direktor des Tiergartens Schönbrunn
Dr. W∏odzimierz Cimoszewicz, Außenminister der Republik Polen
Dr. Benita Ferrero-Waldner, Außenministerin der Republik Österreich
7. bis 30. Oktober 2002
Zugang: Haupteingang Hietzing
(U 4 Station Kennedybrücke/Schönbrunner Tiergarten)
32
Diese Einladung gilt ab 12.00 Uhr als Eintrittskarte für 2 Personen in den Tiergarten
Bitte beachten: SCHLOSSPARK-Sperre ist um 17.30 Uhr!
© Werbestudio Frackiewicz
Einladung
Die Übergabe findet auch bei schlechtem Wetter statt.
November / listopad
„Freie Tage im November“ – Präsentation der polnischen Gegenwartsliteratur mit Lesungen von u. a.
Olga Tokarczuk, Ewa Kuryluk, Ewa Lipska, Paweł
Huelle, Andrzej Stasiuk, Adam Zagajewski, Piotr
Sommer, Hanna Krall oder Ryszard Krynicki in Wien,
Innsbruck, Graz, Krems und Neusiedl am See.
„Wolne dni listopada“ – prezentacja polskiej literatury
współczesnej. W programie czytanie fragmentów
książek m.in. Olgi Tokarczuk, Ewy Kuryluk, Ewy
Lipskiej, Pawła Huelle, Andrzeja Stasiuka, Adama
Zagajewskiego, Piotra Sommera, Hanny Krall,
Ryszarda Krynickiego w Wiedniu, Innsbrucku, Grazu,
Krems i Neusiedl am See.
2. Dezember – 2. März / 2 grudnia – 2 marca
Ausstellung „Thesauri Poloniae – Schatzkammer
Polen. Zur Geschichte der polnischen Sammlungen“
im Kunsthistorischen Museum Wien.
Wystawa „Thesauri Poloniae – Skarbiec Polski.
Z historii polskich zbiorów” w Muzeum Historii Sztuki
w Wiedniu.
2003
25. Jänner – 31. März / 25 stycznia – 31 marca
Ausstellung „Der neue Staat – Polnische Kunst zwischen Experiment und Repräsentation von 1918 bis
1939“ im Leopold Museum in Wien.
Wystawa „Nowe Państwo. Sztuka polska między
eksperymentem a reprezentacją 1918–1939” w
Muzeum Leopolda w Wiedniu.
33
PROGRAMM
Juli bis September 2005
Jänner bis März 2005
Polnisches
Institut
Wien
2005
Polnisches
Institut
Wien
2005
2005
2007
10.–18. Juni / 10–18 czerwca
Polen als Gastland bei der „art position 2005“ in
der Ottakringer-Brauerei. Auf dem Programm u. a.
Ausstellung mit Werken von Zuzanna Janin und Robert
Rumas, Lesungen, Filmvorführungen und Konzerte.
2008
2007
2009
15.–16. Februar / 15–16 luty
„Die besten aus dem Osten: Polen zu Gast im Volkstheater Hundsturm“ – Präsentation der polnischen
Theaterszene mit einem Gastspiel des SzaniawskiTheater aus Wałbrzych, szenischen Lesungen,
Diskussionen und Musik.
„Najlepsi ze Wschodu: Polska gościem w Volkstheater
Hundsturm” – prezentacja polskiej sceny teatralnej
z występem gościnnym Teatru im. Szaniawskiego z
Wałbrzycha, czytaniami scenicznymi, dyskusjami i
muzyką.
2008
7.–9. Mai / 7–9 maja
„Europa der Muttersprachen 2008: Polen“ im Literaturhaus Salzburg mit Stefan Chwin, Wojciech Kuczok, Jacek
Dehnel, Michał Witkowski, Michał Żurawiecki u. a.
„Europa języków ojczystych 2008: Polska“ w Domu
Literatury w Salzburgu z udziałem m.in. Stefana
Chwina, Wojciecha Kuczoka, Jacka Dehnela, Michała
Witkowskiego, Michała Żurawieckiego.
8. Juli – 30. Oktober / 8 lipca – 30 października
Ausstellung „Das unmögliche Theater: Performativität im Werk von Paweł Althamer, Tadeusz Kantor,
Katarzyna Kozyra, Robert Kuśmirowski und Artur
Żmijewski“ in der Kunsthalle Wien.
2007
2008
2007
Polska gościem specjalnym „art position 2005“ w
Ottakringer Brauerei. W programie m.in. wystawa prac
Zuzanny Janin i Roberta Rumasa, czytanie literatury,
pokazy filmów i koncerty.
2006
Jazzfestival „Porgy & Bess goes Poland“ mit Jacek
Kochan, Urszula Dudziak, Project East, Piotr Wojtasik
Quartett und Contemporary Quartett.
Festiwal jazzowy „Porgy & Bess goes Poland“ z
udziałem Jacka Kochana, Urszuli Dudziak, Project East,
Piotr Wojtasik Quartett i Contemporary Quartett.
Januar bis Februar 2007
September bis Oktober 2006
PROGRAMM
Polnisches
Institut
Wien
2004
2004
PROGRAMM
PROGRAMM
Oktober bis Dezember 2004
PROGRAMM
Jänner bis März 2004
Polnisches
Institut
Wien
2004
Wystawa „Teatr niemożliwy: Performatywność w
sztuce Pawła Althamera, Tadeusza Kantora,
Katarzyny Kozyry, Roberta Kuśmirowskiego i Artura
Żmijewskiego” w Kunsthalle Wien.
Juni / czerwiec
EURO 2008 – Alternativprogramm für alle NichtFußball-Begeisterte: Konzerte von Karimski Club,
Yeshe und Pompon Music in Wien, Big Fat Mama in
Salzburg, Kunstprojekt „Polish Art Bus KR 736 EJ“ in
Wien, Salzburg, Linz und Klagenfurt sowie Kunstmeile
„lend/spiel“ in Klagenfurt.
19. April – 28. Mai / 19 kwietnia – 28 maja
„Achtung Umpolen“: Polen-Schwerpunkt im MuseumsQuartier Wien mit umfangreichem Kulturprogramm
von Theater über Musik bis hin zu Literatur und Sonderprogramm für Kinder.
EURO 2008 – alternatywny program dla nie-fanów
piłki nożnej: koncerty grup Karimski Club, Yeshe i
Pompon Music w Wiedniu, Big Fat Mama w Salzburgu,
projekt artystyczny „Polish Art Bus KR 736EJ“ w
Wiedniu, Salzburgu, Linzu i Klagenfurcie oraz Ulica
Sztuki „lend/spiel“ w Klagenfurcie.
„Achtung Umpolen“: Polska w kompleksie muzealnym MuseumsQuartier w Wiedniu z obszernym
programem kulturalnym obejmującym teatr, muzykę,
literaturę i program dla dzieci.
2009
Dreitägiges „Tomasz-Stańko-Porträt“ im Porgy & Bess
in Wien.
Trzydniowy portret muzyczny Tomasza Stańki w Porgy
& Bess w Wiedniu.
2008
34
2009
35
2009
2009
2010
Juni / czerwiec
„Es begann in Polen“ – Themenzyklus zum 20.
Jahrestag des Zerfalls des Kommunismus. Auf dem
Programm die Ausstellungen „Das Jahrzehnt der
Solidarność 1979—1989“ und „1989—2009 / 20 years
after“, Diskussion „Der runde Tisch und die halbfreien
Wahlen 1989“, Happening „Orange Alternative“ u. v. m.
2011
„Polska Flash“ - impreza plenerowa w MuseumsQuartier w Wiedniu z okazji przejęcia przez Polskę
prezydencji w Radzie Unii Europejskiej. W programie
performance muzyczno-taneczny „Zdarzenia“ oraz
sztuka „Ślepcy” teatru KTO z Krakowa.
„Zaczęło się w Polsce“ – cykl tematyczny poświęcony
20. rocznicy upadku komunizmu. W programie m.in.
wystawy „Dziesięciolecie Solidarności 1979–1989”
i „1989–2009 / 20 years after“, dyskusja „Okrągły
Stół i częściowo wolne wybory 1989”, happening
„Pomarańczowej Alternatywy”.
2010
2010
2010
15. September / 15 września
Maldoror, Agata Wojtkiewicz und Natalia Jaroszewska
Polnische Designer zum ersten Mal auf MQ Vienna
Fashion Week.
CD-Premiere „Chopin in Wien“ – Briefe, gelesen von
Nicholas Ofczarek mit Musik des Komponisten.
Maldoror, Agata Wojtkiewicz i Natalia Jaroszewska —
polscy projektanci mody po raz pierwszy na MQ Vienna
Fashion Week.
Premiera płyty „Chopin w Wiedniu“ – listy Chopina
czytane przez Nicholasa Ofczarka z muzyką kompozytora.
2011
2011
2011
Międzynarodowy festiwal „Round About Chopin“
z okazji Roku Chopina 2010. Interpretacja muzyki
wielkiego polskiego kompozytora Fryderyka Chopina
przez formacje muzyczne z 15 krajów.
36
2012
2012
Polska gościem specjalnym Vienna Design Week.
Prezentacja tendencji polskiej sceny wzorniczej: pokaz
prac Oskara Zięty, Tomka Rygalika, Bezy Projekt
oraz wystawa „Just a thing“ kuratorowana przez
Agnieszkę Jacobson-Cielecką.
„Bitwa pod Grunwaldem 1410” - wystawa z okazji
600-lecia Bitwy pod Grunwaldem w Zbrojowni
Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu.
23.–26. September / 23–26 września
Internationales Festival „Round About Chopin“ anlässlich des Chopin-Jahres 2010. Musikformationen aus
15 Ländern interpretieren Musik des großen polnischen Komponisten Fryderyk Chopin.
2011
30. September – 9. Oktober /
30 września – 9 października
Polen als Gastland bei der Vienna Design Week.
Präsentation der Tendenzen in der polnischen Designszene mit Arbeiten von Oskar Zięta, Tomek Rygalik,
Beza Projekt und die Ausstellung „Just a thing“
kuratiert von Agnieszka Jacobson-Cielecka.
18. Juni – 10. Oktober /
18 czerwca – 10 października
„Die Schlacht von Tannenberg 1410“ — Ausstellung
anlässlich des 600-Jahr-Jubiläums der Schlacht bei
Grunwald/Tannenberg in der Hofjagd- und Rüstkammer des Kunsthistorischen Museums Wien.
2011
16. Juli / 16 lipca
„Polska Flash“ — ein Open-Air-Spektakel zum Auftakt
der polnischen EU-Ratspräsidentschaft im MuseumsQuartier in Wien. Auf dem Programm die Musik- und
Tanzperformance „Vorfälle“ und das Freilufttheater
„Die Blinden“ des Theaters KTO aus Krakau.
2012
Die erste Edition des LET’S CEE Film Festivals mit
vielen polnischen Filmproduktionen.
Pierwsza edycja festiwalu filmów z Europy Środkowej
i Wschodniej LET’S CEE Film Festival z obszerną
prezentacją polskich filmów.
2012
37
Kulturkalender
Sommer
2012
Kulturkalender
September–Oktober
2012
Kulturkalender
Jänner–Februar
2013
1
2012
2012
2012
2013
Kulturkalender
September–Oktober
2013
Kulturkalender
November–Dezember
2013
2013
März–April
Kulturkalender
2013
2013
Kulturkalender
Jänner–Februar
2014
2014
2013
März–April
2013
Kulturkalender
2014
2014
Mai–August
Poste
In
stiturt
2014
2013
2014
Oktober / październik
Zum 70. Jahrestag des Aufstandes im Warschauer
Ghetto: „Die Karwoche“ von Andrzej Wajda und
„Chronik des Aufstandes im Warschauer Ghetto” von
Joanna Dylewska im Rahmen des Jüdischen Filmfestivals Wien sowie die Buchpräsentation „Die Liebe im
Ghetto“ von Marek Edelman und Paula Sawicka im
Polnischen Institut.
Z okazji 70. Rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim: pokazy filmów „Wielki Tydzień” Andrzeja Wajdy
i „Kronika powstania w Getcie Warszawskim” Joanny
Dylewskiej w ramach Festiwalu Filmów Żydowskich
w Wiedniu oraz prezentacja książki „I była miłość w
getcie” Marka Edelmana i Pauli Sawickiej w Instytucie
Polskim.
Melomaniac Corner Deluxe Edition – koncert galowy
podsumowujący 12 edycji cyklu „Melomaniac Corner
w Strenge Kammer“ w Porgy & Bess w Wiedniu,
zainicjowanego przez Instytut Polski i służącego
wymianie muzycznej między polskimi i austriackimi
muzykami improwizacyjnymi.
„Tribute to Przemysław Wojcieszek” – Porträt des
polnischen Regisseurs im Rahmen der zehnten Ausgabe des Filmfestivals Crossing Europe in Linz.
10.–13. Oktober / 10–13 października
Sonderaustellung „Vienna Duet: Kunst aus Polen
und Georgien“ – Präsentation der Tendenzen in der
zeitgenössischen Kunst Polens und Georgiens auf der
Viennafair.
Wystawa specjalna „Vienna Duet: Sztuka z Polski i
Gruzji” – prezentacja tendencji we współczesnej
sztuce Polski i Gruzji podczas targów sztuki Viennafair.
16. Jänner / 16 stycznia
Melomaniac Corner Deluxe Edition – Galakonzert
nach zwölf Ausgaben der durch das Polnische Institut
initiierten Konzertreihe „Melomaniac Corner in der
Strengen Kammer“ im Porgy & Bess in Wien, die den
musikalischen Austausch zwischen polnischen und
österreichischen Improvisationsmusikern fördern soll.
2014
12. Februar – 3. März / 12 luty – 3 marca
Ausstellung „Zum Beispiel. Das neue polnische Haus“
im Architekturzentrum Wien. Präsentation der Entwicklung in der polnischen Einfamilienhausarchitektur.
„Tribute to Przemysław Wojcieszek” – portret polskiego reżysera w ramach 10. edycji festiwalu filmowego
Crossing Europe w Linzu.
Wystawa „Na przykład. Nowy dom polski” w Centrum
Architektury w Wiedniu. Prezentacja tendencji w polskiej architekturze domów jednorodzinnych.
Präsentation der Ausstellung „UNPolished – Young
Design From Poland“ im Rahmen des Designmonats
in Graz.
13. Juni / 13 czerwca
Open-Air-Kulturfest zum 40-jährigen Bestehen des
Polnischen Instituts Wien. Auf dem Programm: Kunstinstallation von Nespoon, Tanzperfomance, Konzerte
von Cheap Tobacco und Duo Accosphere, Gehsteigdisco.
Prezentacja wystawy „UNPolished – Young Design
From Poland“ podczas Miesiąca Designu w Grazu.
38
2013
Wystawa „Recommended by… Aktualne tendencje
w polskiej fotografii i sztuce wideo” w ramach „Eyes
On — Miesiąc Fotografii w Wiedniu” w Fotogalerie w
Wiedniu.
titelfoto: A. Posnansky (aus der Sammlung von Javier Nuñez de Arco)
2012
12. November – 7. Dezember /
12 listopada – 7 grudnia
Ausstellung „Recommended by … Aktuelle Tendenzen
in der polnischen Foto- und Videoszene“ im Rahmen
des „Eyes On — Monat der Fotografie in Wien“ in der
Fotogalerie Wien.
Impreza plenerowa z okazji 40. rocznicy istnienia
Instytutu Polskiego w Wiedniu. W programie: instalacja artystyczna Nespoon, performance, koncerty
Cheap Tobacco i Duo Accosphere, silent disco.
39
40 Jahre – ein Rückblick
40 lat – impresje
Ausgewählte Plakate und Fotos von den durch das
Polnische Institut Wien organisierten Veranstaltungen.
Wybrane plakaty oraz zdjęcia z wydarzeń organizowanych
przez Instytut Polski w Wiedniu.
TAG DER OFFENEN TÜR
20 JAHRE SOLIDARNOÂå
Eine Fotoausstellung des Zentrums „Karta“, Warschau
Aula des Universitätshauptgebäudes, Dr.-Karl-Lueger-Ring 1, 1010 Wien
Donnerstag,
25.05.2000, ab 14 Uhr
Polnisches Institut Wien
40
Eröffnung:
13. November 2000,
um ca. 17.00 Uhr
Ausstellungsdauer bis 24.November 2000
Polnisches
Institut
Wien
41
Sacrum et profanum
Faszinationen der naiven Kunst aus Polen
7. April – 18. Mai 2001
TAG DER OFFENEN TÜR
Polnisches Institut Wien, Galerie Am Gestade 7, 1010 Wien
KraKauer WeihnachtsKrippen
POLNISCHE KÜNSTLER IN ÖSTERREICH
eine ausstellung des historischen Museums der stadt Krakau
Ausstellung
im Rahmen des Polnischen Jahres in Österreich 2002
21. bis 27. Oktober 2002
Heuer öffnen wir die Tür nach WROCLAW (dt. Breslau)
ADAm ADAmczyk
VIctORIA kEN
mIREk BARANSkI
mAREk lAczyNSkI
AlExANDER FRAckIEwIcz
kRyStyNA mIllER-GAwRzyNSkA
JOANNA GlEIcH
BEAtA tAScHNER
kRzySztOF JElENSkI
lESzEk wISNIEwSkI
EwA kAJA
mAGDAlENA zySzkOwSkA
Ausstellungskuratorin Ewa Frackiewicz, e-mail: [email protected]
der Hauptstadt Niederschlesiens
Freitag, den 8.06.2001, von 14 bis 22 Uhr
Polnisches Institut, 1., Am Gestade 7
Im Programm:
Jazz Nestor Band, Damenstreichquartett „Vier Jahreszeiten“,
Pantomimentheater, Soloauftritt eines 11-jährigen Gitarrenspielers,
Fotoausstellung, Bläserensemble der Wiener Universität für Musik,
Theater Tanto mit Jan Tabaka
Die Ausstellung ist in den Bürostunden zu besichtigen
einLaDunG
LINZER KONGRESSGESELSCHAFT
Wirtschafts- und Handelsabteilung
der Botschaft der Republik Polen
RATHÄUSER IN POLEN
Plakat Fix 21.2.2002 14:04 Page 1
42
PAINTING PERFORMANCE
UNSER EUROPA
EIN GEMEINSCHAFTSWERK DER WIENER INTERNATIONALEN
KÜNSTLER IM POLNISCHEN INSTITUT WIEN
Galerie Am Gestade 7, 1010 Wien, Tel. (01) 533 89 61, 533 89 62
[email protected], www.polnischekultur.at

Eine Fotoausstellung in der Wiener Planungswerkstatt
1., Friedrich-Schmidt-Platz 9
von 29.06. bis 19.07.2001
Montag-Freitag 9-16 Uhr
Donnerstag 9-19 Uhr
www.wien.gv.at/ma18
[email protected]
Ausstellung „Thesauri Poloniae –
Schatzkammer Polen“ im Rahmen des
Polnischen Jahres in Österreich 2002–2003
im Kunsthistorischen Museum Wien.
Wystawa „Thesauri Poloniae –
Skarbiec Polski“ w ramach Roku Polskiego
w Austrii 2002–2003 w Muzeum Historii
Sztuki w Wiedniu.
43
ITSIK SHPITSIK, GOT MIT DIR

Workshops und Happening „Abendland in Zwergenhand“ von der
politisch-künstlerischen Bewegung „Orangene Alternative“ (2009).
André Ochodlo
singt Lieder von Itzig Manger
Warsztaty i happening „Zachód w rękach krasnoludków” ruchu
polityczno-artystycznego „Pomarańczowa Alternatywa” (2009).
2010 – that’s my year
Fryderyk Chopin
Follow the steps of Chopin in Warsaw
www.e-warsaw.pl/chopin2010
Chopin Year in Vienna
www.chopin2010.at
44
45


Präsentation der Grafiken der
jungen Nachwuchskünstlerin Peperski
(Agata Pierzchanowska)
(2010).
„Polska Flash“ – Open-Air-Spektakel zum
Auftakt der polnischen EU-Ratspräsidentschaft
im MuseumsQuartier (2011).
„Polska Flash“ – impreza plenerowa
w MuseumsQuartier z okazji przejęcia przez
Polskę prezydencji w Radzie UE (2011).
Prezentacja grafik młodej artystki
Peperski (Agata Pierzchanowska)
(2010).

Polnische Literatur

Ausstellung anlässlich des 600-JahrJubiläums der Schlacht bei Grunwald/
Tannenberg 1410 in der Hofjagd- und
Rüstkammer des KHM (2010).
10.-13.11.2011
Stand des Polnischen Instituts
Messe Wien, Stand Nr. 217
KUNST | LITERATUR | FILM | MUSIK | TANZ | THEATER | GESCHICHTE | WISSEN
Am Gestade 7 | 1010 Wien | www.polnisches-institut.at
Sa., 12.11.2011, 14.15 Uhr
Lesung und Gespräch mit Mariusz Szczygieł,
dem großen Star der polnischen Reportage
Messe Wien, Bühne Forum
Wystawa z okazji 600-lecia Bitwy pod
Grunwaldem 1410 w Zbrojowni Muzeum
Historii Sztuki w Wiedniu (2010).
hinter jeDeM Grossen GeMäLDe VerbirGt sich eine noch GrÖssere Geschichte
Einladung_3_final.indd 1-2
FILMMONTAG
isches kino im visier
zeitgenössisches poln
09.02.2012 15:36:20 Uhr
DIE MÜHLE UND DAS KREUZ
REgIE | Lech Majewski
BUCh | Lech Majewski, MichaeL Francis Gibson
6
Im Jahr 1564 erhält Pieter Bruegel von dem reichen Antwerpener Kaufmann und Kunstsammler Nicolas
Jonghelinck den Auftrag, die Kreuztragung Christi zu malen.
Er nimmt den Auftrag an, doch will er nicht eine weitere von unzähligen Versionen der Passionsgeschichte
liefern, sondern etwas Besonderes schaffen: Ein Bild, das eine Vielzahl von Geschichten erzählt und das
groß genug ist, hunderte von Menschen aufzunehmen. Aber vor allem soll die Kreuzigungsgeschichte nicht
im Heiligen Land, sondern in seiner flämischen Heimat spielen. Also geht Bruegel zu den Menschen auf
den Höfen, Feldern und Märkten, um nach diesen Geschichten in einem Land zu suchen, das unter spanischer Herrschaft steht und in dem die Inquisitoren erbarmungslos wüten. Er hält alles in seinen Skizzen fest
und beginnt auf diese Weise, die Schicksale von unzähligen Menschen virtuos miteinander zu verflechten...
Polnische Filme
10. 1. - 6. 6. 2011
Stock
Veranstaltungssaal 1.
89 61
Eintritt frei, Info: 533
Messe Wien
Halle D (U2 Station Krieau)
Trabrennstraße, 1020 Wien
ÖStERREIChISChER KINOStARt
Einladung_3_final.indd 3-4
46
MIt | rutGer hauer, charLotte raMpLinG, MichaeL Francis Gibson, MichaeL York u.a.
| 2. März
Die Mühle und das Kreuz ist eine intelligente und betörend schöne Adaption des weltberühmten Gemäldes
„Die Kreuztragung Christi“ (dessen Original im Wiener Kunsthistorischen Museum hängt), der es im
buchstäblichen Sinne gelingt, das Bild zum Leben zu erwecken und uns seine komplexe Bildsprache und
versteckten Bedeutungen zu enthüllen. Von den großartigen Hauptdarstellern Charlotte Rampling, Rutger
Hauer und Michael York getragen, wirkt jede einzelne Szene mit ihrer detailgenauen Ausstattung und
kunstvollen Komposition aus Licht und Farbe wie ein weiteres von Bruegel geschaffenes Gemälde.
Ein Filmkunstwerk. SE/PL 2011, 92 Min., OmU
Am Gestaade 7, 1010 Wien
www.polnisches-institut.at
Das Polnische Institut Wien und Polyfilm Verleih
in kooperation mit dem Kunsthistorischen Museum
und film.at laden sie herzlich zur Österreichpremiere
des Films „Die Mühle und das Kreuz“ in anwesenheit
des regisseurs Lech Majewski und zum anschließenden
empfang ein.
EINLADUNG
zur ÖsterreichpreMiere Des FiLMes Die MÜhLe unD Das kreuz
ORt
zEIt
Filmcasino, Magaretenstraße 78, 1050 wien
Mittwoch, 29. Februar 2012, 20 uhr
Die einladung gilt für 1 person. es wird ersucht, die einladung bei abholung der karten vorzuweisen.
um anmeldung wird gebeten bis spätestens 22.2.2012. tel. 01/533 89 61, e-Mail: [email protected]
09.02.2012 15:36:20 Uhr
47
ETAM Cru
Mallerei
Illustration
Graffiti
Do., 6. Septmber 2012
19 Uhr (Vernissage)
INOPERAbLE Gallery
7., Burggasse 24
Zu sehen bis 20.10.2012
www.inoperable.at
ßen
rs
Stra
nde
al a
einm
i
l’sk
her
asc
éM
Caf
er
sse
in d
nga
iste
Pian
Herr Nie Da / Visuals
Cezary Kwapisz / Piano
Jacek Obstarczyk / Piano
Krzysztof Kokoszewski / Geige
Freitag, 15. Juni 2012, 15-20 Uhr
orfer
herst
rl Pe
t&
© Ar
k: Ka
Grafi
Cafè Mascherl, Piaristengasse 15, 1080 Wien
Eintritt frei
Artwork: ETAM Cru „The journey“ (2012)
Etam Cru Plakat.indd 1
2012-08-09 15:19:08

Jan Karpiel-Bułecka & Ensemble beim
Schrammel.Klang.Festival in Litschau (2012).
Jan Karpiel-Bułecka & Zespół na
Schrammel.Klang.Festival w Litschau (2012).
48
49

Tribute to Przemysław Wojcieszek im Rahmen des
Filmfestivals Crossing Europe in Linz (2013).
Paula & Karol Band beim Waves Vienna Festival (2012).
Paula & Karol Band na Waves Vienna Festival (2012).
„Tribute to Przemysław Wojcieszek” w ramach festiwalu
filmowego Crossing Europe w Linzu (2013).


RECOMMENDED BY ...
Aktuelle Tendenzen in
der polnischen Foto- und Videoszene
Vernissage: 12.11.2012 um 19 Uhr
Ausstellungsdauer: 13.11.-8.12.2012
Fotogalerie Wien, 9. Währinger Straße 59 / WUK
Hybrid Figures © Dorota Buczkowska/Przemysław Dzienis

Ausstellung „Jerzy Lewczyński –
INFORMÉMENT. Krzysztof Pijarski – JL-PK“
im Fotohof in Salzburg (2013).
Wystawa „Jerzy Lewczyński –
INFORMÉMENT. Krzysztof Pijarski – JL-PK“
w galerii Fotohof w Salzburgu (2013).
50
Adam Bałdych Imaginary Quartet im
Porgy & Bess in Wien (2013).
Adam Bałdych Imaginary Quartet
w Porgy & Bess w Wiedniu (2013).

51
Stummfilm mit Live-Musik
anlässlich des Tages für Menschenrechte
Di., 10. Dezember 2013, 19 Uhr
Eintritt frei, Anmeldung: 01/533 89 61
Veranstalter: Polnisches Institut Wien, Wiener-Krakauer Kultur-Gesellschaft, Partner: Wien Kultur
jojko+nawrocki architekci Fot. Juliusz Sokołowski
www.mqviennafashionweek.com
Auf den Pfaden der Schande
© Narodowe Archiwum Cyfrowe
Info und Tickets:
MQ Point | Haupteingang MQ
www.oeticket.com
MONIKA
BŁAŻUSIAK
/
KAMILA
GAWROŃSKA KASPERSKA
/
MARA
GIBBUCCI
AT
MQ VIENNA
FASHION WEEK
.13
Artwork & Graphic © Karl Peherstorfer
Sa., 14. September 2013, 18 Uhr
MuseumsQuartier | Fashion-Zelt
Museumsplatz 1, 1070 Wien
FrauenFilmTage 2014
LOVING
(OmeU, PL 2013, 105 Min.)
Di., 11. März 2014, 19 Uhr
Filmhaus Kino am Spittelberg, 7. Spittelberggasse 3
Zum Beispiel.
Das neue polnische haus
13. Februar - 3. märz 2014
eröffnung: mi., 12. Februar 2014, 19 uhr
architekturzentrum Wien, halle F3
museumsplatz 1, 1070 Wien
eintritt frei

52
Jubiläumsplakat von Lech Majewski / plakat jubileuszowy autorstwa Lecha Majewskiego.
53

Publikationen
CD „Wiener Schmäh auf Polnisch“ mit Kompositionen von
Beer, Friedman, Godowsky, Leschetizky, Petersburski,
Szymanowski, Sieczyński (2013).
CD „Wiener Schmäh auf Polnisch“ z kompozycjami Beera,
Friedmana, Godowsky’ego, Leschetizky’ego, Petersburskiego,
Szymanowskiego i Sieczyńskiego (2013).
Publikacje
Literaturjournal „aufgeblättert“. Mit zahlreichen Buchempfehlungen, Essays und Interviews (Ausgaben 2012 und 2013).

Hörbuch „Witold Gombrowicz: Ich/Ich/Ich/Ich“. Auszüge
aus Tagebüchern 1953—1969 liest Hans Dieter Knebel.
Musik: Mario Schott-Zierotin (2005).
Magazyn literacki „aufgeblättert“ prezentujący nowości i
ciekawostki literackie, eseje, wywiady (wydania 2012 i 2013).

Audiobook „Witold Gombrowicz: Ich/Ich/Ich/Ich“.
Fragmenty dzienników z lat 1953—1969 czyta Hans Dieter
Knebel. Muzyka: Mario Schott-Zierotin (2005).

CD „Polish Jazz at Porgy & Bess“. Ausgewählte
Konzertausschnitte aus drei polnischen Jazzfestivals
im Porgy & Bess 2002–2004 (2005).
CD „Polish Jazz at Porgy & Bess“. Wybrane fragmenty
koncertów z trzech polskich festiwali jazzowych w
Porgy & Bess w latach 2002–2004 (2005).
Katalog „PLakAT. Kunst mit Wirkung”. Die besten
Plakate des Wettbewerbs um das Imageplakat
für das Polnische Institut Wien (2012).
Katalog „PLakAT. Kunst mit Wirkung”. Wybrane
plakaty z konkursu na plakat promocyjny
Instytutu Polskiego w Wiedniu (2012).
CD „Chopin in Wien“. Briefe von Fryderyk Chopin, gelesen von
Nicholas Ofczarek. Mit Musik Fryderyk Chopin (2010).

CD „Chopin w Wiedniu“. Listy Fryderyka Chopina czytane przez
Nicholasa Ofczarka. Z muzyką Fryderyka Chopina (2010).

54
55
B
Polnisches Design ―
ein neues Exportprodukt?
Czesława Frejlich*
Polskie wzornictwo ―
nowy produkt eksportowy?
is vor kurzem zählte Polen in der öffentlichen Wahrnehmung
nicht gerade zu jenen Ländern, in denen die Designerbranche
speziell entwickelt gewesen wäre. Die Polen selbst mussten sich
eingestehen, dass dies nicht unbedingt zu den stärksten Seiten
ihrer Wirtschaft gehörte. Um dieses Phänomen besser verstehen zu können, müssen wir zumindest einen kurzen Blick auf die
Wirtschaftsgeschichte Polens der Nachkriegszeit werfen.
Die 50er-Jahre des vergangenen Jahrhunderts standen im Zeichen des Wiederaufbaus der infolge des Weltkriegs in Trümmern
liegenden Industrie, vornehmlich der Bergbau- und Schwerindustrie. In der darauffolgenden Dekade wurde die Konsumgüterindustrie wiederaufgebaut. Dies war die Geburtsstunde der heimischen nachkriegszeitlichen Produktgestaltung, hauptsächlich
war dies dem Institut für Industriedesign und den neugegründeten Schulen zu verdanken, aber auch einzelnen Designern, die
trotz der Lebensumstände hinter dem Eisernen Vorhang erfolgreich tätig waren. Dieser Zeitabschnitt währte jedoch nicht lang.
Es mangelte an Konkurrenz auf dem Markt, zudem wurden in
den 1970er-Jahren zahlreiche Lizenzen auf Technologien aus
dem Westen einschließlich des Produktdesigns erworben, was
die Aktivitäten der polnischen Designer sehr einschränkte. In
den Jahren, in denen in Polen das Kriegsrecht herrschte, kam die
Designerbranche fast gänzlich zum Erliegen. Nach der Wende
D

„Zum Beispiel. Das neue polnische Haus” –
die schönsten Einfamilienhäuser im
Architekturzentrum Wien (2014).
„Na przykład. Nowy dom polski“ –
najpiękniejsze domy jednorodzinne w
Centrum Architektury w Wiedniu (2014).
56
o niedawna Polska nie była postrzegana jako kraj, w którym
wzornictwo jest szczególnie rozwinięte. Sami Polacy również
przyznawali, że nie jest to mocna strona ich gospodarki. Aby
lepiej zrozumieć to zjawisko należy choć pobieżnie popatrzeć na
powojenną historię gospodarczą Polski.
Lata 50. to odbudowywanie z wojennych zgliszcz przemysłu,
głównie ciężkiego i wydobywczego. Kolejna dekada nastawiona była na odbudowę przemysłu konsumpcyjnego. W tym
czasie narodziło się rodzime powojenne wzornictwo, głównie
za sprawą Instytutu Wzornictwa Przemysłowego i nowo
powstałych szkół, ale również działających i odnoszących sukcesy, mimo życia za „żelazną kurtyną”, projektantów. Ten czas
nie trwał jednak zbyt długo. Zarówno brak konkurencji na rynku,
jak i zakup zachodnich licencji na nowe technologie, włącznie z
wzorami produktów w latach 70., ograniczyły aktywność polskich projektantów, która w czasie stanu wojennego prawie
całkowicie zamarła. Po roku 1989 w nowej Polsce nie od razu
dostrzeżono wzornictwo. Uczyliśmy się nowych reguł gospodarczych poczynając od handlu. Widoczne zmiany zaszły dopiero po
roku 2000, kiedy z małych, rodzinnych inicjatyw wyrosły duże
firmy, znajdujące swoje miejsce na rynku krajowym wypierając
tanie produkty sprowadzane z zagranicy. Wprowadzono nowoczesne technologie, w wielu wypadkach za sprawą świadczenia
im Jahr 1989 standen Fragen des Designs noch nicht im Vordergrund. Man musste zunächst die Regeln einer neuen Wirtschaftsordnung lernen, was beim Handel begonnen hatte. Zu
einer deutlichen Veränderung kam es erst nach dem Jahr 2000,
als sich kleine Familienunternehmen zu großen Firmen entwickelten, die sich auf dem heimischen Markt etablieren und aus
dem Ausland importierte Billigprodukte verdrängen konnten. Es
wurden neue Technologien eingeführt; in vielen Fällen wurden
dabei Subunternehmerleistungen für westliche Firmen erbracht.
Man erwarb Kenntnisse in Management, Marketing und Verkauf.
In relativ kurzer Zeit entstanden auf diese Weise große Betriebe
wie die Möbelproduzenten Balma, Vox, Profim, Comforty (Statistiken der Uno zufolge belegte Polen 2011 den weltweit vierten Platz im Export von Möbeln), der Autobushersteller Solaris
und die Schienenfahrzeugproduktionsfirmen Pesa und Newag,
die sich allesamt immer mutiger der Konkurrenz auf den internationalen Märkten stellten. Die Produzenten, die sich bis dahin mit niedrigen Preisen um die Gunst der Abnehmer bemüht
hatten, erkannten, dass sie die Preise nicht noch stärker herabsetzen konnten. Sie machten sich also auf der Suche nach anderen Strategien, wobei es für einige naheliegend war, den Absatz durch gutes Design anzukurbeln. Die Hersteller suchen also
zunehmend nach neuen, eigenen Modellen. Bis vor nicht allzu
usług podwykonawczych dla firm zachodnich. Nauczono się
zarządzania, promowania i sprzedaży. W stosunkowo krótkim
czasie wyrosły tak duże firmy, jak meblowe Balma, Vox, Profiem,
Comforty (według danych ONZ z roku 2011 Polska plasuje się na
4. miejscu na świecie w eksporcie mebli), autobusowa Solaris czy
kolejowe Pesa i Newag, które coraz odważniej konkurują na rynkach międzynarodowych. Producenci, do tej pory rywalizujący
niską ceną, zrozumieli, że bardziej nie da się jej obniżać. Szukają
więc innych sposobów i dla niektórych najbardziej oczywistym
środkiem pobudzania sprzedaży jest wzornictwo. Wytwórcy
zaczynają poszukiwać nowych, własnych wzorów. Jeszcze do
niedawna kopiowanie dobrego produktu zachodniego, w formie
nieco zmienionej dla uniknięcia problemów prawnych, uznawano za skuteczny sposób konkurowania. Teraz tego typu praktyki ocenia się nie tylko jako nieetyczne, ale również jako krótkowzroczne i nieopłacalne. Widać to było wyraźnie w czasie
ostatnich dwóch lat, kiedy w przemyśle wprowadzono znacznie
więcej dobrze opracowanych wzorniczo wyrobów. W ślad za tym
odnotowano sukcesy polskiego designu w konkursach, również
międzynarodowych, jak np. niemieckie Red Dot-y czy iF.
W ostatnim czasie wzornictwo skutecznie wspierają też organy
rządowe. Dziedzina ta została wpisana do narodowej strategii
rozwoju na lata 2007–2013 jako wymagająca pomocy finan-
57
Gewinner des Red Dot Design Award 2012: Blow Sofa vom Designerduo Malafor
auf dem Designmonat Graz 2013.
Zwycięzca Red Dot Design Award 2012: Blow Sofa duetu Malafor podczas
Miesiąca Designu w Grazu 2013.


Mode von Agata Wojtkiewicz auf der MQ Vienna Fashion Week (2011).
Projekty Agaty Wojtkiewicz na MQ Vienna Fashion Week (2011).

Die berühmten Plopp-Hocker von Oskar Zięta
auf der Vienna Design Week 2011.
Słynne stołki Plopp autorstwa Oskara Zięty
na Vienna Design Week 2011.
58
langer Zeit galt das Kopieren eines guten westlichen Produkts,
wobei das Design ein wenig modifiziert wurde, um rechtlichen
Problemen vorzubeugen, als eine effiziente Art, in den Wettbewerb zu treten. Solche Praktiken werden heutzutage nicht mehr
nur als unethisch, sondern auch als kurzsichtig und unrentabel
bewertet. Dies trat besonders in den vergangenen zwei Jahren
zutage, als deutlich mehr gut designte Produkte auf den Markt
kamen. Nachfolgend konnte das Design aus Polen bei vielen,
auch internationalen Wettbewerben wie dem deutschen Red
Dot Award und dem iF Design Award große Erfolge verzeichnen.
In letzter Zeit wird die Designerbranche auch auf Regierungsebene
unterstützt. Diese Sparte wurde in der nationalen Entwicklungs-
sowej. Efektem był rozwój szkolnictwa – głównie zwiększenie
liczby placówek i polepszenie ich infrastruktury, wdrożenie
wielu działań promujących wzornictwo zarówno w kraju, jak
i zagranicą, oraz rozwój usług szkoleniowych i doradczych w
tym zakresie, jak budowa sieci centrów projektowych. Niektóre
z zaplanowanych działań nie powiodły się w skali takiej, jakiej
chcieli prawodawcy, ale szczęśliwie przedsiębiorcy poradzili z
tym sobie sami. Dzięki unijnym funduszom powstały Centrum
Designu Gdynia, Concordia Design w Poznaniu, Design Centrum Kielce, Centrum Promocji Mody i Centrum Nauki i Sztuki
w Łodzi. Powołano do życia prywatne szkoły wzornictwa, m.in.
w Kielcach, Łodzi, Poznaniu, Szczecinie oraz otworzono nowe
strategie für die Jahre 2007 bis 2013 als Bereich eingestuft,
der einer finanziellen Unterstützung bedarf. Dies hatte positive
Auswirkungen auf die Entwicklung des Bildungssektors – es
wurden mehr Standorte eröffnet und die Infrastruktur der Ausbildungsstätten verbessert. Zudem wurden verschiedene Initiativen lanciert, um die Designerbranche sowohl im In- als auch im
Ausland zu promoten, außerdem schuf man verschiedene Schulungs- und Beratungsangebote, wozu die Errichtung zahlreicher
Projektzentren gehört. Einige der geplanten Maßnahmen zeigten nicht den Erfolg, wie ihn sich die Arbeitgeber gewünscht hätten, zum Glück aber kamen die Unternehmer damit gut zurecht.
Mithilfe der EU-Fördergelder entstanden das Designcenter Gdynia, das Concordia Design in Poznań, das Designcenter Kielce,
das Zentrum für Modeförderung und das Zentrum für Wissenschaft und Kunst in Łódź. Es wurden zudem einige private Ausbildungsstätten für Design eröffnet, unter anderem in Kielce,
Łódź, Poznań und Szczecin, und auch in staatlichen Bildungseinrichtungen neue Studienzweige mit dem Schwerpunkt Design
ins Leben gerufen. Die Öffentlichkeitsarbeit in Sachen Design
besteht unter anderem in der Organisation von Ausstellungen,
Konferenzen und Diskussionen, wie sie in den vergangenen Jahren zahlreich stattgefunden haben. Zu den wohl interessantesten jährlich organisierten Veranstaltungen zählen das im Okto-
ber über die Bühne gehende Łódź Design Festival (heuer bereits
in der achten Auflage), die im März stattfindende Arena Design
in Poznań (heuer zum sechsten Mal) und die im Juli abgehaltenen
Gdynia Design Days (ebenfalls zum sechsten Mal). Ich möchte
nicht näher auf die zahlreichen Präsentationen in Galerien oder
Schauen eingehen, die im Rahmen von kommerziellen Veranstaltungen organisiert werden. Um die Präsentation polnischen
Designs im Ausland bemühen sich vor allem das Adam-Mickiewicz-Institut und das Außenministerium mit den zahlreichen
Polnischen Instituten in der ganzen Welt. Polnisches Design
wurde u. a. bei der Fachmesse in Mailand und im Jahr 2013 beim
DMY International Design Festival in Berlin, bei der Paris Design
Week und bei der 100% Design in London gezeigt.
All diese Aktivitäten wurden erst durch einen Generationenwechsel möglich. Bis vor kurzem zählten zum Adressatenkreis
guten Designs nur wohlhabende Personen, die sich Waren mit
einer höheren Qualität leisten wollten – meistens griffen sie
dann auf ausländische Produkte zurück, da sie den polnischen
Produzenten misstrauten. Der ärmere Teil der Bevölkerung war
nicht bereit, für neue Erzeugnisse mehr auszugeben, und kaufte billigere Produkte, die qualitativ minderwertiger waren, was
auch für das Design galt. Diese Situation begann sich zu ändern,
als der Lebensstandard in Polen bereits gestiegen war. So erfolg-
kierunki nauczania ze specjalnością wzorniczą na uczelniach
państwowych. Promocja designu w Polsce widoczna jest za
sprawą licznych wystaw, konferencji i debat. Do najciekawszych
imprez cyklicznych zaliczyć można październikowy festiwal
Łódź Design (w tym roku odbędzie się ósma edycja), marcową
Arenę Designu w Poznaniu (sześć edycji) i lipcową Gdynia Design
Days (sześć edycji). Pomijam tu liczne prezentacje w galeriach
czy organizowane pokazy przy okazji imprez komercyjnych. O
promocję wzornictwa zagranicą dbają przede wszystkim Instytut Adama Mickiewicza oraz Ministerstwo Spraw Zagranicznych
z licznymi, rozsianymi po świecie Instytutami Polskimi. Polskie
wzornictwo było widoczne m.in. na targach w Mediolanie, w
2013 roku na festiwalu DMY w Berlinie, Design Week w Paryżu i
100% Design w Londynie.
Wszystkie te działania mogły zaistnieć dzięki zmianie pokoleniowej. Do niedawna odbiorcami designu byli ludzie zamożni,
którzy kupowali produkty wyższej jakości, głównie zagraniczne, nie dowierzając polskim producentom. Uboższa część
społeczeństwa nie była skłonna płacić więcej za nowy wyrób
i kupowała produkty tańsze, nawet gorszej jakości, również
wzorniczej. Sytuacja uległa zmianie za sprawą podnoszącego się
standardu życia. Świadczy to o zmianie świadomości społecznej,
być może jeszcze nie powszechnej, ale już odczuwalnej. Jednej
z przyczyn można upatrywać w tym, że wiele młodych osób,
w czasie studiów lub niedługo po ich ukończeniu, kontynuuje
naukę przebywając na stażach lub pracując za granicą i mimowolnie wchłania wyższe standardy życia zwracając uwagę
również na wzornictwo. Kiedy wracają do kraju, w sposób naturalny poszukują lepszych produktów, potrafią o designie mówić,
czytają poświęconą mu literaturę i prasę.
Na fali tych zmian Polacy zaczęli interesować się historią wzornictwa własnego kraju. Pojawiają się opracowania naukowe i
popularnonaukowe, na aukcjach kolekcjonerskich notowane są
wysokie ceny. Młode pokolenie docenia przedmioty, głównie z
lat 50. i 60. Są one kupowane, odkrywane w rodzinnych rupieciach, ponownie trafiają do użytku. Ta nostalgia uwidacznia się
również w niektórych współczesnych projektach, czy to jako
inspiracja, czy jako cytat, albo wręcz w ponownym wdrażaniu
starych wzorów do produkcji. O skali tego zainteresowania niech
świadczą zwiedzający w liczbie 35 tysięcy, którzy odwiedzili
zorganizowaną w roku 2012 wystawę „Chcemy być nowocześni.
Polski design z lat 1955–1968 z kolekcji Muzeum Narodowego
w Warszawie”.
* Czesława Frejlich
Redaktor naczelna kwartalnika „2+3 D grafika plus produkt“
59
Polnisches Design in der Bibliothek des Polnischen
Instituts: Holzhocker von Malafor, Sofa Mula von Piotr
Kuchciński, Garderobenständer Tense von Aze Design,
Bücherbank von Paweł Grobelny.
Polskie wzornictwo w Bibliotece Instytutu Polskiego w
Wiedniu: pieńki studia Malafor, sofa Mula projektu Piotra
Kuchcińskiego, wieszak Tense Aze Design, ławka Circle
autorstwa Pawła Grobelnego.

Polnisches Institut Wien wirbt für Design aus Polen
Das Polnische Institut Wien erkannte das Potenzial der jungen
polnischen Designszene und setzte sich zum Ziel, das beste
Design aus Polen nach Österreich zu bringen. So waren interessantesten Arbeiten polnischer Spitzendesigner u. a. auf der
Vienna Design Week 2011 zu sehen. Im Rahmen der Ausstellung „Just a Thing“ wurden die neuesten Arbeiten von zehn
etablierten polnischen Designern, Designerinnen und Design-
studios gezeigt. Ihre mehrmals ausgezeichneten Objekte präsentierten auch andere talentierte Designer wie Oskar Zięta,
Tomek Rygalik und Beza Projekt. Im Designmonat Graz 2013
im Rahmen der Ausstellung „UNPolished – Young Design From
Poland“ zeigte das Polnische Institut Wien die Arbeiten von 15
polnischen Designschaffenden, darunter Objekte aus Glas und
Porzellan von Bogdan Kosak, Karina Marusińska und Monika
Patuszyńska, die mehrmals ausgezeichneten Sofas des Künstlerduos Malafor sowie die einzigartigen Teppiche der Künstlerinnen Czop & Rusin.
Dank der Unterstützung des Polnischen Instituts konnten in
Wien auch viele Modedesigner ihr Können präsentieren. Bei der
MQ Vienna Fashion Week 2011, 2012 und 2013 haben sowohl
bereits etablierte polnische Modedesigner als auch Newcomer
ihre Projekte vorgestellt, darunter Natalia Jaroszewska, Agata Wojtkiewicz, Maldoror, Kamilla Gawrońska-Kasperska, Łucja
Wojtala, Monika Błażusiak, Damian Konieczny sowie Studio B3.
Im Architekturzentrum Wien im Februar 2014 zeigte die Schau
„Zum Beispiel. Das neue polnische Haus“ die neuen Errungenschaften der modernen polnischen Architektur. Die Ausstellung
umfasste neun ausgewählte Entwürfe polnischer Einfamilienhäuser und wurde durch die Stiftung Centrum Architektury aus
Warschau konzipiert, die u. a. die Aufgabe hat, zeitgenössische
polnische Architektur im Ausland zu präsentieren.
Das Polnische Institut bewirbt Design aus Polen auch in seinen
eigenen Räumlichkeiten: Der modern und transparent gestaltete
Raum der hauseigenen Bibliothek wurde von Paweł Grobelny,
einem der führenden polnischen Designer, entworfen und stellt
ein überzeugendes Beispiel für zeitgemäßes und funktionales
Design aus Polen dar.
wielokrotnie nagradzane prace pokazali także tacy utalentowani projektanci jak Oskar Zięta, Tomek Rygalik czy Beza Projekt. Podczas Miesiąca Designu w Grazu w 2013 roku Instytut
zaprezentował wystawę „UNPolished – Young Design From
Poland“, na której pokazano prace 15 polskich projektantów,
w tym obiekty ze szkła i porcelany Bogdana Kosaka, Kariny
Marusińskiej i Moniki Patuszyńskiej, wyróżnione nagrodą „Red
Dot” sofy Malafora czy unikalne dywany duetu Czop/Rusin.
Dzięki wsparciu Instytutu swoje umiejętności mogli pokazać
także polscy projektanci mody. Podczas trzech edycji MQ
Vienna Fashion Week w latach 2011, 2012 i 2013 zaprezentowali się zarówno uznani już, jak i początkujący projektanci: Natalia
Jaroszewska, Agata Wojtkiewicz, Maldoror, Kamilla Gawrońska-
Kasperska, Łucja Wojtala, Monika Błażusiak, Damian Konieczny,
Studio B3. Podczas wystawy „Na przykład. Nowy dom polski”
w Centrum Architektury w Wiedniu w lutym 2014 roku obejrzeć
było można z kolei najnowsze osiągnięcia współczesnej architektury. Ekspozycja obejmowała dziewięć wybranych projektów
domów jednorodzinnych i została przygotowana przez Fundację
Centrum Architektury w Warszawie, zajmującą się m.in. propagowaniem polskiej architektury współczesnej za granicą.
Instytut Polski w Wiedniu promuje polskie wzornictwo również w
swoich wnętrzach. Nowoczesna i przejrzysta przestrzeń biblioteki Instytutu, zaprojektowana przez Pawła Grobelnego, jednego
z najlepszych polskich projektantów, pokazuje przykłady nowoczesnego i funkcjonalnego wzornictwa przemysłowego z Polski.
tisch nach besseren Produkten, tauschen sich über Design aus
und lesen Fachliteratur und Zeitschriften zu dem Thema.
Im Zuge dieser Veränderungen beginnen sich die Polen für die
Geschichte des Designs im eigenen Land zu interessieren. Es
erscheinen wissenschaftliche und populärwissenschaftliche Publikationen, und auf Auktionen werden hohe Preise erzielt. Die
junge Generation schätzt vor allem Objekte aus den 1950erund 1960er-Jahren. Sie werden gekauft oder auf Dachböden
und in den Kellern des eigenen Elternhauses aufgestöbert und
gelangen erneut in den alltäglichen Gebrauch. Dieser Hang zur
Nostalgie tritt auch in einigen gegenwärtigen Projekten zutage
– einmal als Inspiration, ein andermal als Zitat oder sogar als
Wiederauflage eines Produkts, das nach alten Designvorlagen
wieder hergestellt wird. Dieses Interesse für Design schlug sich
besonders in der Tatsache nieder, dass im Jahr 2012 mehr als
35.000 Besucher die Ausstellung über polnisches Design der
Jahre 1955–1968 aus dem Bestand des Nationalmuseums in
Warschau besichtigten.

* Czesława Frejlich
Chefredakteurin des Quartalsschrift „2+3 D grafika plus produkt”
60
te im öffentlichen Bewusstsein ein Wandel, der vielleicht noch
nicht alle erreicht hat, aber bereits spürbar ist. Eine Erklärung dafür könnte sein, dass viele junge Menschen im Laufe ihrer Studienzeit oder kurz nach dem Studienabschluss ins Ausland gehen,
um dort ihre Ausbildung fortzusetzen, ein Praktikum zu machen
oder zu arbeiten, und sich dort unbewusst an einen höheren Lebensstandard gewöhnen, wobei sie vermehrt auf gutes Design
achten. Wenn sie nach Hause zurückkehren, suchen sie automa-
Instytut Polski w Wiedniu promuje polski design
Instytut Polski w Wiedniu docenił potencjał młodej polskiej
sceny designu i postawił sobie za cel pokazanie w Austrii najlepszych projektów polskiego wzornictwa. Najciekawsze
prace polskich projektantów można było oglądać na przykład
podczas przeglądu Vienna Design Week w 2011 roku. We
wspólnej ekspozycji „Just a thing“ dzieła zaprezentowało 10
renomowanych projektantów i studiów projektowych. Swoje
61
Freunde und Partner über
das Polnische Institut Wien
Przyjaciele i partnerzy o
Instytucie Polskim w Wiedniu
Erhard Busek
Vorsitzender des Instituts für den
Donauraum und Mitteleuropa
Erhard Busek
przewodniczący Instytutu Obszaru
Dunaju i Europy Środkowej
62
Zum Glückwunsch für das 40-jährige Bestehen des Polnischen Instituts Wien
möchte ich meine Dankbarkeit ausdrücken. Für uns ist Polen ein wichtiger Bestandteil Mitteleuropas, wo wir nicht nur ein gehöriges Ausmaß an Geschichte
teilen, sondern auch große Interessen auf den politischen, kulturellen, wirtschaftlichen und sozialen Gebieten haben. Das Polnische Institut war in den vergangenen Jahren ein Ort, der hervorragend darauf Rücksicht genommen hat. Das IDM
und ich konnten dort Veranstaltungen mitgestalten, aber auch daran teilnehmen,
die vom großen Verständnis für Europa und unsere Region getragen waren.
Persönlich bin ich Polen innerlich verbunden, weil ich glaube, dass die Vorgänge
vor und während 1989 die heutige Gestalt Europas wesentlich bestimmten, ja
ermöglicht haben. Auch dafür gehört ein besonderer Dank ausgesprochen. Dem
Institut selbst mit seiner Aufgabe, aber auch unseren Freunden in Polen sei ein
herzliches Dankeschön gesagt und viel Glück für die Zukunft gewünscht.
Do gratulacji z okazji 40-lecia Instytutu Polskiego w Wiedniu chciałbym
dołączyć także serdeczne wyrazy podziękowania i głębokiej wdzięczności.
Polska jest dla nas ważną częścią Europy Środkowej, z którą nie tylko dzielimy dużą część historii, ale także wspólne interesy w dziedzinie kultury, gospodarki i życia społecznego. Instytut Polski w Wiedniu był w minionych latach
miejscem, dla którego zawsze było to bardzo istotne. Instytut Obszaru Dunaju i
Europy Środkowej i ja mogliśmy tam współorganizować, jak również brać udział
w wydarzeniach, które były ważne dla zrozumienia Europy i naszego regionu.
Jestem z Polską bardzo związany osobiście. Myślę, że wydarzenia zarówno
sprzed, jak i z okresu przełomu 1989 roku, w znacznym stopniu wpłynęły na
kształt dzisiejszej Europy, a wręcz umożliwiły jej powstanie. Także za to należą
się wielkie podziękowania. Instytutowi, jego planom, jak również naszym
przyjaciołom w Polsce dziękuję i życzę dużo szczęścia na przyszłość.
Andreas Mailath-Pokorny
Stadtrat für Kultur und
Wissenschaft in Wien
Andreas Mailath-Pokorny
radny Miasta Wiednia
ds. kultury i nauki
Gegenwärtig rücken Kontinente, Staaten, Regionen im Geschehen der Globalisierung immer enger zusammen. Die sehr positive Seite dieser Entwicklung
ist, dass die Verwirklichung des Traumes einer weltbürgerlichen Gesellschaft
näher erscheint denn je. Europa wurde – wie nie zuvor in seiner Geschichte – zu
einem Friedenskontinent. Geschichte wird nicht mehr nationalstaatlich, sondern
dialogisch erinnert. Das Gemeinsame und nicht das Trennende steht jetzt im
Vordergrund.
Der Erfolg dieses Projekts ist mit der Arbeit von Forschungs-, Bildungs- und
Kulturinstitutionen untrennbar verbunden. Das Polnische Institut Wien hat in
den 40 Jahren seines Bestehens die Entwicklung des bilateralen und multilateralen kulturellen Austausches gleichermaßen fruchtbar und kreativ gefördert.
Dafür möchte ich heute dem Institut und seinen ProtagonistInnen aus Vergangenheit und Gegenwart sehr herzlich danken.
Proces globalizacji powoduje, że kontynenty, kraje i regiony coraz bardziej się
do siebie zbliżają. Szczególnie pozytywnym aspektem tego rozwoju jest fakt,
że marzenie o kosmopolitycznym społeczeństwie staje się coraz bardziej rzeczywiste. Europa – jak nigdy w swojej dotychczasowej historii – stała się kontynentem, na którym panuje pokój. Historię rozpatruje się już nie w kontekście
państw narodowych, lecz dialogu. Na pierwszym planie stoi dziś to, co łączy, a
nie to, co dzieli.
Sukces tego projektu jest ściśle związany z pracą instytucji naukowych, badawczych i kulturalnych. Instytut Polski w Wiedniu przez 40 lat swojego istnienia
skutecznie i kreatywnie wspiera rozwój bilateralnej i multilateralnej wymiany
kulturalnej. Za to chciałbym dziś serdecznie podziękować Instytutowi oraz jego
byłym i obecnym pracownikom.
63
Das Polnische Institut wird 40?
Martin Meisel
Direktor des Österreichischen
Kulturforums Warschau
64
Das Polnische Institut Wien ist gerade in den letzten Jahren zu einem hervorragenden Beispiel für erfolgreiche Auslandskulturarbeit geworden. Ob mit Performance, Design oder Grafik und Plakatkunst – hier versteht es ein Institut,
kulturelle Stärken zu unterstreichen und sich selbstbewusst und interessant zu
präsentieren. Ein kleines Team hat über die Jahre gekonnt Künstlerinnen und
Künstler vernetzt, grenzüberschreitende Projekte ermöglicht und in die Wege
geleitet.
Ein Schlüssel zu dieser erfolgreichen Arbeit liegt auch in der Offenheit, in mehrere Richtungen zu denken, zu kooperieren und über die Projektarbeit hinaus
auch polnischen kulturellen Interessen in Österreich unterstützend zur Seite zu
stehen, österreichische Kulturschaffenden nach Polen einzuladen und mit europäischen Partnern im Rahmen von EUNIC präsent zu sein. Ob JournalistInnen,
MuseumsdirektorInnen, MusikerInnen – die Gästeschar, die im Polnischen Institut unterkommt, kann als intellektuelle Visitenkarte Polens dienen.
Polen hat nicht nur großartige Komponisten wie Górecki, Lutosławski und Penderecki – mit Kooperationen von Theater Brett bis Burg, von den Bregenzer
Festspielen bis zum MQ ist es in Österreichs Kulturszene sehr gut verankert.
Das Polnische Institut Wien vermittelt einen Eindruck von den künstlerischen
Anliegen und der kulturellen Vielfalt des Landes. Vor allem ist es ein anschauliches Beispiel, wie inhaltliche Kulturarbeit als integraler Bestandteil der „public
diplomacy“ langfristig Erfolge bringen kann.
Das Österreichische Kulturforum Warschau freut sich, mit dem Polnischen
Institut Wien einen engagierten und hochqualitativen Partner zu haben. Auf
viele weitere Jahre der guten Zusammenarbeit – sto lat!
Martin Meisel
dyrektor Austriackiego
Forum Kultury w Warszawie
Instytutowi Polskiemu stuknie czterdziestka?
Instytut Polski w Wiedniu stał się w ostatnich latach najlepszym przykładem
skutecznej polityki kulturalnej. Czy to performance, wzornictwo, grafika czy
sztuka plakatu – Instytut potrafi świetnie zaakcentować te mocne strony polskiej oferty kulturalnej, jak również dobrze i interesująco zaprezentować sam
siebie. Niewielki zespół przez lata umiejętnie łączył artystów, inicjował i
umożliwiał transgraniczne projekty.
Kluczem do tej owocnej działalności jest zarówno otwartość myślenia w
różnych kierunkach, umiejętność kooperacji, jak i – poza pracą nad projektami
– wspieranie i dążenie do realizacji polskich interesów kulturalnych w Austrii,
zapraszanie austriackich promotorów kultury do Polski oraz współdziałanie z
europejskimi partnerami w ramach sieci EUNIC. Czy to dziennikarze, dyrektorzy
muzeów czy muzycy – tłumy gości Instytutu mogą służyć jako intelektualna
wizytówka Polski.
Polska może się pochwalić nie tylko wybitnymi kompozytorami takimi jak
Górecki, Lutosławski czy Penderecki. Dzięki współpracy z różnorodnymi instytucjami – od teatru Brett po Burgtheater, od festiwalu muzycznego w Bregencji po
kompleks kulturalny MuseumsQuartier w Wiedniu – Polska jest dobrze widoczna na austriackiej scenie kulturalnej.
Przez swoją działalność Instytut pośredniczy w tym artystycznym przekazie,
prezentując różnorodność kulturalną swojego kraju. A przede wszystkim jest
świetnym przykładem tego, jak merytoryczna praca na rzecz kultury, będąca
integralną częścią dyplomacji publicznej, prowadzi do trwałych sukcesów.
Austriackie Forum Kultury w Warszawie cieszy się mając w Instytucie Polskim w
Wiedniu tak zaangażowanego i kompetentnego partnera. Za wiele następnych
lat dobrej współpracy! Sto lat!
65
Martin Pollack
Publizist, Autor, Übersetzer
Martin Pollack
publicysta, autor, tłumacz
66
Ich kann mich nicht mehr erinnern, wann ich zum ersten Mal ins Polnische
Institut gekommen bin, es ist lange her. Zu meinem Schrecken muss ich feststellen, dass es in meiner Studienzeit in Wien das Institut noch gar nicht gab.
Eine bedrückende Erkenntnis: So alt bin ich! Es sei mir also verziehen, dass
ich mich an den ersten Besuch nicht mehr erinnern kann. Ich weiß nur so viel,
dass er angenehm war. Später war ich dann oft zu Gast, als Autor, Übersetzer,
Moderator oder einfach als Zuhörer. Es war immer spannend. Und immer schön.
Vor vielen Jahren haben wir gemeinsam eine größere Veranstaltung zur polnischen Literatur organisiert, ich glaube, damals war der großartige Übersetzer
Jacek Buras Direktor. Später kam Małgorzata Grudzińska, mit der ich schon in
Warschau zusammengearbeitet hatte. Irgendwie hatte ich stets das Gefühl, das
Polnische Institut mit der wunderbar klingenden Adresse Am Gestade sei, so
wie die Polnische Buchhandlung in Wien, ein wichtiger Teil meines „polnischen
Lebens“ – ich habe, wie eine Katze, mehrere Leben, unter anderem auch ein
„ukrainisches“, das mit dem „polnischen“ eng zusammenhängt.
Seit vierzig Jahren besteht das Institut? Das ist eine lange Zeitspanne. Aber dafür hat sich das Institut gut gehalten, es wirkt noch jugendlich und frisch, ja, man
ist fast versucht zu sagen: fesch und resch. Ich hatte in all den Jahren eine stille,
aber innige Liebesbeziehung zum Institut, von der ich hoffe, dass sie noch lang
anhalten möge.
Nie mogę sobie przypomnieć, kiedy po raz pierwszy odwiedziłem Instytut Polski.
To było dawno temu. Ku mojemu przerażeniu stwierdziłem, że w czasie moich
studiów Instytut jeszcze nie istniał. Przygnębiająca myśl: jestem już tak stary!
Proszę mi więc wybaczyć, że nie pamiętam mojej pierwszej wizyty w Instytucie. Wiem tylko tyle, że było miło. Później byłem tam częstym gościem: jako
autor, tłumacz, moderator czy po prostu słuchacz. Zawsze było interesująco. I
zawsze przyjemnie. Przed laty wspólnie zorganizowaliśmy imprezę promującą
literaturę polską, dyrektorem był wtedy chyba Jacek Buras, wspaniały tłumacz.
Później przyszła Małgorzata Grudzińska, z którą pracowałem jeszcze w
Warszawie. Ciągle miałem jakoś wrażenie, że Instytut, z pięknie brzmiącym
adresem Am Gestade, jest, podobnie jak Księgarnia Polska w Wiedniu, ważną
częścią mojego „polskiego życia” – mam, jak koty, kilka żyć, między innymi też
ukraińskie, które jest z polskim ściśle związane.
Instytut istnieje już od 40 lat? To długo. Instytut dobrze się trzyma, ciągle jest
młody i świeży, tak, można by wręcz powiedzieć: elegancki i żwawy zarazem.
Od wielu lat łączy mnie z Instytutem cichy, ale głęboki romans, który, mam
nadzieję, jeszcze długo potrwa.
Guillaume Rousson
Direktor Institut Français de Vienne
Vorsitzender EUNIC Austria
Guillaume Rousson
dyrektor Institut Français de Vienne
przewodniczący EUNIC Austria
Das Französische Kulturinstitut in Wien wünscht seinem polnischen Partner
alles Gute zum Jahrestag!
Das Polnische Institut, das bemerkenswert gut in einem der traditionellen
Gebäude in der Innenstadt untergebracht ist, wird von einem femininen,
dynamischen Team geführt, das ausgezeichnete Arbeit leistet. Zudem ist die
Situation Polens in Wien durch die historischen und kulturellen Beziehungen
zwischen Österreich und Polen wirklich außergewöhnlich, was auch das besondere Interesse des Wiener Publikums erklärt.
Das französische und das polnische Kulturinstitut treffen sich regelmäßig:
So sind beide aktive Mitglieder des Netzwerks der nationalen Kulturinstitute der Europäischen Union EUNIC-Cluster Wien (Frankreich hat die Präsidentschaft inne und Polen bis vor kurzem die Vizepräsidentschaft). Und immer wieder präsentieren beide gemeinsame Projekte, z. B. anlässlich des
„Tages des Kaffees” 2012, wo Polen und Frankreich im Café Weimar Patrick
Modiano und Krystyna Uniechowska vorgestellt haben, oder bei einem Konzert
im Französischen Kulturinstitut in Wien im Dezember 2013, das gemeinsam
von den beiden Kulturinstituten organisiert worden ist, um Musiker zu hören,
die mit den beiden Ländern in Verbindung standen wie Miłosz Magin, Julian Fontana, Julius Zarebski und natürlich Fryderyk Chopin.
Nochmals unsere herzlichen Glückwünsche an das Polnische Kulturinstitut!
Francuski Instytut Kultury w Wiedniu życzy swojemu polskiemu partnerowi
wszystkiego najlepszego z okazji jubileuszu!
Instytut Polski, mający swoją siedzibę w zabytkowym budynku w samym centrum miasta i prowadzony przez duet dynamicznych kobiet, wykonuje wspaniałą
pracę. Poza tym, pozycja Polski w Wiedniu jest poprzez jej historyczne i kulturalne powiązania z Austrią rzeczywiscie wyjątkowa, czego dowodem jest szczególne zainteresowanie Polską ze strony wiedeńskiej publiczności.
Oba instytuty, francuski i polski, spotykają się regularnie jako członkowie
wiedeńskiego oddziału sieci narodowych instytutów kultury krajów Unii Europejskiej EUNIC (Francja sprawuje obecnie przewodnictwo, a Polska jeszcze
do niedawna była krajem wiceprzewodniczącym). Regularnie prezentują też
wspólne projekty. Na przykład podczas „Dnia Kawy” w 2012 roku, w Café Weimar miało miejsce czytanie tekstów francuskiego pisarza Patricka Modiano i
polskiej autorki Krystyny Uniechowskiej, a w 2013 roku w grudniu w Instytucie Francuskim odbył się koncert zorganizowany wspólnie przez oba instytuty
i prezentujący muzykę kompozytorów związanych z Polską i Francją: Miłosza
Magina, Juliana Fontany, Juliusza Zarębskiego i oczywiście Fryderyka Chopina.
Jeszcze raz serdeczne gratulacje dla Instytutu Polskiego!
67
Friedl Preisl
Leiter KlezMORE Festival
und Akkordeonfestival
Friedl Preisl
dyrektor KlezMORE Festival
i Akkordeonfestival
68
Zum 40-jährigen Bestehen des Polnischen Instituts Wien gratuliere ich als Veranstalter des Akkordeonfestivals und des KlezMORE Festivals, die ihrerseits
unlängst Jubiläen feiern durften – das KlezMORE im November 2013 sein zehntes, das Akkordeonfestival im Februar/März 2014 sein 15. – von Herzen und
sehr gerne!
Seit 2011 genießen Publikum und KünstlerInnen dieser Festivals die Früchte
einer Zusammenarbeit mit dem Polnischen Institut Wien, die sich so unkompliziert und effizient gestaltet, dass man als Veranstalter versucht ist, vor Glück zu
jauchzen. Nie mangelt es dabei an Herz, Seele und Sachkenntnis für und über die
polnische Kultur und Musik, die durch den Input und die Arbeit des Instituts so
einem Wiener Publikum nachhaltig nähergebracht werden können.
Konzerte der Global Shtetl Band (2011), Samech (2012) und Kroke (2013) – allesamt beim KlezMORE Festival, das Bester Quartet (2011), Dikanda, Uwaga!
(beide 2012), Motion Trio und Sarakina (beide 2013) beim Akkordeonfestival
waren umjubelte Highlights der jeweiligen Programme und vermittelten dem
Publikum einen konkreten, sinnlichen und intellektuellen Begriff von Reichtum
und Vielfalt der polnischen Musiklandschaft.
Noch ganz frisch nachklingend in der Erinnerung ist das Zusammentreffen
des israelisch-englischen Musikers Koby Israelite mit dem Krakauer Quartett
Samech im März 2014, beispielhaft für die vielfältigen künstlerischen (und
anderweitigen!) Dialoge, die eine Einrichtung wie das Polnische Institut Wien
fördert und ermöglicht – dafür ein herzliches Dankeschön!
Z okazji jubileuszu 40-lecia Instytutu składam serdeczne i gorące gratulacje – jako
organizator festiwali KlezMORE i Akkordeonfestival, które również świętowały
niedawno swoje jubilusze. KlezMORE w listopadzie 2013 roku obchodził 10-lecie,
a Akkordeonfestival na przełomie lutego i marca 2014 roku 15-lecie.
Od 2011 roku publiczność i artyści mogą cieszyć się z owoców współpracy obu
festiwali z Instytutem Polskim. Przebiega ona zawsze tak nieskomplikowanie
i produktywnie, że jako organizator mogę płakać ze szczęścia. Nigdy nie brak
przy tym serca, poświęcenia oraz znajomości polskiej kultury i muzyki, które
dzięki inicjatywie i pracy Instytutu prezentowane są długofalowo wiedeńskiej
publiczności.
Koncerty Global Shtetl Band (2011), Samechu (2012) i Kroke (2013) podczas
KlezMORE Festival oraz Bester Quartet (2011), Dikandy, Uwaga! (obydwa 2012),
Motion Trio i Sarakiny (obydwa 2013) w ramach Akkordeonfestival, były głośno
oklaskiwanymi atrakcjami poszczególnych edycji i jednocześnie przekazywały
publiczności konkretne – słyszalne i intelektualne – wyobrażenie o bogactwie i
różnorodności polskiej sceny muzycznej.
Jeszcze świeżo w pamięci mamy spotkanie izraelsko-brytyjskiego muzyka Koby
Israelite z krakowskim kwartetem Samech w marcu tego roku. Był to wzorcowy
przykład dialogu artystycznego i muzycznego (ale nie tylko!), jaki wspierają
i umożliwiają instytucje takie jak Instytut Polski w Wiedniu. I za to serdecznie
dziękuję!
Christoph Huber
Künstlerischer Leiter Porgy & Bess
Christoph Huber
dyrektor artystyczny Porgy & Bess
Das Porgy & Bess wurde 2013 zwanzig, das Polnische Institut ist demnach fast
exakt doppelt so alt (oder jung, je nach Perspektive), und seit mehr als zehn
Jahren arbeiten beide Institutionen zusammen. So viel zu den runden Zahlen!
2002 war ein zentrales Jahr in Bezug auf die polnisch-austriakische Beziehung,
vor allem auf dem Gebiet der Kultur. Da rief nämlich der damalige EU-Beitrittskandidat Polen das polnische Kulturjahr in Österreich aus. Im Porgy & Bess fand
zum Beispiel das Festival „Step across the border: POLAND“ statt mit Musikern
wie Tomasz Stańko, Urszula Dudziak, Piotr Wojtasik, Jacek Kochan und vielen
mehr – und das alles mit vorbildlicher finanzieller und administrativer Unterstützung des Polnischen Instituts Wien. Kurz danach wurde Polen dann tatsächlich
in die Europäische Union aufgenommen – das Investment hat sich also rentiert!
Seit diesem Festival hat sich die Zusammenarbeit mit dem Polnischen Institut
intensiviert. Unterschiedliche polnische Musiker und Bands wurden engagiert,
es gab „kleinere“ Schwerpunkte wie „P&B goes Warsaw“, der oben erwähnte
Trompeter Tomasz Stańko wurde an drei Abenden „porträtiert“, ein aufwändiges Festival anlässlich des 200. Geburtstags von Fryderyk Chopin wurde gemeinsam realisiert, und seit der Eröffnung der sogenannten „Strengen
Kammer“, eines kleinen und feinen experimentellen Raums im P&B, unterstützt
das Institut die Serie „Melomaniac Corner“, in der es vor allem um die Zusammenarbeit polnischer Musiker mit ihren österreichischen Kollegen geht.
Der kreative Output einer Szene hat auch mit dem Stellenwert zu tun, den die
Musiker außerhalb des eigenen Landes haben. Und da erfüllt das Polnische
Institut Wien eine unschätzbar wichtige Aufgabe – indem es ihre Jazzmusiker
wertschätzt und größtmöglich unterstützt. Hoffentlich noch mindestens weitere vierzig Jahre. Gratulacje!
W 2013 roku klub muzyczny Porgy & Bess świętował swoje 20-lecie. To oznacza, że Instytut Polski w Wiedniu jest dokładnie o połowę starszy (lub młodszy,
zależy jak na to spojrzeć), a od przeszło 10 lat trwa współpraca obu naszych
instytucji. To tyle odnośnie okrągłych liczb!
2002 był przełomowym rokiem, jeśli chodzi o stosunki polsko-austriackie,
przede wszystkim w dziedzinie kultury. W tym czasie Polska, jeszcze jako kraj
kandydujący na członka UE, ogłosiła w Austrii Rok Polski. W jego ramach w
Porgy & Bess odbył się m.in. festiwal „Step across the border: POLAND“ z
udziałem Tomasza Stańki, Urszuli Dudziak, Piotra Wojtasika, Jacka Kochana i
wielu innych – to wszystko przy wzorcowym wsparciu finansowym i organizacyjnym Instytutu Polskiego. I rzeczywiście, w jakiś czas później Polska została
przyjęta do Unii Europejskiej – inwestycja się więc opłaciła!
Od tego momentu zacieśniła się nasza współpraca z Instytutem. Na scenę
zaprosiliśmy wielu polskich muzyków i zespołów, odbyło się też kilka projektów
specjalnych takich jak „P&B goes Warsaw“, portret muzyczny Tomasza Stańki,
szeroko zakrojony festiwal z okazji 200. rocznicy urodzin Fryderyka Chopina, a od
otwarcia „Strenge Kammer”, niewielkiej, ale wyrafinowanej sceny eksperymentalnej w P&B, Instytut wspiera kolejne edycje cyklu „Melomaniac Corner“, którego
celem jest przede wszystkim współpraca polskich muzyków z ich austriackimi
kolegami. Kreatywny dorobek takiej sceny zyskuje na znaczeniu, gdyż wpływa
na jeszcze większe uznanie muzyków poza własnym krajem. W tej kwestii
Instytut Polski pełni nieocenioną rolę doceniając i wspierając swoich muzyków
jazzowych. Miejmy nadzieję, że również przez kolejne 40 lat. Gratulacje!
69
Rainer Iglar
Kurator Fotohof Salzburg
Michael Mauracher
Kurator Fotohof Salzburg
70
Kulturinstitutionen, die wie der Fotohof international arbeiten, brauchen dafür
auch immer wieder kompetente und interessierte Partner, die Projekte durch
ihre Unterstützung (mit)ermöglichen. Unser Interesse für Fotografie aus Polen
mündete im Jahr 2002 in die erste Ausstellung – eine von uns nach umfangreichen Recherchen mit zahlreichen Atelierbesuchen selbst kuratierte Gruppenausstellung mit dem Titel „Aktuelle Fotokunst aus Polen – Zofia Kulik, Monika
Mamzeta, Katarzyna Górna, Raster Gallery, Monika Wiechowska, Tomasz Zerek,
Artur Żmijewski“.
Monika Wiechowska folgte 2003 mit einer Soloshow. Im selben Jahr präsentierte der Fotohof die Gruppenausstellung „Rethinking Photography“ (Kuratorin:
Ruth Horak) im Österreichischen Kulturforum in Warschau. 2006 erwuchs aus
dem intensiven Arbeitskontakt mit Karolina Lewandowska, zu der Zeit Kuratorin
für Fotografie in der Zachęta-Galerie, die bereits die Salzburger Gruppenausstellung 2002 unterstützt hatte, eine Ausstellung österreichischer Fotografie
zum Thema Porträt (siehe auch den Katalog Karolina Lewandowska: „Kim jest
inny? / Who is the other?“, Zachęta-Galerie, Warschau 2006). 2011 lud das Polnische Kulturinstitut zu einer Recherchereise nach Warschau, Łódź und Krakau
ein. Ein umfangreiches Programm ermöglichte es, viele Akteure der polnischen
Fotografieszene persönlich kennenzulernen. Ein direktes Ergebnis dieser Reise
war die Ausstellung „Jerzy Lewczyński – INFORMÉMENT / Krzysztof Pijarski –
JL-KP“ 2013 im neuen Fotohof am Inge-Morath-Platz. Als Kuratorin konnten
wir Karolina Lewandowska (Archeologia Fotografii, Warszawa) gewinnen. Eine
Folge dieses Projekts war das jüngst erschienene Buch von Krzysztof Pijarski
„Lives of the Unholy“.
Die Zusammenarbeit mit dem Polnischen Kulturinstitut in Wien war für die Vorbereitung und das Gelingen der meisten dieser Projekte sehr wichtig. Neben
finanziellen Beiträgen haben wir aber immer die Kompetenz, das Engagement,
die Offenheit und Herzlichkeit unserer Partner schätzen gelernt – so sind nicht
nur Projekte gelungen, sondern auch nachhaltige Kontakte und Freundschaften
entstanden.
Rainer Iglar
kurator Fotohof Salzburg
Michael Mauracher
kurator Fotohof Salzburg
Instytucje kulturalne, które tak jak Fotohof działają na scenie międzynarodowej,
potrzebują do realizacji swoich projektów kompetentnych partnerów. Nasze
zainteresowanie polską fotografią sięga 2002 roku. Po długich poszukiwaniach
i wielu wizytach w polskich pracowniach fotograficznych nasi kuratorzy przygotowali wystawę grupową „Aktualna sztuka fotograficzna z Polski – Zofia
Kulik, Monika Mamzeta, Katarzyna Górna, Raster Gallery, Monika Wiechowska,
Tomasz Zerek, Artur Żmijewski“.
Rok później zaprezentowaliśmy indywidualną wystawę Moniki Wiechowskiej.
W tym samym roku Fotohof zaprezentował też wystawę grupową „Rethinking
Photography“ (kuratorka Ruth Horak) w Austriackim Forum Kultury w Warszawie. Z intensywnych kontaktów z Karoliną Lewandowską, wtedy kuratorką
sztuki fotograficznej w Zachęcie, która też wspierała salzburską wystawę
grupową w roku 2002, zrodziła się w 2006 roku wystawa fotografii austriackiej, której tematem był portret (zob. katalog Karoliny Lewandowskiej „Kim jest
inny? / Who is the other?”, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa 2006).
W roku 2011 Instytut Polski w Wiedniu zaprosił nas na wizytę studyjną do
Warszawy, Łodzi i Krakowa. Bogaty program wizyty pozwolił nam osobiście
poznać wielu przedstawicieli polskiej sceny fotograficznej. Bezpośrednim efektem tej podróży była wystawa „Jerzy Lewczyński – INFORMÉMENT / Krzysztof
Pijarski – JL-KP” w nowej siedzibie Fotohofu na Inge-Morath-Platz w 2013 roku.
Jako kuratorkę udało nam się pozyskać Karolinę Lewandowską (Archeologia
Fotografii, Warszawa). W związku z tym projektem powstała wydana właśnie
książka Krzysztofa Pijarskiego „Lives of the Unholy”.
Współpraca z Instytutem Polskim w Wiedniu była bardzo ważna zarówno
przy przygotowaniu, jak i powstawaniu wyżej wymienionych projektów. Obok
finansowego wsparcia ze strony Instytutu doświadczyliśmy również kompetencji, zaangażowania, otwarcia i serdeczności, w rezultacie czego powstały nie
tylko udane projekty, lecz także długotrwałe kontakty i przyjaźnie.
71
Magdalena Żelasko
Festivalleitung LET’S CEE Film Festival
Wolfgang P. Schwelle
Festivalleitung LET’S CEE Film Festival
72
Das Polnische Institut Wien hat das LET’S CEE Film Festival dankeswerterweise von der ersten Stunde an erfolgreich unterstützt: Dass wir im Gründungsjahr 2012 mit dem Oscar-nominierten Meisterwerk „In Darkness – Eine
wahre Geschichte“ in Anwesenheit der international renommierten Regisseurin
Agnieszka Holland und zahlreicher hochkarätiger Festivalgäste eröffnen konnten,
war dabei das erste sichtbare Ergebnis dieser Kooperation.
Seit damals liefen auf unserem Festival, das sich österreichweit als einzige
Veranstaltung auf die Präsentation großen Kinos aus Zentral- und Osteuropa
spezialisiert hat, insgesamt mittlerweile schon rund zwei Dutzend hervorragender und preisgekrönter polnischer Produktionen, darunter die Dokumentation
„Argentinian Lesson“ von Wojciech Staroń, das Roadmovie „Tomorrow Will Be
Better“ von Dorota Kędzierzawska oder der Klassiker „Escape from the Liberty
Cinema“ von Wojciech Marczewski.
Aber nicht nur viele Filme konnten wir in Zusammenarbeit und dank der Unterstützung des Polnischen Instituts Wien in die Bundeshauptstadt bringen,
sondern auch einige ihrer Macher. Genau genommen war es ein Dutzend Filmschaffender und anderer Künstler aus Polen, die bisher das LET’S CEE Film Festival besucht haben und hier einem interessierten Publikum Rede und Antwort
gestanden sind. Neben den bereits erwähnten Regisseuren zählten dazu beispielsweise die Produzenten Arthur Reinhart („Tomorrow Will Be Better“) und
Mikołaj Pokromski („Fuck for Forest“), die Kostümdesignerin Wiesława Starska
und der Bestsellerautor Marcin Szczygielski. Der bekannteste Filmkritiker des
Landes, Tomasz Raczek, zählt von Anfang an sogar zu unserem Kernteam und
unterstützt das Festival sowohl als Kurator als auch als Präsentator des Spielfilm-Wettbewerbs.
Nicht unerwähnt soll an dieser Stelle ein ganz besonderer Höhepunkt der Zusammenarbeit bleiben, nämlich ein Publikumsgespräch mit dem renommierten
Produktionsdesigner und Oscar-Preisträger Allan Starski und dem Mitbegründer der Wajda-Schule, Wojciech Marczewski, das im September 2013 in den
Räumlichkeiten des Polnischen Instituts Wien stattgefunden hat. Von der großen Erfahrung und dem einzigartigen Wissen der beiden haben übrigens auch
eine Reihe von jungen Filmemachern profitieren können, nämlich die, die sich
zeitgerecht für eine Master Class mit den Branchengrößen angemeldet haben.
Fest steht: Ohne das großartige persönliche Engagement der MitarbeiterInnen
des Polnischen Instituts Wien und ohne dessen finanzielle Hilfe wären viele unserer Programmpunkte nicht so erfolgreich beziehungsweise gar nicht zu realisieren gewesen. Dass es bereits erste Gespräche hinsichtlich einer Verlängerung dieser erfolgreichen Zusammenarbeit für das Jahr 2014 gegeben hat, freut
uns und die Freunde des polnischen Films in Österreich daher ganz besonders.
Womit uns, last, but not least, nur mehr eines bleibt, nämlich einem unserer
treuesten Förderer an dieser Stelle ein sehr herzliches Dankeschön auszusprechen: Serdecznie dziękujemy!
Magdalena Żelasko
dyrektor LET’S CEE Film Festival
Wolfgang P. Schwelle
dyrektor LET’S CEE Film Festival
Instytut Polski w Wiedniu z powodzeniem wspiera Festiwal Filmowy LET‘S
CEE od momentu jego powstania. Pierwszym widocznym rezultatem naszej
współpracy była prezentacja nominowanego do Oscara filmu „W ciemności” z
udziałem Agnieszki Holland – reżyserki o międzynarodowej sławie, i wielu innych
wybitnych gości festiwalowych w roku 2012, czyli w roku powstania festiwalu.
Od tamtego czasu LET‘S CEE, jako jedyny festiwal na terenie Austrii poświęcony
kinematografii Europy Środkowej i Wschodniej, zaprezentował już kilkanaście
wspaniałych i nagradzanych polskich produkcji, m.in. „Argentyńską lekcję”
Wojciecha Staronia, film drogi „Jutro będzie lepiej” Doroty Kędzierzawskiej, czy
należący już do klasyki film „Ucieczka z kina wolność” Wojciecha Marczewskiego.
Dzięki wsparciu Instytutu Polskiego w Wiedniu udało nam się nie tylko pokazać
polskie filmy w stolicy Austrii, ale również zaprosić ich twórców. Na festiwalu
filmowym LET’S CEE gościli polscy filmowcy – reżyserzy, aktorzy i inni artyści
filmu, którzy brali udział w spotkaniach z publicznością. Obok wyżej wymienionych byli to np. producenci filmowi Arthur Reinhart („Jutro będzie lepiej”) i
Mikołaj Pokromski („Fuck for Forest”), kostiumograf Wiesława Starska i pisarz
Marcin Szczygielski. Tomasz Raczek – najbardziej znany polski krytyk filmowy,
od samego początku należy do ścisłego grona naszego zespołu wspierając
festiwal zarówno jako kurator, jak również prezenter konkursu filmowego.
Wart przypomnienia jest także szczególny punkt na mapie naszej współpracy, a
mianowicie spotkanie z Allanem Starskim, wybitnym scenografem i zdobywcą
Oscara, oraz z Wojciechem Marczewskim, współzałożycielem Szkoły Wajdy, w
siedzibie Instytutu we wrześniu 2013 roku. Z ich ogromnego doświadczenia
i wyjątkowej wiedzy mogli skorzystać młodzi filmowcy, którzy zgłosili swój
udział w warsztatach filmowych prowadzonych przez tych wybitnych specjalistów sztuki filmowej.
Jedno jest pewne: gdyby nie ogromne, osobiste zaangażowanie pracowników
Instytutu oraz jego finansowe wsparcie, wiele punktów naszego programu nie
odniosłoby sukcesu lub w ogóle nie zostałoby zrealizowanych. Nas i wszystkich fanów polskiego kina w Austrii bardzo cieszy fakt, że odbyły się już wstępne
rozmowy w związku z przedłużeniem tej owocnej współpracy w roku 2014. Pragniemy jeszcze raz gorąco podziękować jednemu z naszych najwierniejszych
mecenasów: serdecznie dziękujemy!
73
Jerzy Skolimowski | Paweł Łoziński | Wojciech Smarzowski | Piotr Szczepański
Sławomir Fabicki | Mirosław Dembiński | Dariusz Kowalski | Janusz Kondratiuk
Julia Kowalska | Magda Wystub | Przemysław Adamski | Ewa Borysewicz
Anka & Wilhelm Sasnal | Przemysław Wojcieszek | Paweł Pawlikowski
Christine Dollhofer
Festivalleitung Crossing Europe
Christine Dollhofer
dyrektor festiwalu Crossing Europe
Das Filmland Polen hat eine beeindruckende Geschichte vorzuweisen und nahm
großen Einfluss auf das Weltkino mit seinen herausragenden FilmautorInnen.
Das Crossing Europe Filmfestival Linz hat sich dem zeitgenössischen europäischen AutorInnenkino verschrieben, und erfreulicherweise konnten in den
zehn Jahren seines Bestehens zahlreiche Filmbeiträge der jungen polnischen
Regiegeneration vorgestellt werden. Eine adäquate Präsentation von Filmen
auf Filmfestivals ist nur mithilfe von kompetenten Partnern möglich – so wie
das Polnische Institut Wien einer ist. Aus diesem Grund möchten wir uns an
dieser Stelle für die gute Zusammenarbeit in den vergangenen Jahren bedanken
und gratulieren herzlich zum Jubiläum. Wir freuen uns schon jetzt auf zukünftige
Kooperationen rund um das polnische Filmschaffen!
Jerzy Skolimowski | Paweł Łoziński | Wojciech Smarzowski | Piotr Szczepański
Sławomir Fabicki | Mirosław Dembiński | Dariusz Kowalski | Janusz Kondratiuk
Julia Kowalska | Magda Wystub | Przemysław Adamski | Ewa Borysewicz
Anka & Wilhelm Sasnalowie | Przemysław Wojcieszek | Paweł Pawlikowski
Gabi Frimberger
Festivalleiterin der FrauenFilmTage
Gabi Frimberger
dyrektor festiwalu FrauenFilmTage
Seit 2009 ist ein Fixpunkt der FrauenFilmTage die Zusammenarbeit mit dem
Polnischen Institut Wien.
In Kooperation zeigten wir Österreichpremieren bekannter polnischer Regisseurinnen und Regisseure, wie z. B. 2009 „Pora umierać“ („Time to die“) von
Dorota Kędzierzawska, „33 sceny z życia“ („33 Szenen aus dem Leben“) von
Małgośka Szumowska und zuletzt 2014 „Miłość“ („Loving“) von Sławomir Fabicki. Wir freuen uns über diese Zusammenarbeit, die uns die Möglichkeit gibt, die
Vielfalt des polnischen Filmschaffens zu zeigen.
Wir wünschen dem Team des Polnischen Instituts Wien ein rauschendes Jubiläum und erfolgreiche Veranstaltungen mit vielen Kunstinteressierten.
Od 2009 roku współpraca z Instytutem Polskim w Wiedniu jest stałym punktem
pracy festiwalu FrauenFilmTage.
W czasie naszej kooperacji pokazaliśmy austriackie premiery filmów polskich
reżyserów, jak na przykład „Pora umierać“ Doroty Kędzierzawskiej w 2009 roku,
„33 sceny z życia“ Małgośki Szumowskiej czy ostatnio w 2014 roku „Miłość“
Sławomira Fabickiego. Bardzo cieszymy się z możliwości pokazania bogactwa
polskiej sceny filmowej, jaką daje nam współpraca z Instytutem.
Zespołowi Instytutu Polskiego życzymy fantastycznego jubileuszu, udanych imprez kulturalnych i zainteresowanej sztuką publiczności.
Polskie kino może poszczycić się imponującą historią i dzięki swoim wybitnym twórcom wywarło znaczący wpływ na kino światowe. Festiwal Filmowy
Crossing Europe w Linzu poświęcił się całkowicie współczesnemu filmowi autorskiemu i podczas dziesięciu lat swojego istnienia prezentował także liczne
produkcje młodej generacji polskich reżyserów. Właściwa prezentacja filmów
na festiwalach filmowych możliwa jest jedynie w kooperacji z kompetentnymi
partnerami, takimi jak Instytut Polski w Wiedniu. W tym miejscu chcemy serdecznie podziękować za dobrą współpracę i pogratulować Instytutowi z okazji
jubileuszu. Już teraz cieszymy się na dalszą współpracę i na polską twórczość
filmową!
74
75
Lilli Hollein
Dirketorin VIENNA DESIGN WEEK
Lilli Hollein
dyrektor VIENNA DESIGN WEEK
76
Als Justyna Golińska und Sylwia Golonka-Dzienisz im Jahr 2011 mit dem Vorschlag, Polen zum Gastland der damaligen Ausgabe der VIENNA DESIGN WEEK
zu machen, an meine Kollegin Tulga Beyerle und mich herantraten, stießen sie
bei uns von Beginn an auf große Begeisterung. Die CEE-Länder im Rahmen dieses Festivals stärker in den Vordergrund zu rücken ist eines unserer Anliegen,
und einen gewissen Einblick in die Szene hatten wir schon. Aber was wir im
Verlauf der kommenden Monate – durch die wertvolle und großartige Unterstützung durch das Polnische Institut Wien – an Potenzial entdecken konnten,
hat uns nachhaltig begeistert und beeindruckt und das Festival beflügelt. Polen
ist ein Designwunderland!
Ein Kulturinstitut macht sich zur Aufgabe, auf das künstlerische und kreative
Potenzial seines Heimatlandes aufmerksam zu machen. Kunst und Kultur kennt
vielfältige Ausprägungen, in jedem Land. Diese Vielfalt zwischen Hochkultur und
Underground nach außen zu tragen ist keine einfache Aufgabe. Das Polnische
Institut Wien meistert dies bravourös und hat sich in Österreich Kooperationspartner gesucht, die ein ebenso weites Feld abdecken. Was alle eint, ist der Umstand, dass man um die qualitätsvolle Vermittlung kultureller Inhalte und die
Wertschätzung von Kunst- und in unserem Fall Designschaffenden bemüht ist.
Das Polnische Institut Wien lebt aber auch von den Menschen, die es vertreten. An dieser Stelle möchte ich mich persönlich bei Justyna Golińska und Sylwia
Golonka-Dzienisz bedanken. Die Zusammenarbeit war zu jedem Zeitpunkt eine
Freude und Bereicherung.
Kiedy w 2011 roku Justyna Golińska i Sylwia Golonka-Dzienisz zwróciły się do
mnie i Tulgi Beyerle z propozycją mianowania Polski gościem specjalnym ówczesnej edycji VIENNA DESIGN WEEK, od razu wzbudziły nasz entuzjazm. Bliższa
prezentacja designu z krajów Europy Środkowej i Wschodniej jest jednym z naszych priorytetów i miałyśmy już na ten temat trochę wiedzy. Ale potencjał,
który mogłyśmy odkryć dzięki cennemu wsparciu Instytutu podczas kilku
następnych miesięcy, zrobił na nas ogromne wrażenie, zachwycił na długi czas i
uświetnił nasz festiwal. Polska jest krajem wspaniałego designu!
Instytut kultury ma za zadanie promować artystyczny i kreatywny potencjał
swojego kraju. Sztuka i kultura w każdym kraju mają wiele twarzy. Prezentacja różnorodności między kulturą wysoką a undergroundem nie jest prosta.
Instytut Polski w Wiedniu robi to świetnie i wyszukuje sobie partnerów, którzy
również działają na szerokiej płaszczyźnie. Co nas wszystkich łączy, to dążenie
do wymiany wysokiej jakości wartości kulturalnych i uznania sztuki – w naszym przypadku sztuki wzorniczej. Instytut Polski egzystuje również dzięki ludziom, którzy go reprezentują, dlatego chciałabym osobiście podziękować
Justynie Golińskiej i Sylwii Golonce-Dzienisz. Ta współpraca sprawiała nam
zawsze radość i poszerzała horyzonty.
Ein heiteres Epigramm für das Polnische Institut Wien
Rita Czapka
Dramaturgie Burgtheater
Rita Czapka
dramaturg Burgtheater
Liebes Institut,
„40 lat minęło, a gdy cię czas pogania, przodem puszczaj drania!“, lautete
der Text zu der Titelmelodie einer beliebten polnischen Fernsehserie der
70er-Jahre, was so viel bedeutet wie: „40 Jahre sind vergangen, und wenn
dich die Zeit wie ein Gauner verfolgt, dann lass dem Schurken ruhig seinen
Vorsprung und Spott!“
40 Jahre sind vergangen – ein wunderbarer Anlass, dir aufs Herzlichste zu gratulieren und dir viele weitere erfolgreiche Jahre zu wünschen! Du warst stets ein
guter Partner und engagierter Vermittler zwischen Sprachen, Gedichten, Theaterschlachten, Rhythmen und Filmen.
Ich erinnere mich an unsere gemeinsam gemeisterten Herausforderungen
anlässlich des Polnischen Jahres in Österreich, an die polnische Prosa und
Poesie, die auf den Brettern des Burgtheaters erklangen, an die Gombrowicz
und Kapuściński gewidmeten Abende, die nach mehr verlangen …, deshalb
denke ich vor mich hin und wünsche uns: Machen wir wieder etwas gemeinsam!
Und allen äußerst liebenswürdigen Mitarbeiterinnen und Mitarbeitern des
Instituts möchte ich für die Unterstützung und Zusammenarbeit herzlich danken, die Zuversicht in unsere Zukunft möge niemals wanken!
Fraszka-igraszka dla Instytutu Polskiego w Wiedniu
Drogi Instytucie,
„40 lat minęło, a gdy cię czas pogania, przodem puszczaj drania”!
40 lat minęło… piękna to okazja, aby Ci serdecznie pogratulować i życzyć kolejnych twórczych lat! Zawsze byłeś dobrym partnerem i zaangażowanym
pośrednikiem pomiędzy językami, wierszami, teatralnymi bitwami, rytmami i filmami.
Pamiętam nasze wspólne zmagania z okazji Roku Polskiego w Austrii,
polską prozę i poezję na deskach Burgtheater, godziny Gombrowicza i
Kapuścińskiego, i tak sobie myślę i wszystkim nam życzę: zróbmy znowu
coś razem!
A wszystkim przemiłym pracownikom Instytutu bardzo dziękuję za pomoc
i współpracę, nadziei na naszą przyszłość nie tracę!
77
Johannes Meissl
Künstlerischer Leiter isa – Internationale
Sommerakademie der mdw
Johannes Meissl
dyrektor artystyczny isa –
Międzynarodowej Akademii Letniej
Uniwersytetu Muzycznego i Teatralnego
78
Für die isa – Internationale Sommerakademie der mdw/Universität für Musik
und darstellende Kunst Wien – ist seit ihren Anfängen die möglichst enge und
fruchtbare Kooperation mit den Vertretungen und Kulturinstituten jener Länder,
mit deren Hochschulen eine Partnerschaft besteht, ein großes Anliegen.
Mit dem Polnischen Kulturinstitut konnten wir in den vergangenen Jahren einige besonders schöne Projekte realisieren. Hervorheben möchte ich natürlich dabei als Höhepunkt die Projekte im Chopin-Jahr, als Polen bei der isa als
Schwerpunktland ganz besonders im Fokus gestanden ist. Nicht nur führende
polnische Künstler und Künstlerinnen, sondern einige der begabtesten Nachwuchsmusiker und -musikerinnen aus Polen tragen jedes Jahr zum kreativen
Austausch der isa wesentlich bei, und vielen von ihnen sind wir auch durch ihr
Studium an der mdw eng verbunden!
Das polnische Repertoire nimmt in der künstlerischen Arbeit der isa einen wichtigen Platz ein: Neben Chopin und Wieniawski gehören nun auch schon Szymanowski, Lutosławski und Penderecki zum Kernrepertoire der isa. Ihre Werke
werden alljährlich in den Kursen neu interpretiert und im Festival gespielt. Und
es ist sehr zu hoffen, dass sich auch weitere in unseren Breiten noch nicht so
präsente Komponisten wie Andrzej Panufnik einen Platz im Repertoire erobern
können.
Wir bedanken uns für die ausgezeichnete Zusammenarbeit, freuen uns auf viele
weitere Jahre der Kooperation und wünschen dem Polnischen Kulturinstitut und
seiner Leitung zum 40. Geburtstag alles erdenklich Gute!
Jednym z najważniejszych celów od początku istnienia isa - Międzynarodowej
Akademii Letniej Uniwersytetu Muzycznego i Teatralnego w Wiedniu, jest ścisła
i owocna kooperacja z przedstawicielstwami oraz instytutami kulturalnymi
państw, których szkoły wyższe są naszymi partnerami.
We współpracy z Instytutem Polskim udało nam się zrealizować w minionych latach wiele wspaniałych projektów. Pragnę tu odwołać się do projektów związanych z Rokiem Chopina, kiedy to Polska w sposób szczególny
pozostawała w centrum tejże edycji. Każdego roku nie tylko czołowi artyści polscy, ale również cała rzesza utalentowanych młodych muzyków przyczynia się
do kreatywnej wymiany w ramach Akademii, a poprzez studia na Wiedeńskim
Uniwersytecie Muzycznym i Teatralnym jesteśmy z wieloma z nich blisko
związani!
Polski repertuar zajmuje w działaniach artystycznych isa bardzo ważne miejsce: obok kompozycji Chopina i Wieniawskiego, do ścisłego repertuaru należą
również dzieła Szymanowskiego, Lutosławskiego i Pendereckiego. Podczas
odbywających się każdego roku kursów mistrzowskich, muzycy pracują nad
utworami wybranych kompozytorów, a następnie prezentują je publiczności
podczas koncertów festiwalowych. Mamy nadzieję, że także inni, mniej wykonywani u nas kompozytorzy jak np. Andrzej Panufnik, uzyskają stałe miejsce w
naszym repertuarze.
Dziękujemy za dotychczasową wspaniałą współpracę i cieszymy się na
długoletnią kooperację w przyszłości. Z okazji jubileuszu 40-lecia życzymy
Instytutowi Polskiemu i jego Dyrekcji wszystkiego najlepszego!
Márton Méhes
Direktor Balassi Institut –
Collegium Hungaricum Wien
Márton Méhes
dyrektor Balassi Institut –
Collegium Hungaricum w Wiedniu
Auf diesem Foto stehe ich auf dem Dach meines Instituts, des Collegiums
Hungaricum Wien. Von hier aus kann man einige Institutionen in der Stadt
Wien sehen, mit denen das Collegium Hungaricum Wien gern kooperiert. Auch
das Polnische Institut an der Kirche Maria am Gestade ist von hier oben greifbar nah. Und die beiden Institute stehen einander in jeder Hinsicht nah. Die
Kontakte lassen sich bei weitem nicht nur auf den häufig und liebevoll zitierten
Spruch „Polak, Węgier, dwa bratanki” für die Beziehung zwischen Polen und
Ungarn reduzieren: In den vergangenen Jahren erfolgten die meisten internationalen Kooperationsprojekte des Collegiums Hungaricum mit dem Polnischen Institut gemeinsam – ob bilateral, als Teil einer EUNIC-Aktivität oder
als Visegrád-Gruppe. Stets gut besuchte Konzerte, Ausstellungen, Podiumsdiskussionen und Stadtführungen waren das Ergebnis unserer gemeinsamen
Programme, die auch die Anerkennung der Wiener Partnerinstitutionen genießen durften. So haben wir über die Jahre den „dwa bratanki”-Spruch mit
neuem Inhalt gefüllt. Für diese große Freundschaft und die besonders angenehme Zusammenarbeit möchte ich mich beim gesamten Team des Polnischen Instituts Wien aufs Herzlichste bedanken!
Na tym zdjeciu stoję na dachu mojego Instytutu, Collegium Hungaricum w Wiedniu. Widać stąd kilka wiedeńskich instytucji, z którymi Collegium Hungaricum
chętnie współpracuje. Również Instytut Polski z siedzibą u podnóży kościoła
Maria am Gestade, jest całkiem niedaleko. Oba Instytuty są sobie bardzo bliskie
pod każdym względem. Naszych kontaktów nie da się jednak zredukować tylko
do tak często i czule cytowanego powiedzenia „Polak, Węgier, dwa bratanki”.
W minionych latach Collegium Hungaricum zrealizowało wspólnie z Instytutem
Polskim większość swoich międzynarodowych projektów – zarówno bilateralnych, wynikających z działalności EUNIC-u, jak i w ramach Grupy Wyszehradzkiej. Efektem naszych wspólnych koncertów, wystaw, paneli dyskusyjnych i tras
turystycznych, była zawsze duża frekwencja i uznanie ze strony wiedeńskich instytucji partnerskich. W ten sposób nadaliśmy wyrażeniu „dwa bratanki” nowy
wymiar. Za tę ogromną przyjaźń i szczególnie miłą współpracę składam całemu
zespołowi Instytutu Polskiego w Wiedniu najserdeczniejsze podziękowania!
79
Zofia Beklen
Präsidentin der Wiener-Krakauer
Kultur-Gesellschaft
80
Anlässlich des bedeutsamen 40-Jahr-Jubiläums des Bestehens des
Polnischen Instituts Wien möchte ich meine herzlichsten Glückwünsche aussprechen und alles Gute für viele weitere Arbeitsjahre wünschen, in denen die
äußerst fruchtbaren Bemühungen um die Präsentation Polens und die kulturellen Errungenschaften dieses Landes in Österreich eine erfolgreiche Fortsetzung finden.
Das in den 70er-Jahren des vergangenen Jahrhunderts entstandene Polnische
Institut Wien war zweifelsohne sowohl für die Wiener als auch für die damals
noch kleine Gruppe der Auslandspolen ein wichtiger neuer Ort der Begegnung,
der von großer politischer, kultureller und gesellschaftlicher Bedeutung war.
Durch das Wirken des Instituts konnten damals hinter dem Eisernen Vorhang
verborgene Geheimnisse enthüllt werden. In den 80er-Jahren setzte sich das
Institut mit seinen Veranstaltungen für das Wiedererlangen des Rechts auf
Kunst- und Meinungsfreiheit ein. Es präsentierte die ganze Vielfalt des im Westen damals noch unbekannten Kunstschaffens und stellte unter Beweis, dass
wir zu Europa gehören, was nicht immer allen Österreichern so klar war. Nach
dem Jahr 1989 freuten wir uns gemeinsam über das nun freie Polen.
Mit diesen Erinnerungen verfolge ich mit Anerkennung und Bewunderung das
Wirken der MitarbeiterInnen des Instituts, die maßgeblich dazu beitragen, dass
Polen in Österreich auf positive Weise präsentiert und wahrgenommen wird.
Durch die langjährige partnerschaftliche Zusammenarbeit der Wiener-Krakauer
Kultur-Gesellschaft mit dem Polnischen Institut sind viele persönliche und
freundschaftliche Kontakte mit den jeweiligen Leitungspersonen und MitarbeiterInnen entstanden.
Im Namen der Wiener-Krakauer Kultur-Gesellschaft möchte ich dem Jubilar
aufs Herzlichste gratulieren und gleichzeitig für die erfolgreiche Zusammenarbeit danken – für die zahlreichen gemeinsamen Unterfangen und für die Hilfe
und Unterstützung bei der Bewerbung und Präsentation kultureller Veranstaltungen im Rahmen verschiedener Initiativen wie zum Beispiel den Polnischen
Kulturtagen, die seit über zwanzig Jahren regelmäßig österreichweit organisiert
werden. Die Wiener-Krakauer Kultur-Gesellschaft schätzt die Zusammenarbeit
mit dem Polnischen Institut hoch, das mit weitreichender fachlicher Kompetenz
und Professionalität tätig ist. Ich bin der Überzeugung, dass unser erfolgreiches
gemeinsames Wirken in Zukunft noch breitere Kreise ziehen wird und wir noch
viele interessante Projekte realisieren werden.
Zofia Beklen
prezes Wiener-Krakauer
Kultur-Gesellschaft
Z okazji doniosłego jubileuszu 40-lecia istnienia Instytutu Polskiego w Wiedniu
proszę przyjąć moje serdeczne życzenia wszelkiej pomyślności oraz wielu kolejnych lat pracy, które pozwolą na kontynuowanie jakże owocnych osiągnięć w
dziedzinie promocji Polski i jej osiągnięć kulturalnych na terenie Austrii.
Powstały w latach 70. ubiegłego wieku Instytut Polski w Wiedniu stanowił dla
Wiedeńczyków i nielicznej wówczas Polonii z pewnością ważne miejsce, mające
ogromne znaczenie natury politycznej, kulturowej i towarzyskiej. Poprzez
działalność Instytutu uchylano wówczas rąbka tajemnicy zza „żelaznej kurtyny”. W latach 80. Instytut inicjował imprezy związane z odzyskaniem prawa do
wolności słowa i sztuki. Wówczas prezentowano całą gamę polskiej, nieznanej
na Zachodzie twórczości, udowadniając, że należymy do Europy, co nie zawsze
i nie dla wszystkich Austriaków było oczywiste. Po roku 1989 radowaliśmy się
wspólnie wolną Polską.
Z perspektywy czasu, z uznaniem i podziwem obserwuję działalność pracowników Instytutu, którzy przyczyniają się w istotny sposób do pełnej sukcesu
prezentacji Polski i jej wizerunku na obszarze Austrii. Na bazie wieloletniego partnerstwa Wiener-Krakauer Kultur-Gesellschaft z Instytutem Polskim zawiązały
się osobiste przyjaźnie z kolejnymi dyrekcjami i pracownikami.
Serdeczne gratulacje składam Jubilatowi w imieniu Wiener-Krakauer KulturGesellschaft dziękując równocześnie za owocną współpracę, za bardzo wiele wspólnych przedsięwzięć i po prostu za pomoc oraz wsparcie w promocji i
prezentacji wydarzeń kulturalnych powstałych w ramach różnych polonijnych
inicjatyw, takich jak na przykład Dni Kultury Polskiej organizowanych od ponad
20-tu lat na terenie Austrii.
Wiener-Krakauer Kultur-Gesellschaft wysoko ceni sobie współpracę z Instytutem, który w swojej dziedzinie jest gwarantem merytorycznych i godnie reprezentowanych kompetencji. Jestem też przekonana, że produktywność naszego
współdziałania osiągnie w przyszłości jeszcze szerszy zasięg, wyrażający się
realizacją wielu interesujących projektów.
81
Alois Woldan
Professor für Slawische Literaturen
Institut für Slawistik
Universität Wien
82
Mehr als 30 Jahre lang konnte ich die erfolgreiche Tätigkeit des Polnischen Instituts Wien beobachten und darf dazu vielleicht auch einen kleinen Beitrag leisten.
Das geschah zunächst außerhalb von Wien, in Salzburg, wo ich an der dortigen
Universität Assistent am Institut für Slawistik war. Als 1983 Tadeusz Różewicz
den Österreichischen Staatspreis für Europäische Literatur erhielt, veranstaltete das Polnische Institut nicht nur Lesungen in Wien, sondern auch in Salzburg,
es kam zur ersten Dichterlesung an unserer jungen polonistischen Abteilung.
Dass daraus auch eine Bekanntschaft über Jahrzehnte entstehen würde, ahnte
ich damals noch nicht.
Meine Zusammenarbeit mit dem Institut nahm in der Zeit unmittelbar vor und
nach der Wende in Polen zu. Der damalige Direktor, Prof. Bolesław Faron, intensivierte die Tätigkeit des Instituts außerhalb von Wien – und wieder war Salzburg ein Hauptansprechpartner. Zwei Ausstellungen polnischer Plakatkunst
fanden in den Räumen des Salzburger Instituts für Slawistik statt. 1989, im Jahr
der historischen Wende, war Andrzej Kuśniewicz in Wien – sozusagen auf den
Spuren seiner Kindheit – und auch in Salzburg, wo er aus seinen Texten las und
aus seinen Erinnerungen erzählte.
Die Wende machte sich auch im Polnischen Institut bemerkbar – jetzt gingen
hier Gäste aus und ein, die zuvor das Institut als eine Organisation der PRL
gemieden hatten. Von diesen „neuen“ Gästen war Ewa Lipska die erste, die
den Weg von Wien auch nach Salzburg nahm (es sollte nicht bei diesem ersten
Besuch 1990 bleiben); sie brachte damals auch einen fertigen, aber noch nicht
gedruckten Lyrikband mit, der noch im selben Jahr in meiner Übersetzung in
einem Salzburger Verlag erschien. Wenig später wurde Ewa Lipska Direktorin des Polnischen Instituts. 1991 wurde im Rahmen der Wiener Festwochen
Tadeusz Rożewiczs Stück „Pułapka“ zum ersten Mal in Österreich aufgeführt,
1992 Stanisław Wyspiańskis „Wesele“ bei den Salzburger Festspielen. Das Polnische Institut hatte bei beiden Produktionen wertvolle Öffentlichkeitsarbeit
geleistet, leider blieb der große Erfolg in beiden Fällen aus.
In den 1990er-Jahren war es für mich immer ein großes Erlebnis, am Polnischen Institut in Wien auftreten zu dürfen, sei es mit eigenen Vorträgen, als
Teilnehmer an Podiumsdiskussionen oder als Moderator von Dichterlesungen.
Unvergesslich ist mir in diesem Zusammenhang der erste und einzige Besuch
von Wisława Szymborska in Wien im Jahr 1997, ein Jahr nach der Verleihung
des Nobelpreises an diese große polnische Dichterin. Ich durfte bei dieser Gelegenheit nicht nur einführende Worte sprechen, sondern auch eigene Übersetzungen von Gedichten der Nobelpreisträgerin lesen. Auch in den Jahren nach
2000 denke ich gern an Veranstaltungen zurück, die ich in Zusammenarbeit mit
dem Polnischen Institut durchführen durfte, sei es die Präsentation der jungen
Lyriker Marcin Barań und Adam Wiedemann in Salzburg 2002 oder ein Abend
in memoriam Andrzej Kuśniewicz 2008 sowie die Begegnung mit dem letzten
Juden von Drohobycz, Alfred Schreyer, im Jahr 2013.
Ich wünsche dem Polnischen Institut viel Erfolg für die nächsten Jahre seines
Bestehens und freue mich auf eine weitere Zusammenarbeit!
Alois Woldan
profesor Literatury Słowiańskiej
Instytut Slawistyki
Uniwersytet Wiedeński
Ponad trzydzieści lat śledzę pełną sukcesów działalność Instytutu Polskiego
w Wiedniu i pozwolę sobie na krótkie podsumowanie. Moja współpraca z Instytutem zaczęła się poza Wiedniem, w Salzburgu, kiedy byłem asystentem w
Instytucie Slawistyki tamtejszego Uniwersytetu. W 1983 roku, kiedy Tadeusz
Różewicz został laureatem Austriackiej Nagrody dla Literatury Europejskiej,
Instytut Polski zorganizował wieczory literackie nie tylko w Wiedniu, ale również
w Salzburgu. Było to pierwsze czytanie jego poezji na naszym młodym wydziale
polonistyki. Nie przypuszczałem wtedy, że zrodzi się z tego znajomość, która
przetrwa dziesiątki lat.
Moja współpraca z Instytutem zacieśniła się w okresie sprzed i zaraz po przełomie
w Polsce. Ówczesny dyrektor, profesor Bolesław Faron, zintensyfikował
działalność Instytutu poza Wiedniem i Salzburg stał się znowu głównym
partnerem. W Instytucie Slawistyki zaprezentowane zostały dwie wystawy
polskiego plakatu. W 1989 roku, roku historycznych przemian, gościł w Wiedniu Andrzej Kuśniewicz, który podążając śladami dzieciństwa przybył również
do Salzburga, gdzie czytał swoje utwory dzieląc się też swoimi wspomnieniami.
Przełom był wyraźnie odczuwalny również w Instytucie Polskim – nagle w Instytucie zaczęli pojawiać się goście, którzy wcześniej omijali Instytut postrzegając
go jako peerelowską organizację. Jednym z pierwszych „nowych” gości była
Ewa Lipska, która również wybrała się z Wiednia do Salzburga (wizyta w 1990
roku nie była jej ostatnią). Przywiozła wtedy ze sobą już gotowy, ale jeszcze nie
wydrukowany tomik poezji w moim tłumaczeniu, który jeszcze w tym samym
roku wydany został w jednym z salzburskich wydawnictw. Krótko po tym Ewa
Lipska została dyrektorką Instytutu Polskiego. W 1991 roku w ramach festiwalu
teatralnego Wiener Festwochen, po raz pierwszy w Austrii, została wystawiona sztuka Tadeusza Różewicza „Pułapka”, a w 1992 roku, podczas Salzburger
Festspiele, sztuka Stanisława Wyspiańskiego „Wesele”. Instytut Polski wykonał
ogromną pracę przy promocji obu przedstawień, niestety bez większego
sukcesu.
Udział w wydarzeniach Instytutu, czy to z okazji prowadzenia wykładów,
udziału w dyskusjach, czy też w roli moderatora podczas wieczorów poetyckich
w Instytucie Polskim w Wiedniu w latach 90., były dla mnie zawsze ogromnym
przeżyciem. Nie zapomnę pierwszej i jedynej wizyty Wisławy Szymborskiej w
Wiedniu w roku 1997, czyli rok po przyznaniu wielkiej polskiej poetce Literackiej
Nagrody Nobla. Przy tej okazji miałem zaszczyt nie tylko wygłosić wprowadzenie, ale również czytać wiersze noblistki we własnym tłumaczeniu. Równie
chętnie wspominam okres po roku dwutysięcznym, kiedy we współpracy z Instytutem Polskim realizowałem projekty takie jak prezentacja młodych poetów Marcina
Barana i Adama Wiedemanna w Salzburgu w 2002 roku, wieczór poświęcony
Andrzejowi Kuśniewiczowi w 2008 roku, czy też spotkanie z ostatnim Żydem z
Drohobycza, Alfredem Schreyerem, w roku 2013.
Życzę Instytutowi Polskiemu wielu sukcesów w nadchodzących latach i cieszę
się na dalszą współpracę!
83
Bibliothek
Biblioteka
Das Polnische Institut Wien verfügt über eine öffentliche Bibliothek mit mehr
als 14.000 Büchern. Die Sammlung besteht aus belletristischen Werken polnischer Autoren, Sachbüchern, Kinderbüchern, Bildbänden, Hörbüchern, Nachschlagewerken sowie Fachbüchern aus den Bereichen Kunst, Kultur, Geschichte
und Landeskunde (in Originalsprache und deutscher Übersetzung). Außerdem
bietet die Bibliothek eine große Auswahl an polnischen Zeitschriften, Musik
sowie Spiel- und Dokumentarfilmen.
Instytut Polski w Wiedniu posiada bibliotekę publiczną obejmującą ok. 14 tysięcy
pozycji. Księgozbiór obejmuje literaturę piękną, literaturę faktu, książki dla dzieci, albumy, audiobooki, leksykony oraz książki specjalistyczne z obszaru kultury,
sztuki, historii i kulturoznawstwa (księgozbiór w języku polskim i tłumaczeniu
niemieckim). W bibliotece dostępne są także czasopisma z Polski, płyty z
muzyką i wybór polskich filmów fabularnych i dokumentalnych.
84
85
Veranstaltungssaal
Sala widowiskowa
Der Veranstaltungssaal befindet sich im ersten Stock des Hauses Am Gestade 7.
Diese repräsentative Räumlichkeit mit circa 120 m� Nutzfläche bietet mehr als
80 Sitzplätze und wird für Konzerte, Filmabende, Diskussionen, Vorträge und
Empfänge genutzt.
Sala widowiskowa znajduje się na pierwszym piętrze budynku przy Am
Gestade 7. Ta reprezentacyjna przestrzeń Instytutu oferuje na ok. 120 m2
miejsca siedzące dla ponad 80 osób. Odbywają się tutaj m.in. koncerty, wieczory
filmowe, dyskusje, wykłady i przyjęcia.

Konzerte, Diskussionen, Empfänge – dank der fast
intimen Atmosphäre ist der Veranstaltungssaal ein
besonderer Schauplatz vieler Kulturveranstaltungen.
Koncerty, dyskusje, przyjęcia – dzięki kameralnej
wręcz atmosferze sala widowiskowa jest
wyjątkowym miejscem wielu imprez kulturalnych.
86
87
Das Polnische Institut Wien online
Instytut Polski w Wiedniu online
Die Website des Polnischen Instituts Wien verzeichnete 2013
mehr als 100.000 Pageviews und bietet neben dem aktuellen Veranstaltungsprogramm auch zusätzliche Informationen über die polnische Kultur und die Arbeit des Instituts. Der
regelmäßig versendete Newsletter hält das Publikum des
Instituts auf dem Laufenden und informiert über Neuigkeiten
und Programmhinweise.
Strona internetowa Instytutu Polskiego w Wiedniu zarejestrowała w 2013 roku ponad 100.000 odsłon. Oprócz aktualnego programu znaleźć tu można dodatkowe informacje o kulturze polskiej i pracy Instytutu. Regularnie wysyłany newsletter
informuje na bieżąco o nowościach i nadchodzących imprezach
kulturalnych.
Flickr.com/photos/polnischesinstitutwien
Das Polnische Institut dokumentiert seine Arbeit auch auf Flickr,
wo Fotos von Veranstaltungen, die bereits stattgefunden haben,
veröffentlicht werden.
Instytut Polski w Wiedniu dokumentuje swoją pracę także na
platformie flickr, gdzie umieszcza zdjęcia z organizowanych
imprez.
88
Facebook.com/PolnischesInstitutWien
Die Facebook-Fanpage des Polnischen Instituts hat mittlerweile
mehr als 2.000 Nutzer (Juni 2014) und bildet eine Austauschplattform und Informationsquelle für alle, die sich für polnische
Kultur interessieren.
Fanpage Instytutu Polskiego liczy obecnie ponad 2.000 użytkowników (czerwiec 2014) i stanowi platformę oraz źródło
wymiany informacji dla wszystkich zainteresowanych kulturą
polską.
Twitter.com/PLInst_Wien
Mehr als 300 Follower lesen die Nachrichten des Polnischen
Instituts auf Twitter (Juni 2014).
Ponad 300 osób śledzi wiadomości Instytutu Polskiego na
twitterze (czerwiec 2014).
89
Absolventin der Germanistik und Anglistik an der Comenius-Universität
in Bratislava, der Europastudien am Zentrum für Europäische Integrationsforschung der Universität Bonn wie auch des KulturmanagementAufbaustudiums an der Wirtschaftsschule Warschau. Seit 2004 im
diplomatischen Dienst beim Außenministerium der Republik Polen,
vorwiegend im Kulturbereich. Seit 2010 stellvertretende Direktorin des
Polnischen Instituts Wien.
Team
2014
Zespół
Sylwia Golonka-Dzienisz
Stellvertretende Direktorin
zastępca dyrektora
Justyna Golińska
Direktorin
dyrektor
Absolventin der Staatlichen Schauspiel-Hochschule in Warschau sowie der Ohio University (Theaterwissenschaften). Sie studierte zudem
Italienische Philologie, Kunstgeschichte und Klassische Philologie an der
Warschauer Universität. In den Jahren 1995 bis 2009 war Golińska für
die monatlich erscheinende polnische Theaterzeitschrift „Dialog“ tätig,
zunächst als Redakteurin, dann als Auslandsressortleiterin und in den
Jahren 2003 bis 2009 als stellvertretende Chefredakteurin. Mitbegründerin und Direktorin der Stiftung „Medientandem“ (2004 bis 2010), die
sich der Zusammenarbeit zwischen polnischen und deutschsprachigen Journalisten sowie der Präsentation Polens im Ausland widmet. In
den Jahren 2009 bis 2010 Stipendiatin des Programms „Europäische
Journalisten-Fellowships“ an der Freien Universität Berlin. Seit Oktober
2010 Direktorin des Polnischen Instituts Wien.
Beeidigte Übersetzerin für Polnisch und Deutsch. Studium der Germanistik an der Adam-Mickiewicz-Universität in Poznań. Seit 2006 am
Institut verantwortlich für Terminkoordination, Datenbank, Korrespondenz und Fachübersetzungen. Mit ihrer Kreativität und ihrem Organisationssinn sorgt sie für das Ambiente und das Wohlergehen der Gäste im
Institut und während hauseigener Veranstaltungen.
Barbara Schmidt
Sekretariat, Direktionsassistentin
sekretariat, asystentka dyrekcji
Absolwentka Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie oraz
Ohio University (teatrologia). Studiowała również italianistykę, historię
sztuki i filologię klasyczną na Uniwersytecie Warszawskim. W latach
1995–2009 związana z miesięcznikiem teatralnym „Dialog”, najpierw
jako redaktor, następnie szef działu zagranicznego, a w latach 2003–
2009 jako zastępca redaktora naczelnego. Współzałożycielka i dyrektor
Fundacji „Medientandem” (2004-2010) działającej na rzecz współpracy
między polskimi i niemieckojęzycznymi dziennikarzami oraz na rzecz
promocji Polski za granicą. 2009-2010 stypendystka European Journalism Fellowships na Freie Universität w Berlinie. Od października 2010
roku dyrektor Instytutu Polskiego w Wiedniu.
Tłumacz przysięgły języka niemieckiego i polskiego. Studiowała
germanistykę na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu. Od
2006 roku w Instytucie, odpowiedzialna za koordynację terminów,
bazę danych, korespondencję i tłumaczenia specjalistyczne. Dzięki
swojej kreatywności i umiejętnościom organizacyjnym dba o wystrój,
atmosferę i dobry nastrój gości Instytutu i publiczności podczas organizowanych w Instytucie imprez kulturalnych.
Absolventin der Geisteswissenschaften der Universität Wien. Am
Polnischen Institut seit 2003. Zuständig hauptsächlich für Film und
Literatur, präsentiert sie auch interessehalber die neusten Tendenzen
aus den Bereichen der Design- und Kunstszene, Mode, Fotografie und
Grafikdesign. Die Bandbreite ihrer Aufgaben umfasst auch Konzeption
und Produktion verschiedener Publikationen des Instituts.
Magdalena Bielecka
Projektmanagerin (Film, Literatur, Design)
menedżer projektów (film, literatura, design)
90
Absolwentka germanistyki i anglistyki na Uniwersytecie Komeńskiego
w Bratysławie, europeistyki w Centrum Studiów Integracji Europejskiej Uniwersytetu w Bonn, ukończyła również studia podyplomowe
dla menadżerów kultury w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie. Od
2004 pracuje w służbie dyplomatycznej Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczpospolitej Polskiej, głównie w zakresie kultury. Od 2010
roku jest zastępcą dyrektora Instytutu Polskiego w Wiedniu.
Absolwentka Wydziału Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Wiedeńskiego. W Instytucie Polskim od 2003 roku. Odpowiedzialna za promocję
filmu i literatury, choć ze względu na szeroki wachlarz zainteresowań
prezentuje również najnowsze tendencje z zakresu wzornictwa, sztuki,
mody, fotografii i grafiki. Spektrum jej zadań obejmuje tekże projektowanie i produkcję publikacji Instytutu.
91
Sie ist eine leidenschaftlich agierende Kulturmanagerin aus Fleisch und
Blut. Am Polnischen Institut seit 2005. Zuständig für verschiedenste
Musikgattungen (außer Klassik), Tanz-, Performance- und Multimediabereiche, alternative Kunst sowie „Work in Progress“-Projekte. Produktionsleiterin bei Großveranstaltungen und Open-Air-Events.
Marzena Anna Moser
Projektmanagerin
(U-Musik, Tanz, Performance, Multimedia)
Działająca z pasją menedżer kultury z krwi i kości. W Instytucie Polskim pracuje od 2005 roku. Odpowiedzialna za promocję różnorodnych
gatunków muzycznych (poza muzyką klasyczną), projektów z zakresu
tańca, performance‘u, multimediów, sztuki alternatywnej oraz działań
„work in progress”. Kierownik produkcji wielkoformatowych imprez i
wydarzeń plenerowych.
Kunsthistorikerin, Redakteurin. Absolventin des Instituts für Kunstgeschichte und des Instituts für Journalismus und Politikwissenschaften
der Universität Warschau. Am Polnischen Institut Wien befristet angestellt. Zuständig für die Bewerbung der polnischen Sprache, Redaktion der
Texte und Betreuung des Bibliotheksbestands von Kinder- und Jugendliteratur. Ihr Interesse gilt dem Free und Nu Jazz, der Verbreitung der Lesekultur, Kinderliteratur, Buchillustrationen sowie der polnischen Plakatkunst.
Monika Janusz-Lorkowska
Projektmanagerin (Polnisch als Fremdsprache)
menedżer projektów (język polski jako obcy)
menedżer projektów
(muzyka popularna, taniec, performance, multimedia)
Alina Mazur
Projektmanagerin
(klassische Musik, Theater, Bibliothek)
menedżer projektów
(muzyka klasyczna, teatr, biblioteka)
Historyk sztuki, redaktor. Absolwentka Historii Sztuki oraz Wydziału
Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. W
Instytucie Polskim zatrudniona czasowo. Odpowiedzialna za promocję
języka polskiego, redagowanie tekstów oraz biblioteczny zbiór dla dzieci
i młodzieży. Interesuje się free jazzem i nu jazzem oraz popularyzacją
idei czytania, literaturą dziecięcą, ilustracją książkową, polską szkołą
plakatu.
Musikwissenschaftlerin, Sängerin (Mezzosopran). Abschluss des Studiums der Musikwissenschaften am Institut für Geschichte an der AdamMickiewicz-Universität in Poznań und der Studienrichtung Sologesang
in der Abteilung für Gesang und Schauspiel an der I.-J.-Paderewski-Musikakademie in Poznań. Am Polnischen Institut ist sie seit März 2013 tätig.
Sie realisiert Projekte in den Bereichen klassische Musik und Theater,
zudem leitet sie die Bibliothek des Instituts.
Absolvent des Fachkollegs für Automechanik in Warschau. Am
Institut seit 2008. Zuständig für Administration, Technik, Handwerk,
Einkauf, Hausverwaltung und Transport. Sorgt auch für Wirtschaftlichkeit und Qualität der Haushaltsführung sowie Sicherheit am Arbeitsplatz. Ein wichtiges Bindeglied zwischen dem Institut und der Polnischen Botschaft in Wien.
Muzykolog, śpiewaczka (mezzosopran). Ukończyła muzykologię na
Wydziale Historycznym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
oraz śpiew solowy na Wydziale Wokalno-Aktorskim Akademii Muzycznej im. I. J. Paderewskiego w Poznaniu. W Instytucie Polskim pracuje
od marca 2013 roku. Zajmuje się projektami związanymi z muzyką
klasyczną i teatrem. Prowadzi także bibliotekę Instytutu.
Absolwent pomaturalnego Studium Samochodowego w Warszawie. Od 2008 roku zajmuje się w Instytucie administracją, funkcjonowaniem sprzętu technicznego, naprawami, zakupami i transportem.
Dba o gospodarność, przestrzeganie budżetu, jak również o porządek
i bezpieczeństwo w miejscu pracy. Niezwykle ważny łącznik między
Instytutem a Ambasadą Polską w Wiedniu.
Marek Kozłowski
Verwaltung
administracja
Nach dem Studium der Soziologie, Geschichte sowie Slawistik an
der Universität Heidelberg folgte die Anstellung als Kollegiat an der
Universität Wien in den Jahren 2009 bis 2012. Seit Februar 2013
am Polnischen Institut zuständig u. a. für die Redaktion des Printund Onlineprogramms, Pressearbeit und Social Media, zudem
für die Koordination von Projekten und Kooperationen im Bereich
Geschichte und Wissenschaft.
Filip Zieliński
Presse- und Öffentlichkeitsarbeit
Projektmanager (Geschichte und Wissenschaft)
ekspert ds. PR, menedżer projektów (historia, nauka)
92
Po ukończeniu studiów socjologii, historii oraz slawistyki na Uniwersytecie w Heidelbergu był pracownikiem naukowym Uniwersytetu
Wiedeńskiego (2009–2012). W Instytucie Polskim od 2013 roku zajmuje się m.in. redakcją programu drukowanego, stroną internetową, public
relations i mediami społecznościowymi, a także projektami i kooperacjami z zakresu historii i nauki.
93
Fotonachweis / Indeks zdjęć
Archiv des Polnischen Instituts Wien: S./s. 18, 43, 45, 46 (unten / u dołu), 47
Batty Adrian: S./s. 79
Bauchinger Anne: S./s. 50 (unten / u dołu)
Bernard Marcel: S./s. 58 (rechts / po prawej)
Dubiel Krzysztof / Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP: S./s. 6
Dzidt Katarzyna / Paul Zsolnay Verlag Wien: S./s. 66
Felicitas Matern / feelimage.at: S./s. 7
Gaber Isabel: S./s. 46 (oben / u góry)
GAMUEKL: S./s. 68
Gossow Katharina: S./s. 76
Hauswirth Sabine: S./s. 4, 8, 9, 15 (unten / u dołu), 90, 91, 92, 93 (unten / u dołu)
Institut Français de Vienne: S./s. 67
Juvan Manca: S./s. 62
LET‘S CEE Film Festival: S./s. 72
Madzigon Jana: S./s. 75
ÖNB/Stauda: S./s. 10, 12 (oben rechts und unten / u góry po prawej i u dołu)
ÖNB: S./s. 12 (oben links / u góry po lewej)
Osaka Sascha: S./s. 50 (oben / u góry)
Österreichisches Kulturforum: S./s. 64
Peherstorfer Karl: S./s. 15 (oben / u góry), 16, 17, 47, 49, 51 (oben / u góry), 60, 84, 85, 86, 87, 93 (oben / u góry)
Polzer Stephan: S./s. 78
Porgy & Bess: S./s. 69
Privatarchiv: S./s. 70, 80
Rigaud Peter: S./s. 63
Sasaran Andreea: S./s. 74
Varga Christoph: S./s. 51 (unten / u dołu), 56, 87 (oben / u góry)
Vienna Design Week: S./s. 58 (links / po lewej)
Werner Reinhard / Burgtheater: S./s. 77
Zieliński Filip: S./s. 82
Das Polnische Institut Wien hat sich bemüht, alle Fotorechte zu recherchieren und anzugeben. Für den Fall, dass Angaben
unvollständig oder fehlerhaft sind, ersuchen wir Sie, mit dem Polnischen Institut Kontakt aufzunehmen.
Instytut Polski w Wiedniu dołożył wszelkich starań, by uzyskać i podać wszelkie prawa autorskie do wykorzystanych
w publikacji zdjęć. W przypadku, jeżeli dana informacja została podana nieprawidłowo, prosimy o kontakt z Instytutem Polskim.
Impressum
Herausgeber
Polnisches Institut Wien, Am Gestade 7, 1010 Wien
T: +43 (1) 533 89 61, F: +43 (1) 532 45 91
[email protected], www.polnisches-institut.at
Konzept, Redaktion und Projektkoordination
Magdalena Bielecka
Grafische Gestaltung
Karl Peherstorfer
Übersetzung
Polnisch-Deutsch: Anna Isabella Zurek
Deutsch-Polnisch: Magdalena Bielecka, Barbara Schmidt
Lektorat
Deutsch: Armin Baumgartner
Druck
Drukarnia Archidiecezjalna, ul. Wita Stwosza 11, 40-042 Katowice
Aus Gründen der besseren Lesbarkeit wurden im gesamten Text alle akademischen Titel weggelassen.
© 2014 Polnisches Institut Wien
Alle Rechte vorbehalten. Abdruck (auch auszugsweise) nur nach ausdrücklicher Genehmigung durch den Herausgeber.
ISBN 978-3-200-03624-6
Stopka redakcyjna
Wydawca
Instytut Polski w Wiedniu, Am Gestade 7, 1010 Wiedeń
T: +43 (1) 533 89 61, F: +43 (1) 532 45 91
[email protected], www.polnisches-institut.at
Koncept, redakcja i koordynacja projektu
Magdalena Bielecka
Projekt graficzny
Karl Peherstorfer
Tłumaczenie
z języka polskiego: Anna Isabella Zurek
z języka niemieckiego: Magdalena Bielecka, Barbara Schmidt
Korekta
język niemiecki: Armin Baumgartner
Druk
Drukarnia Archidiecezjalna, ul. Wita Stwosza 11, 40-042 Katowice
Ze względu na czytelność tekstu, w całej publikacji zrezygnowano z używania tytułów naukowych.
© 2014 Instytut Polski w Wiedniu
Wszystkie prawa zastrzeżone. Przedruk (również fragmentów) tylko za zgodą wydawcy.
ISBN 978-3-200-03624-6
T: +43 (1) 533 89 61, F: +43 (1) 532 45 91
[email protected]

40 40 Jahre Polnisches Institut Wien 40 lat Instytutu Polskiego w Wiedniu 1974

Transkrypt

Podobne dokumenty

Susanne Hornbostel - Otwarta Pracownia

Die offizielle deutsche Schülerzeitung

„Sitten und Bräuche der deutschsprachigen Länder“ II edycja I

numer 1

HISTORISCHE MOHATSBLÄTTER

DEHA HA-C