"Rozliczenia zintegrowane - szansa i przyszłość dla rynkowego

"Rozliczenia zintegrowane - szansa i przyszłość dla rynkowego obrotu energią
elektryczną"
Wypowiedź Elżbiety Pustoły,
Prezesa Zarządu Krajowego Depozytu
Papierów Wartościowych S.A.
ZMIANY W POLSKIM SEKTORZE ELEKTROENERGETYCZNYM - OCENA Z
PERSPEKTYWY
Analiza zmian systemowych w polskim sektorze elektroenergetycznym musi prowadzić do
optymistycznych wniosków. Racjonalnego optymizmu nie mogą przesłaniać krótkookresowe
zagrożenia czy opóźnienia w realizacji wcześniej przyjętych założeń co do tempa i zakresu
reform. W stosunkowo krótkiej perspektywie czasu większość osób i podmiotów sektora
elektroenergetycznego zaakceptowała ideę obrotu energią elektryczną poprzez rynek
rozumiany jako miejsce swobodnej gry podaży i popytu. Podjęto szeroką gamę działań: od
prywatyzacji po budowę infrastruktury technicznej. Dyskusje, a często i spory, dotyczą metod
i terminów dochodzenia sektora do warunków wolnej konkurencji a nie samej zasady. Model
rynku energii elektrycznej, w swoich podstawowych założeniach, jest klarowny a jego pełne
wdrożenie wydaje się być już tylko kwestią czasu. Zewnętrznym czynnikiem
dyscyplinującym są bardzo ambitne plany Komisji Europejskiej i jej energicznej komisarz
Loyoli de Palacio stworzenia jednolitego rynku europejskiego, tak dla energii elektrycznej jak
i dla gazu, do roku 2005.
W rezultacie Polska stoi przed szansą wdrożenia rynku energii elektrycznej w swych
podstawowych założeniach analogicznego do rynków funkcjonujących w krajach, które
przodują w zakresie wdrażania mechanizmów rynkowych obrotu energia elektryczną, z
nieznacznymi jedynie opóźnieniem, które szybko może być nadrobione. Od aktywności
uczestników i organizatorów rynku zależy czy tak się stanie w rzeczywistości.
RYNEK ENERGII ELEKTRYCZNEJ I RYNEK FINANSOWY - POKREWIEŃSTWA
Kształtujący się model rynku energii elektrycznej, przy swojej oczywistej specyfice związanej
z naturą elektryczności, w podstawowych elementach kopiuje rozwiązania funkcjonujące już
od dawna na rynku finansowym. Można zatem i powinno się analizować te sprawdzone
rozwiązania z rynku finansowego, które mogą wspomóc rynku energii elektrycznej. Takim
rozwiązaniem jest na przykład wykorzystywana już szeroko w świecie a także uwzględniona
w modelu polskim idea obrotu energii elektrycznej poprzez rynek zcentralizowany - giełdę.
W przypadku giełdowego obrotu umowami terminowymi obok giełdy musi funkcjonować
izba rozrachunkowa. Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. spełnia rolę izby
rozrachunkowej dla obrotu kontraktami terminowymi (standaryzowanymi umowami
terminowymi), a w przyszłości także opcjami, na Giełdzie Papierów Wartościowych w
Warszawie. Zebrane doświadczenia oraz zbudowana przez KDPW infrastruktura
organizacyjno-informatyczna dla obsługi takich rozliczeń daje mi, jak sądzę, prawo do
zabrania głosu w dyskusji o perspektywach i przyszłości rynku energii elektrycznej.
ROZLICZENIA ZINTEGROWANE - SZANSA NA PRZYSZŁOŚĆ
Celem mojego wystąpienia jest chęć przedstawienia koncepcji, która stopniowo materializuje
się na rynku kapitałowym a będzie miała także wkrótce kluczowe znaczenie dla
najaktywniejszych rynków towarowych. Chodzi mianowicie o rozliczenia zintegrowane.
Rozliczenie zintegrowane jest usługą jaką instytucja finansowa (izba rozrachunkowa) oferuje
uczestnikom obrotu towarem (w szerszym sensie także prawami majątkowymi), polegającą na
rozliczaniu i gwarantowaniu wykonania zobowiązań z umów terminowych, to jest umów, w
których zarówno dostawa jak i płatność są odroczone w czasie - niezależnie od sposobu i
miejsca zawarcia transakcji. Umowy terminowe, zarówno te opiewające na fizyczną dostawę
towaru jak i te opiewające wyłącznie na rozliczenie różnicy pomiędzy ceną aktualną towaru a
ceną uzgodnioną w umowie terminowej (ceną terminową) są w warunkach rynkowych
podstawowym narzędziem dla planowania warunków prowadzenia działalności gospodarczej
w przyszłości i ograniczania niepewności co do tych warunków. Na przykład, zawarcie
umowy dwustronnej na dostawę energii elektrycznej w pewnym okresie w przyszłości
stabilizuje warunki prowadzenia działalności w tym okresie w odniesieniu do ceny energii
elektrycznej. Każda umowa niesie za sobą ryzyko nie wypełnienia warunków umowy przez
stronę umowy (ryzyko kredytowe). Działania ograniczające ryzyko kredytowe, a także koszt
takich działań, jest zatem sprawą kluczową dla efektywności gospodarowania.
Podstawową przesłanką organizacji izb rozrachunkowych współpracujących z giełdami jest
redukcja ryzyka kredytowego w segmencie obrotu giełdowego. Pokonywanie kolejnych
barier technologicznych, a co zatem idzie także organizacyjnych powoduje, że podobna
usługę można zaproponować podmiotom obracającym towar także poza giełdą. Potencjalne
korzyści mogą być w tym przypadku nawet większe niż w przypadku obrotu giełdowego,
gdyż ryzyko kredytowe na rynku pozagiełdowym jest na ogół znacznie wyższe niż na rynku
giełdowym.
Na rynkach finansowych, rozliczenia zintegrowane są usługą, która zdobywa sobie racje bytu
jednocześnie z innymi występującymi tendencjami, a mianowicie rozwojem handlu
międzynarodowego oraz skracaniem cykli rozliczeń aż do, w skrajnym przypadku,
przetwarzania informacji (w tym rozliczeń) w czasie rzeczywistym. Krajowy Depozyt
Papierów Wartościowych jest włączony w europejskie inicjatywy integracyjne w tym
zakresie. Na rynkach towarowych przykładu zintegrowanych rozliczeń w zakresie energii
elektrycznej dostarcza Norweska Izba Rozrachunkowa, która rozlicza, obok całości transakcji
giełdowych na giełdzie NORD POOL (obligatoryjnie), także 70% transakcji dwustronnych
zawieranych na rynku skandynawskim na zasadzie oferowania usługi podmiotom
zainteresowanym.
DZIAŁANIA PERSPEKTYWICZNE
Przed polskim rynkiem energii elektrycznej stoi w najbliższym czasie zadanie uruchomienia
na Giełdzie Energii rynku terminowego. Byłoby dobrze aby przy okazji dyskusji prac nad ta
inicjatywą od samego początku umiejscowić rozliczenia giełdowych transakcji terminowych
jako element systemu rozliczeń zintegrowanych. Od inowacyjności koncepcji i rozwiązań
zależy bowiem przyszła konkurencyjność naszego rynku energii elektrycznej, który w już
nieodległej przyszłości będzie konkurować w Europie bez granic. W zakresie opracowywania
koncepcji i etapowej realizacji zintegrowanych rozliczeń dla rynku energii elektrycznej
Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych jest gotów postawić do dyspozycji uczestników i
organizatorów rynku energii elektrycznej w Polsce swoje aktywa: doświadczenie, potencjał
ludzki oraz infrastrukturę.