Lokalizator ultradźwiękowy
Transkrypt
Lokalizator ultradźwiękowy
Lokalizator ultradźwiękowy Arkadiusz Materek 7 czerwiec 2006 1. Cel projektu Celem projektu było zapoznanie się z działaniem sonarów ultradźwiękowych i ich własnościami, oraz zapoznaniu się z komunikacją miedzy mikroprocesorami oraz miedzy komputerem PC a mikrokontrolerem. 2. Założenia projektowe Urządzenie wyposażone będzie w trzy niezależne odbiorniki ultradźwiękowe, każdy z nich wyposażony w mikrokontroler, główny mikrokontroler odpowiedzialny za komunikację z odbiornikami i komputerem PC, oraz sterowaniem nadajnikiem ultradźwiękowym. Użytkownik obsługujący lokalizator z poziomu PC, będzie miał możliwość wykonania pomiaru oraz odczytania wyników i na podstawie znajomości położenia odbiorników określenia pozycji nadajnika. 3. Odbiornik ultradźwiękowy Celem było zaprojektowanie prostego odbiornika. Do tego celu wykorzystano mikrokontroler ATtiny12, mikrofon ultradźwiękowy, jeden rezystor i kondensator. Własności ATtini12: - posiada komparator analogowy - wewnętrzny oscylator 1.2Mhz - 32 rejestry ogólnego przeznaczenia - 1KB FLASH - 64 Bajty EEPROM - Tirem/Licznik 8mi bitowy z programowalnym preskalerem - Watchdog 1 Rysunek 1. Schemat odbiornika Zasada działania odbiornika ultradźwiękowego: Mikrofon podłączony jest bezpośrednio na wejścia komparatora analogowego równolegle z rezystorem 470kΩ. Piny PB0 i PB1 (wejścia komparatora), gdy nie wykonywany jest pomiar ustawione są jako wyjścia w stanie niskim, co powoduje szybkie rozładowanie mikrofonu. Podczas pomiaru przełączane są na wejścia w stanie wysokiej impedancji. Mikrokontroler dokonuje pomiar czasu od momentu otrzymania impulsu synchronizującego do momentu ustawienia bitu ACO w rejestrze ACSR (bit odzwierciedla aktualny stan komparatora) lub przepełnienia licznika. Czas od sygnał synchronizującego (zbocze opadające na PB2) do zliczania czasu wynosi ok. 5μs. Stan komparatora sprawdzany jest co ok. 5μs, co przy liczniku 8-bitowy daje pomiar czasu do 1,28ms (przy prędkości dźwięku 340 m/s odległość 43,52cm). Kod w asemblerze realizujący wyżej opisaną procedurę: Pomiar: Pomiar2: ;czekamy na sygnal synchronizujacy sbic PINB, Wire rjmp Pomiar2 ;przelaczenie pinow komparatora z wyjsc na wejscia in r16, DDRB andi r16, ~((1<<PB0)|(1<<PB1)) out DDRB, r16 Pomiar0: Pomiar1: ;pomiar czasu clr r20 sbic ACSR, ACO rjmp Pomiar1 nop inc r20 brne Pomiar0 dec r20 2 ;przelaczenie pinow komparatora z wejsc na ;wyjscia w stanie niskim in r16, DDRB ori r16, ((1<<PB0)|(1<<PB1)) out DDRB, r16 ret 4. Nadajnik ultradźwiękowy Nadajnik jest zbudowany na układzie MAX232. Zadaniem tego układu jest wytworzenie odpowiedniego dla poprawnego działania sonaru napięcia, które powinno wynosić ok. 20V, co zapewnia wyżej wymieniony układ. Rysunek 2. Schemat nadajnika Na wejście T1IN podawany jest sygnał prostokątny 0-5V o częstotliwości 40kHz, a na wejście T2IM jego negacja, co daje różnice napięć na wyjściach T1OUT i T2OUT ok. 20V. Tranzystor T1 oraz oporniki R1 i R2 tworzą bramkę NOT. 5. Obwód głównego mikrokontrolera Jako głównego mikrokontrolera użyto ATtini2312. Własności ATtini2313: - 2kB pamięci FLASH - 128 bajtów pamięci EEPROM - 128 bajtów RAM - jeden tirem 8-bitowy z (2xPWM, 2xOC) - jeden 16-bitowy (2xPWM, 2xOC, IC) 3 - USART - USI - Watchdog Rysunek 3. Schemat głównego obwodu Mikrokontroler jako źródła zegara używa zewnętrzny kwarc o częstotliwości 8Mhz. W tym celu należy odpowiednio ustawić bity konfiguracyjne (patrz dokumentacja ATtini2313 str. 23 i 24). a) Obsługa nadajnika Do nadajnika podawany jest sygnał prostokątny o częstotliwości 40kHz generowany przy pomocy funkcji Output Compare timera 0. Wycie OC znajduje się na pinie 2 portu B. Konfiguracja Timera 0 w trybie CTC z przerwaniem: ldi out ldi out ldi out r16, (1<<COM0A0)|(1<<WGM01) TCCR0A, r16 ;PB2 – wyjcie OC r16, 100 ;stala przy ktorej licznik sie zeruje OCR0A, r16 r16, (1<<OCIE0A) ;odblokowanie przerwania TIMSK, r16 Włączenie timera 0 taktowanego, co jeden takt zegara odbywa się przez ustawienie bitu CS00 w rejestrze TCCR0B. W funkcji obsługi przerwania dekrementowany jest licznik, a gdy osiągnie wartość 0 to tirem zostaje wyłączony. Rozwiązanie takie możliwość wysłania określonej liczby okresów fali. 4 Funkcja obsługi przerwania OC0 ObslugaOC0: in r3, SREG dec r24 brne ObslugaOC00 out TCCR0B, r24 ObslugaOC00: out SREG, r3 reti ;zapamietanie resjestru flag ;zminiejszenie licznika ;jesli r24==0 to wylaczamy timer ;przywrocenie rejestru flag Do poprawnego wykorzystania funkcji trzeba zainicjować rejestr r24 podwójną liczbą wysyłanych okresów fali oraz do rejestru licznika TCNT0 wpisać wartość taka samą jak w rejestrze TCCR0A, aby wymusić przerwanie zaraz po włączeniu timera. b) Procedura pomiaru sonarem Do wszystkich odbiorników jednocześnie wysyłana jest komenda oczekiwania na sygnał synchronizujący, następnie wysyłana jest fala ultradźwiękowa i zboczem opadającym synchronizowany pomiar czasu przez odbiorniki (ta sama linia, co do magistrali 1-wire). Należy poczekać na zakończenie pomiarów np. 5ms i odczytujemy kolejno z odbiorników zmierzone wartości przez z magistrali 1-wire. Przykładowa implementacja: WykonajPomiary: push push push r16 r17 r18 cli ;zablokowanie przeran ldi rcall ldi rcall r18, 0x00 wire_w r18, SonarPomiar wire_w ;adres wszystkich urzadzen ;wysylamy adres do sonarow ;wysylamy komende do sonarow sei ;odblokowanie przerwan ;wysylamy fale ldi r24, 16 ldi r17, 100 out TCNT0, r17 ldi r17, (1<<CS00) out TCCR0B, r17 ;wlaczenie timera ;czekamy na wyslanie fali Pomiary2: tst r24 brne Pomiary2 ;zbocze synchronizujace cbi PORTD, PD6 delay 40 sbi PORTD, PD6 ;czekamy ok. 5ms 5 ldi Pomiary0: delay dec brne r17, 52 255 r17 Pomiary0 cli ;zablokowanie przeran ;pomiary juz sa wykonane, odczytujemy dane z sonarow ldi r18, SonarAddr1 ;odczyat z sonaru 1 rcall wire_w ldi r18, SonarWynik ;komenda wyslaniia wyniku rcall wire_w ;wyslanie komendy rcall wire_r ;wysylane zawsze do 1mastera ;nie ma potrzeby sprawdzac adresu rcall wire_r ;odebranie wyniku pomiaru sts Pomiary+0, r18 ;zapisanie wyniku w RAM ;pomiary juz sa wykonane, odczytujemy dane z sonarow ldi r18, SonarAddr2 ;odczyat z sonaru 1 rcall wire_w ldi r18, SonarWynik ;komenda wyslaniia wyniku rcall wire_w ;wyslanie komendy rcall wire_r ;wysylane zawsze do 1mastera ;nie ma potrzeby sprawdzac adresu rcall wire_r ;odebranie wyniku pomiaru sts Pomiary+1, r18 ;zapisanie wyniku w RAM ;pomiary juz sa wykonane, odczytujemy dane z sonarow ldi r18, SonarAddr3 ;odczyat z sonaru 1 rcall wire_w ldi r18, SonarWynik ;komenda wyslaniia wyniku rcall wire_w ;wyslanie komendy rcall wire_r ;wysylane zawsze do 1mastera ;nie ma potrzeby sprawdzac adresu rcall wire_r ;odebranie wyniku pomiaru sts Pomiary+2, r18 ;zapisanie wyniku w RAM sei pop pop pop ret ;odblokowanie przerwan r18 r17 r16 c) Komunikacja z komputerem PC Komunikacja z PC odbywa się interfejsem RS232. Mikrokontroler ATtiny2313 ma sprzętową obsługę UART. Standard 0-5V jest konwertowany na standard R232 za pomocą układu MAX232. Prędkość transmisji ustalona została na 9600 bodów na sekundę. Format ramki to 8 bitów danych 2bity stopu i kontrola parzystości ODD. ;inicjowanie UART clr r16 out UBRRH, r16 ldi r16, 51 ;predkosc transmisji 9600 przy kwarcu 8Mhz out UBRRL, r16 ;wlaczenie odbiornika i nadajnik i odblokowanie przerwan ldi r16, (1<<RXCIE)|(1<<RXEN)|(1<<TXEN) 6 out UCSRB, r16 Komputer PC wysyła do mikrokontrolera komendy, na które mikrokontroler odpowiednio reaguje. Zaimplementowane zostały komendy: - wykonaj pomiar - prześlij wynik pomiaru - prześlij informacje o urządzeniu (ciąg znaków „Lokalizator ultradzwiękowy”) - sprawdzenie obecności urządzenia (wysyła bajt 0x07) W przypadku wystąpienia błędów transmisji komenda zostaje odrzucona. Komenda odbierana jest w przerwaniu URX. ObslugaURX: push r16 in r2, SREG ;zapamietanie rejestru flag in r12, UDR ;zapamietanie odebrabego bajtu in r16, UCSRA andi r16, (1<<FE)|(1<<UPE) ;czy wystapily blady breq ObslugaURX0 clr r12 ;jesli tak to zerujemy odebrany bajt ObslugaURX0: out SREG, r2 ;przywrocenie rejestru flag pop r16 reti Proceura wysyłajaca wyniki pomoarów ;wyniki zapisane w tabli pomiary WyslijWyniki: push r16 push r17 ldi r31, HIGH(Pomiary) ;ladujemy adres ldi r30, LOW(Pomiary) ;pierwszego elementu tablicy ldi r17, 3+1 ;licznik – wysylamy 3 bajty WyslijWyniki0: dec r17 breq WyslijWyniki2 WyslijWyniki1: sbis UCSRA, UDRE ;czekamy na wolny bufor rjmp WyslijWyniki1 ld r16, Z+ ;odczyt bajtu z ram ;z pod adresu w Z i zwieksz Z o 1 out UDR, r16 ;wysylamy bajt rjmp WyslijWyniki0 WyslijWyniki2: pop r17 pop r16 ret Procedura wysyłająca informację o urządzeniu: ;dane zapisane są pamieci programu WyslijInfo: push r16 ldi r31, HIGH(Info<<1) ;ladujemy adres ldi r30, LOW(Info<<1) 7 WyslijInfo0: lpm r16, Z+ ;do r17 bajt z pamieci programu i ;inkrementacja rejestru indeksowego Z tst r16 breq WyslijInfo2 ;koniec gdy napotkamy znak 0 WyslijInfo1: sbis UCSRA, UDRE ;czekamy na wolny bufor rjmp WyslijInfo1 out UDR, r16 ;wysylamy bajt rjmp WyslijInfo0 WyslijInfo2: pop r16 ret Procedura wysyłająca potwierdzenie obecności urządzenia: ldi loop: sbis rjmp out r16, 0x07 łtaki wzmzslone potwierdzenie☺ UCSRA, loop UDR, r16 UDRE ;czekamy na wolny bufor ;wysylamy bajt z rejestru r16 6. Komunikacja 1-wire Komunikacja pomiędzy głównym mikrokontrolerem a odbiornikami odbywa się za pomocą interfejsu 1-wire. W projekcie zmodyfikowano ramkę do dwóch bajtów, pierwszy bajt oznacza adres urządzenia, a drugi dane. Jeżeli urządzenie odbierze pakiet z adresem, który się nie zgadza z adresem urządzenia to dane nie są ignorowane. Przesyłanie bitów interfejsem 1-wire pokazuje rysunek 4. Rysunek 4. Przesyłanie bitów Rozpoznawanie przesyłanych bitów odbywa się przez pomiar czasu stanu niskiego na magistrali. Układ master generuje zbocze opadające na magistrali, co synchronizuje układy slave przy obieraniu i nadawaniu bitow. 8 Ważną rzeczą podczas wykorzystania software’owej implementacji 1-wire jest, aby blokować przerwania na czas komunikacji przez magistrale, które mogą wprowadzić przesunięcia czasowe sygnału na magistrali, co może doprowadzić do błędów podczas przesyłania danych. a) Odbiorniki (slave) - Przykład implementacji odbierania bitu: wire_r_b: ;czekamy na sygnal synchronizujacy wrb0: sbic PINB, Wire rjmp wrb0 delay 8 ;odczekanie ok 20us sbic PINB, Wire ;odczytanie stanu magistrali ;(przeskocz jesli 0) ori r18, 0b10000000 delay 15 ;odczekanie ok 45us ret Odebrany bit jest zapisywany jako najstarszy w rejestrze r18, ale przed wywołaniem procedury mus być wyzerowany. - Przykład implementacji nadawania bitu: wire_w_b ;czekamy na sygnal synchronizujacy wwb0: sbic PINB, Wire rjmp wwb0 nop nop cbi PORTB, Wire sbrc r18, 0 ;(przeskocz jesli 0) sbi PORTB, Wire sbi DDRB, Wire ;zapis na magistrale (PB2 - wyjscie) delay 10 ;czekamy cbi DDRB, Wire ;przelaczenie pinu na wejscie cbi PORTB, Wire delay 6 ret W tym przypadku nadawany jest najmłodszy bit rejestru r18. - Przykład implementacji odbierania bajtu: ;procedura czyta bajt z magistrali 1-wire do rejestru r18 wire_r: clr r18 ;zerujemy wynik ldi R17, 8 ;licznik do petli wire_r_1: ;przed kazdym odczytaniu bitu lsr r18 ;przesuwamy ostatni odebrany w prawo rcall wire_r_b ;odczyt bitu dec r17 ;dekrementacja licznika brne wire_r_1 ;jesli r17!=0 to powtarzamy czytanie bitu ret - Przykład implementacji wysyłania bajtu: ;procedura zapisuje bajt na magistrale 1-wire z rejestru r18 wire_w: ldi r17, 8 ;licznik petli 9 wire_w_1: rcall lsr dec brne ret wire_w_b ;wyslanie najmlodszego bitu bitu r18 ;pzesuniecie w lewo r17 wire_w_1 ;jesli r17!=0 to nadajemy nastepny b) Główny mikrokontroler (master) - Przykład implementacji odbierania bitu: wire_r_b: cbi delay cbi delay sbic ori delay sbi sbi ret PORTD, PD6 ;zbocze synchronizujacy 14 ;odczekanie 5us DDRD, PD6 ;przelaczeny PD6 na wejscie 39 PIND, PD6 ;odczytanie stanu magistrali r18, 0b10000000 105 ;odczekanie ok 45us PORTD, PD6 ; stan wysoko na magistrali DDRD, PD6 ; przełac PD6 na wyjscie Odebrany bit jest zapisywany jako najstarszy w rejestrze r18, ale przed wywołaniem procedury mus być wyzerowany. - Przykład implementacji nadawania bitu: wire_w_b: cbi delay sbrc sbi delay sbi ret PORTD, PD6 13 r18, 0 PORTD, PD6 146 PORTD, PD6 ;zbocze synchronizujace ;(przeskocz jesli 0) ;czekamy ;stan wysoki na magistrale W tym przypadku nadawany jest najmłodszy bit rejestru r18. - Przykład implementacji odbierania bajtu: wire_r: push push push in clr ldi wire_r_1: lsr rcall delay dec brne out pop pop pop ret r16 r17 r2 r2, SREG r18 ;zerujemy wynik R17, 8 ;licznik do petli r18 ;po kazdym odczytaniu bitu przesuwamy go w lewo wire_r_b ;odczyt bitu 100 r17 ;dekrementacja licznika wire_r_1 ;jesli r17!=0 to powtarzamy SREG, r2 r2 r17 r16 - Przykład implementacji wysyłania bajtu: 10 wire_w: push push push in ldi wire_w_1: rcall lsr delay dec brne out pop pop pop ret r16 r17 r2 r2, SREG r17, 8 ;licznik pretli wire_w_b ;wysylamy najmlodszy bit r18 r18 ;przygotwanie nastepnego bitu 100 r17 wire_w_1;jeli r17!=0 to powtarzamy wysylanie SREG, r2 r2 r17 r16 7. Wnioski Urządzenie zostało zmontowane i przetestowane. Działanie jest poprawne. Dobrym rozwiązaniem okazało się użycie zintegrowanego komparatora analogowego w mikrokontrolerze. Jest on wystarczająco czuły, aby wychwycić fale z nadajnika nawet z kilku metrów a jednocześnie dość odporny na zakłócenia. Dodatkowo dokonuje pomiaru czasu bez obciążania innego mikrokontroler, a wynik można w każdej chwili odczytać. Napisany został również interfejs graficzny z wykorzystaniem biblioteki QT. Do kompilacji programów w asemblerze użyto AVRSTudio 4.12. 8. Literatura Dokumentacje producentów podzespołów elektronicznych. Materiały internetowe: http://konar.ict.pwr.wroc.pl/uploads/download/raporty/sonar.pdf 11