BUM!!! - Zespół Szkół Publicznych w Tarnowcu

BUM!!!
ZSP W TA RNO W CU
H ET MA NIA DA
MAJ 2013
OD REDAKCJI
DRODZY CZYTELNICY!
Oddajemy do Waszych rąk kolejny numer gazetki
szkolnej BUM!!!. Tym razem jest to wydanie
specjalne w całości poświęcone patronowi naszej
szkoły Hetmanowi Janowi Tarnowskiemu. Mamy
nadzieję, iż każdy z Was chętnie po nią sięgnie
i znajdzie w niej coś dla siebie. Życzymy przyjemnej
lektury.
Hetmaniada’ 20.05.2013 - obchody
dnia patrona szkoły podstawowej Hetmana Jana Tarnowskiego
Dnia 20.05.2013r. odbył się projekt pt."Hetmaniada"
dotyczący
obchodów
dnia
patrona
szkoły
podstawowej - Hetmana Jana Tarnowskiego.
Pragniemy aby podjęte działania popularyzowały
sylwetkę tak znakomitego tarnowianina w środowisku
lokalnym, a uczniowie naszej szkoły wykazali się
wiedzą w przygotowanych konkursach oraz sprytem
i pomysłowością w zabawach sprawnościowych.
BUM!!!
Strona 2
Jan Amor Tarnowski – życie i dokonania
Jan Amor Tarnowski
herbu Leliwa, syn Jana Amora
Tarnowskiego Młodszego i Barbary Zawiszy z Rożnowa (wnuczki
Zawiszy Czarnego). Urodził się w 1488 roku w Tarnowie, zmarł 16
maja 1561 roku w Wiewiórce.
Jest uznawany za jednego z najwybitniejszych hetmanów koronnych.
Urząd hetmana wielkiego koronnego sprawował w latach: 1527 – 1561. Od
1536 roku był kasztelanem krakowskim, od 1535 r. wojewodą krakowskim,
od 1527 r. wojewodą ruskim, od 1522 r. kasztelanem wojnickim.
Jan Amor Tarnowski pochodził z zamożnej rodziny szlacheckiej
posiadającej status senatorski. Wychowywał się na dworach kardynała
Fryderyka Jagiellończyka oraz królów: Jana Olbrachta, Aleksandra
i Zygmunta Starego. A kształcąc się na Uniwersytecie Jagiellońskim
otrzymał wszechstronne wykształcenie klasyczne, humanistyczne, a także
militarne.
Swój chrzest bojowy przeszedł w wieku dwudziestu dwóch lat pod
okiem hetmana Konstantego Ostrogskiego. W 1512 roku brał także udział w wyprawie do Mołdawii, gdzie dowodził
chorągwią jazdy.
Chcąc dopełnić swoje wykształcenie w latach 1517 – 1521 podjął zwyczajową podróż po świecie. Odwiedził Bliski
Wschód – w tym Syrię, Palestynę, Egipt, Grecję, Turcję, Ziemię Świętą. Dokładnie zwiedził Zachodnią Europę.
Przez całe swoje życie był zwolennikiem koalicji antytureckiej. Wziął udział w wojnie habsbursko-tureckiej w 1521
roku. W 1524 roku w potyczce pod Lwowem rozbił zagon turecki. A w 1531 roku był autorem świetnego zwycięstwa
w bitwie pod Obertynemw wojnie z hospodarem mołdawskim Piotrem Rareszem.
W czasie wojny litewsko-moskiewskiej (1534 – 1537), dowodził w 1534 roku polsko-litewską wyprawą na Moskwę.
Wsławił się wówczas zdobyciem Homla oraz oblężeniem i zdobyciem Staroduba – w 1535 roku.
W polityce wewnętrznej hetman Jan Tarnowski był rojalistą, czyli zwolennikiem silnej władzy królewskiej
i sprzeciwiał się wzrostowi przywilejów szlacheckich. I chociaż nie darzył sympatią królowej Bony, to w czasie tzw.
wojny kokoszej stanął przy królu Zygmuncie Starym. Znacznie lepsze stosunki łączyły go z królem Zygmuntem II
Augustem.
Zasłynął również jako świetny administrator, sprawnie zarządzający zarówno budżetem hetmańskim, jak i swymi
prywatnymi dobrami.
Do historii przeszedł również jako pisarz i mecenas sztuki. Jan Tarnowski był autorem dzieła Consilium rationis
bellicae (Rada sprawy wojennej), które stanowiło kompendium ówczesnej polskiej techniki wojskowej. Na tej książce
wychowywały się liczne generacje dowódców wojskowych Rzeczpospolitej.
Wspierał rozbudowę Tarnowa zgodnie z duchem wzorców architektury renesansowej, dzięki czemu tarnowski
rynek do dziś stanowi dużą atrakcję turystyczną. Nie znamy dokładnie wyglądu zamku na Górze św. Marcina,
ponieważ do czasów współczesnych przetrwały wyłącznie ruiny, jednak i ta budowla została przebudowana
w renesansowym stylu.
Mecenatem hetmańskim byli otoczeni zarówno polscy pisarze i poeci: Jan Kochanowski, Mikołaj Rey i Andrzej
Frycz Modrzewski, jak i włoscy rzeźbiarze Bartłomiej Berrecci i Jan Mario Padavano.
Włoski kronikarz Paulo Giovio w wykazie najsłynniejszych postaci XVI wieku, który opublikował we Florencji w 1551
roku, spośród Polaków wymienił tylko króla Zygmunta Starego i hetmana Jana Tarnowskiego.
Nagrobek hetmana znajdujący się w tarnowskiej katedrze dłuta Jana Antonio Padavano jest uznawany za
najpiękniejszy renesansowy pomnik nagrobny poza Włochami. A tekst pieśni Jana Kochanowskiego
„O śmierci Jana Tarnowskiego” stał się inspiracją do słów hymnu Szkoły Podstawowej w Tarnowcu.
BUM!!!
Strona 3
Elegia Kochanowskiego na śmierć Jana
Tarnowskiego, a ideał prawego męża
Obraz etycznej drogi, jaką powinien kroczyć prawy mąż (vir bonus) jako
obywatel Rzeczypospolitej, a szczególnie mąż stanu, daje Kochanowski
w drugiej elegii z Księgi IV. Jest ona utworem upamiętniającym śmierć
hetmana Jana Tarnowskiego. Kochanowski odrzuca jednak schemat
Giovanni Maria Padovano, nagrobek
Jana i Jana Krzysztofa Tarnowskich,
1561-1574,
katedra w Tarnowie
opłakiwania i nastrój żałoby, ponieważ wyraża przekonanie, że los
bohatera potoczył się szczęśliwie:
Łez lał nad tobą, Tarnowski, nie będę,
Ni nad twym losem łkał pieśnią żałobną,
Bo żyjesz, z oków śmiertelnych wyrwany,
Mieszkasz w wyniosłym niebieskim pałacu.
Nie ma tam nigdy zimy i chmur nie ma,
Jest wieczna światłość, nocy nieznająca.
Na tę nagrodę zasłużył sobie Tarnowski życiem pełnym heroicznej
cnoty, do której pobudzało go umiłowanie i pragnienie sławy. Jak
wspomniał Kochanowski w Pieśni II 10,są dwie drogi prowadzące męża
ku dobrej sławie:
Może kto ręką sławy dostać w boju,
Może wymową i rządem w pokoju[…].
Zwycięzca spod Obertyna przedstawiony został w Elegii IV jako człowiek
perfekcyjny zarówno w jednym, jak i drugim sposobie zdobywania
nieśmiertelnej glorii – co więcej, jako ktoś przechodzący od walki
mieczem
do
walki
słowem
(i
odwrotnie)
z
taką swobodą,
jak
wytrenowany żołnierz, przerzucający w razie potrzeby broń z prawej do
lewej ręki. Charakteryzuje go też w oczach poety niezłomny kodeks
Lecz w pięknych sztukach swój umysł ćwiczyli,
etyczny, mogący wyznaczyć normy postępowania nie tylko dla kogoś
Zaprasza niebios brama i dom błogi,
o tak wysokiej pozycji jak Tarnowski, lecz również dla każdego prawego
obywatela:
Gdy duch się z ziemskich uwalnia ciężarów.
Takie
Boga zaś czciłeś nie słowem, lecz sercem,
wykształcenie
Religię ojców zachowując dawną. […]
pojętej pobożności, oznacza ona bowiem żywot naznaczony
Bogactwa – skarbem był wierny przyjaciel.
poczuciem obowiązku, poświęceniem i miłością nie tylko
Tyś uciśnionych wspierał radą, mieniem,
w odniesieniu do życia religijnego, lecz także osobistego
Godziwy czyniąc z dóbr wielkich użytek.
i politycznego. Tak właśnie żył, zdaniem Kochanowskiego,
Tyś prześladowca fałszu i występku,
Tarnowski:
Przystań dla cnoty, dobrych ludzi azyl.
Czyż jakaś cnota jest, której nie kształcił?
Szczególnie rysuje się tu jednak projekt odnowy etosu obywatelskiego
Czyż ktoś z nim w boju, w pobożności zrówna?
poprzez wskazanie ideałów „ludzi wielkich”, przedstawionych jako
On się nie chełpił dawną przodków chwałą
niezłomne charaktery o nieskazitelnym sumieniu, czciciele i protektorzy
występnej
obłudy,
Prawdziwą sławę każdy sam zdobywa.
intryganctwa,
On dla ojczyzny z mnóstwem walczył wrogów,
prywaty. Człowiek, który za prawdziwe bogactwo uważa przyjaźń, stoi
z dala od intryg chciwości. Cechą jego szlachetności jest rozsądna,
nierozrzutna hojność pobudzająca do przeznaczania dóbr i majętności
na zbożne i uczciwe cele. Pośród nich można wymienić wspieranie
potrzebujących,
pogrążonych
w
biedzie,
lecz
rozbudzeniu
i wspominana pietas, której nie można tu ograniczyć do wąsko
Złoto uznałeś za fałszywą miarę
wrogowie
służyć
pierwszy plan wysuwają się pośród nich bohaterskie męstwo
Serce to samo w każdej miałeś doli.
nieprzejednani
jednak
oczywiście o cnoty wymagane w życiu politycznym. Na
Byłeś jednaki w szczęściu i nieszczęściu,
cnoty,
powinno
pragnienia kształcenia cnót i ćwiczeniu się w nich. Chodzi
także
sprawowanie
mecenatu nad potrzebnymi kulturze przedsięwzięciami artystycznymi.
Życie powinno być – jak u Tarnowskiego – twórcze i aktywne, a droga do
takiej postawy, niedostępna dla leniwych ignorantów, prowadzi poprzez
wykształcenie oparte na gramatyce, retoryce i dialektyce. Humanistyczne
wykształcenie daje „paszport” do niebieskiej ojczyzny:
Tych zaś, co ponad cnotę nie widzieli
Lepszego daru od bogów dla ludzi,
Nie żyli gnuśnie ni wśród zbytków szpetnych,
Rany otrzymał, umrzeć się nie lękał.
Umiłowanie cnót
kształtuje
z
kolei
określoną
hierarchię
wartości. Jedyne dobra, o które warto zabiegać, to dobra
umysłu;
jako
duchowe
mają
one
bowiem
trwałość
nieograniczoną upływem czasu i nienarażoną na nagłe ciosy
losu. Tymczasem dobra zewnętrzne są tak samo płoche jak
Fortuna, która je rozdziela. Dlatego opiewany hetman, który
„miał dary losu za płoche i zmienne, / A tylko dobra ducha za
wieczyste”, a zarazem niestrudzenie angażował się w walkę
o ludzkie dobro, stał się zdaniem Kochanowskiego nowym
Herkulesem, ujarzmiającym (czy to zbrojnie, czy siłą słowa) zło
prześladujące ludzkość.
Źródło: www.wilanow-palac.pl
BUM!!!
Strona 2
Historia szkoły w Tarnowcu - zarys
Do 1919 r. na terenie Tarnowca nie było szkoły powszechnej.
Wcześniej dzieci z Tarnowca uczęszczały do szkoły w Zawadzie lub
Tarnowie.
W 1919 r. mieszkańcy Tarnowca wystarali się o własną szkołę.
Nauka odbywała się w jednej izbie, najpierw u państwa Kociembów
(obecnie Tarnowiec, ul. Nadbrzeżna 8), a później w domu u państwa
Słowików (obecnie Tarnowiec , ul. Tarnowska 66). Do szkoły została
przydzielona nauczycielka Salomeja Bernakiewiczówna.
Po raz pierwszy Szkoła w Tarnowcu figuruje w publikacji Ministerstwa
Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego pt: „Szkoły Powszechne
Rzeczypospolitej Polskiej, w roku szkolnym 1925/26” stan
z dnia 1 grudnia 1925 r.
Rok szkolny 1930/31 rozpoczął się już w nowym budynku szkolnym, co
prawda nadal jednoizbowym, z mieszkaniem dla nauczyciela, ale własnym.
Podczas II wojny światowej szkoła dalej działała, jednakże brak
dokładniejszych materiałów dotyczących jej funkcjonowania.
Nauka w latach okupacji hitlerowskiej przebiegała wg ściśle
wyznaczonych przez okupanta reguł. Mimo niemieckiej jurysdykcji Emilia
Werchoń prowadziła tajne nauczanie na poziomie szkoły powszechnej,
prawdopodobnie w domu państwa Cedziałłów, lecz miało ono charakter
niezorganizowany i niesystematyczny.
1 września 1945 r. dzieci z Tarnowca rozpoczęły naukę w nowym roku
szkolnym.
Budynek szkolny w czasie wojny nie ucierpiał i nadawał się do użytku.
Gorzej przedstawiała się sprawa sprzętu szkolnego (mebli) jak
i pomocy
naukowych, w tym biblioteki, która uległa całkowitemu zniszczeniu.
Trudności te były przezwyciężane w miarę upływu czasu przy ofiarnej
pomocy mieszkańców Tarnowca.
Nauczycielkami w tym okresie były Emilia Werchoń i Maria Gacek.
W owym czasie szkoła posiadała status szkoły niepełnej
sześcioklasowej i dlatego uczniowie kontynuowali naukę w szkołach
zbiorczych w Tarnowie.
W 1948 r. podjęto decyzję o rozbudowie budynku szkolnego.
Dobudowano piętro, które przeznaczono na mieszkania dla nauczycieli. Na
parterze mieściły się dwie izby lekcyjne. W tym kształcie szkoła przetrwała aż
do 1971 roku.
Stopniowo, z każdym nowym rokiem szkolnym wzrastała liczba
zatrudnionych nauczycieli.
Naukę w tym okresie prowadzono w systemie trójzmianowym.
W dalszym ciągu brakowało podstawowych pomocy naukowych. By temu
zaradzić organizowano różne akcje społeczne (występy artystyczne), na
których zbierano pieniądze na pomoc szkole.
W pierwszych latach po wyzwoleniu szkoła stanowiła główny ośrodek
życia kulturalnego. Organizowano również w niej kurs dla analfabetów,
dożywianie dzieci czy zebrania różnych organizacji wiejskich.
Nowy rok szkolny 1958 przynosi liczne zmiany: pierwsza w historii rada
pedagogiczna, usunięcie emblematów religijnych z sal lekcyjnych, uczniowie
zaprzestają odmawiać modlitwę. Kierownikiem szkoły zostaje Edward
Romanowski.
Systematycznie wzrasta liczba uczniów, toteż podjęto decyzję
w wynajęciu dodatkowych pomieszczeń Powiatowego Ośrodka Maszyn
w Tarnowcu.
Trudności w organizacji życia szkoły stwarzał brak pomieszczeń na
pracownie, pomoce naukowe, bibliotekę i świetlicę oraz niedobory pomocy do
fizyki, chemii, prac ręcznych czy niewielka liczba książek
(580 sztuk).
Od 1961 r. powstają na terenie szkoły organizacje młodzieżowe:
Samorząd Uczniowski, Szkolna Kasa Oszczędności oraz szkolne koło
Polskiego Czerwonego Krzyża.
W następnym roku szkolnym rozpoczął działalność Komitet
Rodzicielski.
W 1964 r. powstaje Społeczny Komitet Budowy Szkoły, który gromadzi
środki materialne i finansowe na rozbudowę szkoły.
Wraz z ujęciem szkoły w Tarnowcu w planie szkół 8-klasowych podjęto
decyzję o rozbudowie dotychczasowej placówki.
W 1967 roku szkolnym w szkole pracowało już 8 nauczycieli w pełnym
wymiarze godzin, gdyż szkoła została przekształcona na ośmioklasową.
W szkole powstaje drużyna zuchowa oraz Szkolne Koło TurystycznoKrajoznawcze. Również w otoczeniu szkoły zachodzą liczne zmiany,
poprawiające jej estetykę.
Na początku 1969 r. ze stanowiska kierownika szkoły zostaje odwołany
Edward Romanowski, a obowiązki kierownika przejmuje nauczycielka Irena
Wilisowska.
Od 1969/70 r. kierownikiem szkoły zostaje Władysław Szwaja. Nadal
trwa rozbudowa budynku szkolnego.
Rok szkolny 1971/72 rozpoczęto w rozbudowanym i wyremontowanym
budynku szkolnym. Szkoła dysponowała sześcioma salami lekcyjnymi,
kancelarią, pokojem nauczycielskim, pomieszczeniami na pomoce naukowe
do wychowania fizycznego, biblioteką, sklepikiem uczniowskim; w holu
pomieszczeniem na audycje telewizyjne.
W czynie społecznym zbudowano boisko sportowe, zimą zamieniane
na lodowisko.
Szkoła została dobrze wyposażona w pomoce naukowe.
Nadal brakuje jednak sali gimnastycznej, szatni, węzła sanitarnego,
wodnego, centralnego ogrzewania, a także świetlicy i zaplecza kuchennego.
Od 1 września 1973 roku dyrektorem szkoły została mgr Anna
Skoczylas.
Od 1973 r. przez trzy lata w szkole była prowadzona klasa rolnicza.
By przeciwdziałać pojawiającym się problemom wychowawczym
Uchwałą Rady Pedagogicznej powołano Komisję Wychowawców Klasowych.
Ważnym wydarzeniem w roku szkolnym 1973/74 było wprowadzenie
nowej obrzędowości świeckiej w szkole: hasło rozpoczynające i kończące
każdą lekcję, cotygodniowe apele, uroczyste pasowanie na ucznia oraz
ślubowanie absolwentów.
W szkole nadal aktywnie działają organizacje młodzieżowe.
Od marca 1974 roku przy szkole rozpoczęło działalność ognisko
przedszkolne, które objęło opieką dzieci sześcioletnie, przygotowując je do
rozpoczęcia nauki w klasie pierwszej. Początkowo zajęcia prowadzone były
6 godzin tygodniowo, później liczbę godzin zwiększono do 18-tu. Ognisko
prowadzone było do momentu otwarcia w Tarnowcu przedszkola w roku 1980.
Lata 1984-1986 to nowy rozdział w historii szkoły – nowym dyrektorem
została mgr Aleksandra Gładyś. W krótkim czasie z inicjatywy dyrektora, przy
pomocy środowiska lokalnego przeprowadzono wiele prac poprawiających
warunki pracy szkoły.
Mimo prac remontowych podjętych w szkole jej warunki techniczne były
nie najlepsze, toteż dalsza rozbudowa szkoły stała się najważniejszym
zadaniem dla nowego dyrektora – mgr Elżbiety Chrząszcz.
W latach 1989-1993 praca dydaktyczno-wychowawcza odbywała się
w uciążliwych warunkach, w związku z prowadzoną rozbudową szkoły.
W 1990/91 we wszystkich klasach SP zmieniono programy nauczania,
wprowadzono naukę religii i języka angielskiego.
Powołano do życia Radę Szkoły jako organ społeczny, w którym
pracowali rodzice, nauczyciele i uczniowie.
Budowę nowego segmentu szkolnego ukończono 14 stycznia 1993
roku i uroczyście oddano go do użytku uczniom i nauczycielom.
Przystąpiono także do kapitalnego remontu starej części szkoły, który
został ukończony we wrześniu 1993 r.
Trwały prace przy budowie sali sportowej, której oddanie nastąpiło
w czerwcu 1994 r. wraz z przewiązką od strony południowej.
Po licznych staraniach w 1994 r. uruchomiono świetlicę szkolną, którą
do dzisiaj prowadzi mgr Agata Sutkowska.
Nowy rok szkolny 1994/95 rozpoczęto w doskonale wyposażonym
obiekcie. W szkole uczyło się 264 uczniów w 12 oddziałach. Opiekę nad nimi
sprawowało 18 nauczycieli oraz ks. proboszcz i katechetka.
Rok 1995 to wyjątkowy rok w historii szkoły w Tarnowcu, szkoła
obchodziła Jubileusz 70-lecia swego istnienia. Z tej okazji postanowiono
nadać szkole imię. Spośród wielu propozycji Rada Szkoły wybrała postać
Jana Tarnowskiego. 14 października 1995 roku Wójt Gminy mgr inż. Krzysztof
Madej dokonał aktu nadania szkole imienia.
W kwietniu1996 r. w szkole odbyło się spotkanie z byłą nauczycielką
szkoły poetką i malarką mgr Józefą Frysztakową, która obchodziła jubileusz
75-lecia urodzin. Dyrektor szkoły ogłosiła w czasie uroczystości, iż od
przyszłego roku zawsze w kwietniu odbywał się będzie Gminny Konkurs
Poetycki im. Józefy Frysztakowej, który jest organizowany do dnia
dzisiejszego
Strona 5
BUM!!!
W czerwcu 1996 r. rodzice przedstawili Radzie Szkoły propozycję
ufundowania szkole sztandaru. Po zdobyciu funduszy w kwietniu 1997 r.
nastąpiło uroczyste poświęcenie i przekazanie szkole sztandaru.
Rok szkolny 1999/2000 stanowi ważną cezurę w życiu szkoły - zostało
utworzone gimnazjum, w którym nauka trwa trzy lata. Od tej pory w budynku
Szkoły Podstawowej w Tarnowcu funkcjonują dwie odrębne szkoły:
podstawowa i gimnazjum.
Ten stan rzeczy nie trwał długo. Wraz z dniem 1 września 2001 został
powołany Zespół Szkół Publicznych w Tarnowcu, z jedynym dyrektorem
(funkcję tę pełniła mgr Elżbieta Chrząszcz) i wspólnym gronem
nauczycielskim.
Od roku szkolnego 2004/05 funkcję dyrektora szkoły pełniła
mgr Anna Chmura. W styczniu 2013 roku obowiązki kierowania placówką ZSP
w Tarnowcu podjęła mgr Bernadetta Maguda.
Dzisiejszy kształt szkoła w Tarnowcu uzyskała ostatecznie w 1994 roku.
ZSP w Tarnowcu – widok obecny
Hymn
Szkoły Podstawowej
w Tarnowcu
Wielkie zasługi czynił Rzeczpospolitej
Z cnotliwego życia zyskał sławę dużą.
Ceniony wśród ludzi, znany z dobrodziejstwa,
Hetman wielki Jan Tarnowski herb Leliwa.
Refren: Szeroka, szeroka jest ziemia,
Gdy myślą ogarnąć ją lotną.
Szeroko po ziemi sławiona,
Jest cześć naszego Patrona.
Trzeźwość, czujność, groza, rząd,
Dzielny hetman cenił wciąż.
Znawca polityki, wojskowości,
Piewca zgody, pokoju, także zwyciężania,
Z tytułu swych niepospolitych zasług.
Śmiertelne Jego ciało odpoczywa w grobie,
Ale sława, którą on pozostawił po sobie,
Śmierci nie zna i będzie w uszach naszych
Brzmiała, dopóki szkoła nasza będzie istniała.
N
Strona 6
BUM!!!
KRZYŻÓWKA Z PATRONEM
1. Wsławił się jego zdobyciem w czasie wojny litewsko-moskiewskiej.
2. Miejsce śmierci Jana Tarnowskiego.
3. W jakiej znanej Ci miejscowości znajduje się szkoła im. J. Tarnowskiego.
4. Drugie imię J. Tarnowskiego.
5. Funkcję tę pełnił od 1536r.
6. Tam zwyciężył w 1531r.
7. Ja jakim uniwersytecie się kształcił.
8. Był prawnukiem słynnego polskiego rycerza … Czarnego.
9. Wykonawca pomnika nagrobnego J. Tarnowskiego.
10. Pracował na dworze króla Zygmunta ...
11. Otrzymał wszechstronne wykształcenie...
12. Zwyciężył z hospodarem mołdawskim Piotrem ...
13. Był ... sztuki
14. Zwiedził zachodnią ...
15. Nazwisko matki J. Tarnowskiego.
16. „... rationis bellicae” - dzieło J. Tarnowskiego.
17. W czasie wojny ... stanął przy Zygmuncie Starym.
18. Był ... czyli zwolennikiem silnej władzy królewskiej.