Dysleksja - Poradnia Psychologiczno

Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna
ul. Legionów 78
05-200 Wołomin
„ czasami tak trudno napisać…
wszystko to co chciałoby się wyrazić słowami…”
DYSLEKSJA ROZWOJOWA
Materiały psychoedukacyjne dla rodziców i nauczycieli
Co to jest dysleksja
Dysleksja to zespól specyficznych trudności w uczeniu się czytania i pisania. „Rozwojowa” poniewaŜ
wymienione trudności występują w nasilonym stopniu od początku nauki szkolnej i mają charakter przewlekły.
Nie jest moŜliwe by ktoś stał się dyslektykiem „z dnia na dzień” chyba, Ŝe mamy do czynienia z
tzw.”dysleksją nabytą”czyli utratą opanowanej umiejętności czytania i pisania na skutek np.powypadkowego
urazu mózgu.
„Specyficzne” trudności poniewaŜ dotyczą dzieci, które posiadają globalnie dobre moŜliwości
intelektualne i osiągają dobre wyniki w nauce, pozostając jednak ciągle na „bakier” z czytaniem i pisaniem
,mimo często ogromnego nakładu pracy własnej na zajęciach specjalistycznych i w domu pod kierunkiem
rodziców by opanować „problem”…
„Dysleksja” to nazwa całego zespołu specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu.
W obrębie terminu „dysleksja” wyróŜnia się trzy formy zaburzeń, które mogą występować u dziecka
zarówno np. wszystkie naraz ( bardzo nasilona postać dysleksji ), jak i pojedynczo.
Są to :
dysgrafia, czyli nasilone trudności z poprawnym graficznie pisaniem ( liczne niedokładności w
odtwarzaniu liter zacierające niemal zupełnie czytelność pisma ucznia )
dysleksja, czyli nasilone trudności z opanowaniem czytania ( bardzo wolne tempo czytania i brak
płynności w czytaniu, trudności ze zrozumieniem czytanego tekstu, poziom czytania zdecydowanie
poniŜej wieku ucznia i jego moŜliwości oraz postępów i ogólnych wyników w nauce )
dysortografia czyli nasilone trudności z poprawnym ortograficznie pisaniem, z przewagą jednak
skłonności do popełniania błędów specyficznych ( przejaw zaburzeń w zakresie funkcji
percepcyjno-motorycznych ) a nie typowo ortograficznych ( przewaŜająca ilość błędów typowo
ortograficznych w zeszycie ucznia moŜe, bardziej niŜ dysleksję sugerować braki edukacyjne )
Faktyczne a pozorne nasilenie zjawiska
Badania prowadzone w Polsce wskazują, Ŝe dysleksja rozwojowa występuje u ok.15% populacji
co oznacza, Ŝe średnio w klasie moŜna spotkać co najwyŜej troje dzieci dyslektycznych. (!!!)
Paradoksalnie „typowy” dyslektyk powinien rzucać się w oczy gdyŜ przy ogólnie dobrych a często
bardzo dobrych zdolnościach i postępach w nauce, z niewiadomych przyczyn i mimo pracy nie radzi sobie z
poprawnym pisaniem i płynnym czytaniem ( inteligentny a ciągle źle czyta i pisze ). Dlatego teŜ mówi się,
1
Ŝe w odróŜnieniu od innych, trudności dyslektyczne mają charakter fragmentaryczny tj. dotyczą tylko
wąskiego „fragmentu” postępów edukacyjnych ucznia, poniewaŜ w pozostałych radzi on sobie dobrze i bardzo
dobrze.
Wbrew jednak statystykom i kryteriom ”rozpoznawczym” dysleksji (jw.) w zastraszającym tempie i
nieustająco rośnie ilość dzieci kierowanych do Poradni na badania, zarówno przez rodziców jak i nauczycieli.
Niniejsze „zjawisko” nasila się zwłaszcza w konkretnych przedziałach wiekowych kiedy to zbliŜają się
sprawdziany kompetencji, egzaminy gimnazjalne i maturalne – „zaświadczenie” chce mieć kaŜdy…
Niestety to nie tylko rodzice ale i nauczyciele i pedagodzy szkolni mają „wpływ” na taki stan rzeczy. –
Bywa, Ŝe na badania pod kątem dysleksji zgłaszane są prawie całe klasy, Ŝe pliki wypełnionych skierowań juŜ
same w sobie przeczą zasadności diagnozowania dysleksji u uczniów o bardzo słabych wynikach w nauce, Ŝe
rodzicom udzielane są czasem na zebraniach błędne i mylące informacje o „powszechnej” potrzebie badania
wszystkich dzieci pod kątem dysleksji itp., itd.
Mimo zatem nagłaśniania zjawiska „dysleksji”, mimo szkoleń i propagowania
materiałów
edukacyjnych takŜe w mediach i internecie, rodzicom i nauczycielom brakuje chyba praktycznej, konkretnej i
roboczej wiedzy na temat.
Mamy nadzieję, Ŝe niniejsze materiały wypełnią tę lukę i pozwolą takŜe ( z Państwa pomocą ) na
rozsądne ograniczenie masowego napływu często nieuzasadnionych skierowań na badania diagnostyczne
do Poradni.
Współpraca w tym kierunku nauczycieli i pedagogów szkolnych a takŜe rodziców wydaje
się wręcz niezbędna.
Oczekiwanie środowiska wobec zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej stale rosną.
Nasza Poradnia obejmuje swoją opieką wszystkie placówki oświatowe z powiatu
wołomińskiego – a więc teren i zapotrzebowanie są ogromne.
KaŜdy psycholog poradni ma pod swoja opieką nie mniej niŜ sześć – osiem placówek…
Badanie psychologiczno-pedagogiczne jednego ucznia pod kątem dysleksji obejmuje kilka
spotkań i trwa średnio kilka godzin.
Liczymy na Państwa pomoc i współpracę w aspekcie kierowania dzieci na badania pod
kątem dysleksji TYLKO W UZASADNIONYCH PRZYPADKACH
Jak nie mylić dysleksji z…czyli
- dysleksja a NIESPECYFICZE trudności w czytaniu i pisaniu.
Wiele dzieci popełnia błędy, nie znaczy to jednak, Ŝe kaŜde z nich jest dyslektykiem. Niestety w
praktyce popełnianie błędów ( nawet w niezbyt nasilonej postaci ) bywa najczęstszym i niejednokrotnie jedynym
kryterium na podstawie którego rodzice czy nauczyciele kierują dzieci do Poradni na badania pod kątem
dysleksji (…)
Inne niŜ dysleksja i najczęstsze przyczyny trudności w pisaniu (popełniania błędów ) i czytaniu:
braki edukacyjne i zaniedbanie środowiskowe ( u dzieci którym rodzice poświęcają mało czasu i uwagi, z
którymi nie czyta się systematycznie poczynając od klasy „0”aŜ do zautomatyzowania się czynności
czytania czyli do momentu kiedy dziecko czyta biegle i w pełni rozumie czytany tekst; u dzieci którym brak
2
jest pomocy ukierunkowania przy odrabianiu lekcji, którym nie sprawdza się systematycznie zeszytów i nie
koryguje popełnianych błędów, z którymi nie pracuje się nad znajomością zasad ortograficznych mimo, Ŝe
to właśnie znajomość tych zasad poprawia samokontrolę pisania )
obniŜony poziom zdolności ( u dzieci, które ogólnie słabo radzą sobie w szkole co znajduje
odzwierciedlenie w ogólnie słabych ocenach przedmiotowych stąd teŜ mówi się, Ŝe trudności z nauką maja
tu charakter uogólniony a nie fragmentaryczny, jak u dyslektyków. Dzieci o słabszych niŜ przeciętnie
zdolnościach wymagają obniŜenia wymagań i zawęŜenia zakresu materiału w ramach podstaw
programowych. )
upośledzenie umysłowe ( u dzieci, które maja wyraźne i nasilone trudności z opanowaniem podstaw
programowych z niemal wszystkich przedmiotów, mimo obniŜania wobec nich wymagań i zawęŜania
zakresu materiału. Potrzebne jest wówczas nauczanie specjalnymi metodami i specjalnym programem
edukacyjnym. Tutaj teŜ mówi się o uogólnionych trudnościach w nauce).
wady wzroku i słuchu ( u tych dzieci specjalistyczna opieka okulisty np. okulary czy leczenie
laryngologiczne mogą stosunkowo szybko wyeliminować problem z czytaniem i pisaniem )
Nauczyciele i rodzice, mając systematycznie wgląd w postępy szkolne dziecka, powinni, z pomocą
powyŜszych kryteriów łatwo wychwycić róŜnicę między dysleksją ( specyficzne, fragmentaryczne
trudności z poprawnym pisaniem ) a sytuacją kiedy dziecko popełnia błędy i słabo czyta bo ogólnie
gorzej radzi sobie z nauką większości przedmiotów, w tym z czytaniem i pisaniem ( trudności
uogólnione, niespecyficzne ) bądź za mało pracuje w domu ( zaniedbanie, braki edukacyjne).
Procedury dotyczące badań psychologiczno-pedagogicznych
uczniów dyslektycznych
U większości ogromnej ilości dzieci kierowanych do Poradni pod kątem „dysleksji”, potwierdza się
uogólniony a nie specyficzny charakter trudności z nauką. Sugeruje to zbytnią pochopność rodziców a takŜe
nauczycieli i pedagogów szkolnych przy wstępnym rozpoznawaniu „problemu” a takŜe wskazuje na
konieczność ich zdecydowanie większej selektywności w tym zakresie.
Wśród dzieci kierowanych do Poradni na badania pod kątem dysleksji wyróŜnia się:
dzieci, które nigdy wcześniej nie były w tym aspekcie diagnozowane
uczniów, którzy wymagają badań kontrolnych ( takie zalecenie znajduje się w juŜ wydanej opinii w sprawie
diagnozy charakteru trudności w pisaniu ) z uwagi na rozłoŜenie diagnozy w czasie ( dysleksja ma
charakter przewlekły i wymaga to potwierdzenia a takŜe ukierunkowanej pracy własnej nad poprawnością
pisania )
uczniów, którzy wymagają badań kontrolnych ( u których potwierdzono juŜ dysleksję – podstawą opinii
jest wówczas Zarządzenie MENiS ) z uwagi na konieczność aktualizowania opinii o dysleksji na kolejnych
etapach nauczania, pod kątem zaleceń w sprawie indywidualizacji warunków sprawdzianów kompetencji,
egzaminów gimnazjalnych i maturalnych.
3
W zaleŜności od powyŜszych kryteriów podejmowane są róŜne działania :
dzieci, które nigdy wcześniej nie były badane pod kątem dysleksji przechodzą badania psychologiczne ( ich
celem jest potwierdzenie, iŜ zdolności dziecka znajdują się conajmniej na przeciętnym dla wieku poziomie )
oraz badania pedagogiczne ( ich celem jest potwierdzenie dobrej znajomości zasad ortograficznych przy
jednocześnie bardzo nasilonej skłonności do popełniania specyficznych błędów, typowych dla dysleksji a
nie jedynie błędów ortograficznych ).
Z uwagi na przewlekły charakter dysleksji, pierwsze badanie pod tym kątem jest jedynie rozpoznaniem
wstępnym. -Uczniom u których podejrzewa się dyslektyczny charakter trudności w pisaniu zaleca się
pracę samokształceniową nad poprawnością pisania ( najczęściej na rok szkolny ). Udokumentowanie
tej pracy jest warunkiem kontynuowania diagnozy ( tzw. badania kontrolne )
uczniowie u których w opinii ( opinia w sprawie rozpoznania charakteru trudności w pisaniu ) było
zalecenie przeprowadzenia badań kontrolnych, przechodzą takie badania ( głównie pedagogiczne ) pod
warunkiem udokumentowania ( zgodnie z zaleceniami ) pracy samokształceniowej nad poprawnością
ortograficzną pisania.
Badania kontrolne mogą potwierdzić dysleksję. Podstawą opinii jest wówczas Zarządzenie MENiS .
uczniowie u których potwierdzono juŜ występowanie dysleksji ( opinia poparta Zarządzeniem MENiS
wymagają aktualizacji opinii w kolejnych etapach nauczania ( kl.5; kl.2-a gimnazjum; klasy przedmaturalne
).Przeprowadzane są wówczas głownie kontrolne badania pedagogiczne.
Ogólna orientacja pedagogów szkolnych w powyŜszych procedurach ( we współpracy z
nauczycielami i rodzicami ) pomogły by zapanować nad ogólnym chaosem, który towarzyszy niestety
kierowaniu dzieci do poradni na badania pod kątem dysleksji.
Proponujemy pedagogom szkolnym wstępne tworzenie list dzieci kierowanych na badania pod kątem
dysleksji wg powyŜej wymienionych kryteriów :
•
dzieci pierwszy raz zgłaszane na badania pod kątem dysleksji
•
dzieci z zaleceniem badań kontrolnych ( posiadają opinie w sprawie diagnozy charakteru trudności w
pisaniu z takim zaleceniem )
•
uczniowie kl.5;kl.2-ich gimnazjów i klas przedmaturalnych ( posiadają opinie potwierdzające dysleksję
poparte Zarządzeniem MENiS )
Dziekujemy z góry za współpracę z wykorzystaniem niniejszych, specjalnie pod kątem dysleksji
opracowanych materiałów psychoedukacjnych,
opracowanie: Bogusława Badowska-Worowska
4