Raport z badania przeprowadzonego w szkołach

|1
OPRACOWANIE RAPORTU:
dr hab. Piotr Mikiewicz
mgr Ewa Kaczmarek
Dolnośląskie Centrum Innowacji Edukacyjnych DSW
ul. Wagonowa 9, 53-609 Wrocław
tel.: +48 71 358 27 73
e-mail: [email protected]
www.dcie.pl
SPIS TREŚCI
WPROWADZENIE……………………………………………………………………………3
|2
STRUKTURA GRUPY…………………………………………………………………………4

Wiek

Płeć

Typ szkoły

Wykształcenie rodziców

Zawód wykonywany rodziców

Miejsce zamieszkania
CHARAKTERYSTYKA SKŁADU POSZCZEGÓLNYCH TYPÓW SZKÓŁ …..…….….…9

Charakterystyka poszczególnych typów szkół ze względu na wyniki na
sprawdzianie po szóstej klasie i na egzaminie gimnazjalnym

Charakterystyka poszczegółnych typów szkół ze względu na skład społeczny
PLANY I ASPIRACJE UCZNIÓW……………………………………………………….…14

Ogólna charakterystyka planów edukacyjnych

Ogólna charakterystyka planów zawodowych

Zróżnicowanie planów i aspiracji ze względu na status rodziny

Zróżnicowanie planów i aspiracji ze względu na typ szkoły
WNIOSKI …………………………………………………………………………………….18
WYZWANIA DLA POLITYKI EDUKACYJNEJ ……………………………………….…..19
ANEKS…………………………………………………………………………………….....20

Wyniki na egzaminie gimnazjalnym z poszczególnych przedmiotów w skalach
staninowych
WPROWADZENIE
International Study of City Youth (ISCY) to badanie poszukujące
odpowiedzi na pytania o społeczne uwarunkowania funkcjonowania systemów
edukacyjnych.
Projekt ISCY realizowany jest pod auspicjami International Research
Network on Youth Education and Training – międzynarodowej sieci
badawczej skupiającej badaczy z 12 państw (z Europy, Ameryki Północnej
i Australii). Założeniem projektu jest przeprowadzenie badań tą samą metodą
w każdym z państw biorących udział w tym przedsięwzięciu oraz dogłębna analiza
funkcjonowania systemów edukacyjnych w warunkach różnych systemów
politycznych, gospodarczych i kulturowych.
Liderem projektu jest Centre for Research on Educational Systems, Victoria
University, Australia. We Wrocławiu badanie realizowane jest przez Dolnośląskie
Centrum
Innowacji
Edukacyjnych
DSW,
we
współpracy
z Departamentem Edukacji Urzędu Miasta we Wrocławiu.
Celem
badania
jest
zrozumienie
uwarunkowań
procesów
zachodzących w edukacji oraz wpływu poszczególnych struktur
oświatowych na edukacyjne i społeczne losy młodych ludzi.
Niniejszy
raport
podsumowuje
II
etap
badania,
które
zostało
przeprowadzone w styczniu 2015 roku w 42 szkołach ponadgimnazjalnych
we Wrocławiu.
Badanie ISCY w szkołach ponadgimnazjalnych we Wrocławiu
Data zebrania danych:
styczeń 2015
Liczba badanych:
4193, co stanowi
70% populacji
wszystkich
klas
uczniów
pierwszych
publicznych szkół ponadgimnazjalnych
we Wrocławiu.
Średni poziom realizacji badania
w poszczególnych szkołach:
74,73 %.
|3
STRUKTURA GRUPY
Wiek uczniów
|4
Wiek uczniów (%)
91,6
100%
80%
60%
40%
20%
6,6
1,0
0,8
0%
przyspieszony
zgodny z
planem
opóźniony 1
rok
opóźniony 2-6
lat
Zdecydowana większość – aż 91,6 % uczniów uczęszcza do szkoły zgodnie
z planem rocznikowym, tzn. urodziła się w 1998 roku. W badaniu uczestniczyła
jednak spora grupa uczniów urodzonych w roku 1997 oraz uczniowie urodzeni
w latach 1992-1996 (0,8%). 1% uczniów rozpoczął naukę o rok wcześniej niż został
objęty
obowiązkiem
szkolnym
bądź
realizował
obowiązek
szkolny
w przyspieszonym trybie.
Płeć uczniów
Płeć uczniów (%)
100%
80%
60%
49,7
50,3
dziewczęta
chłopcy
40%
20%
0%
Stosunek liczebności grupy dziewcząt do grupy chłopców biorących udział
w badaniu wynosi prawie 1:1, z niewielką przewagą chłopców.
Typ szkoły
Typy szkół (%)
100%
50%
61,1
|5
30,8
8,0
0%
ZSZ
Technikum
LO
Największą grupę spośród badanych w 42 wrocławskich szkołach
ponadgimnazjalnych – aż 61% - stanowią uczniowie Liceów Ogólnokształcących.
Liczba uczniów Techników stanowi 30,8%, a Zasadniczych Szkół Zawodowych 8,0%
uczniów szkół objętych badaniem.
Wykształcenie rodziców
Wykształcenie ojców (%)
doktorat
magister
licencjat
policealne
średnie
zasadnicze zawodowe
podstawowe
4,9
22,2
13,2
9,6
29,8
18,2
2,2
0
5
10
15
20
25
30
35
Wykształcenie matek (%)
doktorat
magister
licencjat
policealne
średnie
zasadnicze zawodowe
podstawowe
4,2
32,0
12,2
12,7
25,4
11,8
1,8
0
5
10
15
20
25
30
35
W grupie ojców badanych uczniów dominuje wykształcenie średnie (29,8%)
oraz wyższe magisterskie (22,2%), a następnie zasadnicze zawodowe (18,2%).
W grupie matek badanych uczniów największą grupę stanowią matki z wyższym
wykształceniem magisterskim (32%), a następnie z wykształceniem średnim
(25,4%).
Zawód wykonywany rodziców
Zawody wykonywane ojców (%)
|6
wyżsi menedżerowie
niżsi menedżerowie
specjaliści
wolne zawody
technicy
pracownicy umysłowi
pracownicy usług wyżej kwalifikowanych
pracownicy usług niżej kwalifikowanych
robotnicy wykwalifikowani
robotnicy niewykwalifikowani
rolnicy i ogrodnicy
przedsiębiorcy
mundurowi
nie pracujący "z wyboru"
bezrobotni
emeryci i renciści
inni
uczeń nie wie
1,0
6,2
19,3
1,7
3,7
5,0
4,2
7,5
22,9
5,1
1,6
11,7
4,8
0,4
1,1
1,2
0,5
2,1
Zawody wykonywane matek (%)
wyżsi menedżerowie
niżsi menedżerowie
specjaliści
wolne zawody
technicy
pracownicy umysłowi
pracownicy usług wyżej kwalifikowanych
pracownicy usług niżej kwalifikowanych
robotnicy wykwalifikowani
robotnicy niewykwalifikowani
rolnicy i ogrodnicy
przedsiębiorcy
mundurowi
nie pracujący "z wyboru"
bezrobotni
emeryci i renciści
inni
uczeń nie wie
0,4
4,1
29,7
0,7
1,5
14,9
10,3
16,1
2,3
4,8
0,7
5,2
0,5
1,9
4,2
0,3
0,6
1,5
Wśród ojców badanych uczniów dominują zawody z grupy: robotnicy
wykwalifikowani (22,9%), następnie specjaliści (19,3%) oraz przedsiębiorcy (11,7%).
Wśród matek najliczniej reprezentowane są zawody z grup: specjaliści
(29,7%), pracownicy umysłowi (14,9%) oraz pracownicy usług niżej (16,1%) i wyżej
|7
kwalifikowanych (10,3%).
Miejsce zamieszkania
Miejsce zamieszkania (%)
80,0%
64,3
60,0%
35,7
40,0%
20,0%
0,0%
Wrocław
Poza Wrocławiem
64,3% uczniów uczęszczających do szkół ponadgimnazjalnych we Wrocławiu
deklaruje, że mieszka na terenie miasta Wrocławia. 35,7% uczniów dojeżdża do
szkół z okolicznych wsi (także nowych osiedli podmiejskich) oraz miast.
Uczniowie pochodzący spoza Wrocławia (%)
80,0%
73,5
60,0%
40,0%
25,6
20,0%
0,9
0,0%
wieś
miasto < 60 tyś.
miasto > 60 tyś.
Spośród uczniów mieszkających poza Wrocławiem
73,5 % deklaruje,
że mieszka na wsi, 25,6 % w małych miastach poniżej 60 tyś. mieszkańców, 0,9 %
w miastach powyżej 60 tyś. mieszkańców.
Wśród małych miast wymieniane są: Kąty Wrocławskie, Jelcz-Laskowice,
Wschowa, Środa Śląska, Oleśnica, Siechnice, Oława, Brzeg, Oborniki Śląskie,
Żmigród, Twardogóra, Kudowa Zdrój, Grodków, Kępno, Namysłów, Trzebnica,
Wołów, Szamotuły, Sulęcin, Sobótka, Wieruszów, Bogatynia, Milicz, Strzelin,
Duszniki-Zdrój, Strzegom, Pieszyce, Kłodzko, Bolesławiec, Rawicz, Głuchołazy,
Prudnik, Rawicz, Łęknica, Trzebinia, Żmigród, Polkowice, Kluczbork, Lwówek
Śląski, Bystrzyca Kłodzka, Nowa Ruda, Kamienna Góra, Zgorzelec, Bierutów,
Ostrzeszów.
W badanej grupie pojawiają się osoby, które dojeżdżają do wrocławskich
szkół z miast o liczebności powyżej 60 tyś. mieszkańców. Są to miasta takie jak
Wałbrzych, Opole, Lubin, Legnica, Radom, Białystok. Zarówno w przypadku
małych, jak i dużych miast uczniowie mogą dojeżdżać do szkoły, jak i mieszkać
w bursach we Wrocławiu.
|8
CHARAKTERYSTYKA SKŁADU POSZCZEGÓLNYCH
TYPÓW SZKÓŁ
Charakterystyka poszczególnych typów szkół ze względu na
wyniki na sprawdzianie po szóstej klasie i na egzaminie
gimnazjalnym
Uczniowie byli zapytani o wyniki na poszczególnych progach selekcyjnych na sprawdzianie po szóstej klasie oraz na egzaminie gimnazjalnym. Poniżej
podajemy wartość średnich wyników uzyskanych przez uczniów wg ich wypowiedzi.
Średni wynik procentowy na kolejnych progach
selekcyjnych (%)
Język obcy rozszerzony
70,36
Język obcy podstawowy
82,29
Matematyka
65,43
Przedmioty przyrodnicze
65,12
Język Polski
77,1
Historia i Wiedza o społeczeństwie
70,21
punkty na spawdzianie po szóstej klasie
80,00
0
20
40
60
80
100
Zaprezentowane dane zostały opracowane na podstawie deklaracji uczniów.
Mogą one być nie do końca tożsame z realnymi wynikami uzyskanymi przez uczniów
na egzaminach, ponieważ obserwujemy tendencję do zawyżania swoich wyników
przez respondentów. Zakładamy jednak, że podane dane odzwierciedlają
zróżnicowanie wyników pomiędzy uczniami. Na potrzeby dalszych analiz
skonstruowano skalę znormalizowaną (skalę staninową - dziewięciostopniową) dla
każdego obszaru poddawanego egzaminowaniu. Umożliwia to porównywanie
poszczególnych szkół i grup uczniów poprzez analizę średnich wyników na progach
selekcyjnych (przedziały punktowe poszczególnych staninów podano w aneksie).
|9
Sprawdzian po szóstej klasie (skala staninowa)
5,53
LO
4,20
T
| 10
3,10
ZSZ
0
1
2
3
4
5
5,48
5,52
5,58
5,57
LO
6
Wyniki egzaminów
gimnazjalnych
(skala staninowa)
3,99
Przedmioty
przyrodnicze
4,18
3,97
3,97
T
Historia i WOS
2,93
2,80
2,54
2,67
ZSZ
Matematyka
Język polski
0,00
Różnice
2,00
pomiędzy
4,00
typami
6,00
szkół
są
istotne
statystycznie.
Widzimy, że zarówno pod względem wyników na sprawdzianie po szóstej klasie,
jak i wyników na egzaminie gimnazjalnym istnieje duża różnica w poziomie
kompetencji uczniów w różnych typach szkół.
Wyniki
sprawdzianu
po
szóstej
klasie
są
najwyższe
w
liceach
ogólnokształcących i oscylują na poziomie powyżej 5 stanina, a więc powyżej
średniej ulokowanej pomiędzy 4 a 5 staninem. Analogiczna sytuacja ma miejsce
w przypadku wyników egzaminów gimnazjalnych ze wszystkich 4 zakresów.
Charakterystyka poszczególnych typów szkół ze względu na
skład społeczny
Wykształcenie ojców uczniów w poszczególnych
typach szkół (%)
2,2
18,2
Ogółem
Typ szkoły
podstawowe
29,8
9,6
13,2
22,2
4,9
zasadnicze
zawodowe
1,1
11,2
LO
24,4
10,2
16,2
29,9
7,0
średnie
policealne
T 2,9
27,0
40,1
9,5 8,9 10,2 1,5
licencjat
8,5
ZSZ
0%
43,6
20%
35,1
40%
60%
4,64,63,5
80%
100%
magisterium
doktorat
Wykształcenie matek uczniów w poszczególnych
typach szkół (%)
podstawowe
Typ szkoły
Ogółem 1,8 11,8
0,7
6,2
LO
25,4
12,7
12,2
32,0
4,2
zasadnicze
zawodowe
18,0
12,2
T 2,3 17,6
14,9
38,3
42,6
14,8
9,0
5,4
15,7 2,3
średnie
policealne
licencjat
9,2
ZSZ
0%
36,2
20%
36,5
40%
60%
8,91,56,61,1
80%
100%
magisterium
doktorat
Wyraźnie widać zróżnicowanie składu poszczególnych typów szkół
ze względu na wykształcenie rodziców. O ile w całej badanej populacji tylko 18,2%
ojców posiada wykształcenie zawodowe, to w szkołach zawodowych jest
to wskaźnik 43,6%. Podobnie jest w przypadku wykształcenia matek uczniów.
Mamy tu znaczącą nadreprezentację osób z rodzin, gdzie rodzice posiadają
wykształcenie zawodowe, podstawowe i średnie. Również w technikach
nadreprezentowane są osoby z rodzin o wykształceniu zawodowym i średnim.
| 11
W liceach z kolei nadreprezentowane są osoby z rodzin, gdzie ojcowie i matki
posiadają wykształcenie wyższe.
Dla dalszych analiz określono syntetyczny wskaźnik statusu społecznego
ucznia biorący pod uwagę wykształcenie obojga rodziców oraz ich status zawodowy.
Utworzono w ten sposób skalę w przedziale od 2 do 32. Następnie znormalizowano
rozkład poprzez utworzenie skali staninowej. Poszczególne typy szkół różnią się
wartością indeksu statusu (wg. skali znormalizowanej).
Skonstruowany indeks statusu wyraża się w skali 9-stopniowej: status
najniższy, bardzo niski, niski, niżej średni, średni, wyżej średni, wysoki, bardzo
wysoki, najwyższy.
| 12
Średnia indeksu statusu - skala staninowa
5,5
LO
3,9
T
| 13
2,9
ZSZ
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
Różnice pomiędzy poszczególnymi typami szkół są istotne statystycznie.
Wartość indeksu statusu uczniów liceów ogólnokształcących plasuje się pomiędzy 5
a 6 staninem, a więc powyżej średniej wartości statusu. W przypadku techników
oraz szkół zawodowych, średnia wartość indeksu statusu ucznia jest poniżej ogólnej
średniej wartości statusu. Licea gromadzą młodzież z rodzin o relatywnie wyższym
statusie społecznym. Zasadnicze szkoły zawodowe są miejscem, w którym spotykają
się uczniowie z rodzin o niskim statusie społecznym.
PLANY I ASPIRACJE UCZNIÓW
Ogólna charakterystyka planów edukacyjnych
| 14
Plany edukacyjne (%)
doktorat
19,5
magister
39,8
licencjat
19,3
policealne
5,4
średnie
12,6
zasadnicze zawodowe
3,3
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
Zdecydowana większość badanych uczniów – 78,6% planuje uzyskać
wykształcenie wyższe, z czego aż 39,8% planuje zdobycie magisterium, a 19,5% w
swoich planach edukacyjnych zaznacza zdobycie doktoratu. Jedynie 3,3% badanych
planuje zakończyć naukę z wykształceniem zasadniczym zawodowym, a 12,6% z
wykształceniem średnim. Również niewielka grupa – 5,4% planuje uczęszczać do
szkół policealnych i pomaturalnych.
Ogólna charakterystyka planów zawodowych
Plany zawodowe (%)
nie wiem
inni
nie pracujący "z wyboru"
mundurowi
przedsiębiorcy
rolnicy i ogrodnicy
robotnicy niewykwalifikowani
robotnicy wykwalifikowani
pracownicy usług niżej kwalifikowanych
pracownicy usług wyżej kwalifikowanych
pracownicy umysłowi
technicy
wolne zawody
specjaliści
niżsi menadżerowie
wyżsi menadżerowie
11,1
0,7
0,1
3,9
1,8
0,1
0,5
4,9
5,3
2,1
2,6
3,7
8,5
50,5
3,0
1,4
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
60,0
Wśród planów zawodowych, najczęściej wymieniane są profesje z grupy
specjalistów z wyższym wykształceniem. Wskazania te stanowią 50,5% wszystkich
odpowiedzi. Pozostałe profesje są stosunkowo nisko reprezentowane. Grupa ponad
11% uczniów zaznaczyła, że nie jest jeszcze zdecydowana co do wyboru przyszłego
| 15
zawodu.
Zróżnicowanie planów i aspiracji ze względu na status
rodziny
Plany edukacyjne a status rodziny (%)
1,00,4
wysoki
1,2 7,9
średni
0,4
6,7 5,1
52,3
zasadnicze
zawodowe
średnie
37,3
policealne
22,1
44,1
21,6
licencjat
magister
niski
6,7
0%
26,5
20%
7,4
40%
23
60%
27,6
8,8
80%
100%
doktorat
Uczniowie pochodzący z rodzin o wysokim statusie w swoich planach
edukacyjnych wskazują w większości na chęć zdobycia wykształcenia wyższego
magisterskiego (52,3%) oraz doktoratu (37,3%). Jedynie 1,2% planuje zakończyć
edukacje z wykształceniem średnim. Uczniowie ze srednim statusem wśród planów
edukacyjnych wymieniają również w większosci zdobycie wykształcenia wyższego
magisterskiego, licencjackiego oraz doktoratu. W przypadku uczniów o niskim
statusie odsetek osób aspirujących do wyższego wykształcenia spada, choć nadal jest
wysoko reprezentowany. W tej grupie znajduje się liczna grupa osób, które chcą
zakończyć naukę z wykształceniem średnim (26,5%) oraz zasadniczym zawodowym
(6,7%). Aspiracje dotyczące wykształcenia wyższego magisterskiego stanowią
największą grupę wskazań w przypadku każdej z grup statusowych
Zróżnicowanie planów i aspiracji ze względu na typ szkoły
Plany edukacyjne a typ szkoły (%)
Ogółem
3,3 12,6 5,4
19,3
39,8
zasadnicze
zawodowe
19,5
średnie
1,7
LO 0,33,9 15,1
52,0
27,0
policealne
licencjat
T 0,7
28,5
8,6
30,2
23,7
8,3
magisterium
36,7
ZSZ
0,0
20,0
35,3
40,0
60,0
5,1 10,3 7,1 4,5
80,0
doktorat
100,0
Widzimy, że w przypadku trzech typów szkół wskazanych na wykresie,
aspiracje dotyczące wykształcenia znacznie się różnią. W szkołach zawodowych
uczniowie najczęściej wskazują na chęć zdobycia wykształcenia zasadniczego
zawodowego (36,7%) oraz średniego (35,3%). W technikach 53,9% uczniów
deklaruje chęć zdobycia wykształcenia wyższego oraz 8,3% zdobycie doktoratu.
W liceach ogólnokształcących plany edukacyjne poniżej wykształcenia wyższego
licencjackiego są reprezentowane na poziomie 15%. W tego typu szkołach 52%
uczniów deklaruje chęć ukończenia studiów magisterskich oraz aż 27% zdobycia
doktoratu.
| 16
WNIOSKI
1. Poszczególne
typy
szkół
ponadgimnazjalnych
gromadzą
młodzież
o odmiennych poziomach kompetencji mierzonych wynikami egzaminu
ponadgimnazjalnego i sprawdzianu po szóstej klasie.
2. Poszczególne typy szkół ponadgimnazjalnych stanowią odrębne środowiska
społeczne – licea gromadzą osoby o relatywnie wyższym statusie społecznym,
technika i zasadnicze szkoły zawodowe są środowiskiem osób o relatywnie
niższym statusie społecznym.
3. Poziom
aspiracji
edukacyjnych
młodzieży
jest
relatywnie
wysoki
– zdecydowana większość myśli o zdobyciu wykształcenia wyższego.
4. Poziom aspiracji zawodowych jest relatywnie wysoki i zapowiada znaczącą
zmianą struktury zawodowej w porównaniu ze strukturą zatrudnienia
rodziców.
5. Zróżnicowanie społeczne szkół przekłada się na zróżnicowanie planów
i aspiracji edukacyjnych oraz zawodowych młodzieży. Uczniowie liceów mają
ambitniejsze plany edukacyjne i celują w pozycje zawodowe o relatywnie
wyższym prestiżu. Uczniowie techników i zasadniczych szkół zawodowych
planują krótsze ścieżki edukacyjne i są zorientowani na aktywność
zawodową.
6. Wniosek generalny – selekcja edukacyjna po gimnazjum odtwarza wyjściową
segmentację społeczną. Jest to zapewne efekt wcześniejszej selekcji
pomiędzy gimnazjami. Wyniki edukacyjne, plany i aspiracje są cały czas
silnie związane z czynnikami pochodzenia społecznego.
| 17
WYZWANIA DLA POLITYKI EDUKACYJNEJ
1. Analiza funkcjonowania poszczególnych typów szkół pod kątem kreowania
dalszych ścieżek edukacyjnych i zawodowych uczniów – zapobieganie
pogłębianiu się rozwarstwienia społecznego.
2. Przygotowanie wsparcia dla poszczególnych typów szkół adekwatnego dla ich
składu społecznego – doradztwo zawodowe dopasowane do poziomu
kompetencji i aspiracji młodzieży; wsparcie pracy nauczycieli, którzy
spotykają
się
z
odmiennymi
klasami
problemów
dydaktycznych
i wychowawczych.
3. W sytuacji znaczącej różnicy w poziomie aspiracji zawodowych młodzieży
w stosunku do pozycji zawodowych i społecznych rodziców, szkoła staje się
głównym polem sterowania dalszymi losami młodzieży – zwłaszcza tej, która
pochodzi z rodzin o niskim statusie. Konieczne stają się programy wsparcia
uczniów na tej swego rodzaju „ścieżce awansu społecznego”.
4. Dalsze monitorowanie procesów selekcji edukacyjnych i ich społecznego
podłoża.
| 18
ANEKS
Wyniki na egzaminie gimnazjalnym z poszczególnych
przedmiotów w skalach staninowych
Wyniki uczniów na egzaminie gimnazjalnym zostały przedstawione na skali
staninowej. Do każdego z dziewięciu staninów przyporządkowano wartości
punktów zdobytych na egzaminie z poszczególnych przedmiotów: najniższe, bardzo
niskie, niskie, niżej średnie, średnie, wyżej średnie, wysokie, bardzo wysokie,
najwyższe.
Język polski
| 19
Matematyka
| 20
Historia i WOS
Przedmioty przyrodnicze
| 21
Język obcy
Wyniki w rozkładzie surowym są bardzo mocno przesunięte w stronę
wyników wysokich, dlatego podajemy je w uproszczonej skali 3-stopniowej.
Język obcy - poziom podstawowy (%)
90,0
79,1
80,0
70,0
60,0
50,0
40,0
30,0
16,3
20,0
10,0
4,6
0,0
niskie (0-33)
średnie (34-66)
wysokie (67-100)
Język obcy - poziom rozszerzony (%)
70,0
63,1
60,0
| 22
50,0
40,0
30,0
20,9
20,0
16,0
10,0
0,0
niskie (0-33)
średnie (34-66)
wysokie (67-100)