Pomocna pochwała i zachęta

Chwalid – tak, ale jak?
Drodzy Rodzice.
Chciałabym podzielid się z Wami wiedzą na temat chwalenia swoich
dzieci. Czy warto chwalid swoje pociechy, a jeśli tak, to w jaki sposób?
Kiedy po raz pierwszy usłyszałam i otrzymałam wskazówki na ten
temat, pomyślałam, że się z nimi nie zgadzam. Jednakże po
przemyśleniu tematu i zastosowaniu porad w relacjach ze swoimi
dziedmi, a także uczniami w szkole, uznałam ich słusznośd.
Pochwały i zachęty są pomocne w kształtowaniu u dziecka
samooceny, podnoszą wiarę we własne możliwości, pomagają łatwiej
radzid sobie z problemami, zapewniają poczucie bezpieczeostwa.
Istotny jest sposób, w jaki chwalimy. Niewłaściwie sformułowana
pochwała może powodowad powstawanie u dziecka różnego rodzaju
napięcia, a może nawet prowokowad niewłaściwe zachowania
( pychę, nierealny i wywyższony obraz siebie itp.).
Dobra pochwała składa się z dwóch części:
- naszych słów ( opisu tego, co widzimy i czujemy), np. „ bardzo
mnie cieszy, że umyłaś po kolacji naczynia”,
- wniosków dziecka – potrafi pochwalid samo siebie,
prawdopodobnie dziecko myśli „ umiem pomóc mamie” ( Faber,
Mazlish 1996).
Przedstawię przykładową pochwałę:
Opisz, co widzisz ( słyszysz):
„ Widzę pozmywane naczynia i zamiecioną podłogę”,
„ Słyszę, że starasz się nie krzyczed na siostrę, chod pewnie
jesteś na nią bardzo zła”.
Opisz, co czujesz:
„ Miło jest wrócid do posprzątanego domu”,
„ Cieszę się, że próbujesz panowad nad sobą”.
Podsumuj zachowanie dziecka, które jest godne pochwały:
„ To się nazywa staranie o porządek”,
„ To się nazywa kulturalne zachowanie”.
Można sobie zadad pytanie, dlaczego opisywad, a nie
zwyczajnie chwalid „ Jesteś bardzo grzecznym dzieckiem”,
„ Wspaniale wyglądasz” itp.
Takie zwyczajne chwalenie bardzo często budzi mieszane
uczucia:
- zwątpienie w wiarygodnośd osoby chwalącej ( „ Wcale
nie zobaczyła, co tak naprawdę zrobiłam”. „ Nie zna się”,
„Tak tylko sobie mówi”),
- obawę ( a co będzie, gdy następnym razem nie uda mi się
byd tak grzecznym, świetnym, cudownym…?),
- niepokój ( przecież wcale nie jestem taka cudowna, to
było dla mnie za trudne….),
- zaprzeczenie ( wcale nie jestem taka porządna – brudne
rzeczy wepchnęłam do szafy…),
- skoncentrowanie się na własnej słabości ( cudownie
wyglądam? Pewnie chce mnie pocieszyd, bo przecież wiem,
że wyskoczyły mi pryszcze na nosie…),
- podejrzenie o manipulowanie – podlizuje się, ma w tym
jakiś swój cel, czegoś może ode mnie chce…( Faber,
Mazlish 1996, s. 189).
Jakie są pułapki i szanse dobrej pochwały?
1.Zarówno dzieci jak i dorośli, przyzwyczajeni do ocen
(„dobrze, ładnie, okropnie…”) oraz etykietek („jesteś
cudowna”), na początku słysząc tylko opis, upominają się o
ocenę: „ czy ty jesteś zadowolona?”. Dobrze byłoby wtedy
odwrócid pytanie: „ A czy ty jesteś zadowolona?”,
a czasem zapewnid dziecko: „ Tak, jestem zadowolona”.
2. Należy tak formułowad pochwały, aby nie zawierały
przypominania wcześniejszego niepowodzenia dziecka np.
„ Jak chcesz, to potrafisz się tak przygotowad, żeby
odpowiedzied na czwórkę”.
3. Najlepsza pochwała straci na wartości, jeśli dodamy do
niej „ale”. „Jestem zadowolona, że ugotowałaś obiad, ale
zrobiłaś taki bałagan w kuchni”.
4. Lepiej nie mówid: „Jestem z ciebie taka dumna”.
„Wiedziałam, że dasz radę” – bowiem wtedy dajemy
wyraz własnej pewności siebie, umniejszając wagę
pochwały. Dobrze jest powiedzied: „ To był naprawdę
trudny sprawdzian. Możesz byd z siebie dumny, że tak
ładnie go napisałeś.”
5. Należy uważad z opisem wyglądu nastolatków – w
związku ze zmiennością ich uczud, nie wiadomo w jakim
stanie emocjonalnym jest w danej chwili młody człowiek.
Jeśli nastolatek znajduje się w „ otchłani rozpaczy”
z powodu pryszcza na twarzy, nasza informacja dotycząca
ubrania czy fryzury może byd odebrana jako zagrażająca
( „Rety! Obserwuje mnie”).
Dorośli często mają tendencję do zauważania ( zwłaszcza
u swoich najbliższych) tego, co niewłaściwe, drażniące,
denerwujące. Dużo łatwiej jest nam wtedy zareagowad,
ponazywad to zło. I co wtedy robimy? Krytykujemy,
obrażamy się, stwarzamy dystans, przeżywamy trudne
emocje, np. wściekłośd, złośd, z którymi ciężko jest nam
sobie poradzid.
Dobrze byłoby tak samo często zauważad to, co wydaje
nam się normalne - czyli wypełnianie codziennych
obowiązków. Warto zauważad, doceniad, podkreślad to
normalne zachowanie, gdyż dowartościowanie powoduje
wzrost motywacji do dalszych działao i sprawia, że
atmosfera wokół nas jest pełna radości i ciepła.
I na zakooczenie temat do rozważenia: „Za co nigdy nie
podziękowałam (podziękowałem) mojemu:
- dziecku,
- mężowi ( żonie),
-szefowi,
- podwładnemu,
-pani z kiosku itd.,
bo traktowałam(łem) TO, jako oczywiste, normalne,
obowiązek, powinnośd, należne mi względy itd.(J.
Sakowska 1999r.s.94)
Można wyrazid te swoje myśli, pisząc list do każdego
domownika… Warto spróbowad!
Irena Wojtala
pedagog szkolny
Bibliografia:
1. Faber A., Mazlish E. (1996), Jak mówid, żeby dzieci nas słuchały;
jak słuchad, żeby dzieci do nas mówiły. Poznao, Media Rodzina
of Poznao, s. 189.
2. Sakowska J. (1999), Szkoła dla rodziców i wychowawców.
CMPPP Warszawa, s. 93-95.