Artykuł zawiera 26464 znaki ze spacjami

DOBROSTAN A EDUKACJA
ROZDZIAŁ III
Katedra i Zakład Pielęgniarstwa Neurologicznego,
Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Medyczny w Lublinie
Chair and Department of Neurological Nursing,
Faculty of Health Sciences, Medical University of Lublin
JOLANTA CELEJ-SZUSTER, KRZYSZTOF TUROWSKI,
ELŻBIETA PRZYCHODZKA, REGINA LORENCOWICZ,
DOROTA SADURA
Edukacja jako element wsparcia społecznego
pacjentów z dyskopatią lędźwiową
Education as an element of social support
in patients with lumbar discopathy
Słowa klucze: wsparcie społeczne, dyskopatia lędźwiowa, edukacja
Keywords: social support, lumbar discopathy, education
Dolegliwości bólowe dolnego odcinka kręgosłupa będące głównym objawem
dyskopatii lędźwiowej należą do najbardziej uciążliwych schorzeń człowieka, powodując upośledzenie jego wydolności funkcjonalnej utrudniając bądź uniemożliwiając pełnienie przez niego dotychczasowych ról społecznych. Konsekwencją tak
drastycznie zmieniającej się sytuacji życiowej jest zwiększone ryzyko wystąpienia
depresji zwłaszcza wśród ludzi młodych, aktywnych społecznie, zawodowo[7,17].
Powrót do zdrowia, czyli stanu pełnego bio-psycho-społecznego dobrostanu tych
osób można osiągnąć poprzez zastosowanie kompleksowej terapii i wsparcia w
sferach: biologicznej, psychicznej i społecznej. Leczenie choroby oraz pomoc w
przywracaniu zdolności do pacjenta samoopieki pozostawia się współpracy profesjonalistów (lekarzy, pielęgniarek, rehabilitantów, psychologów). Równie ważna
jest pomoc nieprofesjonalna świadczona przez osoby z najbliższego otoczenia, ponieważ ten rodzaj pomocy w dużym stopniu sprzyja przywracaniu i umacnianiu
zdrowia chorego[14]. Pomoc niesiona drugiemu człowiekowi określana jest mianem
wsparcia społecznego: informacyjnego, usługowo-rzeczowego (instrumentalnego)
i emocjonalnego. Wsparcie informacyjne (wiedza, instruktaż) zawierają działania
DOBROSTAN A EDUKACJA
edukacyjne. Edukacja zdrowotna to proces, w przebiegu którego ludzie uczą się
dbać o własne zdrowie, a także zdrowie osób w środowisku w którym żyją[18].
Edukacja zdrowotna pacjenta jest jednym z priorytetowych zadań stawianych przed
personelem medycznym i powinna być realizowana przez członków zespołu terapeutycznego. Pielęgniarka realizuje zadania edukacyjne w trakcie pełnienia funkcji
wychowawczej, profilaktycznej i promocji zdrowia, a celem jej działań jest zamierzony wpływ na osobowość pacjenta poprzez kształtowanie prawidłowych zachowań zdrowotnych, poczucia odpowiedzialności za zdrowie własne i bliskich, jednocześnie przygotowanie do współdziałania w procesie pielęgnowania i samoopieki[15]. Edukować należy zarówno pacjentów, jak również opiekunów, aby w sposób
prawidłowy i celowy sprawowali opiekę i przyczyniali się do szybkiego powrotu
chorego do pełnej wydolności. Edukacja ma bardzo duże znaczenie w terapii pacjenta z dyskopatią. Zadaniem jej jest nie tylko wzbogacenie w wiedzę na temat przyczyn bólu, czy sposobów leczenia, ale też nauka: prawidłowego postępowania podczas wykonywania czynności dnia codziennego, przyjmowania prawidłowej postawy ciała w trakcie stania, siedzenia oraz właściwego podnoszenia przedmiotów bez
przeciążania kręgosłupa, a także wykonywania ćwiczeń sprzyjających wzmocnieniu
mięśni stabilizujących kręgosłup[13].
Celem przeprowadzonych badań było określenie potrzeby edukacji jako elementu wsparcia społecznego pacjentów z dyskopatią lędźwiową.
MATERIAŁ I METODA
Do badania zakwalifikowano 104 pacjentów ze stwierdzoną dyskopatią
w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, hospitalizowanych w Klinice Neurochirurgii
i Neurochirurgii Dziecięcej Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego Nr 4
w Lublinie. Materiał badawczy został zebrany na przełomie 2012-2013 roku.
Badania oparto na metodzie sondażu diagnostycznego z wykorzystaniem standaryzowanego narzędzia badawczego w postaci Skali Wsparcia Społecznego (SWS)
Danuty Zarzyckiej, subskali wyżej wymienionego narzędzia tj. Skali Wydolności
Pacjenta i Opiekuna oraz skonstruowanego na potrzeby badań własnych kwestionariusza autorskiego. Analizę statystyczną wyników badań opracowano w programie
IBM SPSS Statitics posługując się następującymi współczynnikami i testami statystycznymi: współczynnik korelacji rho Spearmana, test U Manna-Whitneya, test
Kruskala-Wallisa, test Chi-2.
WYNIKI
Badaniu poddano 104 osoby z dyskopatią lędźwiową, z czego 47,1% respondentów to kobiety, a 52,9%, to mężczyźni. Najmłodsza osoba miała 17 lat, a najstarsza
80 lat. Średnia wieku pacjentów wyniosła 53,5 roku. Respondenci pochodzili głównie ze wsi (36,5%), nieco rzadziej z dużych (30,8%) lub małych miast (28,8%). W
osadach mieszkało zalewie 3,8% badanych. Zdecydowana większość pacjentów
(66,3%) pozostawała w związku małżeńskim. Wyraźnie mniej liczne były osoby
stanu wolnego: panny i kawalerowie (13,5%), wdowcy i wdowy (11,5%) oraz rozwiedzeni (8,7%). Biorąc pod uwagę liczbę hospitalizacji spowodowanych dyskopa46
Jolanta Celej-Szuster, Krzysztof Turowski, Elżbieta Przychodzka,
Regina Lorencowicz, Dorota Sadura
Edukacja jako element wsparcia społecznego pacjentów z dyskopatią lędźwiową
tią lędźwiową, osoby z grupy badawczej były hospitalizowane od 1 do 20 razy.
Najwięcej było pobytów 1-krotnych (34,6%) lub 2-krotnych (31,7%). Ponadto co
trzecia osoba (34,6%) z dyskopatią lędźwiową przebyła w przeszłości operację kręgosłupa.
Badając jeden z wyznaczników Skali Wsparcia Społecznego dotyczący posiadania informacji na temat własnego zdrowia nieco ponad połowa pacjentów
z dyskopatią lędźwiową (51%) wskazała, że wykorzystuje informacje o stanie własnego zdrowia w stosunku do siebie, a 17,3% nawet je propaguje. Około 1/3 badanych chorych (30,7%) posiadało większość informacji, a zaledwie 1% negatywnie
określił własny stan wiedzy (w subiektywnym odczuciu). Analiza statystyczna wykazała zależność pomiędzy poziomem wsparcia społecznego uzyskanego przez
pacjentów z dyskopatią lędźwiową a wiedzą dotyczącą własnego stanu
(rho Spearmana = 0,386, p = 0,000**) (Ryc.1.). Im większa była wiedza pacjentów
na temat własnego zdrowia i jej wykorzystanie w stosunku do siebie i innych osób,
tym większy wykazywali oni poziom wsparcia.
Ryc. 1. Korelacje pomiędzy poziomem wsparcia społecznego pacjentów
z dyskopatią lędźwiową a posiadaniem przez nich informacji
na temat własnego stanu zdrowia
Maksymalna liczba punktów, jaką można było uzyskać dla każdego wyznacznika Skali Wsparcia Społecznego wynosiła 312.0, natomiast minimalna - 0.0 punktów.
W zakresie wyznacznika dotyczącego posiadanych informacji na temat własnego
zdrowia pacjenci łącznie otrzymali 192.0 na 312.0 możliwych, co świadczy
o niedoborze takiej wiedzy.
Test Chi-2 nie wykazał istotnych statystycznie korelacji pomiędzy posiadaniem
i wykorzystywaniem informacji na temat zdrowia a płcią (p=0,299), wiekiem
(p=0,117), wykształceniem (p=0,938), miejscem zamieszkania (p=0,160) i liczbą
osób wspólnie zamieszkujących (p=0,662), natomiast stwierdzono zależność ze
47
DOBROSTAN A EDUKACJA
stanem cywilnym pacjentów (p=0,014*). Osoby stanu wolnego istotnie częściej
deklarowały posiadanie większości informacji o własnym zdrowiu, a osoby pozostające w związkach formalnych istotnie częściej wykorzystywały je w stosunku do
siebie, swoich bliskich i innych chorych. Test Chi-2 nie wykazał również istotności
statystycznej pomiędzy oczekiwanym wsparciem informacyjnym a płcią, wiekiem,
miejscem zamieszkania, stanem cywilnym i liczbą osób w rodzinie. Istnieje istotna
korelacja pomiędzy potrzebą wsparcia informacyjnego a wykształceniem badanych
(p=0,01*). Zauważono, że częściej wsparcia informacyjnego potrzebowały osoby z
niższym wykształceniem niż z wyższym. Liczba hospitalizacji również nie miała
wpływu na potrzebę edukacji pacjentów (Chi-2=2,947; p=0,400).
Wyniki badań dotyczące wsparcia informacyjnego otrzymywanego przez pacjentów z dyskopatią lędźwiową wykazały, że wszyscy badani zadeklarowali otrzymanie
informacji na temat choroby, najwięcej respondentów (96,2%) otrzymało je od
lekarza. Co piąty badany wskazywał innych chorych jako źródło informacji 19,2%
korzystało z czasopism, zaś 15,4% z medycznych portali internetowych. Pomoc
edukacyjną z zakresu samoopieki i samopielęgnacji chorzy z dyskopatią lędźwiową
otrzymywali najczęściej od lekarza (42,3%). Nieco mniej badanych uzyskało poradę
od: rodziny (30,8%) oraz fizjoterapeutów (27,9%). Tylko co piąty respondent był
edukowany przez: pielęgniarki (20,2%) lub nie otrzymał żadnych wskazówek z
zakresu samoopieki i samopielęgnacji (18,3%). Analizując pomoc w wykonywaniu
czynności codziennych otrzymywaną przez pacjentów z dyskopatią lędźwiową zdecydowanej większości ankietowanych (79,8%) to rodzina pomagała przy ich wykonywaniu, 12,5 % mogło liczyć na pomoc przyjaciół, natomiast 13,5% badanych w
ogóle nie otrzymywało pomocy w tym zakresie. Żadna z badanych osób nie wymieniła: lekarza, fizjoterapeuty, psychologa, organizacji społecznych jako źródeł
niosących pomoc w wykonywaniu czynności codziennych.
Analiza zapotrzebowania na wsparcie społeczne wśród pacjentów z dyskopatią
lędźwiową wykazała, że 85,6% z nich wyrażało potrzebę wsparcia informacyjnego,
89,4% - emocjonalnego, a 56,7% usługowego i 92,3% wsparcia rzeczowego. Analiza wyników badań nad oczekiwaniami tych chorych pod względem wsparcia społecznego informacyjnego wykazała, że ponad połowa z nich chciałaby uzyskać
informacje na temat leczenia dyskopatii lędźwiowej (54,8%) oraz na temat radzenia
sobie z dolegliwościami bólowymi spowodowanymi tą chorobą (51,9%). Co trzeci
badany (32,7%) wskazał na potrzebę uzyskania ogólnej wiedzy na temat choroby,
zaś co czwarty (26,9%) na przekazanie informacji na temat radzenia sobie w wykonywaniu czynności dnia codziennego w przypadku zaostrzenia choroby. Informacje
na temat możliwości uzyskania pomocy finansowej, materialnej oraz wsparcia emocjonalnego chciałoby uzyskać 15,4% badanych, a 14,4% osób nie oczekuje takiej
informacji. Zdecydowanie najliczniejsza grupa badanych (81,7%) chciałaby uzyskać
taką wiedzę od lekarza. Tylko nieliczni badani oczekiwali takich treści od: fizjoterapeuty (16,3%) oraz osób obciążonych tym samym problemem (14,4%) (Tab.I.).
48
Jolanta Celej-Szuster, Krzysztof Turowski, Elżbieta Przychodzka,
Regina Lorencowicz, Dorota Sadura
Edukacja jako element wsparcia społecznego pacjentów z dyskopatią lędźwiową
Tabela I. Źródła wsparcia informacyjnego oczekiwane przez pacjentów
z dyskopatią lędźwiową
Źródła wsparcia informacyjnego
N
%
Lekarz
85
81,7%
Fizjoterapeuta
17
16,3%
Inne osoby z dyskopatią lędźwiową
15
14,4%
Nie potrzebuję
14
13,5%
Pielęgniarka
10
9,6%
Czasopisma medyczne i inna literatura
7
6,7%
Psycholog
4
3,8%
Internetowe portale medyczne
4
3,8%
Internetowe portale społecznościowe
4
3,8%
Organizacje społeczne
2
1,9%
Rodzina
1
1,0%
Przyjaciele
1
1,0%
Ogółem
164 157,7%
% odpowiedzi nie sumuje się do 100, ponieważ respondenci
mogli zaznaczyć dowolną liczbę odpowiedzi
Analiza przeprowadzonych badań wykazała, że pacjenci oczekują edukacji w
zakresie nabycia konkretnych umiejętności. Ponad połowa z nich (51,9%) chciałaby
się nauczyć sposobów łagodzenia dolegliwości bólowych towarzyszących dyskopatii lędźwiowej. Z kolei dwóch na pięciu badanych wskazało na: ćwiczenia fizyczne
zalecane w przebiegu dyskopatii lędźwiowej (41,3%). Aż 39,4% pacjentów stwierdziło, iż posiadają satysfakcjonujące ich umiejętności i nie oczekują wsparcia w tym
odszarze. Biorąc pod uwagę źródła wsparcia, od których chorzy chcieliby uzyskać
powyższe umiejętności, zdecydowanie najwięcej respondentów oczekuje ich od:
rehabilitanta/fizjoterapeuty (52,9%) oraz od lekarza specjalisty z zakresu neurologii/neurochirurgii (50%) (Tab.II.).
Tabela II. Źródła wsparcia, od których pacjenci z dyskopatią lędźwiową
oczekują nauki umiejętności z zakresu samoopieki i samopielęgnacji
Źródła wsparcia usługowego
N
%
Rehabilitant/fizjoterapeuta
55 52,9%
Lekarz specjalista z zakresu neurologii/neurochirurgii 52 50,0%
Personel lekarski w szpitalu
28 26,9%
Personel pielęgniarski w szpitalu
17 16,3%
Lekarz rodzinny
15 14,4%
Nie potrzebuję
13 12,5%
Pielęgniarka środowiskowo-rodzinna
5 4,8%
% odpowiedzi nie sumuje się do 100, ponieważ respondenci mogli
zaznaczyć dowolną liczbę odpowiedzi
49
DOBROSTAN A EDUKACJA
OMÓWIENIE WYNIKÓW
Wsparcie informacyjne (poznawcze) polega na udzielaniu człowiekowi informacji na temat poprawności podejmowanych przez niego działań oraz dawaniu rad
ułatwiających rozwiązywanie problemów i wskazujących sposoby radzenia sobie
z konkretną sytuacją[4,12]. Tego rodzaju wsparcie pozwala na łatwiejsze rozpoznanie sytuacji stresowej i istoty własnych problemów, a informacja zwrotna o zachowaniu się osoby umożliwia prawidłowe skorygowanie postawy wobec problemów[4]. W sferze zdrowia wsparcie informacyjne dotyczy wzbogacania wiedzy
samego chorego oraz osób bliskich z zakresu choroby i niepełnosprawności tzn.
edukacji. Obejmuje ono również informacje na temat: możliwości leczenia, rehabilitacji, zachowań prozdrowotnych oraz istniejących grup samopomocy i instytucjach
świadczących pomoc[3,10,12]. Badania własne dotyczące doświadczanego wsparcia
informacyjnego pokazują, że wszyscy badani z dyskopatią lędźwiową byli edukowani i otrzymywali informacje na temat choroby, a najczęściej uzyskiwali je od
lekarza i innych chorujących na dyskopatię lędźwiową, korzystali także z czasopism
medycznych i internetu. Analizując wyniki Skali Wsparcia Społecznego można
stwierdzić, że większość pacjentów wykorzystuje uzyskane informacje o stanie
zdrowia i chorobie wyłącznie w stosunku do siebie. Ponadto im większa była wiedza pacjentów na temat własnego zdrowia i jej wykorzystanie w stosunku do siebie i
innych osób (np. chorych na tę samą jednostkę), tym wyższy poziom wsparcia uzyskiwali ci pacjenci. Dalsza analiza koncentrująca się na wyznaczniku posiadanych
informacji na temat własnego zdrowia wykazała deficyt takiej wiedzy. Klimaszewska i wsp.[6] badając chorych z zespołami bólowymi kręgosłupa w odcinku lędźwiowym wykazali, że ponad 50% badanych potwierdziło posiadanie wystarczającej
wiedzy na temat swojej choroby. Z badań, które opracował Berny i wsp.[2] wynika,
że wiedza pacjentów z dyskopatią o tej chorobie i zachowaniach prozdrowotnych
jest zróżnicowana. Chorzy wykazywali znaczne niedobory wiedzy w zakresie radzenia sobie z chorobą oraz znajomości zasad ochrony kręgosłupa. Badania opracowane przez Zuba i wsp.[19] wykazały, że osoby z dyskopatią przyjęte do szpitala
posiadały niewielki zasób wiedzy o metodach odciążania kręgosłupa oraz sposobach
postępowania w sytuacji nasilenia się bólu w tej okolicy, a także o zasadach postępowania obowiązujących przy podnoszeniu przedmiotów. Również badania przeprowadzone przez Kachaniuk i wsp.[5] wśród pacjentów z różnymi jednostkami
chorobowymi wykazały, że nie wszyscy hospitalizowani pacjenci otrzymują zadawalający poziom informacji. Badani twierdzili, że informacje, które otrzymywali,
pozyskiwali na wyraźną ich prośbę i nie była to inicjatywa personelu lekarskiego lub
pielęgniarskiego.
Analizując w badaniach własnych oczekiwania badanych pacjentów zdecydowana większość z nich wyraża potrzebę wsparcia informacyjnego, a pod względem
form wsparcia informacyjnego osoby z chorobą dyskową w części lędźwiowej najczęściej wyrażały chęć edukacji na temat leczenia dyskopatii oraz radzenia sobie z
dolegliwościami bólowymi spowodowanymi tą chorobą. Co trzeci pacjent oczekiwał ogólnej wiedzy na temat choroby, a co czwarty liczył na informacje na temat
radzenia sobie w wykonywaniu czynności dnia codziennego w przypadku zaostrze50
Jolanta Celej-Szuster, Krzysztof Turowski, Elżbieta Przychodzka,
Regina Lorencowicz, Dorota Sadura
Edukacja jako element wsparcia społecznego pacjentów z dyskopatią lędźwiową
nia choroby. Informacji takich oczekiwali w większości od lekarza, rzadziej od
fizjoterapeuty i innych chorych z dyskopatią lędźwiową. Podobnie Ślusarz i
wsp.[16] wykazali, że wszyscy badani przez nich pacjenci oczekiwali edukacji w
formie rozmowy w zakresie zachowań prozdrowotnych, samokontroli stanu zdrowia, wykonywania podstawowych zabiegów leczniczych i pielęgnacyjnych oraz
umiejętności radzenia sobie z problemami. Wyjątek stanowiło tu źródło wsparcia,
gdyż takich informacji chorzy oczekiwali od pielęgniarki. Również Klimaszewska i
wsp.[6] proponują, aby program edukacji pacjentów został rozbudowany w zakresie
treści odnoszących się do przyczyn istoty dolegliwości bólowych kręgosłupa, pierwotnej i wtórnej prewencji, jak i metod radzenia sobie z następstwami choroby w
codziennym życiu. Laxton i wsp.[8] wykazali, że pacjenci z dyskopatią lędźwiową
oczekują większego informowania rodziny na temat stanu zdrowia i potrzeb pacjenta. Uzasadnieniem tych oczekiwań było przypuszczenie, że jeżeli rodzina będzie
bardziej znała i rozumiała stan chorych, to udzieli im większego wsparcia. Dalsza
analiza badań własnych dowodzi, że najczęstszym źródłem pomocy w wykonywaniu czynności dnia codziennego (to jest wsparcia instrumentalnego w postaci usług)
dla chorych z dyskopatią lędźwiową jest rodzina, rzadziej przyjaciele. Oznacza to,
że rodzina również powinna zostać objęta procesem edukacji. Porady z zakresu
samoopieki i samopielęgnacji pacjenci otrzymywali najczęściej od lekarza, rodziny,
fizjoterapeutów i pielęgniarek, a co piąty chory nie otrzymał żadnych wskazówek z
tego zakresu. Niepokojący jest niewielki udział pielęgniarek w takiej edukacji. Berny i wsp.[1] potwierdza, że opieka pielęgniarska nad pacjentem z dyskopatią lędźwiową sprowadza się najczęściej do wykonywania czynności instrumentalnych,
czyli wykonywania zleceń lekarskich, a edukacja i profilaktyka zdrowotna chorych
osiąga jedynie niski poziom. Lorencowicz i wsp.[9] wykazali, że wszyscy badani
pacjenci hospitalizowani w oddziale neurochirurgii otrzymywali zabiegi leczniczopielęgnacyjne wykonywane na wysokim poziomie, natomiast znaczne deficyty zauważono w przygotowaniu pacjentów do samopielęgnacji. Badania własne wykazały,
że najczęściej chorzy chcieliby się nauczyć sposobów łagodzenia dolegliwości bólowych towarzyszących dyskopatii lędźwiowej oraz ćwiczeń fizycznych zalecanych
w jej przebiegu. Zdobycia tych umiejętności chorzy oczekują najczęściej od rehabilitanta/fizjoterapeuty, od lekarza specjalisty z zakresu neurologii/neurochirurgii oraz
personelu lekarskiego, rzadziej pielęgniarskiego w szpitalu. Sytuacja ta jest związana z rodzajem umiejętności, które chorzy chcieliby nabyć. Oczekują oni nauki sposobów łagodzenia bólu i zalecanych ćwiczeń, więc najlepszym źródłem edukacji w
tym przypadku będą fizjoterapeuci. Ślusarz i wsp.[16] wykazali w swoich badaniach, że osoby z dyskopatią najczęściej oczekują od pielęgniarki odpowiedniej
opieki pooperacyjnej oraz pomocy w wykonywaniu czynności higienicznych i informacji dotyczących wykonywanych przez nią czynności pielęgnacyjnych. Pawłuszewicz[11] podkreśla, że proces pielęgnowania, którym pielęgniarka obejmuje
chorego, powinien zawierać także profilaktykę niepełnosprawności i podstawowe
zabiegi rehabilitacyjne. Należy przygotować pacjenta do funkcjonowania w życiu
codziennym, poprzez przekazywaną wiedzę, instruktaż i wyuczenie potrzebnych
umiejętności. Pielęgniarka powinna przygotować również rodzinę pacjenta do spra51
DOBROSTAN A EDUKACJA
wowania nad nim opieki w taki sposób, aby mobilizować i wspierać zachowane
sprawności oraz unikać nadopiekuńczości i ubezwłasnowolnienia chorego. A najważniejszym elementem we wspieraniu osoby z dysfunkcją ruchu jest akceptacja tej
osoby przez bliskich zwłaszcza, gdy nie jest ona w stanie spełniać dotychczasowych
funkcji. W jednym z wniosków, jakie sformułowała Klimaszewska i wsp.[6] badając
pacjentów z dysfunkcją kręgosłupa mówi, że rolę edukatora w zakresie prozdrowotnego stylu życia powinna pełnić pielęgniarka. Działania edukacyjne pielęgniarki
powinny pozytywnie wpłynąć na współudział pacjenta w procesie leczenia i rehabilitacji, przygotować go do samoopieki i ułatwić mu podjęcie współodpowiedzialności za własne zdrowie. Laxton i wsp.[8], badając chorych z dyskopatią lędźwiową
stwierdzili, że osoby te miały niższy poziom stresu w momencie, kiedy uzyskały
przed zabiegiem jasne informacje na temat zabiegu operacyjnego oraz postępowania
w okresie pooperacyjnym. Ponadto zwrócili oni uwagę na potrzebę wsparcia emocjonalnego pacjentów, którzy w rozmowie z lekarzem i personelem medycznym
oczekują nie tylko informacji na temat własnego zdrowia, ale też wysłuchania aktualnych przeżyć, emocji i obaw. Lęk jest wynikiem nie tylko konieczności poddania
się operacji i związanych z nią możliwych powikłań, ale też troską o przyszłość
swoją i najbliższych w przypadku utraty zdrowia. Podobne stwierdzenie nasuwają
wyniki badań własnych, które wykazały, że osoby stanu wolnego istotnie częściej
deklarowały posiadanie bogatszego zasobu informacji o własnym zdrowiu, ale to
osoby pozostające w związkach formalnych istotnie częściej wykorzystywały zdobytą wiedzę w stosunku do siebie, swoich bliskich i innych chorych.
WNIOSKI
1. Pacjenci z dyskopatią lędźwiową wykazują znaczną potrzebę edukacji
w zakresie tematyki związanej z chorobą i nabycia umiejętności radzenia sobie
w chorobie.
2. Wiedza pacjentów na temat choroby i własnego stanu zdrowia ma wpływ na
poziom otrzymywanego przez nich wsparcia społecznego.
3. Głównym źródłem pomocy w wykonywaniu czynności dnia codziennego dla
chorych z dyskopatią lędźwiową jest rodzina, dlatego edukacja powinna obejmować również rodzinę i opiekunów pacjentów.
4. Pacjenci wyrażają potrzebę pogłębienia informacji z zakresu leczenia dyskopatii
lędźwiowej oraz radzenia sobie z dolegliwościami bólowymi spowodowanymi tą
chorobą. Zdobycia tej wiedzy oczekują głównie od lekarza, rzadziej fizjoterapeuty i innych chorych z dyskopatią lędźwiową.
5. Pacjenci wyrażają potrzebę zdobycia umiejętności łagodzenia dolegliwości bólowych towarzyszących dyskopatii lędźwiowej oraz ćwiczeń fizycznych zalecanych w jej przebiegu. Swoje oczekiwania kierują do rehabilitanta/fizjoterapeuty,
lekarza specjalisty z zakresu neurologii/ neurochirurgii oraz personelu lekarskiego, rzadziej pielęgniarskiego.
6. Pacjenci z niższym wykształceniem częściej potrzebują wsparcia informacyjnego.
52
Jolanta Celej-Szuster, Krzysztof Turowski, Elżbieta Przychodzka,
Regina Lorencowicz, Dorota Sadura
Edukacja jako element wsparcia społecznego pacjentów z dyskopatią lędźwiową
PIŚMIENNICTWO
1. Berny W. i wsp.: Wybrane problemy opieki pielęgniarskiej u chorych
z dyskopatią lędźwiową w okresie pooperacyjnym. W: Krajewska-Kułak E.
i wsp.(red): Pacjent podmiotem troski zespołu terapeutycznego. Białostocka Biblioteka Pielęgniarki i Położnej. Białystok 2005, 399-404.
2. Berny W. i wsp.: Wybrane problemy opieki pielęgniarskiej nad chorym
z dyskopatią lędźwiową w okresie pooperacyjnym. Annales Universitatis Mariae
Curie-Skłodowska, Sectio D 2005, 16(25), 106-109.
3. Dyga-Konarska M.: Informacyjne i emocjonalne wsparcie pacjenta przez personel medyczny. Standardy Medyczne 2004, 5, 599-604.
4. Formański J.: Psychologia środowiskowa. Wydawnictwo Lekarskie PZWL,
Warszawa 2004, 62-63 i 132-134.
5. Kachaniuk H. i wsp.: Poglądy pacjentów na zakres i sposób przekazywania informacji zdrowotnej osobom chorym i rodzinie. Zdrowie Publiczne 2003, 3/4,
264-267.
6. Klimaszewska K. i wsp.: Jakość życia pacjentów z zespołami bólowymi odcinka
lędźwiowego kręgosłupa. Problemy Pielęgniarstwa 2011,19(1), 47-54.
7. Kurowska K., Suchomska Ż.: Stałość poczucia koherencji u chorych operowanych z powodu dyskopatii lędźwiowej. Pielęgniarstwo Chirurgiczne
i Angiologiczne 2010, 2, 50-56.
8. Laxton W., Perrin R.G.: The relations between social support, life stress, and
quality of Life following spinal decompression surgery. Spinal Cord 2003, 41,
553-558.
9. Lorencowicz R. i wsp.: Ocena jakości opieki pielęgniarskiej w oddziale neurochirurgii. W: Dybińska E.: Wpływ środowiska na styl życia i dobrostan. Wydawnictwo NeuroCentrum, Lublin 2010, 219-231.
10. Motyka M.: Psychoterapia elementarna w opiece ogólnomedycznej. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2002, 34-35.
11. Pawłuszewicz M.: Społeczna idea usprawniania osób z dysfunkcją narządu ruchu. Przewodnik Lekarza 2005, 10, 78-80.
12. Posłuszna M.: Wsparcie społeczne w zdrowiu w chorobie. W: KawczyńskaButrym Z.: Wsparcie społeczne w zdrowiu i w chorobie. Wydawnictwo
CMDNŚSM, Warszawa 1994, 13-15.
13. Rąpała A. i wsp.: Analiza różnych czynników konstytucjonalnych, klinicznych i
obrazowych u 160 osób z chorobą dyskową na podstawie własnych badań
i obserwacji oraz danych z piśmiennictwa. Chirurgia Narządów Ruchu
i Ortopedia Polska 2006, 1, 5-9.
14. Strelau J.: Psychologia. Podręcznik akademicki Tom 2 Psychologia ogólna.
Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2007, 641-643.
53
DOBROSTAN A EDUKACJA
15. Szymańska-Pomorska G.: Praca edukacyjna pielęgniarek w opinii pacjentów.
Annales UMCS, Lublin 2005, 181-184.
16. Ślusarz R. i wsp.: Oczekiwania chorych z dyskopatią lędźwiowo-krzyżową
względem pielęgniarek. Zdrowie Publiczne 2002, 3, 330-333.
17. Trautsolt W.: Choroba krążka międzykręgowego - dyskopatia lędźwiowa. Neurochirurgia 1995, 8, 36-39.
18. Williams S.A.: Quality and care: patients' perceptions. Journal of Nursing Care
Quality, 1998, 12, 18-25.
19. Zub W. i wsp.: Poziom wiedzy pacjentów na temat dyskopatii lędźwiowej
i profilaktyki bólów krzyża. W: Krajewska- Kułak E. i wsp.(red): Pacjent podmiotem troski zespołu terapeutycznego. Białostocka Biblioteka Pielęgniarki
i Położnej. Białystok 2005, 410-415.
STRESZCZENIE
Dyskopatia może spowodować ból kręgosłupa i kończyn dolnych, a także problemy
funkcjonalne, takie jak mrowienie, drętwienie tych kończyn lub pośladków oraz trudności w chodzeniu. Poradnictwo i edukacja na temat choroby pomaga pacjentowi żyć w
miarę normalnie pomimo niepełnosprawności. Celem przeprowadzonych badań było
określenie potrzeby edukacji jako elementu wsparcia społecznego pacjentów z dyskopatią lędźwiową. Badania oparte są na metodzie sondażu diagnostycznego z zastosowaniem standaryzowanego narzędzia badawczego w postaci Skali Wsparcia Społecznego,
Skali Wydolności Pacjenta i Opiekuna oraz autorskiego kwestionariusza własnego. W
badaniu wzięło udział 104 pacjentów ze stwierdzoną dyskopatią w odcinku lędźwiowym
kręgosłupa. Wnioski: 1. Pacjenci z dyskopatią lędźwiową wykazują znaczną potrzebę
edukacji w zakresie tematyki związanej z chorobą i nabycia umiejętności radzenia sobie
w chorobie. 2. Wiedza pacjentów na temat choroby i własnego stanu zdrowia ma wpływ
na poziom otrzymywanego przez nich wsparcia społecznego.
ABSTRACT
Degenerative disc disease may cause back and leg pain, as well as functional problems such as tingling, numbness in your legs, buttocks, and difficulty walking. Counseling and education about the disease helps the patient to live as normally as possible
despite disability. The aim of the study was to determine the need for education as an
element of social support in patients with lumbar discopathy. The study is based on
method of diagnostic survey conducted by means of a standardised survey tool – Social
Support Scale, Patient's and Carer's Efficiency Scale and author’s own questionnaire.
The survey was conducted on a group of 104 patients with diagnosed lumbar discopathy.
Conclusions: Patients with lumbar discopathy show a significant need for education
concerning related to the disease and the acquisition of ability to cope with the illness.
The patients' knowledge about the disease and their health has an impact on the level of
social support they received.
Artykuł zawiera 26464 znaki ze spacjami
54