opracowanie - Kancelaria Regulus

 Warszawa, 08.07.2010 r. I n f o r m a c j a p r a w n a Przedmiot informacji: Gwarancje zatrudnienia działaczy związkowych – ochrona przed jednostronną zmianą warunków pracy i płacy na niekorzyść pracownika. Podstawa prawna informacji •
•
•
•
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. (Dz.U.98.21.94 j. t.) Kodeks pracy; Ustawa z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. 2003.90.844) ; Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. 2001.79.854); Wyrok Sądu Najwyższego 29 września 2001 r. ( I PKN 31/2000). Zleceniodawca informacji: Podstawy faktyczne informacji: Operator Logistyczny Paliw Płynnych Sp. z o.o. Zapytanie Zleceniodawcy Stan faktyczny: Pracodawca ma zamiar wypowiedzieć warunki pracy i płacy działaczowi związkowemu. Organizacja związkowa, w której funkcje pełni wspomniany pracownik jest niereprezentatywna w rozumieniu art. 24125a Kodeksu pracy. Oznacza to, że nie jest jednostką organizacyjną ani organizacją członkowską ponadzakładowej organizacji związkowej uznanej za reprezentatywną na podstawie art. 241 17 § 1 pkt 1, zrzeszającą co najmniej 7% pracowników zatrudnionych u pracodawcy ani też nie Strona
1 zrzesza co najmniej 10% pracowników zatrudnionych u pracodawcy. W przypadku niespełniania progów liczebności, podanych w art. 24125a § 1 Kodeksu pracy, za reprezentatywną zakładową organizację związkową, wg art. 24125a k. p. uznaje się tę zrzeszającą największą liczbę pracowników. Jeżeli jednak organizacja nie spełnia żadnego z wyżej wymienionych kryteriów – jest niereprezentatywna. W związku z tym do objęcia wzmożoną ochroną przed rozwiązaniem, wypowiedzeniem lub też niekorzystną zmianą warunków pracy i płacy zarząd tej niereprezentatywnej organizacji, może wyznaczyć tylko jedną osobę, zgodnie z brzmieniem art. 32 ust. 6 ustawy o związkach zawodowych. W omawianym stanie faktycznym owa nieposiadająca przymiotu „reprezentatywności” organizacja nie przekazała pracodawcy uchwał, o których mowa w art. 32: ust. 1 pkt. 1, w ust. 2 oraz ust. 6 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, wskazujących imiennie chronione osoby. Czy zatem na wręczenie działaczowi związkowemu wypowiedzenia zmieniającego pracodawca musi uzyskać zgodę zarządu danej zakładowej organizacji związkowej? Stan prawny: Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych w art. 32 wprowadza normatywną ochronę zatrudnienia osób prowadzących działalność związkową. Według literalnego brzmienia tego artykułu: „1. Pracodawca bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej nie może: 1) wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z imiennie wskazanym uchwałą zarządu jego członkiem lub z innym pracownikiem będącym członkiem danej zakładowej organizacji związkowej, upoważnionym do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy, 2) zmienić jednostronnie warunków pracy lub płacy na niekorzyść pracownika, o którym mowa w pkt1 ‐ z wyjątkiem gdy dopuszczają to odrębne przepisy.” Przytoczony przepis mówi tylko o zakładowych organizacjach związkowych. Zgodnie z art. 251 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych „Uprawnienia zakładowej organizacji związkowej przysługują organizacji zrzeszającej co najmniej 10 członków będących: 1) pracownikami lub osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą u pracodawcy objętego działaniem tej organizacji albo 2) funkcjonariuszami, o których mowa w art. 2 ust. 6, pełniącymi służbę w jednostce objętej działaniem tej organizacji.” Oznacza to, że jeśli związek zrzesza mniej niż 10 członków, to jej działaczom nie przysługują uprawnienia zakładowej organizacji związkowej, czyli tym samym ochrona z art. 32 ustawy o związkach zawodowych. Innymi słowy pracodawca ma wówczas pełną Strona
samym nie musi uzyskiwać zgody związku. 2 swobodę w dokonywaniu czynności skutkujących rozwiązaniem lub modyfikacją stosunku pracy tym Jak wynika z powyższego, zakres ochrony dotyczy: wypowiedzenia stosunku pracy, rozwiązania stosunku pracy oraz jednostronnej zmiany warunków pracy i płacy na niekorzyść pracownika. Tylko i wyłącznie te trzy sytuacje wymagają zastosowania art. 32 ustawy o związkach zawodowych. Zakresem tego artykułu nie są objęte; ustanie stosunku pracy chronionego działacza czy też jego wygaśniecie z mocy prawa. Tym samym zgoda zakładowej organizacji związkowej nie będzie wymagana art. w razie rozwiązania stosunku pracy przy porozumieniu stron czy też gdy upłynie czas, na jaki zawarto umowę terminową. Przedmiotem omówienia będzie trzeci z elementów objętych wyżej zacytowanymi przepisami, a mianowicie zmiana warunków pracy lub/i pracy na niekorzyść działacza związkowego. Pod tym pojęciem rozumie się działania pracodawcy, które nakierowane są na niekorzystną dla chronionego zmianę, także polegającą na czasowym powierzeniu mu pracy innej (art. 42 § 4 k. p.) Jak podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 września 2001 r. ( I PKN 31/2000) „Zakaz „jednostronnej zmiany warunków pracy lub płacy na niekorzyść pracownika” z art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Tekst jednolity: Dz. U. 2001 r. Nr 79 poz. 854) obejmuje nie tylko zmiany, które mogłyby być wprowadzone do umowy o pracę w drodze wypowiedzenia zmieniającego, lecz także i inne zmiany na niekorzyść pracownika, wprowadzone jednostronnie przez pracodawcę, dotyczące stosunku pracy opartego również na innych podstawach niż umowa o pracę.” Warunkiem poprzedzającym dalsze rozważania powinno być określenie kręgu podmiotów, które obejmują wskazane gwarancje. Osoby te powinny zostać imiennie wskazane przez zarząd organizacji związkowej. Zgodnie z brzmieniem ustawy mogą do nich należeć członkowie zarządu organizacji związkowej oraz pracownicy będący członkami związku, którzy zostali upoważnieni do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy lub organu dokonującego za pracodawcę czynności z zakresu prawa pracy. Pracodawca nie może wręczyć wypowiedzenia zmieniającego na niekorzyść wyżej wymienionym podmiotom bez zwrócenia się o zgodę organizacji związkowej, chyba że zostało to dopuszczone odrębnymi przepisami. Mowa tutaj o uregulowaniach zawartych w ustawie z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (dalej: ustawa o zwolnieniach grupowych). Innymi słowy, w razie dokonywania zwolnień grupowych, zgodnie z treścią art. 5 ust. 5 pkt. 4, dopuszczalne jest wypowiedzenie warunków pracy i płacy pracownikowi „będącemu członkiem zakładowej organizacji związkowej, upoważnionemu do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub Przekładając powyższe rozważania na grunt faktyczny należy przede wszystkim rozważyć, czy 3 art. 32 ust. 4 ustawy o związkach zawodowych znajdzie tutaj zastosowanie i czy w ogóle wobec Strona
osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy”. zamiaru wypowiedzenia działaczowi związkowemu warunków pracy i płacy pracodawca będzie zobowiązany zwrócić się o zgodę organów związku. Pierwszą rzeczą wymagającą podkreślenia jest brak reprezentatywności tej organizacji związkowej, w której funkcję pełni wspomniana osoba. Reprezentatywną jest organizacja związkowa, która spełnia wymogi art. 24125a Kodeksu pracy, czyli przede wszystkim kryterium liczebności zrzeszonych w niej pracowników. Ustawa o związkach zawodowych w art. 32 ust. 3 i 4 przyznaje zarządowi takiej organizacji uprawnienie do wskazania osób chronionych „w liczbie nie większej niż liczba osób stanowiących kadrę kierowniczą w zakładzie pracy albo liczba pracowników ustalona zgodnie z ust. 4.” W wyniku czego, w zależności od liczby członków danego związku, normatywne gwarancje zatrudnienia z art. 32 ustawy o z.z. mogą dotyczyć kilku osób. Jeżeli natomiast, tak jak w powyższym przypadku – organizacji nie przysługuje status reprezentatywnej, to zgodnie z brzmieniem art. 32 ust. 6 ww. ustawy „ochrona przysługuje jednemu pracownikowi imiennie wskazanemu uchwałą zarządu tej organizacji”.
Z uwagi na fakt, że takie uchwały nie zostały w ogóle w powyższym stanie faktycznym podjęte, osoba chroniona nie została imiennie wskazana. Wobec tego nie określono konkretnie, kto jest chroniony, a zarząd nie spełnił ciążącego na nim obowiązku wskazania osoby objętej szczególnymi gwarancjami. Podkreślić trzeba, że krąg osób chronionych może podlegać zmianom, jednakże o nich organizacja ma obowiązek poinformować pracodawcę w terminie 7 dni. Wobec niepodjęcia uchwał w tym przedmiocie, ochrona przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem stosunku pracy oraz wypowiedzeniem zmieniającym – obejmuje przewodniczącego zakładowej organizacji związkowej lub przewodniczącego komitetu założycielskiego (art. 32 ust. 8 ustawy o związkach zawodowych). Oczywiście stan ten trwa aż do imiennego wskazania uchwałą organu organizacji związkowej. Reasumując, w danej sytuacji, w wypadku nieokreślenia, która z osób jest chroniona – pracodawca jest zobowiązany uzyskać zgodę organizacji związkowej na niekorzystną zmianę warunków płacy i/lub pracy działacza związkowego, jeżeli wypowiedzenie zmieniające ma dotyczyć przewodniczącego tej organizacji czy przewodniczącego komitetu założycielskiego. Tylko bowiem wyżej wymienionym osobom przysługuje wynikająca z brzmienia ustawy ochrona aż do czasu podjęcia stosownej uchwały w przedmiocie imiennego wskazania objętej gwarancjami osoby. Marcin Szymanek doradca prawny Strona
4