Microsoft Word Viewer - Źródła Finansowania Kultury

Źródła finansowania kultury
4. Źródła finansowania kultury
Przedmiotem analizy w tej części raportu będą następujące źródła finansowania działalności kulturalnej:
• wydatki z budżetu państwa, realizowane głównie przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego 13,
• wydatki jednostek samorządu terytorialnego,
• środki z funduszy zagranicznych, w tym zwłaszcza Unii Europejskiej,
• wydatki gospodarstw domowych.
Wartość wydatków na kulturę ze wszystkich tych źródeł nominalnie rosła prawie w całym okresie 1995-2007 (z
wyjątkiem lat 1999 oraz 2003, zob. tabela 2). Analiza wydatków realnych (zob. tabela 3) pokazuje jednak, że
lata 2001-2003 były okresem, w którym sektor kultury miał się najgorzej. Zanotowany został wtedy
kilkuprocentowy spadek realnych wydatków, zarówno jednostek samorządu terytorialnego, jak i gospodarstw
domowych, które wyraźnie odczuwały skutki stagnacji gospodarczej.
Począwszy od 2003 r. sektor kultury notuje bardzo dynamiczny wzrost finansowania, powodowany głównie
wzrostem wydatków majątkowych, co jest kreowane między innymi przez środki napływające z funduszy UE.
Od 2006 r. zauważalny jest także dynamiczny wzrost realnych wydatków gospodarstw domowych, co wynika z
wyraźnego wzrostu ich dochodów.
Wartość całkowitych nakładów na sferę kultury w Polsce jest zatem mocno skorelowana ze wzrostem PKB.
Oznacza to jednak, że w perspektywie spowolnienia gospodarczego, które nieuchronnie nastąpi w najbliższym
okresie (2009-2010), należy oczekiwać zmniejszenia dynamiki finansowania kultury, a być może nawet
ograniczenia nakładów na tę sferę w wymiarze realnym.
Tabela 1. Wzrost PKB w Polsce (rok poprzedni = 100)
Tabela 2.
Tabela2. Nominalna wartość wydatków na kulturę i ochronę dziedzictwa (w mln zł)
1 Do wydatków budżetu państwa zaliczono nakłady w ramach części 24, której dysponentem jest Minister Kultury i Dziedzictwa
Narodowego, jak również inne wydatki poniesione w dziale 921 klasyfikacji budżetowej (kultura i ochrona dziedzictwa narodowego),
w tym wydatki wojewodów.
2 Dotyczy wydatków faktycznie poniesionych przez beneficjentów .
3 Wydatki gospodarstw domowych odnoszą się do szerokiej definicji sektora kultury, zostały szczegółowo omówione w dalszej części
raportu.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Regionalnych GUS.
Tabela 3. Realna wartość wydatków na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego w cenach z 1995 r. (w
mln zł)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Banku Danych Regionalnych GUS
Tabela 4. Struktura głównych źródeł finansowania kultury (w %)
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS, sprawozdań z wykonania budżetu Ministerstwa Finansów (2000-2007) oraz
analiz wykonania budżetu i założeń polityki pieniężnej przeprowadzanych przez NIK w latach 1995-1999.
W latach 1999-2007 udział budżetu państwa w finansowaniu kultury w Polsce utrzymywał się na tym samym
poziomie i wynosił ok. 10% (zob. tabela 4). Rosło natomiast znaczenie finansowania działalności kulturalnej
przez jednostki samorządu terytorialnego, których udział w badanym okresie zwiększył się o 4,6 punktu
procentowego. Zauważalny jest także systematyczny spadek udziału strumieni pieniężnych pochodzących od
gospodarstw domowych, z 71,6% w 1999 r. do 64,3% w 2007 r. Rósł zaś szybko udział zagranicznych środków
publicznych.
Najwyższy udział w łącznych nakładach na kulturę mają wydatki gospodarstw domowych. Łącznie publiczne i
prywatne strumienie pieniężne stanowiły w ostatnich latach ok. 1,7% wartości produktu krajowego brutto. Przy
czym w latach 2006-2007 wskaźnik ten odczuwalnie wzrósł. Dla porównania – środki publiczne przeznaczane na
kulturę do 2005 r. włącznie były mniejsze od środków na badania i rozwój. Od 2006 r. sytuacja się zmieniła i
sektor kultury uzyskuje na swoją działalność więcej środków publicznych.
Udział w PKB publicznych wydatków na kulturę od 1995 r. utrzymuje się na stałym poziomie i wynosi ok. 0,5–
0,6%. Jest to dużo mniej niż na przykład wydatki państwa na obronę narodową, które w 2007 r. były 3,5-krotnie
wyższe. Ogólna suma wydatków na kulturę jest mniej więcej trzykrotnie wyższa za sprawą wydatków
gospodarstw domowych. Trzeba jednak pamiętać, że największą pozycję w nich stanowią opłaty za telewizję
kablową oraz abonament RTV. To one znacznie podnoszą poziom wydatków gospodarstw domowych na kulturę.
Łącznie wydatki na zakup sprzętu RTV oraz na usługi bezpośrednio z nim związane stanowią 54,5% łącznych
wydatków, instytucje kultury są zasilane przez wydatki gospodarstw domowych w dużo mniejszym stopniu
(zob. tabela 5).
Tabela 5. Struktura wydatków gospodarstw domowych na kulturę w 2007 r. (przeciętne wydatki na osobę
rocznie)
Źródło: GUS.
W skali międzynarodowej wydatki Polaków na kulturę są na niskim poziomie. Nie zmienia się to właściwie od
kilkunastu lat i Polska pozostaje w Europie w grupie krajów o najniższych wydatkach na kulturę.
.........................................................................
13
Do wydatków budżetu państwa zaliczono nakłady w ramach części 24, której dysponentem jest Minister Kultury i
Dziedzictwa Narodowego, jak również inne wydatki poniesione w dziale 921 klasyfikacji budżetowej (Kultura i
ochrona dziedzictwa narodowego), w tym wydatki wojewodów.