pokaż

Krzysztof Firlej
Kal.d,. ..... ·Iax Or.anlsaclll
•
brzą"" .•
•
zawodowej
IprzeclW
l. Obowlqzulqcy stan prawny
Reforma ustrojowa państwa umożliwiła wprowadzenie naji stotniejszej
zmiany w zakresie funkcjon owania wojewódzkich i powiatowych urzędów
pracy poprzez ich włączenie w sk ład administracji samorządowej odpowiednich szczebli . Nowelizacja ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu zmieniła istnienie trójszczeblowego systemu urzęd ów pracy z pionowym
podporządkowaniem wojewódzkich urzędów pracy Krajowemu Urzędowi
Pracy oraz powiatowych urzędów pracy wojewódzkim urzędom pracy'.
W myśl nowej ustawy starostowie powi atowi zarządzają powiatowymi urzę­
dami pracy, które są obecnie sk ładnikiem powiatowej administracji zespolonej .
Samorząd Wojewódzki zarządza natomiast wojewódzkimi urzęda mi pracy,
które mają status jednostek urzędów mars za łkowskich . Nowa ustawa o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów admini stracji
publicznej zniosła zależności pomiędzy wojewódzkimi i powiatowymi urzę­
dami pracy, jak również pomiędzy samorządem wojewódzkim i powiatowym
oraz przyniosła zmianę ich funkcji oraz realizowanych zadań.
W myśl nowej ustawy samorząd województwa, czy li urząd marsza łkow ski,
przejął zadania związane z:
- analizą zatrudnienia i przeciwdziałania bezrobociu w województwie,
- współdziałaniem z wojewódzką radą zatrudnienia w podejm owa niu
przed sięwzięć ogranic zających bezrobocie i tworzeniem nowych miejsc pracy,
Zgodnie z an o5 j 6 ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu na pods tawie znowelizowanej ustawy kompetencyjnej z 24 VII ł 998 r. Ozmianie niektórych llsraw okreś lających
kompetencje organów adm inistracji publicznej - w zwiilzku z reformą ustrojową państwa (Dz.U.
1998 . nT 106. poz. 668) z dniem 1 12000 T.
I
Krzysztof Firle)
- planowaniem wydatków i gospodarowaniem środkami finansowymi,
- organizowaniem pośrednictwa pracy, usług poradnictwa zawodowego
oraz informacji zawodowej,
- ustalaniem kryteriów w sprawach zatrudnienia cudzoziemców,
- organizowaniem inwestycji infrastrukturalnych w systemie robót publicznych,
- organizowaniem programów lokalnych w celu tworzenia nowych miejsc
pracy i likwidacji negatywnych skutków bezrobocia.
Powiaty realizują następujące zadania zlecone z zakresu administracji rzą­
dowej:
- rejestrowanie bezrobotnych i innych osób poszukujących pracy,
- przedstawianie bezrobotnym propozycji zatrudnienia, szkolenia, a w razie
braku takich możliwości - wypłacanie uprawnionym zasiłków i innych świad­
czeń pieniężnych,
- przyznawanie i wypłacanie osobom uprawnionym zasiłków i świadczeń
przedemerytalnych,
- prowadzenie poradnictwa zawodowego,
- wydawanie biletów kredytowych osobom skierowanym do pracy poza
miejsce stałego zamieszkania,
- wydawanie zezwoleń dotyczących zatrudnienia cudzoziemców na podstawie ustalonych kryteriów przez samorząd województwa,
- wydawanie decyzji w sprawach: uznania bądź odmowy uznania osoby za
bezrobotną oraz utraty statusu osoby bezrobotnej, przyznania, odmowy przyznania, wstrzymania, wznowienia wypłaty, utraty lub pozbawienia prawa do
zasiłku, dodatku szkoleniowego, stypendium, zasiłku i świadczenia przedemerytalnego, obowiązku zwrotu nienależnie pobranych świadczeń (zasiłku,
dodatku szkoleniowego, stypendium, zasiłku i świadczenia przedemerytalnego
oraz kosztów szkolenia),
- umorzenie części pożyczki z Funduszu Pracy, refundowanie pracodawcom wynagrodzeń i składek w związku z zatrudnieniem młodocianych pracowników oraz dodatków i premii przysługujących pracownikom jako opiekunom praktyk uczniowskich,
- wykonywanie kontroli w zakresie przestrzegania przepisów ustawy (kontrola legalności zatrudnienia).
Samorząd powiatowy musi zapewnić pomoc swoim klientom oraz możli­
wość zbadania potencjalnych szans ich zatrudnienia poprzez:
- udzielanie pomocy bezrobotnym i innym osobom poszukującym pracy
w jej znalezieniu,
- podejmowanie i realizowanie działań zmierzających do ograniczenia bezrobocia i jego negatywnych skutków,
- aktywizację lokalnego rynku pracy i pozyskiwanie środków finansowych
na realizację zadań z zakresu przeciwdziałania bezrobociu,
- tworzenie dodatkowych miejsc pracy i udzielanie pomocy bezrobotnym
w podejmowaniu działalności na własny rachunek,
Rola wladz
i
samorządów
lokalnych ...
- inicjowanie i finansowanie prac interwencyjnych, robót publicznych,
zatrudnianie absolwentów, prowadzenie szkoleń,
- współdziałanie z wojewódzkimi radami zatrudnienia w zakresie ograniczenia bezrobocia i jego negatywnych skutków, a w szczegółności wykorzystanie środków Funduszu Pracy i PFRON,
- wspieranie działalności klubów pracy,
- opracowanie analiz, ocen i sprawozdań dotyczących bezrobocia.
Nowe funkcje zostały powierzone również wojewodzie, który przyjmuje do
realizacji następujące zadania:
- kontrolę realizacji zadań z zakresu administracji rządowej, wynikających
z przestrzegania przepisów ustawy wykonywanych przez jednostki samorządu
terytorialnego,
- sprawowanie merytorycznego nadzoru nad usługami świadczonymi przez
urzędy pracy oraz odpowiednim poziomem kwalifikacji kadr w urzędach pracy
na terenie województwa,
- postępowanie administracyjne w sprawach związanych z wykonywaniem
zadań i kompetencji w zakresie zatrudniania i przeciwdziałania bezrobociu;
jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, organem właściwym jest starosta, organem
wyższego stopnia zaś jest wojewoda.
Jak wynika z powyższego zestawienia, najważniejsze zmiany z punktu widzenia bezrobotnych to przekazanie do powiatowych urzędów pracy zadań realizowanych dotychczas przez wojewódzki urząd pracy w zakresie kontroli legalności zatrudnienia, obsługi wpłat na Fundusz Pracy z tytułu pracy za granicą oraz
wydawanie zaświadczeń o zaliczeniu tego okresu do uprawnień pracowniczych.
Zmianą jest również przekazanie wojewodzie zadań realizowanych dotychczas
przez wojewódzki urząd pracy w zakresie odwołań od decyzji starosty w postę­
powaniu administracyjnym w sprawach związanych z wykonywaniem zadań
i kompetencji w zakresie zatrudnienia i przeciwdziałaniu bezrobociu.
2. Odpowiedzialność władz gmin I samorzqdów
lokalnych za stan bezrobocia
Mając na uwadze powyższe rozwiązania legislacyjne, należy zastanowić się
nad możliwościami przeciwdziałania bezrobociu na obszarach wiejskich.
W Polsce istnieje duże zróżnicowanie pomiędzy gminami w zakresie rozwoju
przedsiębiorczości, która głównie wpływa na zwiększenie liczby miejsc pracy.
Z jednej strony widać było na początku łat 90. gwałtowny wzrost liczby podmiotów gospodarczych, z drugiej dotkliwy brak kapitału i oczekiwanie na
pomoc władz lokalnych, co później spowodowało zmniejszanie się ich liczby.
Jednym z podstawowych zadań w tym zakresie jest stworzenie na terenach
wiejskich silnie rozbudowanej bazy płacówek doradczych oraz oświatowych.
Warunkiem powstawania nowych firm jest uświadomienie lokalnego społe­
czeństwa o jego możliwościach w zakresie podejmowania działalności gospo-
Krzysztof Firlej
darczej nie jako producentów • lecz jako przedsiębiorców. W wielu gminach brakuje środków finansowych zapewniających ich rozwój oraz niezbędnej infrastruktury. Podstawowe jednostki gospodarcze to drobne firmy. które powoli
zaczynają odgrywać znaczącą rolę w gospodarce. Ich żywotność jest niekiedy
bardzo krótka. gdyż rynek sam weryfikuje ich wartość. Nie sprzyja to współ­
pracy przedsiębiorców z władzami lokalnymi. gdyż krótkotrwałe istnienie firm
staje się niezauważalne. Tymczasem. jeśli dane przedsiębiorstwo umiejętnie
wykorzystuje posiadane kapitały oraz umiejętnie zatrudnia lokalną siłę roboczą.
to z czasem przekształca się w dobrze prosperujący zakład mający wpływ na
ożywienie gospodarcze na pobliskim terenie.
Samorządy łokalne przywiązują przede wszystkim wagę do dużych firm.
zatrudniających wielu pracowników. których na terenach wiejskich jest niewiele. Jak wynika z danych statystycznych. 95% firm funkcjonujących na terenach wiejskich to firmy małe. które wywierają dominujący wpływ na lokalny
rynek pracy. W małych firmach wiejskich. będących często gospodarstwami
rodzinnymi. pracuje właściciel oraz nieformalnie członkowie jego rodziny. co
deformuje wskaźniki dotyczące skali zatrudnienia w danej gminie. Wynika
z tego duże znaczenie małych firm dla lokalnego rynku pracy. pomimo że oficjalne statystyki zatrudnienia wskazują inaczej.
Mali przedsiębiorcy funkcjonujący na terenach wiejskich to posiadacze
małych jednostek gospodarczych. sklepów. zakładów usługowych. których
prowadzenie nie wyIilaga wysokich kwalifikacji zawodowych ani też dużych
nakładów inwestycyjnych. Ich celem jest tzw. przeżycie. a nie prowadzenie
interesów na wiełką skalę. Jednak z małych. dobrze prosperujących firm
powstają duże. odgrywające znaczącą rolę w rozwoju terenów wiejskich.
Przedsiębiorcy funkcjonujący w środowisku wiejskim znajdują się w pewnego
rodzaju .. zawieszeniu" - między lokalną społecznością. której dotyczy ich
działalność i która kształtuje rynek na ich usługi i produkty oraz ocenia grupę
osób przedsiębiorczych. tym samym wyznaczając im pozycję społeczną. a wła­
dzami lokalnymi. których polityka powinna mieć wpływ na rozwój lokalny.
a tym samym na podmioty gospodarcze'.
Warunki działania przedsiębiorstwa na wsi są o wiele trudniejsze niż w mieście. co powoduje. że firmy prywatne nie są skłonne do zakładania swych
oddziałów na terenach o słabej infrastrukturze i mniej wykwalifikowanej sile
roboczej. Złagodzić to mogą przepisy preferujące te firmy. które zaczną inwestować na terenach wiejskich. Wpłynąć to może w istotny sposób na osiągane
korzyści gospodarcze w postaci nowych miejsc pracy. co stopniowo rozładuje
napięcia społeczne i ożywi gospodarkę na terenach wiejskich. Konieczne staje
się również stworzenie możliwości podziału wpływów podatków pomiędzy
władze centralne i samorządy terytorialne. Stworzenie takiego podziału może
wpłynąć na rozwój lokalnej przedsiębiorczości na danym terenie. Podobną rolę
2 A.
Piechowski. Pozycja drobnych przedsiębiorstw w środowisku lokalnym, referat na
narium SJB ot.
Przedsiębiorczość
gmpodarcza w
małym mieście,
Warszawa 1995.
scmi~
Rola wladz
i samorządów
"
może odegrać stworzenie takiego systemu podatkowego, który istotnie zachę­
całby do inwestowania dochodów w prowadzony biznes, przez co władze cen-
tralne mogą wywrzeć istotny wpływ na proces urbanizacji i małego uprzemyslowienia terenów wiejskich . Władze centralne i lokalne muszą w sposób ciągły
rozwijać uslugi w zakresie oświaty i doradztwa rolniczego .
Rynek pracy w wielu krajach jest tak skonstruowany, że wszędzie młody
człowiek może znależć zajęcie. Młodzi ludzie pracują przez cały okres nauki
w szkole średniej i podczas studiów. Ten okres pozwala im dojrzeć psychicznie, zrozumieć relację pracownik - pracodawca, poznać swoje prawa i obowiązki. Firmy chcą zbyt często zatrudniać ludzi tylko z dużym doświadcze­
niem. Tymczasem mlodzi ludzie powinni zdobyć doświadczenie podczas pracy
w czasie wakacji, ferii, wolnych sobót lub podczas studiów'.
W Polsce organizacja szkoleń specjalistycznych dla wiejskich przedsię­
biorców, jak również organizacja służby doradczej, to słaba strona życia
gospodarczego terenów wiejskich. Mały i średni biznes prowadzony na terenach wiejskich wymaga rzetelnej wiedzy i informacji o rynku, zarówno w stosunku do początkujących biznesmenów, jak i funkcjonujących na rynku. Ci
pierwsi nie posiadają wystarczającej wiedzy o uruchomieniu i prowadzeniu
firmy oraz nie znają dobrze potrzeb rynku lokalnego . Ci drudzy powinni swą
wiedzę poszerzać i na bieżąco uzupełniać w zakresie nowoczesnego zarządza­
nia firmą i jej organizacji. Konieczne staje się organizowanie szkoleń dostosowanych poziomem i sposobem przekazu wiedzy do wiejskiego odbiorcy, zlokalizowanych blisko miejsca zamieszkania uczestników'.
Na terenach wiejskich, wśród nowych podmiotów gospodarczych prowadzonych często w bardzo prymitywnych warunkach, pewien procent stanowią firmy
założone przez osoby bezrobotne. Odsetek takich firm z pewnością byłby więk­
szy, gdyby nie polityka zasilków dla bezrobotnych, wpływających na zmniejszenie aspiracji. Zamiast zasiłków dla bezrobotnych powinny być zasiłki dla
osób poszukujących pracy'. Ta propozycja oznacza zmianę dotychczas stosowanych form walki z bezrobociem i polityki przydzielania zasiłków. W każdej polskiej gminie czy miasteczku jest bardzo dużo do zrobienia, dlatego też gmina
musi mieć decydujący wpływ na zarządzanie funduszem dla bezrobotnych, a nie
wyłącznie Rejonowy Urząd Pracy. We władzach lokalnych powinni działać
przede wszystkim ludzie młodzi , którzy chętniej nastawieni są na rozwój małego
biznesu na terenach wiejskich, a w przedsiębiorcach należy dostrzegać siłę napę­
dową gospodarki lokalnej i możliwość stworzenia nowych miejsc pracy . Dla rozM . Kl odziń s ki , Aktywizacja gospodarcza obszarów wiejskich. PAN, IR WiR. Warszawa
1999 .
.. R. D o mański. OrganizoLja szkoleń jako podstawowy elemelll wspierania rozwoju drobnej
przedsiębi()rcz.o.~d na leref!a ch wiejskich [w:] Strategia rozwoju gmin wiejslcich, pod red. M. Kło~
J
dzińskiego
i C. Siekicrskicgo, FAPA, Warszawa 1997.
5 J. Okunicwsk i, Rynek, prognozy i strategiczne uwarunkowania rozwoju wsi i rolnictwa,
opracowanie w ramach tematu "Strategiczne problemy rozwoju polskiego rolnictwa". IERiGŻ,
Warszawa 1996.
Krzysztof
woju smali biznesu konieczne jest stworzenie programów wspierających powstawanie średnich firm, dających pracę większej liczbie osób. W polskich warunkach, wobec ograniczonych funduszy, szczególnie ważne jest wspieranie istniejących już przedsiębiorstw i tworzenie wokól nich korzystnego klimatu, a także
promowanie instytucji mogących wspierać powstające firmy. Sama pomoc organizacyjna, prawna, uproszczone procedury zachęcające do rozpoczynania działalności, dzielenie się zdobytym doświadczeniem mogą przynieść wymierne
korzyści. Pozostawienie niedoświadczonego jeszcze polskiego smali biznesu
jedynie oddziaływaniu ostrych reguł wolnorynkowych, bez żadnego zaplecza
i wsparcia finansowo-ekonomicznego, informacyjnego i organizacyjno-prawnego, przy jednocześnie znacznych obciążeniach fiskalnych i ciągle ulegającym
zmianom przepisach prawa nie jest rozwiązaniem właściwym·.
Władze lokalne w sposób ciągły powinny zajmować się promowaniem działalności gospodarczej. Jedną z ważniejszych możliwości w tym zakresie jest stosowanie usług doradczych w szerokim zakresie, które powinny obejmować
zagadnienia prawne, rachunkowość, marketing, jakość produkcji. Organizacją
tego rodzaju doradztwa powinny zająć się służby specjalistyczne, powołane
wyłącznie w tym celu przez specjalne komórki władz lokalnych lub przedstawicieli biznesu lokalnego w powiązaniu z kadrą fachowców specjalizujących się
w doradztwie . Wiele krajów wysoko rozwiniętych tworzy współne organizacje
specjalizujące się w precyzowaniu zadań dla władz lokalnych i prywatnego biznesu. Konieczna jest tutaj współpraca w obu kierunkach, aby osiągane korzyści
były dwustronne . Doświadczenia krajów Unii Europejskiej wskazują,jak ważną
rolę mogą odegrać władze lokalne w promowaniu rozwoju ekonomicznego. Podstawowy warunek to nowoczesne zarządzanie gminą i stworzenie odpowiednich
warunków prawno-finansowych. Przejście do gospodarki wolnorynkowej
nakłada na władze lokalne i samorząd nowe obowiązki, wynikające z konieczności stosowania nowego stylu pracy, oraz pełną odpowiedzialność za rozwój
gminy i poziom życia jej mieszkańców. Jednym z nowych obszarów działań jest
aktywizacja ludności lokalnej na rzecz rozwoju gminy oraz eliminacja przeszkód, jakie napotykają ludzie aktywni, którzy chcą tworzyć dla siebie i dla
innych osób nowe miejsca pracy 7 • Podstawowym zadaniem urzędów gminnych
jest usuwanie wszystkich niepotrzebnych biurokratycznych przeszkód, utrudniających działanie firm prywatnych . Każda propozycja powstania nowej firmy
na danym terenie rozpoczyna się od oceny władz lokalnych - czy urzędnicy
w gminie są elastyczni pod względem umożliwiania działalności gospodarczej
nowym firmom oraz czy są mobilni gdy chodzi o rozwiązywanie napotykanych
trudności i problemów. Władze gminy i samorząd lokalny muszą stwarzać najkorzystniejsze warunki przedsiębiorcom tworzącym nowe miejsca pracy, gdyż
konkurencja jest obecnie tak silna, że firmy mogą wybierać wśród wielu ofert
składanych przez inne gminy. Niezależnie od tego, czy inwestor pochodzi
(, J. Fudaliński. Twórcza integracja, .,Zycie Gospodarcze" 1997. nr 30.
7 M. Klodziriski. op. cit.
Rola wladz E~':!.':'.~~
__ 'ł":!.'.::..~.___________
z zagranicy, czy też jest to inwestor krajowy, należy zrobić wszystko w celu
skrócenia niezbędnej procedury formalnej i zaspokojenia wymogów inwestorów'. Oprócz dbania o nowych przedsiębiorców, władze lokalne muszą również
troszczyć się o właściwe warunki działania firm istniejących i przynoszących
gminie wymierne korzyści. Firmy te zatrudniają określoną grupę pracowników
i przyczyniają się w ten sposób do likwidacji bezrobocia na danym terenie. Funkcjonowanie tych firm warunkuje sytuacja rynkowa oraz pomoc ze strony władz
gminnych we właściwym czasie, gdy firmy są zagrożone upadkiem. Jedną
z możliwości ratowania istniejących firm jest zachęcanie ich przez władze gminy
do zakładania lokalnych organizacji biznesu, które mogłyby zająć się tego
rodzaju pomocą. Władze lokalne muszą utrzymywać stale, bliskie kontakty z firmami funkcjonującymi na ich terenie, gdyż w ten sposób lepiej rozumieją problemy napotykane przez firmy oraz mogil we właściwym czasie zareagować
w sytuacjach kryzysowych. Umacnianie gospodarstw silnych ekonomicznie,
zwłaszcza przez stosowanie zachęt do ich rozwoju i powiększania, np. poprzez
przyznawanie niskooprocentowanych kredytów, staje się wymiernym bodźcem
do dalszego działania na danym terenie.
Przeludnienie polskiej wsi wymusza na władzach samorzildowych wielofunkcyjny jej rozwój, oznaczajilcy wprowadzenie na ich tereny intensywnej
aktywności nierołniczej, dostosowanej do lokalnych możliwości, czego rezultatem będzie powstanie wielu miejsc pracy i źródeł dochodu. Oznacza to uwalnianie z bezpośredniej produkcji nadmiaru sily roboczej, którą należy wykorzystać w otoczeniu rolnictwa, zwlaszcza w sferze usług. Wielofunkcyjny
rozwój wsi to wkomponowanie w wiejską przestrzet\ wielu nowych funkcji
pozarolniczych. Umożliwienie rozwoju przemysiu, zwłaszcza rolno-spożyw­
czego, rzemiosla, uslug oraz infrastruktury na terenach wiejskich umożliwi
aktywizację bezrobotnej ludności wiejskiej, przyspieszając przemiany strukturalne i wplynie na efektywność gospodarowania, tak ważną wobec perspektywy
przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Dotyczy to modernizacji rolnictwa,
wyrażającej się umacnianiem gospodarstw silnych pod względem ekonomicznym. Utrwalenie stalej tendencji do koncentracji ziemi, specjalizacji produkcji,
zmniejszenia liczby gospodarstw i spadku zatrudnienia w rolnictwie powinno
należ.eć do zadań priorytetowych w dzialalności wladz gminnych i samorządo­
wych. Realizacja tych zadmi w praktyce wplynie na tworzenie nierolniczych
stanowisk pracy, komplementarnych w stosunku do sfery produkcji rolniczej
(program "małej przedsiębiorczości na wsi") oraz tworzenie korzystnych
warunków inwestowania dla przedsiębiorców krajowych i zagranicznych stwarzających nowe miejsca pracy (ulgi podatkowe, preferencyjne ceny sprzcdaż.y
i dzierżawy mienia komunalnego, partycypacja urzędów gmin w niektórych
inwestycjach). Tworzenie nowych miejsc pracy może odbywać się również
wtedy, gdy gminy o niskich budżetach i najwyższym przeludnieniu agrarnym
D. Regan, Wlad:'l' lokalne (j 1"0;:\\,()) gospodarc:y, "Studia Lokalne i Regionalne" nr 7, Europejski Instytut Rozwoju Regionalnego i Lokalnego UW, Warszawa 1992.
li
otrzymają subwencje i dotacje celowe z budżetu wojewody, środki na ochronę
środowiska oraz rozwój turystyki. Gminy powinny promować na swoich terenach rozwój przemysIu wykorzystującego miejscowe surowce oraz wspierać
rozwój infrastruktury turystycznej do tworzenia stanowisk pracy w agroturystyce. Stworzenie warunków do oferowania miejsc wypoczynku turystom
wymaga jednakże dużych nakladów nie tylko ze strony pojedynczych gospodarstw, ale również calych gmin w celu stworzenia odpowiedniej infrastruktury.
Jest to jeden z czynników hamujących rozwój tej formy przedsiębiorczości.
W powyższych rozważaniach próbowano udowodnić ,jak ważną rolę w tworzeniu nowych miejsc pracy w lokalnym środowisku odgrywają władze gmin
i samorządy lokalne. Ogniwa te muszą zadbać o tworzenie sprzyjających
warunków rozwoju gospodarczego, opracowywanie dla niego strategii, rozwój
przedsiębiorstw komunalnych, tworzenie szerokiego zaplecza dla realizacji
usług publicznych, utrzymanie bezpieczeństwa mieszkańców, utrzymanie dróg,
podnoszenie poziomu oświaty oraz socjalnych warunków egzystencji. Władze
gmin oraz samorządy muszą samodzielnie zadbać o wlaściwą promocję gminy
na zewnątrz, co przyciągnie kapital polski i zagraniczny. Gminy poprzez swoje
oferty marketingowe powinny oferować swe zasoby ludzkie, rzeczowe i przyrodnicze potencjalnym przedsiębiorcom, którzy inwestując na terenie gmin
sprowadzą do nich kapital tworzący nowe miejsca pracy. Oferta gmin powinna
być tak skonstruowana, aby tworzyć inwestycje adekwatne do lokalnego terytorium, przynoszące wszystkim jej uczestnikom wymierne korzyści i zapewniające gminie wielostronny rozwój w przyszłości. Aktywizacja terenów wiejskich musi być ściśle skorelowana z władzami państwowymi, które muszą
tworzyć korzystne warunki dla osób przedsiębiorczych, pragnących inwestować
na wsi (szczególnie w zakresie ustawodawstwa zachęcającego do tworzenia
nowych miejsc pracy na wsi). Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich
wymaga współpracy lokalnego społeczeństwa, władz gminnych i regionalnych,
zespolenia wysilków osób najbardziej zainteresowanych dodatkowym zatrudnieniem, społeczności oraz wyspecjalizowanych agend państwowych realizują­
cych politykę państwa w tym zakresie. Niestety w Polsce zdecydowanie brakuje
zarówno instytucji centralnych, regionalnych,jak i lokalnych, które zajęłyby się
strategią rozwoju terenów wiejskich. Dotyczy to zarówno zwartej koncepcji ,jak
i struktury instytucjonalnej oraz polityki państwa wobec obszarów wiejskich.
Tymczasem w krajach Unii Europejskiej instytucje działające na rzecz terenów
wiejskich podnoszą znacznie efektywność działań w tym zakresie.
3. Inltytucle pozarzqdowe wlpleralqce władze gmin
I samorzqdy lokalne w zakresie zwalczania bezrobocia
Jedną
ze znaczących instytucji działających w Polsce w tym zakresie jest
Fundacja na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa (FDPA), która jest organizacją
pozarządową· FDPA działa zarówno w skali całego kraju, jak i na szczeblu
Rola wladz
i
samorządów
lokalllych ...
lokalnym i regionalnym. Jej działalność jest realizowana w dwóch głównych
obszarach programowych: program promocji przedsiębiorczości wiejskiej z inicjatywą mikropożyczek oraz program integracji z Unią Europejską. Pierwszy
z nich wspiera tworzenie nowych miejsc pracy na terenach gmin poza rolnictwem, co jest skutecznym instrumentem walki z bezrobociem. Mikropożyczki
udzielane są łącznie ze wsparciem edukacyjno-szkoleniowym najbardziej potrzebującym (osobom bezrobotnym oraz tym , które chcą podjąć własną działalność
gospodarczą poza rołnictwem). Program Integracji z Unią Europejską przygotowuje polską wieś do funkcjonowania w ramach struktur unijnych poprzez:
- wspieranie rozwoju lokalnego - pomoc techniczną, szkolenia, doradztwo,
rozpowszechnianie informacji - przez współpracę ze społecznościami łokal­
nymi, łiderami władz lokalnych, organizacjami biznesowymi, reprezentacjami
kobiet wiejskich, a także kościołem i mediami,
- anałizę i formułowanie rekomendacji dła potrzeb polityki rozwoju obszarów wiejskich przez aktywne sposoby walki z bezrobociem i ubóstwem na wsi,
- wspieranie współpracy między organizacjami pozarządowymi a instytucjami działającymi na rzecz rozwoju obszarów wiejskich,
- współpracę z przemysłem rolno-spożywczym (przedsiębiorstwa przemysłu spożywczego mogą aktywizować lokalną gospodarkę i zwiększać zatrudnienie w ograniczonym zakresie, gdyż koncentracja i modernizacja zakładów
przetwórstwa żywności może prowadzić do przenoszenia niektórych ich funkcji do otoczenia, co stwarza możliwość zwiększenia zatrudnienia producentów
rołnych w sferze przed- i poprodukcyjnej), szkolenie grup producenckich
i upowszechniane informacji w tym zakresie .
Następnym z programów jest program wspierania samorządów lokalnych
dofinansowywany przez brytyjski fundusz know-how. Obecnie fundusz prowadzi wiele projektów pilotażowych w gminach oraz udziela wsparcia polskim
instytucjom szkoleniowo-konsultingowym oraz sam szkoli pracowników administracji łokalnej.
Realizacja projektów trzeciej fazy programu wspierania inicjatyw gospodarczych dotyczyć będzie wymiaru lokalnego integracji europejskiej, stwarzania warunków rozwoju zawodowego pracowników administracji samorządo­
wej, bezpośredniego finansowego wsparcia organizacji samorządowych,
kontynuacji wsparcia regionalnych izb obrachunkowych oraz monitoringu
stanu gminy jako narzędzia zarządzania strategicznego.
4.
Proponowane kierunki działań mają służyć wielofunkcyjnemu rozwojowi
obszarów wiejskich, poszerzać rozwój lokalny i całego polskiego rolnictwa.
Władze gminy i samorządy lokalne powinny rozwijać prywatną przedsiębior­
czość poprzez stosowanie w praktyce 10 zasad, które w przyszłości mogą przyczynić się do likwidacji bezrobocia na jej terenie . Należą do nich:
- promocja gminy na zewnątrz prowadzona na szerok'l skalę,
- szukanie możliwości pozyskania kapitalu rodzimego i zagranicznego,
- tworzenie strategicznego planu rozwoju gminy na kilka lat,
- popularyzacja podejmowania dzialalnośc i gospodarczej na swoim terenie
już w szkol ach podstawowych i średnich poprzez pobudzanie lokalnego patriotyzmu.
- tworzenie inkubatorów przedsiębiorczości, ośrodków wspierania małego
biznesu, grup producenckich i marketingowych oraz zrzeszeń rołników jako
nowych uczestników rynku rolniczego na terenie gmin,
- szukanie pomocy finansowej w krajowych instytucjach programowych
i stypendialnych Unii Europejskiej (mogą temu służyć specjalne fundusze rozwoju regionalnego przeznaczane na pożyczki, pomoc inwestycyjną, dokształ­
canie przyszłych pracowników powstających firm oraz pomoc przy zmianie
miejsca zamieszkania),
- szerzenie doradztwa w zakresie możliwości i popularyzacji podejmowania działalności gospodarczej na swoim terenie (przy budowie nowych firm
należy zwrócić dużą uwagę na ich wielkość i profil produkcji oraz powiązać to
z możliwości ami i predyspozycjami miej scowego personelu),
- promocja i reklama sprawdzonej działalnośc i gospodarczej funkcjonują­
cej na terenie wlasnej gminy,
- nakre ś lanie zadań w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej
korzystnych obustronnie, dla własnej gminy i przyszłych przedsiębiorców
(w krajach Unii Europejskiej szczególny nacisk ki adzie s ię na proces dywersyfikacji, czyli zwiększenia różnorodności działalnośc i ekonomicznej na terenie gmin),
- szukanie stworzenia możliwości prawno-podatkowych dla powstawania
i funkcjonowania małych firm na własnym terenie .
Literatura
Domański
R., Organizacja szkoleli jako podsTawowyelemem wspierania rozwoju drobnej
przedsiębi orczo.fe ; na terenach wiejskich fw:JStrategia rozwoju gmin wiejskich, pod
red . M. Klodziń s kie go i C. Siekierskiego. FAPA. Warszawa 1997 .
Fudalinski J., Twórcza integracja , ..Życie Gospodarcze" 1997 , nr 30 .
Klod zi ńs ki M., Aktywizacja gospodarcza obszarów wiejskich, PAN . IRWiR. Warszawa
1999.
Okunie.wski J., Rynek. prognozy; strategicZ1le IlwGnmkOWGII ;a rozwoju w.'ii i rolnictwa.
opracowan ie w ramach tematu .. Strategiczne problemy rozwoju polskiego rolnictwa".
IERiOZ. Warszawa 1996.
Piechowski A .. Pozycja drobnych przedsiębiorstw w .środowisku loka lll)'m, referat na semi~
narium SIB nt. Przedsięhiorcwś(1 gospodarcza HI matym m ii! .ście . Warszawa 1995.
Rcgan D., W/adze loka/Ile a rozwój gospodarcz.v, "Studia Lokalne i Regionalne" nr 7, Euro~
pcjski Instytut Rozwoju Regionalncgo i Lokalnego UW, Warszawa 1992.
Rola wladz
i
samorządów
••
The Role ol Local Aulhorllle. and Local Sell-Govemmenl
In Slmulallng Occupallonal Actlvity and CombaIIng
Ihe Unemploymenl
In Poland the differentiarion of districts with regard to enterprise growlh, which mainly
inOuenccs an increase in new jobs , is signiticant. On Ihe one hand (he number of eeonomic
subjects rapid ly increases. but on the other hand. being short nf capital. they expec! help
from 10cal authorities. New Cirms ean be established on condition thal the local community
arc conscious of the opportunity lo engage in economie activities, not as producers but as
enlrepreneurs . If a given enterprise uses the possessed capital and employs the local
manpower in a skilful way, in the course of li me it will become a prosperous firm, affecting
(he economie uplift and a decrease in unemployment in a given region . Local authorities
and local se lf·govemment shouJd create legaJ and economic conditions favourable to loeal
enlerprise growth and (hus conlribute lo a decrease in unemployment in their distriet.