Załącznik nr 6

Raport merytoryczny
z przebiegu konferencji w Rzeszowie oraz imprezy towarzyszącej realizowanej
w ramach przedsięwzięcia „Polskie klastry i polityka klastrowa”.
Dnia 21 lutego 2012 r. odbyła się jedenasta konferencja ogólnopolska pt.
„Internacjonalizacja klastrów –jak budować partnerstwa na rzecz rozwoju”. Konferencja
oraz wystawa odbyły się na Politechnice Rzeszowskiej, w Regionalnym Centrum
Dydaktyczno-Konferencyjnym i Biblioteczno-Administracyjnym.
Przebieg konferencji
Konferencja rozpoczęła się o godz. 10.00 i zakończyła się o godz. 16.00. W konferencji
uczestniczyło 87 osób w tym:
 animatorzy klastrów,
 przedstawiciele klastrów,
 przedsiębiorcy i pracownicy przedsiębiorstw,
 przedstawiciele instytucji otoczenia biznesu,
 przedstawiciele jednostek badawczo-rozwojowych oraz jednostek samorządu
terytorialnego.
Moderatorem konferencji był prof. dr hab. Leszek Woźniak, prorektor ds. Kształcenia
Politechniki Rzeszowskiej. Konferencję otworzył przedstawiciel Urzędu Marszałkowskiego,
Piotr Czerepiuk – Dyrektor Departamentu Rozwoju Regionalnego Urzędu Marszałkowskiego
Województwa Podkarpackiego. Dominika Jakubowska, reprezentująca PARP, przedstawiła
zakres przedsięwzięcia „Polskie klastry i polityka klastrowa”.
Konferencja rozpoczęła się od wystąpienia Leeny Zittling – prezydenta European ProClusters
Association. W początkowej części prezentacji odwołała się do doświadczeń Finlandii
w zakresie rozwoju klastrów. Prelegentka wskazała na dokonującą się obecnie zmianę
światowych paradygmatów rozwoju gospodarczego. Model gospodarczy, w którym
decydującą rolę odgrywa rząd (napędza rozwój gospodarczy, podejmuje decyzje, kreuje
zachęty), ustępuje modelowi „dynamicznego trójkąta”, w którym rozwój gospodarki opiera
się na ścisłej współpracy trzech środowisk: biznesu, nauki i rządu.
Leena Zittling podkreślała, że kluczową rolę we wspieraniu rozwoju klastra (w tym również
jego internacjonalizacji) odgrywają podmioty nim zarządzające. Wskazała przy tym na
siedem najistotniejszych filarów, na których powinno opierać się profesjonalne zarządzanie
klastrem:
1. tworzenie kultury klastra – budowanie klimatu współpracy, zaufania, zrozumienia;
2. tworzenie tła – rozpoznawanie potencjału klastra, identyfikacja możliwości współpracy;
3. wytyczenie kierunków – dobór zespołu zarządzającego i wykonawczego, zbieranie
danych i szczegółowa analiza potencjału klastra;
4. metoda MiViSOTtm – wyznaczenie wspólnej misji, wizji, strategii, celów i zadań;
5. wdrażanie - realizacja wytyczonych kierunków działań;
Przedsięwzięcie jest współfinansowanie przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
1
6. utrzymywanie wydajności – monitoring działań, ciągłe doskonalenie;
7. określanie jakości – dobór i zastosowanie wskaźników jakości działania klastra.
Sesję „dobrych praktyk” rozpoczęła Petra Papp, koordynatorka węgierskiego klastra
Biotechnology Innovation Base Cluster. Zaprezentowała profil branżowy oraz najważniejsze
działania i osiągnięcia węgierskiego klastra biotechnologicznego. W kontekście
internacjonalizacji klastrów, Petra Papp wskazała m.in. na możliwości utrzymywania
międzynarodowej współpracy pomiędzy klastrami działającymi w pokrewnych branżach.
Współpraca może zaistnieć zarówno w ramach formalnych, jak i nieformalnych struktur
kooperacyjnych. Za przykład tych bardziej sformalizowanych służyć może Międzyklastrowy
Klub Rzadkich Chorób, który zrzesza we wspólnych działaniach kilka europejskich klastrów
z dziedziny biotechnologii medycznej.
Kolejnym zagranicznym gościem była Helena Wiedling Fernandes ze szwedzkiego klastra
informatycznego Cluster 55°. Rozpoczęła swoją prezentację od przedstawienia misji Cluster
55°, zgodnie z którą działania klastra mają uczynić region Øresund atrakcyjnym dla firm,
naukowców, studentów i kapitału, głównie przy wykorzystaniu technologii ICT. Jednym
z kluczowych kierunków działań w zakresie promocji Cluster 55° w skali międzynarodowej
jest m.in. uczestnictwo w międzynarodowych konferencjach/targach branżowych,
międzynarodowy branding czy przyjmowanie zagranicznych delegacji.
W sesji „dobrych praktyk” wystąpił Ivan Kulchytskyy z ukraińskiego klastra informatycznego
IT BPO. Prelegent wskazywał, że – mimo znacznej poprawy w ostatnich latach – rozwój
działalności ukraińskich klastrów w dużym stopniu ograniczają czynniki, takie jak: brak
funduszy venture capital, seed capital, korupcja, „drogie kredyty”. Stwierdził przy tym, iż
bariery rozwoju klastrów na Ukrainie są bardzo zbliżone do tych obserwowanych w Polsce.
W końcowej części wystąpienia, Ivan Kulchytskyy przedstawił istniejące możliwości
podjęcia polsko-ukraińskich przedsięwzięć z obszaru m.in. rozwoju klastrów, realizacji badań
naukowych, wspieraniu innowacyjności itp. Wymienił także potencjalne źródła finansowania
dla tych projektów, m.in. Polska Pomoc Rozwojowa, Program PL-BY-UA, 7. Program
Ramowy, Program Eureka.
Drugą część konferencji rozpoczął Piotr Czerepiuk z Departamentu Rozwoju Regionalnego
Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego, przedstawiając działania władz
ukierunkowane na wspieranie rozwoju klastrów w regionie. Wskazał narzędzia
bezpośredniego wspierania klastrów, w ramach m.in. Programu Operacyjnego Województwa
Podkarpackiego, Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka (POIG) oraz Programu
Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL). Przedstawił wybrane działania mające na celu
pośrednie wsparcie rozwoju klastrów w regionie, a wśród nich: opracowanie podręczników
przeznaczonych dla animatorów klastrów - poradnik „Jak stworzyć klaster?”, programy
nadawane w lokalnych mediach - audycja „Innowator” nadawana w Polskim Radiu Rzeszów,
program „Innowacyjne Podkarpacie” emitowane w TVP.
Piotr Czerepiuk wskazał również, że klastry są i będą jednym z kluczowych priorytetów
polityki gospodarczej regionu. Jednocześnie poinformował o niedawno powstałym
dokumencie strategicznym pn. „Kierunki rozwój województwa podkarpackiego w oparciu
Przedsięwzięcie jest współfinansowanie przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
2
o klastry”, zawierającym propozycje zastosowania w regionie nowych instrumentów wsparcia
ukierunkowanych na rozwój klastrów.
Przebieg panelu oraz wnioski i rekomendacje ekspertów
Konferencja zakończyła się panelem dyskusyjnym pn. „Jak budować partnerstwo
międzynarodowe dla rozwoju – doświadczenia, bariery oraz wyzwania na przyszłość”, który
moderował Stanisław Szultka – ekspert PARP w przedsięwzięciu „Polskie klastry i polityka
klastrowa”. Dyskusję panelową rozpoczął od prezentacji wprowadzającej, zwracając uwagę
na konieczność stawiania sobie wyraźnych celów m.in. w kontekście konkurencji globalnej,
znaczenia liderów, którzy je wyznaczą i menadżerów, którzy będą umieli doprowadzić do ich
urzeczywistnienia.
Uczestnikami panelu dyskusyjnego byli przedstawiciele podkarpackich
klastrowych:
 Andrzej Rybka - Dolina Lotnicza
 Wojciech Materna - Podkarpacki Klaster Informatyczny
 Piotr Piątek - Podkarpackie Powiązania Kooperacyjne
 Piotr Wacnik - Klaster Przetwórstwa Tworzyw Sztucznych Poligen
 Grzegorz Wisz - Podkarpacki Klaster Energii Odnawialnej
 Ireneusz Soliński - Małopolsko-Podkarpacki Klaster Czystej Energii
inicjatyw
Podczas dyskusji wskazano, iż kluczową rolę w procesie rozwoju klastra odgrywa lider. Pełni
on szczególnie istotną funkcję w początkowej fazie rozwoju klastra i ma za zadanie przekonać
do współpracy jak największą liczbę podmiotów. Znaczenie jego roli podkreślił Piotr Piątek,
który przyjmując rolę inicjatora powstania i lidera Podkarpackiego Powiązania
Kooperacyjnego, musiał namówić do kooperacji grono małych, niechętnych do współpracy
firm. W jego opinii, było to zadanie niezwykle trudne, wymagające znacznej determinacji.
Paneliści wskazywali, że liderem nie musi być jedna osoba. Równie dobrze funkcję tę może
pełnić kilka osób czy podmiotów, jeżeli tylko ich działaniom przyświeca podobny cel.
Przykładem może być Podkarpacki Klaster Informatyczny, którego inicjatorem powstania
była wieloosobowa grupa liderów (7-8 osób). Podobna sytuacja miała miejsce w przypadku
Doliny Lotniczej.
Oprócz lidera, który pełni przede wszystkim funkcję stratega, niezbędne jest również dobranie
odpowiedniego zespołu specjalistów-wykonawców, którzy byliby w stanie „zamienić słowo
w czyn”. W tym kontekście, paneliści wskazywali m.in. na potrzebę posiadania
profesjonalnego doradztwa/wsparcia w czasie wstępnych rozmów partnerów w klastrze.
Osoba ta miałaby udzielić wsparcia w zakresie formalnego rozpoczęcia i utrzymywania
współpracy (np. przy opracowywaniu statutu klastra, wniosku o dofinansowanie itp.). Jak
wskazał Andrzej Kusior, powołując się na doświadczenia inicjatywy Podkarpackiego Klastra
Informatycznego, zaangażowanie takiej osoby nie jest jednak konieczne, by osiągnąć sukces.
Punktem zainteresowania panelistów stała się również kwestia oczekiwań członków co do
rozwoju klastra. Grzegorz Wisz wskazał, że klaster ma służyć przede wszystkim budowie
Przedsięwzięcie jest współfinansowanie przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
3
warunków dla rozwoju współpracy firm z branży. Podobnie zdanie miał Wojciech Materna,
określając klastry jako platformę współpracy pozwalającą dzielić się i wspólnie
wykorzystywać zasoby posiadane przez poszczególnych członków klastra. Piotr Wacnik
wskazał, że jednym z celów klastra Poligen jest internacjonalizacja działań, jednak zanim
inicjatywa skoncentruje się na jego realizacji, musi najpierw zająć się kwestiami budowania
zaangażowania i zaufania wśród partnerów. Ireneusz Soliński z Małopolsko-Podkarpackiego
Klastra Czystej Energii stwierdził, że priorytetem rozwojowym inicjatywy jest realizacja
badań naukowych o charakterze wdrożeniowym.
Podczas dyskusji wysunięto tezę, że rozwój klastrów służy przede wszystkim małym
i średnim przedsiębiorcom, którym często brakuje określonych zasobów (infrastrukturalnych,
kadrowych itp.), a które mogą pozyskać w drodze współpracy. Nie wszyscy zgodzili się
jednak z tą opinią, wskazując, że jest możliwe wypracowanie takich celów współpracy,
którymi byłyby zainteresowane również inne, większe przedsiębiorstwa. Przykładem tego, że
małe i duże podmioty gospodarcze są w stanie osiągnąć na tym polu porozumienie jest Dolina
Lotnicza, w której kooperują firmy o bardzo różnej wielkości.
Rozmawiając o oczekiwaniach dotyczących współpracy klastrów, paneliści odnieśli się nie
tylko do strony biznesowej, ale również do działań władz publicznych, które inwestują
określone środki w rozwój inicjatyw w regionie. W tej kwestii, głos zabrał przedstawiciel
regionalnych władz samorządowych – Piotr Czerepiuk, twierdząc, że najważniejszym celem
przyświecającym wspieraniu rozwoju klastrów w regionie jest ich wpływ na rozwój
gospodarczy oraz budowanie silnej marki.
Paneliści zastanawiali się również, czy współpraca lokalna / regionalna w ramach klastrów
jest w stanie umożliwić konkurowanie globalne. O tym, że jest to możliwe przekonywał
uczestników spotkania Andrzej Rybka. Wskazał, że regionalne prace badawcze wykonane
w ramach przedsięwzięcia Doliny Lotniczej – Foresightu dla przemysłu lotniczego
„Nowoczesne technologie materiałowe stosowane w przemyśle lotniczym” posłużą rozwojowi
przemysłu lotniczego w skali światowej. O globalnym potencjale konkurencyjnym lokalnej
współpracy przekonywał również Grzegorz Wisz.
Podczas rozmowy panelistów padła również teza, że klaster nie może być traktowany jako
„produkt” - zadanie, które może zostać na pewnym etapie ukończone. Klaster powinien być
„procesem” – ciągle się zmieniać, adaptować do nowych warunków otoczenia, sukcesywnie
doskonalić.
Impreza towarzysząca – wystawa
Swoje stoiska przygotowało 6 wystawców:
 Stowarzyszenie Grupy Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego „Dolina Lotnicza”,
 Podkarpackie Powiązanie Kooperacyjne ,
 Podkarpacki Klaster Energii Odnawialnej,
 Klaster Firm Informatycznych Polski Wschodniej,
 Podkarpacki Klaster Spawalniczy Klastal,
 Klaster Przetwórstwa Tworzyw Sztucznych Poligen.
Przedsięwzięcie jest współfinansowanie przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
4
Wystawa odbyła się w sali 17 Regionalnego Centrum Dydaktyczno-Konferencyjnego
i Biblioteczno-Administracyjnego Politechniki Rzeszowskiej, gdzie uczestnicy mogli
zapoznać się z działalnością i ofertami w/w klastrów.
Przedsięwzięcie jest współfinansowanie przez Unię Europejską
w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
5