Wykorzystanie systemów rachunku kosztów przez przedsiębiorstwa

Małgorzata Cygańska
Joanna Dynowska**
Wykorzystanie systemów rachunku kosztów przez
przedsiębiorstwa województwa warmińsko-mazurskiego w
świetle badań ankietowych
Wprowadzenie
Rachunek kosztów jest podstawowym narzędziem generującym informacje kosztowe. Jako podsystem systemu informacyjnego rachunkowości jest on
bardzo ważnym elementem rachunkowości finansowej, ponieważ umożliwia
uzyskanie poprawnych informacji niezbędnych do sporządzania sprawozdań
finansowych. Jednak ważniejszym jego zadaniem jest dostarczenie informacji
niezbędnych do zarządzania przedsiębiorstwem, w ramach rachunkowości zarządczej. Jak wynika z badań przeprowadzonych przez R. Gmińską (2010) system rachunkowości zarządczej prowadzony jest w ramach rachunkowości finansowej w głównej mierze w małych i średnich podmiotach. Natomiast regularnie prowadzony jako niezależny system jest przede wszystkim w dużych
podmiotach. W tych też jednostkach zakres i rola pełniona przez rachunek kosztów ulegała na przestrzeni lat dużym zmianom. Zastosowanie systemów rachunku kosztów w przedsiębiorstwach zarówno w USA, jak i w Europie różniło
się i miało charakter lokalny, uwarunkowany kulturą, sytuacja prawną, tradycją,
rozwojem teorii rachunkowości oraz sytuacja rynkową przedsiębiorstw (Sobańska, 2010).
Krytyka pierwotnych modeli rachunku kosztów, tj. rachunku kosztów pełnych i zmiennych wymusiła powstawanie innych, nowszych metod, takich jak
rachunek kosztów działań, rachunek kosztów docelowych, czy rachunek kosztów jakości. Celem niniejszego artykułu jest wskazanie na zakres wykorzystania poszczególnych modeli rachunku kosztów przez przedsiębiorstwa województwa warmińsko- mazurskiego w kontekście wybranych parametrów określających ich wielkość, formę własności, sytuację majątkową oraz finansową.
1. Metodyka badań
Przedmiotem badań było wykorzystanie rachunków kosztów w praktyce
polskich przedsiębiorstw. Badaniem objęto przedsiębiorstwa województwa
warmińsko-mazurskiego. Próbę utworzyło 159 jednostek, które wyraziły zgodę
na uzupełnienie ankiety1. Kwestionariusze ankietowe wypełniali członkowie

Dr, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Katedra Rachunkowości,
[email protected]. pl
**
Dr, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Katedra Rachunkowości,
[email protected]
1
Zastosowano nielosowy schemat doboru próby, tzw. próbę okolicznościową (FrankfortNachmias, Nachmias, 2001, s. 198 – 199).
36
Małgorzata Cygańska, Joanna Dynowska
zarządu, dyrektorzy finansowi, główni księgowi, kierownicy lub pracownicy
działów controllingu (gdzie działy tego typu zostały wyodrębnione).
Do opracowania danych, uzyskanych z badań ankietowych, wykorzystano
analizę statystyczną danych, która obejmuje analizę struktury zbiorowości według cech charakteryzujących badane przedsiębiorstwa oraz analizę współzależności cech niemierzalnych.
Badaniami objęto przedsiębiorstwa pochodzące z różnych działów i sektorów gospodarki narodowej. Przedsiębiorstwa te są zróżnicowane pod względem
formy stosunków własnościowych, form organizacyjno-prawnych, rodzaju
prowadzonej działalności oraz wyników finansowych. Przedsiębiorstwa biorące
udział w badaniach reprezentowały różne branże. Najliczniejszą grupę stanowiły firmy z branży budowlanej (19 jednostek). Podobną liczebność (18 przedsiębiorstw) miała branża meblarska. Branżę telekomunikacyjną i transportową
oraz rolnictwo i leśnictwo reprezentowało po 8 jednostek. Kolejnymi branżami
pod względem liczby przebadanych jednostek były banki i instytucje ubezpieczeniowe (6 podmiotów), branża mięsna i drobiarska oraz branża chemiczna
(po 5 firm). Pozostałe branże nie przekraczały 3% ogółu badanych przedsiębiorstw.
Wśród 159 badanych przedsiębiorstw, ponad połowa zajmowała się produkcją, 27,7% stanowiły firmy usługowe i co piąte ankietowane przedsiębiorstwo było handlowe.
Najliczniejszą grupą (68,5%) były firmy bez udziału kapitału zagranicznego. Przedsiębiorstwa z udziałem kapitału zagranicznego poniżej 50% i z przewagą kapitału zagranicznego stanowiły łącznie 5,7% całej reprezentacji. Przedsiębiorstwa całkowicie finansowane przez kapitał zagraniczny nie przekraczały
9% badanych jednostek.
Największą grupę badanych jednostek stanowiły przedsiębiorstwa zatrudniające (w przeliczeniu na pełne etaty) 51-100 pracowników. Blisko 20,1%
przedsiębiorstw zatrudniało 101-250 osób. Przedsiębiorstwa największe, zatrudniające powyżej 250 osób, stanowiły ponad 21% ogółu badanych jednostek.
Wśród badanych przedsiębiorstw przeważały spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (75 przedsiębiorstw) i osoby fizyczne prowadzące działalność
gospodarczą (24 przedsiębiorstw). Spółki akcyjne reprezentowane były przez
16 jednostek. Badano również pozostałe spółki (cywilne, jawne i partnerskie),
spółdzielnie i przedsiębiorstwa państwowe i państwowe jednostki organizacyjne.
Analiza danych finansowych badanych firm wykazała ich zróżnicowanie
pod względem rentowności, wartości uzyskanych przychodów oraz wartości
posiadanych aktywów. Najliczniejszą grupę stanowiły przedsiębiorstwa o rentowności mieszczącej się w przedziale 0%-5%. Rentowność powyżej 20% osiągnęło 19 badanych jednostek, natomiast blisko 4,4% firma było deficytowych.
Biorąc pod uwagę wielkość obrotów, najliczniejszą grupę (32,1%) stanowiły przedsiębiorstwa o wartości przychodów powyżej 5 mln euro. Blisko co
piąta badana firma uzyskała przychody z przedziału 2,5 – 5 mln euro. Wśród
Wykorzystanie systemów rachunku kosztów przez przedsiębiorstwa …
37
badanych firm przeważały przedsiębiorstwa o wartości aktywów powyżej 5 mln
euro (30,8%). Liczną grupę (20,1%) stanowiły również firmy o wartości majątku nie przekraczającej 800 tys. euro.
2. Wykorzystanie systemów rachunku kosztów przez badane podmioty
Przeprowadzone badania pokazały, że badane przedsiębiorstwa w zdecydowanej większości stosują rachunek kosztów pełnych rzeczywistych. Związane jest to zapewne z faktem, iż system ten wykorzystywany jest dla celów
sprawozdawczych. Spowodowane może być również brakiem konkurencji, motywującej do zmiany istniejącego modelu rachunku kosztów. Badania przeprowadzone przez A. Januszewskiego i J.Gierusza (2004) potwierdzają stosunkowe
duże zadowolenie z wykorzystania tego systemu przez blisko 80% podmiotów
biorących udział w badaniu.
Na uwagę zasługuje fakt, iż na drugim miejscu w hierarchii stosowanych
systemów rachunku kosztów jest rachunek kosztów działań. Rachunek kosztów
ABC mierzy zarówno wykonanie działań oraz ich koszty, jak również koszty
zasobów i obiektów kosztowych. Zasoby są przyporządkowywane do działań,
które następnie odnosi się na poszczególne obiekty kosztowe, na podstawie
stopnia wykorzystania działania w tworzeniu tego obiektu. Rachunek ten bierze
zatem pod uwagę głównie relacje pomiędzy nośnikami kosztów i działaniami
(Karmańska 2003). Stosowanie tego systemu deklaruje ponad 10% badanych
przedsiębiorstw. Na zbliżonym poziomie wykorzystywany jest rachunek kosztów pełnych standardowych oraz rachunek kosztów zmiennych rzeczywistych
(Tab. 1).
Tabela 1. Systemy rachunku kosztów stosowane przez badane przedsiębiorstwa.
Wyszczególnienie
N
%
Rachunek kosztów pełnych rzeczywisty,
126
79,25
Rachunek kosztów pełnych standardowych (normatywnych),
13
8,18
Rachunek kosztów zmiennych rzeczywistych,
14
8,81
Rachunek kosztów zmiennych standardowych (normatywnych),
6
3,77
Rachunek kosztów wielostopniowy i wieloblokowy,
4
2,52
Rachunek kosztów docelowych,
4
2,52
Rachunek kosztów działań,
17
10,69
Rachunek redukcji kosztów (Kaizen costing),
3
1,89
Rachunek cyklu życia produktu (Life Circle Costing),
1
0,63
Rachunek kosztów jakości (Quality Costing),
5
3,14
Inny
2
1,26
Razem
195
Źródło: opracowanie własne.

Liczba odpowiedzi jest większa niż liczba badanych podmiotów ze względu na możliwość wielokrotnych odpowiedzi.
38
Małgorzata Cygańska, Joanna Dynowska
Związane jest to zapewne z zaletami tych systemów. Ten pierwszy pozwala
menedżerom m.in. na preliminowanie kosztów, czy podejmowanie decyzji o
cenach, natomiast drugi generuje realną informację o kosztach zmiennych produktów. Na uwagę zasługuje fakt, iż w badaniu przeprowadzonym przez A.
Januszewskiego i J. Gierusza (2004) odsetek podmiotów wykorzystujących
system rachunku kosztów zmiennych był na znacznie wyższym, 70% poziomie.
W kolejnej części artykułu scharakteryzowano te rachunki kosztów, których wykorzystanie zdeklarowało przynajmniej 8% badanych podmiotów. Są to
zatem rachunek kosztów pełnych rzeczywistych i standardowych, rachunek
kosztów zmiennych rzeczywistych oraz rachunek kosztów działań.
Tabela 2. Wykorzystanie wybranych rachunków kosztów w zależności od rodzaju
działalności badanych przedsiębiorstw.
Sektor
N
RKP rzecz.
RKP stand. RKZ rzecz.
ABC
n
%
n
%
n
%
n
%
Produkcja
84
69
82
9
11
11
13
2
2
Handel
31
27
87
1
3
3
10
3
10
Usługi
44
30
68
2
5
2
5
11
25
Źródło: opracowanie własne.
N – całkowita liczba przedsiębiorstw
n – liczba przedsiębiorstw deklarująca stosowanie określonego rachunku kosztów.
(Analogiczne oznaczenia zastosowano w tabelach 3 – 8).
Z tabeli 2 wynika, iż rachunek kosztów pełnych rzeczywistych stosowany
jest w podobnym zakresie przez podmioty produkcyjne, handlowe wszystkich
usługowe. Odsetek przedsiębiorstw produkcyjnych deklarujących stosowanie
rachunku kosztów pełnych rzeczywistych kształtuje się na poziomie 82%
Udział procentowy jednostek handlowych wykorzystujących rachunek kosztów
pełnych rzeczywistych kształtuje się natomiast na poziomie 87%, a w przypadku jednostek usługowych odsetek ten stanowi 68%. Rachunek kosztów pełnych
standardowych i rachunek kosztów zmiennych rzeczywistych jest najczęściej
stosowany przez przedsiębiorstwa produkcyjne, w odróżnieniu od rachunku
kosztów działań, który najchętniej stosowany jest przez jednostki usługowe
(25% wszystkich podmiotów stosujących ABC). W literaturze przedmiotu
wskazuje się, że rachunek ABC szczególnie przydatny jest w podmiotach charakteryzujących się wysokim udziałem kosztów pośrednich w kosztach całkowitych(Kaplan, Cooper, 2002) oraz dużą skalą zróżnicowania produktów, klientów czy procesów (Gierusz, Januszewski, 2004).
Rachunek kosztów pełnych rzeczywistych stosują wszystkie przedsiębiorstwa państwowe i zdecydowana większość (81%) spółek prywatnych bez udziału kapitału zagranicznego. W przypadku przedsiębiorstw posiadających kapitał
zagraniczny odsetek jednostek stosujących ten system rachunku kosztów nie
przekracza 50 %. Rachunek kosztów pełnych standardowych oraz rachunek
ABC stosowany jest najczęściej przez podmioty, w których udział kapitału zagranicznego przekraczał 50%. Rachunek kosztów zmiennych rzeczywistych
Wykorzystanie systemów rachunku kosztów przez przedsiębiorstwa …
39
stosowany jest natomiast w przeważającym zakresie przez podmioty z całkowitym kapitałem zagranicznym. Na uwagę zasługuje fakt, że aż 15 % przedsiębiorstw państwowych deklaruje stosowanie rachunku ABC, co wydaje się być
znaczącym odsetkiem biorąc pod uwagę inne badania w tym zakresie (Por. A.
Szychta (2002), I. Sobańska (2003), T. Wnuk-Pel (2009))
Tabela 3. Wykorzystanie wybranych rachunków
własności badanych przedsiębiorstw.
RKP
Formy własności przedsięrzecz.
N
biorstw
n
%
Państwowa
27 27 100
prywatna bez udziału kapitału
109 89 81
zagranicznego
prywatna z udziałem kapitału
4
2
50
zagranicznego poniżej 50%
prywatna z udziałem kapitału
5
2
40
zagranicznego powyżej 50%
prywatna z całkowitym udziałem
14 6
42
kapitału zagranicznego
kosztów w zależności od formy
RKP
stand.
n
%
0
0
RKZ
rzecz.
n
%
2
7
n
4
%
15
6
6
10
9
8
7
0
0
0
0
0
0
2
40
0
0
1
20
2
14
3
21
2
14
ABC
Źródło: opracowanie własne.
Tabela 4. Wykorzystanie wybranych rachunków kosztów w zależności od liczby
zatrudnionych.
RKP rzecz. RKP stand. RKZ rzecz.
ABC
Liczba zatrudnionych N
n
%
n
%
n
%
n
%
0-9
4
1
25
0
0
0
0
1
25
10-20
9
9
100
0
0
0
0
0
0
21 – 50
23
17
73
2
9
2
9
4
17
51-100
57
51
89
2
4
6
11
5
9
101-250
32
25
78
1
3
3
9
1
3
251-500
18
15
83
2
11
3
17
3
17
501- 1000
7
4
57
1
14
0
0
0
0
Powyżej 1001
9
4
44
4
44
2
22
2
22
Źródło: opracowanie własne.
Przeprowadzone badania wykazały, że rachunek kosztów pełnych rzeczywistych stosują wszystkie przedsiębiorstwa, w których zatrudnienie oscyluje w
granicach 10-20 osób. System ten stosuje również zdecydowana większość
podmiotów, gdzie liczba zatrudnionych osób to 21 – 500 osób (Tab. 4). W
przypadku rachunku kosztów pełnych standardowych i rachunku kosztów
zmiennych rzeczywistych można zaobserwować ogólną zależność, że im większe przedsiębiorstwo mierzone liczbą zatrudnionych osób tym wyższy odsetek
przedsiębiorstw stosujących określone modele rachunku kosztów. Jedynie w
przypadku rachunku kosztów działań nie zaobserwowano powyższej zależności. Stosowanie przez duże przedsiębiorstwa, innych, niż rachunek kosztów
40
Małgorzata Cygańska, Joanna Dynowska
pełnych rzeczywistych, systemów rachunku kosztów, może być związane z
wykorzystywaniem w szerszym zakresie nowoczesnych metod zarządzania
kosztami, jak np. budżetowania, controllingu, czy zarządzania działaniami.
Tabela 5. Wykorzystanie wybranych rachunków kosztów
prawnej badanych przedsiębiorstw.
RKP
RKP
rzecz.
stand.
Forma prawna podmiotu
N
n
%
n
%
Osoba fizyczna prowadząca
24
18
75
1
4
działalność gospodarczą
Spółka jawna
14
14 100
1
7
Przedsiębiorstwo Państwowe
6
5
83
0
0
Spółdzielnia
8
7
87
0
0
Spółka z o.o.
76
57
75
0
0
Spółka akcyjna
16
11
68
5
31
Inna forma prawna
15
14
93
5
33
w zależności od formy
RKZ
rzecz.
n
%
n
%
3
13
3
13
1
0
1
1
9
1
7
0
13
1
56
7
0
1
2
1
5
3
0
17
25
1
31
20
ABC
Źródło: opracowanie własne.
Zrealizowane badania pokazały, że wszystkie spółki jawne stosują rachunek kosztów pełnych rzeczywistych. W przypadku przedsiębiorstw państwowych oraz spółdzielni odsetek jednostek stosujących ten system jest również
wysoki, gdyż przekracza 80%. Zaskakiwać może natomiast fakt, iż jedynie 68
% spółek akcyjnych deklaruje stosowanie omawianego systemu rachunku kosztów. W przypadku pozostałych analizowanych odmian rachunku kosztów można zauważyć, że najwyższy odsetek jednostek stosujących te systemy, to podmioty funkcjonujące jako spółki akcyjne, co może korelować z wysokim udziałem kapitału zagranicznego w tych podmiotach. Dążenie do zwiększenia zróżnicowania systemów rachunku kosztów przez duże jednostki, działające na rynku kapitałowym, może być związane z potrzebą zaspokojenia jego potrzeb informacyjnych.
Tabela 6. Wykorzystanie wybranych rachunków kosztów w zależności od rentowności sprzedaży oraz wartości przychodów badanych przedsiębiorstw.
RKP rzecz. RKP stand. RKZ rzecz.
ABC
Rentowność [%] N
n
%
n
%
n
%
n
%
deficytowa
7
7
100
0
0
1
14
1
4
0-5
57
44
77
3
5
8
14
6
33
5,1 – 10
29
24
83
3
10
1
3
1
4
10,1 – 20
33
25
76
2
6
3
9
5
15
powyżej 20
19
14
74
3
16
3
16
3
6
Źródło: opracowanie własne.
Jak pokazują dane w tabelach 6 i 7 nie odnotowano żadnej tendencji jeśli
chodzi o stosowanie wybranych rachunku kosztów w zależności od uzyskiwanej rentowności na sprzedaży, czy też poziomu osiąganych przychodów. Naj-
Wykorzystanie systemów rachunku kosztów przez przedsiębiorstwa …
41
wyższy odsetek podmiotów stosujących rachunek kosztów pełnych rzeczywistych odnotowano w przypadku przedsiębiorstw deficytowych (100% wskazań)
oraz tych, w których rentowność mieści się w przedziale 5,1 – 10%. Wydaje się
zatem, iż zakres wykorzystania rachunku kosztów oraz stosowane jego odmiany
nie mają związku z rentownością sprzedaży, a co za tym idzie z kondycją finansową przedsiębiorstw.
Tabela 7. Wykorzystanie wybranych rachunków kosztów w zależności od wartości
przychodów badanych przedsiębiorstw
RKP rzecz. RKP stand. RKZ rzecz.
ABC
Przychody [euro]
N
n
%
n
%
n
%
n
%
do 400 tys.
27
17
63
0
0
5
19
6
22
400 tys. – 800 tys.
18
14
78
3
17
1
6
2
11
800 tys. – 2,5 mln
23
22
96
0
0
0
0
0
0
2,5 mln– 5 mln
34
30
88
1
3
1
3
1
3
powyżej 5 mln
51
38
75
7
14
8
16
7
14
Źródło: opracowanie własne.
Biorąc pod uwagę poziom osiąganych przychodów, to najwięcej wskazań
(ponad 85%) odnotowano w przypadku jednostek uzyskujących przychody w
granicach 800 tys – 5 mln euro.
W przypadku rozpatrywania wartości aktywów przedsiębiorstw, to rachunek kosztów pełnych w największym zakresie (ponad 80% wskazań) stosowany
jest w tych jednostkach, w których wartość aktywów mieści się w przedziale
800 tys. – 5 mln euro (Tab. 8). Nie odnotowano żadnej istotnej zależności pomiędzy stosowaniem Rachunku kosztów pełnych, rachunku kosztów zmiennych
czy rachunku kosztów działań a poziomem aktywów w badanych jednostkach.
Tabela 8. Wykorzystanie wybranych rachunków kosztów w zależności od wartości
aktywów badanych przedsiębiorstw.
RKP rzecz. RKP stand. RKZ rzecz.
ABC
Aktywa [euro]
N
n
%
n
%
N
%
n
%
do 800 tys.
32 23
72
0
0
4
13
5
16
800 tys. – 1,5 mln
28 24
86
3
11
1
4
3
11
1,5 mln – 2,5 mln
18 16
89
0
0
1
6
0
0
2,5 mln – 5 mln
23 19
83
2
9
2
9
0
0
powyżej 5 mln
49 38
78
6
12
6
12
7
14
Źródło: opracowanie własne.
Analizując zakres wykorzystania rachunku kosztów pełnych i zmiennych
można stwierdzić, że przedsiębiorstwa w większym zakresie wykorzystują rachunek kosztów dla celów sprawozdawczych, aniżeli do bieżącego zarządzania
kosztami. Jedynie przedsiębiorstwa duże (biorąc pod uwagę liczbę zatrudnionych), funkcjonujące w formie spółek akcyjnych, z wysokim udziałem kapitału
zagranicznego są zainteresowane realną informacją o kosztach zmiennych wytwarzanych produktów, czy też świadczonych usług.
42
Małgorzata Cygańska, Joanna Dynowska
Podsumowanie
Przeprowadzone badania pokazują, iż przedsiębiorstwa bardzo powoli, i w
ograniczonym zakresie sięgają po inne niż tradycyjne systemy rachunku kosztów. Obok rachunku kosztów pełnych i zmiennych jedynie rachunek kosztów
działań jest w istotnym zakresie wykorzystywany przez przedsiębiorstwa.
Wdrożyły go głównie jednostki usługowe, ze znaczącym udziałem kapitału
zagranicznego, funkcjonujące na rynku w formie spółek akcyjnych. Rachunek
kosztów zamiennych jest natomiast najczęściej stosowany przez przedsiębiorstwa produkcyjne i handlowe, posiadające wyłącznie kapitał zagraniczny i zatrudniające z reguły ponad 250 osób. Przeprowadzone badania potwierdzają
zatem, że rachunek kosztów pełnych jest wciąż najpowszechniej stosowany
przez polskie przedsiębiorstwa.
Literatura:
1. Frankfort-Nachmias Ch., Nachmias D. (2001), Metody badawcze w naukach społecznych, Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań.
2. Gierusz J., Januszewski A., (2004), Możliwości wdrożenia rachunku kosztów działań – wyniki badań empirycznych, „Rachunkowość”, 7.
3. Gmińska R. (2010), Zakres wykorzystania rachunkowości zarządczej w
badanych jednostkach, Studia i Prace Uniwersytetu Ekonomicznego w
Krakowie, Kraków, nr 14.
4. Januszewski J., Gierusz J., (2004), Ocena przydatności rachunku kosztów
pełnych i zmiennych w zarządzaniu – wyniki badań empirycznych., „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, nr 19, Warszawa.
5. Kaplan R. S., Cooper R., (2002), Zarządzania kosztami i efektywnością,
Oficyna Ekonomiczna, Kraków.
6. Karmańska A., (2003), Rachunkowość zarządcza ubezpieczyciela. Modelowanie na podstawie rachunku kosztów działań, PWN, Warszawa.
7. Sobańska I. (red.) (2003), Rachunek kosztów i rachunkowość zarządcza.
Najnowsze tendencje, procedury i ich zastosowanie w przedsiębiorstwach,
Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa.
8. Sobańska I., (2010), Aspekty rozwoju rachunku kosztów w praktyce, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości” nr 56, Warszawa.
9. Szychta A. (2002), The scope of application of management accounting
methods in Polish enterprises, Management Accounting Research, 13.
10. Wnuk – Pel T. (2009), Analiza funkcjonowania systemów ABC w przedsiębiorstwach działających w Polsce, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”,
50, Warszawa.
Streszczenie
Krytyka pierwotnych modeli rachunku kosztów, tj. rachunku kosztów pełnych i
zmiennych wymusiła powstawanie innych, nowszych metod, takich jak rachunek kosztów działań, rachunek kosztów docelowych, czy rachunek kosztów jakości. Głównym
celem niniejszego artykułu było wskazanie na zakres wykorzystania poszczególnych
Wykorzystanie systemów rachunku kosztów przez przedsiębiorstwa …
43
modeli rachunku kosztów przez przedsiębiorstwa województwa warmińsko- mazurskiego w kontekście wybranych parametrów określających ich wielkość, formę własności, sytuację majątkową i finansową. Przeprowadzone badania pokazują, iż obok rachunku kosztów pełnych i zmiennych jedynie rachunek kosztów działań jest wykorzystywany przez przedsiębiorstwa w istotnym zakresie.
The Use of Cost Accounting Models by Enterprises In the Region of
Warmia and Mazury as Revealed by Questionnaire Research (Summary)
The criticism of primary cost accounting models, e.g. Absorption Costing or Variable Costing, led to the creation of many other modern methods such as Activity-Based
Costing, Target Costing, and Quality Costing. The main aim of this paper was to determine the popularity of particular cost accounting models within enterprises in the region
of Warmia and Mazury, taking into account the size of the surveyed firms, their form of
ownership, and their capital and financial situation. The carried out research indicated
that, besides Absorption Costing and Variable Costing, only Activity-Based Costing is
used with any significant frequency.