Junackie Gimnazum Kupieckie 1945

Junackie Gimnazum Kupieckie 1945-1948
2009
W dalszym rozwoju Szkół Junackich powołanych do życia z inicjatywy i rozkazu gen.
W. Andersa z dnia 12/09/1941 roku, dowódcy uformowanej Armi Polskiej w ZSSR i
Wojska Polskiego na Środkowym Wschodzie, dołącza w 1945r. nowe męskie Junackie
Gimnazjum Kupieckie w Nazarecie.
Założycielem i pomysłodawcą Junackiego Gimnazjum
Kupieckiego był Dr.Tadeusz Dymowski, przedwojenny wykładowca Wyższej Szkoły
Handlowej w Warszawie, dobrze już znany patriota, pedagog i wychowawca polskiej
młodzieży w Isfahanie. Swoje talenty i doświadczenia pedagogiczne oddaje na rozwój i
działalność Szkoły Handlowej SMO w Nazarecie. Zachęcony dobrymi rezultatami
swojej pracy pragnie wzbogacić wachlarz specjalności na potrzeby przyszłej Polski w
dziedzinie u nas tak bardzo zaniedbanej i często niedocenianej - handlu i administracji.
Niestrudzony Dr.T. Dymowski, przy współpracy wykładowców z Gimnazjum i Liceum
Handlowego Szkoły Młodszych Ochotniczek (Casa Nova) i za aprobatą ówczesnego
Ministerstwa Publicznego i Dowództwa Szkół Junaków pod dowództwem ppłk.
Ryźinskiego, we wrześniu 1945 roku otwiera Junackie Gimnazjum Kupieckie w
Nazarecie i zostaje jego kierownikiem. Junackie Gimnazjum Kupieckie, tak jak i reszta
szkół junackich, ma charakter wojskowy. Dobrze wyważony stosunek przysposobienia
wojskowego, normalnego wychowania i nauczania według kierunku zawodowego było
spełnioną misją tych unikalnych szkół.
W fazie początkowej Junackie Gimnazjum Kupieckie liczyło około 60 wychowanków i
małe grono kadry pedagogiczno-dowódczej.
Ciało pedagogiczne składało się z kierownika Dr. T. Dymowskiego i około ośmiu
oddanych młodzieży wykładowców jeszcze częściowo związanych pedagogicznie ze
Szkolą Handlową SMO.
Dowództwo wojskowe sprawuje komendant, zawodowy oficer i szef - sierżant jego
zastępca.
Przysposobienie wojskowe, sport, wychowanie fizyczne prowadzi doświadczony w tej
dziedzinie por. Klepacki.
Opiekę duszpasterską zapewnia doskonały znawca i opiekun młodzieży, salezjanin Ks.
Antoni Guzik, kapelan Młodszej Junackiej Szkoły Powszechnej ulokowanej w murach
znanej Szkoły Salezjanów p.w. Chrystusa Młodzieńca w Nazarecie.
Świetlica i wyżywienie, te łączne funkcje z dobrym skutkiem sprawuje ochotniczka
Zielińska
Wychowankowie, pochodzili z kilku różnych ugrupowań, ocalałych z zawieruchy
wojennej cudem.
1-sza grupa i najliczniejsza to seniorzy Starszej i Młodszej Szkoły
Powszechnej “Junacy Weterani” przybyli z Rosji do Palestyny z Armią gen. W. Andersa.
2-ga grupa składała sie z chłopców którzy dotarli z różnych ząkatków
Imperium Brytyjskiego do Starszej Junackiej Szkoły w Barbarze.
3-cia grupa byli to w większości synowie polskich górników z
oswobodzonej Francji, Belgii i Holandii.
4-ta grupa , składała się z byłych żołnierzy poborowo wtłoczonych do
Wermachtu, przeważnie ze Śląska. Wielu z nich miało za sobą front wschodni.
1
Opracowali: I. Paszkiewicz i B. Żak
Junackie Gimnazum Kupieckie 1945-1948
2009
5-ta grupa to przymusowi robotnicy organizacji TOT-a zmuszeni do
ciężkiej pracy fizycznej przy niemieckich umocnieniach frontowych.
6-ta grupa - i najmniejsza - to młodzi żołnierze odkomenderowani
z 2-go Korpusu celem dokończenia nauki.
W tak niesamowitym zbiorowisku chłopców o krańcowo różnorakim
pochodzeniu, wykształceniu i przeszłości, wychowawcy i wychowankowie mieli bardzo
duże trudności we wzajemnym zharmonizowaniu i wypracowaniu wspólnego etosu,
godnego przyszłego obywatela, świadomego swoich obowiazków w ofiarnej służbie
Polsce.
Początkowo, szkołę umieszczono w klasztorze oddanym na użytek
wojska, potocznie zwanym Officers’ Mess. Ten wspaniały budynek był zbudowany z
palestyńskiego, charakterystycznie ciosanego kamienia w lokalnym stylu, z lekką
ornamentyką sakralną świadczącą o jego przeznaczeniu. Splendoru dodawał otacząjacy
dookoła niewielki, ale bardzo miły, cieniem kojący w czasie upałów sosnowy las. Liczne
klasztorne komnaty (cele) były zamienione na klasy i sypialnie kadry i junaków. Dwie
większe sale służyły jako jadalnia i świetlica. Warunki do nauki były idealne.
Zwłaszcza dla tych, którzy ostatnie 2 lata przetrwali obozowe życie w namiotach
ustawionych na szarej pustyni.
W miarę upływu czasu wstępne zgrzyty pomiędzy poszczególnymi
grupami ustępowały. Rozwijało się koleżeństwo, zawierały przyjaźnie. Budziła się
ufność i zrozumienie pomiędzy wychowawcami a wychowankami. Ułatwiało to
skuteczne przerabianie ułożonego programu nauki, zwłaszcza dla klas o przyspieszonym
kursie ukierunkowanym do nadrobienia spowodowanych wojną zaległości w nauce.
Wreszcie szkoła nabierała wigoru i swoistego charakteru, oraz
atmosfery rodziny. Coraz liczniej zaczęli napływać do J.G.K. junacy ze szkół
mechanicznych i ogólnokształcącej-kadeckiej, którym obrany kierunek nauki nie
odpowiadał. W murach szkoły Officers’ Mess stawało się coraz to ciaśniej. W rezultacie,
z początkiem stycznia 1946 roku następuje przeniesienie J.G.K. do znacznie większego
pomieszczenia, a mianowicie do Szkoły Salezjanów p.w. Chrystusa Młodzieńca
uprzednio użytkowanej przez Młodszą Junacką Szkołę Powszechną, aż do chwili jej
ukończenia przez większość tam zakwaterowanych junaków.
Wraz z przejęciem kompleksu zabudowań, szkoła J.G.K. odziedzicza
znaczną część personelu wychowawczo-opiekuńczego i całe zaplecze gospodarczozaopatrzeniowe z opieką medyczną włacznie.
Ten imponujacy wyglądem gmach szkoły i zarazem klasztor
otoczony sosnowym lasem mieścił się na dominującym wzgórzu Nazaretu.
Architektonicznie stanowił zwięzłą całość. Trzypiętrową kondygnację na prawym
skrzydle uzupełniał piękny kościół w stylu wschodnio-gotyckim. Wsparte na kolumnach
stropy werandy na pierwszym piętrze i parterze nadawały budowli lekkości
i majeststu.
Tu warunki bytowania były zbliżone do internatu i bardzo sprzyjały
procesowi wychowania i pogłębiania wiedzy.
Przybywa jeszcze więcej Junaków. Powiększa się kadra. Następuje konieczny podział
ról wychowawczo-edukacyjnych i przegrupowanie klas. Komendantem J.G.K. pozostaje
były komendant Junackiej Młodszej Szkoły Powszechnej kpt. Bronisław Sarnowski,
2
Opracowali: I. Paszkiewicz i B. Żak
Junackie Gimnazum Kupieckie 1945-1948
2009
dowódcą por. Drobniak a szefem sierżant Warchoł. Rolę dyrektora kontynuuje Dr.
Tadeusz Dymowski.
Różnice pomiędzy grupami jeszcze bardziej maleją. Następuje pełna integracja i harmonia. Powstają kółka o różnych zainteresowaniach i aktywności jak: sport, muzyka,
teatr etc. Wreszcie szkoła może poszczycić się: mocną drużyną siatkówki, własną
orkiestrą rozrywkową, chórem kościelnym, amatorskim zespołem teatralnym który
wystawia “Lilie” Mickiewicza i, w czasie Bożego Narodzenia, tradycyjne jasełka. Przy
chętnej współpracy S.M.O .pod dyrekcją pani prof. Heleny Kamińskiej szkoła ćwiczy
śpiew i arie w przygotowaniu do ambitnego wystawienia “Halki” Moniuszki.
Należy też wymienić typową dla Salezjanów troskliwą opiekę
duszpasterską sprawowaną przez Ks. A. Guzika i miłego, bardzo energicznego,
popularnego i uwielbianego przez młodzież Ks. Pawła Michałka. Dodatkowe wsparcie
dają administrator i opiekun klasztoru Ks. Crozes i jego asystant, Ks.Włoch.
Maestro od nauki śpiewu gregoriańskiego.
Niedzielne Msze Św. są odprawiane w klasztornym kościele.
Uczestniczą wszyscy. Przy akompaniamencie fiz-harmonii lokalnego organisty
Cypryjczyka pięknie śpiewa szkolny chór. Repertuarem pieśni kościelnych oraz
patriotycznych pogłębia nastrój duchowy nabożeństw.
Na tym etapie rozwoju J.G.K. jest już dobrze zorganizowaną
kolegiacką wspólnotą, ukierunkowaną ku wypracowaniu własnego etosu
nawiązywującego do tradycji łączących handel z morzem-oknem na świat. Dziesiąty
luty, historyczny dzień zaślubin Polski z morzem jest obrany jako stosowny dzień święta
Junackiego Gimnazjum Kupieckiego.
10 lutego 1946 roku J.G.K. z dumą uroczyście obchodzi swoje
pierwsze święto w gronie licznie przybyłych gości, reprezentacji Dowództwa Szkół
Junaków, Szkoły Młodszych Ochotniczek i pozostałych szkół junackich w Palestynie.
Zgodnie z tradycją, obchody rozpoczęły się Mszą Świętą po czym nastąpiło poświęcenie
tablicy pamiątkowej J.G.K. w Kościele Salezjanów, nadanie naramienników, defilada i
wspólny obiad. Na zakończenie uroczystości odbył się wygrany ze Szkołą Kadetów
mecz siatkówki. Ukoronowaniem uroczystości była ceremonia nadania naremienników
kolorami nawiązującymi do symboliki morza i handlu.
Te niebieskie naramienniki, z bordową otoką i srebrnymi literami J.G.K., będą zdobić i
wyróżniać junaków Gimnazjum Kupieckiego w Nazarecie wsród licznej braci junackiej
na Środkowym Wschodzie.
Echa tej uroczystości są opisane w kronoce i zapiskach uprzednio
wspomnianego Ks.Crozes, z załączoną imienną listą wychowanków J.G.K. i M.J.S.P.
Jako byłym rezydentom, stąd też pośrednio wychowankom Szkoły Saleziańskiej p.w.
Chrystusa Młodzieńca w Nazarecie, przysługuje przywilej członkostwa Wspólnoty
Świeckiego Bractwa Salezjanów.
Aby osiągnąć upragniony cel - maturę - wiedziona świadomością
własnej odrębnej tożsamości i zdyscyplinowana brać J.G.K. musi pokonać wiele
trudności. A mianowicie, opanować olbrzymi materiał bardzo licznych przedmiotów,
czasami z braku odpowiednich podręczników wykładanych przez doświadczonych
wykładowców z pamięci lub skryptów. Własne notatki i pamięć kompensowały brak
podręczników. Następują konieczne przegrupowania klas by zdolniejsi mogli dojść do
3
Opracowali: I. Paszkiewicz i B. Żak
Junackie Gimnazum Kupieckie 1945-1948
2009
celu szybciej. Rozpoczyna się już drugi rok programu, a dla zaawansowanych z
czteroletniego programu trzeci.
Jak przystało na zdrową młodzież, bliskie sąsiedztwo z SMO
sprzyja licznym spotkaniom na wspólnych zajęciach edukacyjnych i towarzyskich,
często wiodących do prywatnych kontaktów i znajomości. Budzi to niepokój opiekunów
duchownych. Pobierają oni skuteczne kroki zapobiegające ewentualnej nauce
koedukacyjnej. To zdarzenie jako ważne odnotował w swojej kronice Ks. Crozes.
Rutyna dziennych zajeć skrótowo wyglądała następująco:
wczesna pobudka o 7-ej, gimnastyka, mycie, ścielenie łóżek, porządkowanie sal
sypialnych, zbiórka na modlitwę, śniadanie w sali jadalnej, zbiórka na werandzie i
odczytanie dziennego rozkazu, po czym odmarsz na lekcje do poszczególnych klas. 45minutowe lekcje zaprogramowanych przedmiotów trwają do godziny 13-ej. Po obiedzie
jest godzinny odpoczynek, a w czasie upałów obowiązkowy pobyt w łóżku. Po czym
już bardziej formalny ciąg lekcji w klasach lub odrabianie z nimi związanych zadań.
Znów godzina wolnego czasu poświęcona na indywidualne potrzeby; wspólna kolacja w
jadalni. Zależnie od ustaleń przełożonych, różnorakie zajęcia względnie czas
pozostawiony na potrzeby rekreacyjne jak: sport, czytanie, spacery w obrębie własnego
rejonu lub korzystanie ze wszelkiego rodzaju gier i rozrywek dostępnych w dobrze
wyposażonej świetlicy. Zbiórka na wieczorną modlitwę, powrót do sypialń, koniec zajęć
i capsztyk. Obowiazkowa cisza aż do pobudki.
Ta rutyna, z niewielkimi zmianami, była utrzymywana od
poniedziałku do piątku. W sobotę tylko do obiadu. Popołudnie było przeznaczone na
sprzątanie sypialń, uzupełnianie różnych braków kwaterunkowych, pranie i prasowanie
mundurów i t.p. Wieczór można było spożytkować na potrzeby własne lub rozrywki.
Do najczęstszych należały “wyprawy” na przepustkę do miasta Nazaret lub potańcówki
w świetlicach SMO. Inni woleli kino.
Wyczekiwane niedziele były spędzane na luzie. Pobudka nieco
później niż zwykle, śniadanie, zbiórka i zwartym szykiem wymarsz do kościoła tuż obok
klasztoru. Msza Św. była odprawiana po łacinie, ale w częściach wymagających
uczestnictwa wiernych, odpowiedzi były w języku polskim wg. tekstu mszalików w tym
celu ofiarowanych szkole przez duchowieństwo Polonii Amerykańskiej. Ks. Kapelan
Guzik położył olbrzymie zasługi ucząc junaków posługiwania się polskimi mszalikami
podczas lekcji religii, jak również w czasie Mszy Św. odprawianej przez innych
kapłanów. Poniekąd podświadomie wyprzedzał o całe lata postanowienia sprawowania
liturgii Drugiego Soboru Watykańskiego.
Niedzielne obiady dzięki pomysłowości pani gospodyni zwanej
“Mamusią” były bardziej urozmaicone i spożywane bez pośpiechu.
W kraju “wiecznego słońca” pomysłów na rozrywki nie brakowało.
Dla jednych wystarczyły wycieczki i zwiedzanie lokalnych zabytków. Innym za
przepustką “wypady do miasta”, a jeszcze innym wyjazdy do historycznej Tyberiady i
kąpieliska u wybrzeży biblijnego słodko-wodnego morza Genazaret. Wreszcie na
zakończenie niedzielnego wieczoru z nadzieją romantycznej przygody lub wymarzonego
spotkania większość podążała do świetlic SMO, przeważnie pokrewnej Szkoly
Handlowej, w bloku Casa Nova. Chętnie też było odwiedzane lokalne kino, zwłaszcza
kiedy wyświetlano jakiś polski film.
4
Opracowali: I. Paszkiewicz i B. Żak
Junackie Gimnazum Kupieckie 1945-1948
2009
Na przestrzeni tego krótkiego czasu, wbrew pozorom aktywność
szkoły nie ograniczała się jedynie do działalności w zamkniętych murach klasztorumiejsca zakwaterowania.
Dla starszych klas były udostępniane praktyki zawodowe w
instytucjach wojskowych i prywatnych przedsiębiorstwach w Nazarecie lub Jerozolmie.
W okresie obchodów Świąt Wielkanocnych szkoła wystawiała
wartę honorową z bronią przy Grobie Chrystusa w Bazylice Poczęcia Najświętszej Marii
Panny na terenie SMO jak i też we własnym kościele Salezjanów.
W dzień zaduszny, cała szkoła z duchowieństwem wojskowym i
cywilnym na czele, z pochodniami, prowadzi procesję przez miasto na lokalny cmentarz i
czynnie uczestniczy w całej uroczystości poświęconej intencji zmarłych - z apelem
poległych włącznie.
Czasami dla chętnych były organizowane wycieczki lub
pielgrzymki do licznych miejsc świętych i zabytków historycznych. Do najważniejszych
należały;
Jerozolma-Golgota, Grób Chrystusa Pana, Getsemani.
Betlejem-Bazylika Narodzenia Pańskiego, Żłóbek.
Pobliska Haifa-Góra Karmel, jaskinia i działalność proroka Eliasza,
oraz słynny klasztor Karmelitów- źródło Kultu Szkaplerza.
Góra Tabor-Przemienienie Pańskie upamiętnione wspaniałym
sanktuarium z klasztorem na samym szczycie.
Również J.G.K. bierze czynny udział w rozgrywkach i zawodach
sportowych szkół junackich na terenie Palestyny.
J.G.K. jest także aktywnie zaangażowane w szeroko zakrojonej
publicystyce Szkół Junaków i Młodszych Ochotniczek na Środkowym Wschodzie.
Wydatnie przyczynia się do sukcesu zorganizowanej w tym celu wystawy wiosną 1946
roku w Jerozolmie. Zaowocowały tu rozwinięte talenty i pomysły wyniesione z lekcji
techniki reklamy - ważnego przedmiotu szkoły.
Koleżeńska gościnność i magnes SMO sprawiały napływ gości do
klasztoru i kolegów ze szkół mechanicznych i kadetów którzy zawsze mogli liczyć na
życzliwe i serdeczne przyjęcie, nocleg i posiłki.
Zbliża sie lipiec 1947 roku. Tysiące Żydów ocalałych z rąk
niemieckich zbrodniarzy przybywa z Europy do Palestyny. Narastają ataki podziemnych
niepodległościowych bojówek żydowskich na brytyjskie wojska okupacyjne. Decyzją
władz wojskowych wszystkie Szkoły Junackie na terenie Palestyny zostają przeniesione
do Anglii.
W tym przełomowym okresie szkoła stanowiła jedną kompanię w
sile: około 85 junaków, kilku żołnierzy z 2-go Korpusu i pluton-resztówkę M.J.S.P.,
blisko 16 osób wojskowej kadry pedagogicznej. Dodatkowo, personel zaopatrzeniowogospodarczy, transportówka i ochrona oraz kilku lokalnych Arabów zatrudnionych do
sprzątania i pracy w kuchni.
Powojenna sytuacja geo-polityczna staje się bardzo skomplikowana,
a to budzi wiele emocji. Powstaje nękające pytanie, zwłaszcza w umysłach młodzieży
wychowanej patriotycznie - co dalej?
5
Opracowali: I. Paszkiewicz i B. Żak
Junackie Gimnazum Kupieckie 1945-1948
2009
Członkowie kadry jak i też wychowankowie pobierają decyzje.
Kilka osób wraca do Polski, a inni czynią to po przybyciu do Anglii. Zdecydowana
większość, około 92%, pozostaje w szeregach J.G.K. i pragnie dzielić jego losy do
jeszcze nieznanego końca.
Z początkiem sierpnia 1947 roku J.G.K. opuszcza ukochany
Nazaret. Pociągiem, przez Palestynę i Egipt, z portu Portsaid wojskowym statkiem
transportowym (Chitral), łącznie z towarzyszacą w drodze Szkołą Kadetów, 15 sierpnia
tegoż roku J.G.K. ląduje w angielskim porcie Southampton. Z Southampton, koleją i
ciężarówkami szkoła zostaje przewieziona do obozu wojskowego Fowlmere Basic Unit
310, koło Cambridge.
Tam, J.G.K. zostaje zintegrowane z wojskowym Liceum i Gimnazjum Handlowym
prowadzonym w ramach PKPR dla żołnierzy Wojska Polskiego na Wyspach Brytyjskich.
Dalszy ciąg nauki rozpoczyna się we wrześniu tegoż roku i trwa aż do chwili
rozwiązania placówki wiosną 1948 roku. Niestety, tylko starsza klasa zdołała uzyskać
świadectwo dojrzałości.
EPILOG. Żołnierze i oficerowie z obozów Fowlmere, w większości
weterni kampanii włoskiej wracają do swoich macierzystych jednostek. Wkrótce obóz
ulega likwidacji. Członkowie byłego J.G.K., kadra i wychowankowie, rozsypują się w
różnych stronach Wielkiej Brytanii i świata. Tylko nieliczne grupy utrzymują ze sobą
kontakt po dzień dzisiejszy.
Z głębokiem żalem należy stwierdzić, że tak piękna inicjatywa oraz
poświęcenie, praca i trud tak wielu, z przyczyn i okoliczności od nich niezależnych,
musiała przejść do lamusa tak zwanej “historii dzieł niedokończonych”.
P.S.
Pobyt J.G.K. w klasztorze Salezianów został upamiętniony tablicą
umieszczoną w kościele obecnie Bazyliką Jezysa Młodzieńca w Nazarecie o poniższej
treści;
TUTAJ POD OPIEKĄ JEZUSA MŁODZIEŃCA W DRODZE
DO WOLNEJ POLSKI KSZTAŁCIŁA ŚIĘ MŁODZIEŻ JUNACKIEGO
GIMNAZJUM KUPIECKIEGO.
NAZARET 4 / VIII /1947r.
Świątynia ta była ufundowana przez Francuzkę Madame Foache i ukończona w 1906
roku. Zgodnie ze swoim przeznaczeniem obecnie klasztor Salezianów jest
szkołą dla chłopców arabskich.
C h r o n o l o g i a;
Założenie J.G.K Nazaret >30-08-1945r. Wyjazd z Nazaretu doAnglii >4-08-1947r.
Kontynuacja nauki w Gimnazjum i Liceum Handlowego PKPR Fowlmere >09-1947r.
Rozwiązanie szkoły wiosną 1948r.
6
Opracowali: I. Paszkiewicz i B. Żak