Sprawa C-10991 z dnia 6 paŸdziernika 1993 r. GERARDUS

Sprawa C-109/91 z dnia 6 paŸdziernika 1993 r.
GERARDUS CORNELIS TEN OEVER V. STICHTING BEDRIJFSPENSIOENFONDS VOOR
HET GLAZENWASSERS-EN SCHOONMAAKBEDRIJF
[ECR, 1993, I-4879]
TREŒÆ: RÓWNA P£ACA DLA MʯCZYZN I KOBIET – RENTA RODZINNA – OGRANICZENIE W
CZASIE SKUTKÓW ORZECZENIA W SPRAWIE BARBER
1. FAKTY I PROCEDURA
Do chwili œmierci w dniu 13 paŸdziernika 1988 roku ¿ona pana Ten Oever by³a cz³onkiem zak³adowego systemu emerytalno-rentowego, finansowanego przez pracodawców i pracowników. W owym
czasie regulamin systemu przewidywa³ rentê rodzinn¹ wy³¹cznie dla wdów. Dopiero 1 stycznia 1989
roku uprawnienie to rozszerzono na wdowców. Po œmierci ¿ony pan Ten Oever wniós³ o przyznanie
mu renty wdowca. Fundusz emerytalny odmówi³, uzasadniaj¹c odmowê tym, i¿ w chwili œmierci pani
Ten Oever regulamin systemu nie przewidywa³ takiej renty. W odpowiedzi na argumentacjê pana Ten
Oever, opart¹ na orzeczeniu w sprawie Barber, wedle którego renta, o któr¹ wnosi ma byæ traktowana
jako wynagrodzenie w rozumieniu art. 119 Traktatu i w zwi¹zku z tym niedozwolona jest dyskryminacja mê¿czyzn i kobiet, fundusz emerytalny stwierdzi³, ¿e orzeczenie w sprawie Barber wydano ju¿
po œmierci pani Ten Oever i jego skutki s¹ ograniczone w czasie.
2. PYTANIA SKIEROWANE DO TRYBUNA£U
1. Czy “wynagrodzenie” w rozumieniu art. 119 Traktatu ustanawiaj¹cego Europejsk¹ Wspólnotê Gospodarcz¹ musi byæ rozumiane jako wyp³acanie nieustawowych œwiadczeñ ¿yj¹cym cz³onkom rodziny (takim jak w niniejszym przypadku renta wdowca?)
2. W przypadku, jeœli odpowiedŸ na pytanie 1 jest twierdz¹ca, czy art. 119 Traktatu EWG ma zastosowanie do powoda z takim skutkiem, i¿ mo¿e on ¿¹daæ wyp³acania renty wdowca:
a) od dnia œmierci swej ¿ony (13 paŸdziernika 1988); czy
b) od dnia wydania orzeczenia przez Trybuna³, czyli od 17 maja 1990; czy te¿
c) nie ma on takiego prawa, poniewa¿ jego ¿ona zmar³a przed 17 maja 1990?
3. ORZECZENIE TRYBUNA£U
W odniesieniu do pierwszego pytania, jest prawnie ustalone, i¿ pojêcie wynagrodzenia w rozumieniu
art. 119 ust. 2 Traktatu o EWG obejmuje wszelkie korzyœci w gotówce lub w naturze, œwiadczone bezpoœrednio lub w przysz³oœci, pod warunkiem, i¿ pracownik otrzymuje je, nawet poœrednio, z tytu³u zatrudnienia u pracodawcy. Fakt, i¿ pewne œwiadczenia s¹ p³atne po zakoñczeniu stosunku pracy nie przeszkadza, by
stanowi³y one wynagrodzenie w rozumieniu art. 119 (patrz w szczególnoœci orzeczenie w sprawie Barber,
punkt 12). Jednak tak zdefiniowane pojêcie wynagrodzenia nie mo¿e obejmowaæ systemów zabezpieczenia
spo³ecznego lub œwiadczeñ, takich jak na przyk³ad, emerytury, które s¹ regulowane bezpoœrednio przez
ustawodawstwo bez ¿adnego elementu umowy w ramach przedsiêbiorstwa lub sektora zawodowego i które
stosuje siê obowi¹zkowo do ogólnych kategorii pracowników. Systemy te zapewniaj¹ korzystanie z dobrodziejstw systemów ustawowych, do których finansowania przyczyniaj¹ siê pracownicy, pracodawcy i w
miarê mo¿liwoœci w³adze publiczne, w sposób okreœlany w mniejszym stopniu przez stosunek pracy miêdzy
pracodawc¹ i pracownikiem, a bardziej przez wzgl¹d na politykê spo³eczn¹ (orzeczenie z dnia 25 maja 1971
r. w sprawie Defrenne, 80/70 (ECR, 1971, 445, punkty 7 i 8). W niniejszej sprawie z dokumentów znajduj¹cych siê w posiadaniu Trybuna³u wyraŸnie wynika, ¿e regulamin rzeczonego systemu emerytalnego nie
by³ bezpoœrednio okreœlony przez ustawê, ale by³ wynikiem umowy zawartej pomiêdzy danym pracodawc¹
a pracownikiem. W³adze publiczne, na wniosek przedstawicieli partnerów spo³ecznych, oœwiadczy³y jedynie, i¿ system ten jest obowi¹zkowy dla ca³ej odnoœnej bran¿y. Stwierdzono równie¿, i¿ ten system emerytalny jest finansowany w ca³oœci przez pracodawców i pracowników danego sektora, z wy³¹czeniem wszelkich nak³adów finansowych z funduszy publicznych. W konsekwencji Trybuna³ stwierdzi³, i¿ odnoœna renta rodzinna mieœci siê w zakresie art. 119. Traktatu, bez wzglêdu na fakt, i¿ z definicji renta rodzinna jest
132
wyp³acana nie pracownikowi, lecz jego rodzinie.
Jeœli chodzi o pytanie drugie, dotycz¹ce dok³adnego zakresu ograniczenia dzia³ania w czasie orzeczenia w sprawie Barber, Trybuna³ wskaza³, i¿ dok³adny kontekst, w którym to ograniczenie by³o na³o¿one,
dotyczy³ œwiadczeñ (w szczególnoœci rent) przewidzianych przez prywatne systemy emerytalno-rentowe,
które s¹ traktowane jako wynagrodzenie w rozumieniu art. 119 Traktatu. Orzeczenie to uwzglêdnia³o fakt,
i¿ cech¹ charakterystyczn¹ tej formy wynagrodzenia jest odstêp czasowy pomiêdzy narastaniem uprawnieñ
do emerytury, które odbywa siê stopniowo w okresie kariery zawodowej pracownika, a jej rzeczywistym
wyp³acaniem, które jest odroczone do czasu osi¹gniêcia okreœlonego wieku. Trybuna³ wzi¹³ równie¿ pod
uwagê sposób, w jaki fundusze systemów emerytalnych s¹ finansowane, a w zwi¹zku z tym i kwestie dotycz¹ce w ka¿dym indywidualnym przypadku zwi¹zku miêdzy okresowymi sk³adkami i kwot¹, która ma byæ
w przysz³oœci wyp³acana. Trybuna³ oœwiadczy³, i¿ wzi¹wszy pod uwagê przyczyny wyjaœnione w orzeczeniu w sprawie Barber, dotycz¹ce ograniczenia jego dzia³ania w czasie, nale¿y jasno powiedzieæ, ¿e równoœci traktowania w kwestii rent zak³adowych mo¿na dochodziæ tylko w odniesieniu do okresów zatrudnienia
po 17 maja 1990 roku, dniu orzeczenia w sprawie Barber, z zastrze¿eniem wyj¹tków na korzyœæ pracowników lub osób wnosz¹cych roszczenia zamiast pracowników, które przed t¹ dat¹ wszczê³y postêpowanie
s¹dowe lud wnios³y odpowiednie roszczenie na mocy maj¹cego zastosowanie prawa krajowego.
TRYBUNA£ NINIEJSZYM POSTANAWIA:
1. Renta rodzinna, przewidziana przez system emerytalno-rentowy tego rodzaju, jak bêd¹cy przedmiotem
sprawy g³ównej, mieœci siê w zakresie art. 119. Traktatu, ustanawiaj¹cego Europejsk¹ Wspólnotê Gospodarcz¹.
2. Na mocy orzeczenia z dnia 19 maja 1990 roku w sprawie C-262/88, Barber, na bezpoœrednie dzia³anie
art. 119. Traktatu mo¿na siê powo³ywaæ w celu domagania siê równego traktowania w kwestii rent
zak³adowych tylko w odniesieniu do okresów zatrudnienia po 17 maja 1990 roku, dniu orzeczenia w
sprawie Barber, z zastrze¿eniem wyj¹tków na korzyœæ pracowników lub osób, wnosz¹cych roszczenia
zamiast pracowników, które przed t¹ dat¹ wszczê³y postêpowanie s¹dowe lud wnios³y odpowiednie
roszczenie na mocy maj¹cego zastosowanie prawa krajowego.
133