Zaburzenia uczuciowe, a styl wychowania w rodzinie

Gminny Zespół Szkół w Bielanach Wrocławskich
Zaburzenia uczuciowe, a styl wychowania w rodzinie
Autor: E Hebda
06.06.2004.
Zmieniony 06.04.2008.
Ewa Hebda - pedagog szkolny
„Rodzice sieją w nas mentalne i emocjonalne ziarna – ziarna,
które rosną wraz z nami. W niektórych rodzinach są to ziarna miłości,
szacunku i wolności. Niestety, w wielu innych są to ziarna strachu, obowiązku, czy winy”.
S. Forward
Dom rodzinny, jest swoistym środowiskiem wychowawczym, w którym zachodzi proces zaspokajania
potrzeb, kształtują się wzory postępowania oraz tworzą się zasadnicze elementy osobowości dziecka.
Rodzice są pierwszymi istotami, które zaspokajają podstawowe potrzeby dziecka, dając w ten sposób
dowód własnej miłości i wywołując w nim podobne uczucia. Oni także, mogą być pierwszymi, którzy są w
stanie wypaczać osobowość dziecka.
Kształtowanie się stosunków między rodzicami i dziećmi zależne jest od takich czynników jak: osobowość
rodziców, ich postawy, przystosowanie do życia, system wartości, sytuacja ekonomiczna itp.
Każda rodzina wpływa na dziecko stosując pewien styl wychowania, który jest „wypadkową
sposobów i metod oddziaływania rodziców na dziecko ...”[1]
Poglądy na wychowanie rodzice często formułują pod wpływem osobistych doświadczeń wyniesionych z
macierzystego domu. Każda z osób wychowujących, może przedkładać inny model autorytetu
rodzicielskiego. Brak ujednolicenia w tym względzie prowadzi niejednokrotnie do niekonsekwentnego
stylu wychowania dziecka w rodzinie. Styl ten w dużym stopniu zagraża jego osobowościowemu
rozwojowi, funkcjonowaniu emocjonalnemu i moralnemu, rodzi deprywację potrzeby bezpieczeństwa,
uczucie krzywdy i niesprawiedliwości. Charakterystyczne cechy tego stylu to: sprzeczne wymagania
stawiane dziecku przez rodziców, brak jednomyślności w ocenie jego zachowania, zmienność oraz
przypadkowość oddziaływań rodzicielskich.
Szczególnie niekorzystnie wpływają na rozwój dziecka takie relacje emocjonalne, które znajdują
odzwierciedlenie w wadliwych postawach rodzicielskich i braku pozytywnych wzorców osobowych. Wśród
postaw rodzicielskich dezorganizujących wychowanie w rodzinie na szczególną uwagę zasługuje postawa
odtrącająca i nadmiernie chroniąca. Postawa odtrącająca jest wyrazem nadmiernego dystansu rodziców wobec dziecka. Charakteryzuje się
http://www.szkola.sisco.pl
Kreator PDF
Utworzono 7 March, 2017, 05:37
Gminny Zespół Szkół w Bielanach Wrocławskich
przesadnie rygorystycznym traktowaniem dziecka, któremu najczęściej odmawia się praw w decydowaniu
o jakiejkolwiek sprawie rodzinnej. Rodzice traktują je jako osobę nieprzydatną, skłonni są również
upatrywać w dziecku przyczynę uniemożliwiającą spełnienie aspiracji życiowych. Naturalną reakcją
dziecka na taką postawę rodziców jest jego psychiczne wyobcowanie. Z czasem zaczyna się bać rodziców,
staje się skore do agresji, kłamstwa i zachowań aspołecznych.
Postawa nadmiernie chroniąca polega na przesadnym koncentrowaniu się rodziców na dziecku.
Roztaczana nad nim opieka uniemożliwia wszelką jego samodzielność i aktywność. W wyniku takiej
postawy rodziców dziecko jest w szczególny sposób zagrożone w swym prawidłowym rozwoju. Przesadna
opieka powoduje deformację osobowości, niezaradność, rozkapryszenie oraz inne niekorzystne
następstwa.
Powodem zaburzeń uczuciowych u dzieci są również postawy: unikająca i nadmiernie wymagająca.
Pierwsza z nich nacechowana jest nadmiernym dystansem uczuciowym rodziców wobec dziecka.
Pozostawia mu zbyt wiele swobody, a przejawia się w braku głębszej troski o jego dobro. Drugą z kolei
charakteryzuje przesadna koncentracja na dziecku, któremu stawiane są wymagania nie uwzględniające
jego zainteresowań, zdolności i możliwości.
Nieprawidłowo na rozwój dzieci wpływa również niezdecydowana postawa rodziców. Znamionuje ją brak
konsekwencji w postępowaniu z dzieckiem i działanie w zależności od zmiennych nastrojów rodziców.
Dziecko zatraca więc orientację co do obowiązujących zasad i norm postępowania. Czuje się niepewne i
zagrożone. Czynnikiem utrudniającym wychowanie w rodzinie jest pozbawienie dziecka wzorców
osobowych. Rodzinę taką charakteryzuje zazwyczaj niski poziom kultury współżycia, przejawiający się w
nieopanowanym zachowaniu, lekceważącym stosunku wobec innych ludzi, a nawet stosowaniu przemocy
fizycznej. Prowadzi to do dezintegracji rodzinnej wspólnoty, osłabienia lub zerwania więzi emocjonalnej
między członkami rodziny. Rodzice przestają być osobami na których dziecko może polegać. Zwiększa się
więc jego podatność na wpływy innych osób.
Przejawem wadliwych postaw rodzicielskich pozbawiających dziecko pozytywnych wzorców osobowych
jest niedosyt miłości macierzyńskiej i ojcowskiej. W wyniku tego dziecko czuje się osamotnione,
wyobcowane lub wręcz zdradzone. Następstwem mogą być więc trudności w nawiązywaniu kontaktów
międzyludzkich i lęki. Uczuciowe odrzucenie przez rodziców, nadmierne chronienie, unikanie, stawianie nadmiernych wymagań
oraz niezdecydowanie, przyczyniają się do powstania wielu zaburzeń uczuciowych u dzieci poprzez
deprywacje ich potrzeb, przede wszystkim afiliacyjnych (w teorii hierarchii potrzeb A. Maslowa obejmują
potrzeby: miłości, czułości i przynależności) oraz potrzebę bezpieczeństwa.
Modele ról rodzicielskich w istotny sposób decydują o rozwoju poczucia własnej tożsamości dziecka.
Niektórzy rodzice nie tylko nie zaspokajają potrzeb dziecka, ale wręcz oczekują i wymagają, aby to dzieci
troszczyły się o ich potrzeby. Kiedy rodzic narzuca dziecku odpowiedzialność, role w rodzinie stają się
nieokreślone, zniekształcone lub odwrócone. Dziecko, które jest zmuszone stać się własnym rodzicem lub
też występować w roli rodzica dla swojej matki czy ojca, nie ma kogo naśladować, od kogo się uczyć i
kogo szanować. Osobowość dziecka, pozbawiona modelu ról rodzicielskich w tym decydującym momencie
rozwoju emocjonalnego pozostawiona jest w zupełnym chaosie. Dzieci, które zostały zmuszone do
wymienienia się rolami emocjonalnymi z rodzicami przenoszą w swoje dorosłe życie duże poczucie winy i
nadmierne poczucie odpowiedzialności.
Jedynie pozytywne relacje emocjonalne, przepełnione ciepłem, akceptacją i uznaniem wzajemnych praw
umożliwiają prawidłowe funkcjonowanie dziecka i stanowią podstawę szczęścia w dorosłym życiu.
http://www.szkola.sisco.pl
Kreator PDF
Utworzono 7 March, 2017, 05:37
Gminny Zespół Szkół w Bielanach Wrocławskich
[1] M. Przetacznikowa, Z. Włodarski „Psychologia wychowawcza”
http://www.szkola.sisco.pl
Kreator PDF
Utworzono 7 March, 2017, 05:37